HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO

Transcriptie

1 HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO N KMO-beleid - studentenarbeid A04 Brussel, MH/MG/LC ADVIES OP EIGEN INITIATIEF over EEN UITBREIDING VAN DE BESTAANDE REGELING INZAKE STUDENTENARBEID ***

2 2 Gezien de belangrijke gevolgen die de regeling inzake studentenarbeid op de KMO en de zelfstandigen heeft en gezien de werkzaamheden die zowel binnen het kader van de federale regering als het federale parlement hebben plaatsgevonden ter voorbereiding van een wijziging van deze regelgeving, brengt de Hoge Raad, na raadpleging van de commissie Algemeen KMO-beleid, tijdens zijn vergadering van 25 juni 2009 op eigen initiatief volgend advies uit. INLEIDING Momenteel mogen studenten 23 dagen werken tijdens het derde kwartaal (juli-augustusseptember) en 23 dagen tijdens de andere drie kwartalen. Afhankelijk van de periode waarin de student tewerkgesteld wordt, gelden andere tarieven voor de sociale bijdragen. Indien de student de limiet van 23 dagen overschrijdt, moet de werkgever meer sociale bijdragen betalen, ook wanneer de student eerder bij andere werkgevers werkte en de nieuwe werkgever daarvan niet op de hoogte bracht. Zelf beschikt de werkgever niet over een controlemogelijkheid, aangezien er geen uniforme manier bestaat waarop het aantal gewerkte dagen moet worden gemeld of geraadpleegd kan worden. Ook de verklaring op eer van de student biedt geen oplossing. De aansprakelijkheid voor het overtreden van het aantal dagen rust immers nog steeds op de schouders van de werkgever. De Hoge Raad is van oordeel dat zo snel mogelijk werk moet worden gemaakt van een eenvoudige en eenvormige regeling inzake studentenarbeid. Bovendien moeten de KMO en de zelfstandigen makkelijker een beroep kunnen doen op studentenarbeid. Het aantal dagen of uren dat een student mag tewerkgesteld worden tegen de studententarieven inzake sociale bijdragen moet uitgebreid worden. Dit is noodzakelijk zodat zelfstandigen en KMO beter kunnen inspelen op tijdelijke verhogingen van de werkdruk en beter kunnen zorgen voor een betere spreiding van de vakantiedagen van de eigen werknemers. Reeds jaren wordt zulke regeling beloofd. Ook nu de zomervakantie er aan komt, traditioneel de periode waarin de meeste studenten tewerkgesteld worden, hebben de zelfstandigen en de KMO nog geen vooruitzicht op een verbetering van het huidige stelsel. Een aanpassing van de regeling inzake studentenarbeid moet niet alleen de rechtszekerheid verhogen, doch biedt ook tal van mogelijkheden inzake administratieve vereenvoudiging en dit voor alle betrokken partijen. Tot slot blijkt uit onderstaande grafiek ook dat steeds meer jobstudenten aan de slag gaan, waardoor steeds meer problemen over de correcte toepassing en misbruiken opduiken. Een hervorming van de bestaande regeling is dan ook dringend noodzakelijk.

3 3 Aantal tewerkgestelde studenten per kwartaal per jaar e kw artaal 2e kw artaal 3e kw artaal 4e kw artaal Bron: RSZ. Cijfers 4 e kwartaal 2008 nog niet beschikbaar. BESTAANDE REGELING 1. Algemeen Om tewerkgesteld te worden als student, moet men de leeftijd van minstens 15 jaar hebben. De student kan ook enkel werken tijdens de periodes waarin hij niet geacht wordt aanwezig te zijn in de onderwijsinstelling. De student is ook beperkt in het aantal arbeidsdagen. Sinds juli 2005 kunnen studenten enkel 23 dagen werken in de periode juli-augustus-september (derde kwartaal) en 23 dagen tijdens de overige kwartalen. 2. Arbeidsrechtelijke situatie Studentenarbeid is onderworpen aan een aantal arbeidsrechtelijke regels. Zo moet de student steeds aangenomen worden via een studentencontract, waarvan de minimumduur 3 uur en de maximumduur 6 maanden bedraagt. Daarnaast moet het contract ook bepaalde verplichte vermeldingen omvatten en moet de student steeds op de hoogte worden gebracht van het bestaande arbeidsreglement dat geldt in het bedrijf waar hij als student aan de slag gaat. De overeenkomst moet daarenboven schriftelijk worden opgemaakt. Wanneer dat niet gebeurt, kan de student deze te allen tijde opzeggen, zonder daarbij enige opzegtermijn te hoeven respecteren. De werkgever moet echter wel de normale opzeggingstermijnen eerbiedigen. 3. Sociale zekerheidssituatie Afhankelijk van de periode waarin de student werkt, wordt een bepaalde sociale bijdrage berekend. Indien de student werkt in het eerste, tweede of vierde kwartaal, dan zal de werkgever 8,01% betalen en de student zelf een bijdrage van 4,5%. Tijdens het derde kwartaal bestaat een voordelige solidariteitsbijdrage en moeten zowel de student als de werkgever minder betalen, respectievelijk 5,01% en 2,5%.

4 4 Wanneer de student de limiet van 23 dagen echter overschrijdt, dus wanneer hij meer dan 23 dagen werkte in het derde kwartaal of meer dan 23 dagen tijdens de overige kwartalen, moeten de werkgever en de student voor de volledige periode van tewerkstelling het normale sociale zekerheidstarief betalen, respectievelijk ongeveer 31%, afhankelijk van de sector, en 13,07%. De werkgever kan echter niet correct controleren of de student reeds eerder bij een andere werkgever heeft gewerkt, hoelang de student reeds gewerkt heeft en of de werkgever dus eventueel onderworpen wordt aan een sanctie. Momenteel bestaat er immers geen correct controlemiddel waartoe de werkgever toegang heeft. De verklaring op eer die de student aflegt voor hij begint te werken, is niet voldoende. Het neemt het risico waaraan de werkgever wordt blootgesteld namelijk niet weg. Het werk dat de student verricht tijdens het jaar, heeft ook een invloed op zijn wachttijd voor een werkloosheidsuitkering. Wanneer hij werkte tijdens het derde kwartaal, dan zal de wachttijd verlengd worden met het aantal gewerkte dagen. Er werd enkel een solidariteitsbijdrage betaald en de student genoot dus al een voordelig regime. Indien hij tijdens de andere kwartalen werkte, zal de wachttijd verkort worden met 78 dagen. Tijdens deze periode heeft de student namelijk hogere sociale bijdragen betaald dan tijdens het derde kwartaal. 4. Fiscale situatie De student die jaarlijks onder het brutobedrag van 3375 blijft en zich in een gemiddelde gezinssituatie bevindt, kan ten laste van zijn ouders blijven. Indien meer verdiend wordt, is de student niet langer ten laste van de ouders en wordt hij beschouwd als belastingplichtige. WETSVOORSTELLEN In de loop van werden verschillende voorstellen in verband met de aanpassing van de regelgeving inzake studentenarbeid ingediend in het federaal parlement. Ook in maart 2009 werd een wetsvoorstel ingediend. 1 Verschillende van deze voorstellen bevatten een aantal punten die de steun van de Hoge Raad genieten. 1. Een meer duidelijke en transparante regeling voor studentenarbeid, zowel op het vlak van arbeidsrecht, fiscaal als sociaalzekerheidsrecht. De indieners zijn van oordeel dat er momenteel te veel onduidelijkheden bestaan in verband met de regeling. Vaak zijn noch de student, noch de werkgever op de hoogte van de juiste wetgeving. 2. De uitbreiding van de mogelijkheid van studentenarbeid. Afhankelijk van het wetsvoorstel wordt een uitbreiding voorgesteld tot 53 of meer werkdagen of 400 werkuren. Op die manier zouden de studenten en de werkgevers meer mogelijkheden hebben. Ze kunnen immers zelf de meest geschikte momenten kiezen om aan de slag te gaan om of iemand aan te werven. 1 Wetsontwerp betreffende de studentenarbeid en de arbeid van jeugdige werknemers, Parl. Doc. Kamer , nr. 1701; wetsvoorstel tot vereenvoudiging van de regelgeving inzake studentenarbeid, Parl. Doc. Kamer , nr. 23; wetsvoorstel tot wijziging van de regelgeving betreffende de studentenarbeid, Parl. Doc. Kamer , nr. 1268/001; wetsvoorstel tot wijziging van de regelgeving betreffende de studentenarbeid, Parl. Doc. Kamer , nr.1277; wetsvoorstel tot wijziging van de regelgeving betreffende de studentenarbeid, Parl. Doc. Kamer , nr. 1246/1; wetsvoorstel tot wijziging van de regelgeving betreffende de studentenarbeid, Parl. Doc. Kamer , nr. 1490; wetsvoorstel tot wijziging van de regelgeving betreffende de studentenarbeid, Parl. Doc. Kamer , nr.1584; wetsvoorstel wijziging van een aantal bepalingen betreffende studentenarbeid, Parl. Doc. Senaat , nr. 853; wetsvoorstel tot wijziging van de regelgeving inzake de studentenarbeid, Parl. Doc. Senaat , nr.878.

5 5 3. Een eenvormige toepassing van een solidariteitsbijdrage en de afschaffing van de twee periodes. Momenteel bestaan er verschillende bijdragen afhankelijk van de periode waarin de student werkt. In de praktijk leidt dit tot veel onduidelijkheid, zowel bij de student als bij de werkgever. 4. Een aanpassing van de sanctieregeling. Wanneer een student langer werkt dan 23 dagen, moet de werkgever het normale sociale bijdragetarief betalen in plaats van het voordelige tarief. De regeling wordt zo aangepast dat, ongeacht de periode waarin de student werkt, er slechts één sociale bijdragetarief geldt. De sanctieregeling zou niet langer met terugwerkende kracht worden toegepast. Daarnaast wordt eveneens in de mogelijkheid voorzien om de studenten te laten delen in de last van de bestraffing, gezien ook zij een deel van de verantwoordelijkheid dragen. STANDPUNT De Hoge Raad is van oordeel dat een duidelijkere en meer transparante regeling noodzakelijk is. Na verschillende jaren van onduidelijkheid en onzekerheid moeten de bevoegde ministers dringend werk maken van een nieuwe regeling inzake studentenarbeid, zeker nu de drukste periode voor studentenarbeid er opnieuw aankomt. De KMO en de zelfstandigen hebben nood aan een stabiele situatie, waarin ze meer en gemakkelijker een beroep kunnen doen op studenten. In een aanpassing van de huidige regeling moet volgens de Hoge Raad zeker rekening worden gehouden met de volgende punten: 1. Een duidelijk en eenvormig sociaal tarief Wanneer de KMO of zelfstandige een student te werk stelt, moet hij rekening houden met de vigerende wetgeving inzake sociale bijdragen. De tarieven zijn, zoals hierboven reeds vermeld, anders wanneer het gaat om een student, dan wanneer het gaat om een gewone werknemer. Daarnaast bestaan er ook nog verschillende tarieven afhankelijk van de periode waarin de student werkt. De KMO en de zelfstandige hebben niet altijd de middelen, noch het personeel om de verschillen in wetgeving op te zoeken en bij te houden. De Raad vraagt dan ook dat er werk wordt gemaakt van een aanpassing en vereenvoudiging van de bestaande regeling. Eén tarief dat wordt toegepast gedurende het hele jaar, zou alvast een oplossing bieden. Eenzelfde tarief gedurende het volledige jaar is een must maar mag echter niet leiden tot hogere sociale bijdragen. De Hoge Raad stelt dan ook een tarief van 5,4% voor de werkgever en een tarief van 2,8% voor de student voor. Studentenarbeid moet voor de KMO en de zelfstandige een flexibele en aantrekkelijke optie blijven waarvoor kan gekozen worden ter aanvulling van de reguliere tewerkstelling binnen de onderneming en dit in het voordeel van alle betrokkenen. De tarieven zijn zo gekozen dat de bestaande inkomsten voor de RSZ niet wijzigen. 2. Een uitbreiding van het aantal uren of dagen waarop de student tewerkgesteld mag worden De huidige regeling inzake studentenarbeid voorziet 23 dagen per periode (23 dagen voor het derde kwartaal, 23 dagen voor de andere kwartalen). De Hoge Raad vraagt de arbeidsduur voor studenten uit te breiden tot 53 dagen of 400 uren per jaar.

6 6 De uitbreiding van het aantal dagen of uren die een student mag werken, heeft voor alle betrokkenen voordelen. De werkgevers kunnen hierdoor optimaal gebruik maken van studentenarbeid. De studenten kunnen worden ingezet tijdens periodes waarin de werkgever hen nodig heeft, namelijk de piekperiodes waarin er meer werk is, wanneer verschillende werknemers vakantie opnemen of op ogenblikken waarop gewone werknemers minder beschikbaar zijn. De werkgever kan de studentenarbeid gebruiken om de continuïteit van de onderneming te waarborgen. Door te opteren voor de vermelding van zowel uren als dagen wordt aan de werkgever de keuze gelaten. In bepaalde sectoren worden studenten slechts een aantal uren per dag tewerkgesteld. Het verdient dan ook de voorkeur om beide mogelijkheden te vermelden. 3. De afschaffing van de onderverdeling in periodes (eerste, tweede en vierde kwartaal ten opzichte van het derde kwartaal) De keuze voor het tewerkstellen van een student in een bepaalde periode moet overgelaten worden aan de KMO of de zelfstandige. De KMO of zelfstandige kan dan in functie van de noden van het bedrijf beslissen wanneer hij jobstudenten te werk stelt. Wanneer men een onderscheid maakt tussen verschillende periodes, moet de KMO of de zelfstandige zich daar naar schikken. Op die manier mist hij een kans om jobstudenten te werk te stellen wanneer hij het nodig acht. 4. Instellen van een duidelijk controlesysteem en verdeling van de verantwoordelijkheid op een billijke wijze De Hoge Raad geeft de voorkeur aan een systeem waarbij de werkgever zelf, per student, het aantal uren of dagen dat ze bij hem gewerkt hebben, bijhoudt. De werkgever kan de student dan gedurende de maximale toegelaten periode tewerkstellen en is zeker dat de student de toegelaten periode niet overschrijdt. De werkgever moet dus niet langer controleren of de student al bij een andere werkgever werkte en zo ja, hoelang hij dat deed. Dit is een veel eenvoudiger systeem, wetende dat momenteel uit de praktijk blijkt dat weinig studenten meer dan 53 dagen werken. Dit systeem kan na een periode van twee jaar geëvalueerd worden. Een andere mogelijkheid is een elektronische of online toepassing, waarbij de gegevens door de studenten zelf worden bijgehouden. De werkgever zou hiertoe dan toegang verkrijgen en kan zo controleren of hij de student nog wel kan tewerkstellen. De gegevens moeten zo snel mogelijk beschikbaar zijn, zodat de werkgever per dag een duidelijk overzicht heeft van de werksituatie van de student. Een alternatief bestaat uit de studentenkaart, naar analogie met de kaart die ook werklozen invullen. De student zal dan telkens het aantal gewerkte uren of dagen moeten invullen. De werkgever die de kaart nakijkt, zal dan kunnen oordelen of de student nog bij hem kan werken volgens het voordelige sociale tarief. In ieder geval mag een nieuw controlesysteem geen extra administratieve lasten voor de werkgever met zich meebrengen. De sanctie wegens het overschrijden van de toegelaten werkdagen of uren mag ook niet langer retroactief worden toegepast. Op het ogenblik dat de student de limieten overschrijdt, dus vanaf de 54 e dag of vanaf het 401 ste uur, komt hij terecht in het normale systeem van reguliere tewerkstelling. Zowel de werkgever als de student moeten dan het normale sociale zekerheidstarief betalen. Op de bijdragen betaald voor de eerste 53 dagen of 400 uren mag dit echter geen invloed hebben.

7 5. Aanpassing verwante bepalingen en het statuut van de student 7 Met betrekking tot de definitie en het statuut van de student moeten eveneens een aantal aanpassingen gebeuren. Een duidelijke omschrijving van wat een student is, hoeveel hij mag werken en welke gevolgen dat studentenwerk heeft, zijn elementen van groot belang, zowel voor de student zelf als voor de werkgever. Volgens de huidige wetgeving wordt een studentenovereenkomst voor minstens 3 uur en voor een maximumperiode van 6 maanden afgesloten. Gezien de noden van bepaalde ondernemingen en de afschaffing van de kwartalen is het beter om over te gaan tot studentenovereenkomsten met een duur van 2 uur tot 1 jaar. Ook moet bij de aanpassingen rekening worden gehouden met de fiscale situatie van de student. Indien de student meer mag werken, moet de vrijstelling voor het belastbaar inkomen worden opgetrokken. Daarnaast moeten ook de bepalingen in het kader van de kinderbijslag worden aangepast in functie van de wijzigingen aan de studentenarbeid. De afschaffing van de onderverdeling in periodes zal eveneens een invloed hebben op de eerder besproken relatie tussen de studentenarbeid en de wachttijd. Momenteel is de duur van die wachttijd afhankelijk van de periode waarin men studentenarbeid verricht heeft. De afschaffing van de onderverdeling in periodes leidt best ook tot een afschaffing van de relatie tussen de studentenarbeid en de wachttijd in het kader van de werkloosheidsuitkering. BESLUIT Reeds jaren wachten de zelfstandigen en de KMO op een duidelijke regeling inzake studentenarbeid. Door een meer aantrekkelijke en eenvoudigere regeling van de studentenarbeid kunnen de zelfstandigen en KMO beter inspelen op een tijdelijke verhoging van de werkdruk, kunnen ze zorgen voor een betere spreiding van de vakantiedagen van de eigen werknemers en de continuïteit van de onderneming in het algemeen beter waarborgen. Tevens biedt een dergelijke regeling tal van mogelijkheden inzake de administratieve vereenvoudiging voor alle betrokken partijen. De Hoge Raad vraagt dat de volgende punten worden opgenomen in een nieuwe regeling inzake studentenarbeid: 1. een duidelijk en eenvormig sociaal tarief, met name 5,4% voor de werkgever en 2,8% voor de student 2. een uitbreiding van het aantal uren of dagen waarop de student tewerkgesteld mag worden tot 53 dagen of 400 uren 3. de afschaffing van de onderverdeling in periodes (eerste, tweede en vierde kwartaal ten opzichte van het derde kwartaal) 4. een duidelijk controlesysteem met minimale administratieve rompslomp en de verdeling van de verantwoordelijkheid op een billijke wijze 5. een aanpassing van de verwante bepalingen en het statuut van de student De Hoge Raad dringt aan op een concreet initiatief wat betreft de uitbreiding van de regeling inzake studentenarbeid en wenst hierover geraadpleegd te worden. Voor de nieuwe regeling moet ten gepaste tijde ook een informatiecampagne gepland worden om alle actoren goed te informeren.