Motiveren doe je in fasen. De kunst en kunde van het fasegericht, geïntegreerd behandelen, van dubbele diagnose cliënten

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Motiveren doe je in fasen. De kunst en kunde van het fasegericht, geïntegreerd behandelen, van dubbele diagnose cliënten"

Transcriptie

1

2 Motiveren doe je in fasen De kunst en kunde van het fasegericht, geïntegreerd behandelen, van dubbele diagnose cliënten

3 Cliënten met een dubbele diagnose Ernstige meervoudige problematiek Sterke verwevenheid van comorbide problemen Primair en secundair nauwelijks relevant onderscheid.

4 Problemen Cliënten vallen tussen wal en schip Complexe problemen waar geen eenduidig antwoord op is Handelingsverlegenheid: wat werkt, wat werkt niet? Geen sluitende zorgketen: bijvoorbeeld weinig differentiatie in woonvoorzieningen (wet - dry - damp)

5 Geïntegreerde behandeling Gelijktijdige aandacht voor psychiatrie en verslaving in onderlinge samenhang Open houding tov verslaving en psychiatrie Aanbod vanuit één DD-deskundig multidisciplinair team, vanuit één locatie Sluitende zorgketen, ruim aanbod van diensten Afwezigheid motivatie voor behandeling geen contra-indicatie voor behandeling Behandelaanbod sluit aan op motivatie cliënt

6 Behandelonderdelen Gedegen screening en assessment Individueel geïntegreerd behandelplan Systematische vaststelling motivatiefase Behandelinterventies passen bij motivatiefase Psycho-educatie / narco-educatie Motiverende gespreksvoering Vaardigheidstraining (zelfcontrole nee zeggen) Groepsaanbod (overwegingsgroepen, zelfhulp) Familie-ondersteuning en -educatie Farmacotherapie gericht op op dd-problematiek

7 Moeilijkheden in de praktijk Weinig screening en assessment Motiverende gespreksvoering laat te wensen over Verslavingsbehandeling komt nauwelijks aan bod: inzicht geven, zelfcontrole Gering groepsaanbod Terugvalpreventieplannen zijn summier, training in terugvalpreventie idem

8 Kennis en kunde Methodische kennis Kennis van vaardigheden trainen! Kennis van het fasenmodel Fasenmodel kunnen toepassen Kennis vertalen in praktisch handelen!

9 Fases van verandering Voorbeschouwen Terugval Beschouwen Behoud Voorbereiden Actief veranderen

10 Fasenmodel Vooroverwegingsfase Overwegingsfase Actieve behandelfase Behoud Terugvalpreventiefase Contact maken primaire hulpverlening bemoeizorg Overtuigen psycho-educatie motiveren (MGV) overwegingsgroepen Actieve behandeling MGV trajectbegeleiding Consolidatie/rehabilitatie terugvalpreventie MGV

11 Kritiek op het fasenmodel Gaat uit van rationele beslissingen Gaat uit van lineaire processen Gaat uit van innerlijke motivatie Gaat voorbij aan moeilijke gedragsproblemen Wat te doen bij gedwongen behandeling? Wat als motiveren niet helpt?

12 Kunde en kunst Hoe bereik je cliënten? Hoe motiveer je cliënten? De kunst van het vak.

13 Voorbeschouwen rot op, ik heb geen probleem afweer ontkenning

14 Voorbeschouwen Attitude: Uitlokken en verleiden Acties: Contact opbouwen. Cliënt aan het denken zetten over bestaande situatie, twijfel opwekken over de bestaande situatie, subtiel prikkelen. Aanbod: bemoeizorg, contact opbouwen.

15 Beschouwen Heb ik een probleem? Beschouwen Voorbeschouwen Overwegingsfase: ambivalentie

16 Overwegen / beschouwen Bewustwording t.a.v. problemen groeit. Geen overtuiging/inzet om actie te ondernemen. Afwegen van voors en tegens om te veranderen. Wel weten wat je wilt, maar er nog niet klaar voor zijn. Kan jaren duren. Kenmerk: ambivalentie.

17 Overwegingsfase Attitude: Vertrouwen stellen in de cliënt. Acties: Overtuigen en motiveren, voor- en nadelenbalans van de patiënt beïnvloeden Aanbod: voor- en nadelenbalans, reguliere contacten, psycho-educatie vooral gericht op de door de cliënt aangegeven probleemgebieden.

18 Voorbereiden Besluitvormende fase Inzichtgevende fase Kenmerk: kleine stappen voorwaarts. Acties: motiveren, voor- nadelenbalans bespreken Aanbod: motivatiecentrum, reguliere gesprekken, gesprekken met ervaringsdeskundige

19 Actief Veranderen Actief veranderen nu of nooit Voorbereiden Beschouwen Actieve inzet Voorbeschouwen

20 Actieve behandelfase Attitude: Blijven motiveren, stimuleren en successen concreet benoemen Acties: Adviseren en begeleiden Aanbod: detox, leefstijltraining, Liberman, familiegesprekken, (hoogfrequente) behandelcontacten, actieve behandelgroep.

21 Consolideren Terugvalpreventiepreventie Zie je dat ik het kan? Consolideren Actief veranderen Voorbereiden Beschouwen Volhouden, terugvalpreventie Voorbeschouwen

22 Consolidatiefase Attitude: blijven motiveren en stimuleren Acties: terugvalpreventie: werken met terugvalpreventieplannen, positieve bekrachtiging, rehabilitatie en herstel. Aanbod: Leefstijltrainingen, zelfhulpgroepen, (arbeids)trajectbegeleiding

23 Terugval/ herhaling Consolideren Preventie Actief veranderen Terugval Voorbereiden Beschouwen Het kan mij allemaal gestolen worden Voorbeschouwen Terugglijden naar oud gedrag

24 Terugval keren Attitude: Steunend, geruststellen, wijzen op positieve resultaten, presentie Actie: motiverende gesprekken, zoeken naar perspectief, beloningsstrategie, vooren nadelenbalans beïnvloeden, psychoeducatie

25 Dilemma's Geen lineaire processen Veel cliënten willen blijven gebruiken (zonder nadelige gevolgen, ambivalentie) Veel cliënten hebben weinig perspectief Gedwongen actief behandelen? Afbreukrisico bij hulpverleners op de loer Juist daarom fasemodel hanteren

26 De kunst van het vak Model biedt richting maar flexibel hanteren. Het komt aan op de kwaliteiten én de affiniteit van de hulpverlener. Geïntegreerde behandeling is daarbij het uitgangspunt.

27 Voordelen Teams Voorkomen frustratie Voorkomen teleurstellingen Mogelijkheid tot reflectie Grotere tevredenheid over gegeven behandeling Minder vroegtijdige dropout Betere behandelrelatie Haalbare doelen Minder discussie Uitdagender Cliënten Meer serieus genomen Niet meer weggestuurd Meer vertrouwen Meer zelfvertrouwen Prettiger contact Beter inzicht in problemen Goede diagnostiek Bijstaan bij terugval Behandeling biedt perspectief

28 Tot slot Het onderscheid tussen verslavingszorg en psychiatrie is een historische constructie: het is tijd om deze scheiding los te laten en geïntegreerd te gaan behandelen.

Fidelity-meting IDDT. 1 Verkorte fidelity meting/ledd

Fidelity-meting IDDT. 1 Verkorte fidelity meting/ledd Fidelity-meting IDDT Doel: Meer inzicht krijgen in de werkwijze van het eigen team op het gebied van geïntegreerd behandelen. De oefening geeft inzicht in het huidig functioneren, sterke punten en tekortkomingen.

Nadere informatie

Geïntegreerde behandeling van patiënten met schizofrenie en middelengebruik

Geïntegreerde behandeling van patiënten met schizofrenie en middelengebruik Geïntegreerde behandeling van patiënten met schizofrenie en middelengebruik Saskia van Duin - verpleegkundig specialist GGZ Melchiord Ricardo - ervaringsdeskundige Ellen Struik teamleider DD kliniek GGZ

Nadere informatie

Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen?

Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Richtlijnen Casus IDDT Richtlijnen, wat zeggen ze niet! Richtlijnen Dubbele Diagnose, Dubbele hulp (2003) British

Nadere informatie

Getrouwheidsschaal behandelitems (fidelity)

Getrouwheidsschaal behandelitems (fidelity) Score Formulier Getrouwheidsschaal behandelitems (fidelity) Consensus nulmeting Vervolg meting Streef a b Multidisciplinair Team Geïntegreerde verslavingsspecialist Fasegerichte interventies Toegang van

Nadere informatie

Diagnostiek fase. Behandelfase. Resocialisatiefase. Psychosociale behandeling. Medicamenteuze behandeling. Terugvalpreventie Herstel

Diagnostiek fase. Behandelfase. Resocialisatiefase. Psychosociale behandeling. Medicamenteuze behandeling. Terugvalpreventie Herstel Diagnostiek fase Samenvattingskaart WANNEER, HOE? 1. Diagnostiek middelengebruik 2. Vaststellen problematisch middelengebruik en relatie met delict Aandacht voor interacties psychische problemen en middelengebruik

Nadere informatie

Wat zijn wensen van cliënt ten aanzien van gebruik. Hulpvraag cliënt Hulpvraag systeem Noodzaak tot interventies

Wat zijn wensen van cliënt ten aanzien van gebruik. Hulpvraag cliënt Hulpvraag systeem Noodzaak tot interventies Interventieschema lvb bij de cirkel van gedragsverandering van Prochaska en DiClemente STAP 1 STAP 2 STAP 3 STAP 4 Signaleren gebruik Welke fase van gedragsverandering? Wat zijn risico s van gebruik Wat

Nadere informatie

Velasquez: Motiveren tot verandering in groepen

Velasquez: Motiveren tot verandering in groepen Velasquez: Motiveren tot verandering in groepen Marc Bosma Psycholoog, Novadic-Kentron, dubbele diagnose programma Vught Senior beleidsmedewerker Novadic-Kentron, R&D Johan van Zanten Psycholoog, Novadic-Kentron,

Nadere informatie

Motiverende gesprekstechnieken. zelf. redzaamheid

Motiverende gesprekstechnieken. zelf. redzaamheid Motiverende gesprekstechnieken zelf redzaamheid Motiverende gesprekstechnieken Wat is motiverende gespreksvoering? Motiverende gespreksvoering is een cliëntgerichte, directieve methode om te bevorderen

Nadere informatie

Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014

Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Comorbiditeit: Voorkomen van verschillende stoornissen bij 1 persoon. Dubbele diagnose: Verslaving (afhankelijkheid en misbruik

Nadere informatie

Inhoud presentatie De alcoholpolikliniek in het algemeen ziekenhuis

Inhoud presentatie De alcoholpolikliniek in het algemeen ziekenhuis disclosure Potentiele belangenverstrengeling: Jaap Nanninga: geen Annie van der Kooij: geen Inhoud presentatie De alcoholpolikliniek in het algemeen ziekenhuis Nascholingsdag Ouderenpsychiatrie en Verslaving

Nadere informatie

Herstellen doe je zelf; Evaluatie van een cliëntgestuurde cursus

Herstellen doe je zelf; Evaluatie van een cliëntgestuurde cursus Herstellen doe je zelf; Evaluatie van een cliëntgestuurde cursus Dr. Hanneke van Gestel-Timmermans Dr. Evelien Brouwers Dr. Marcel van Assen Prof. dr. Chijs van Nieuwenhuizen Herstellen doe je zelf Ontwikkeld

Nadere informatie

Geïntegreerde dubbele diagnose behandeling in een FACT-wijkteam. Jan van Oudenhoven, Cathrien Hoff

Geïntegreerde dubbele diagnose behandeling in een FACT-wijkteam. Jan van Oudenhoven, Cathrien Hoff Geïntegreerde dubbele diagnose behandeling in een FACT-wijkteam Jan van Oudenhoven, Cathrien Hoff Wie zijn wij?? Jan van Oudenhoven, casemanager Cathrien Hoff, psychiater FACT-wijkteam Alkmaar West Inhoud

Nadere informatie

Auditinstrument. LVB & Middelengebruik

Auditinstrument. LVB & Middelengebruik Auditinstrument LVB & Middelengebruik Trimbos-instituut Organisatie: Organisatie-eenheid / locatie: Datum afname: Auditoren: Versie 9 mei 0 Pagina . Visie & beleid a. Beleid rondom middelengebruik De organisatie(eenheid)

Nadere informatie

Motivational Interviewing 14 november DAI Artsen Van ziekte en zorg naar preventie en gezond gedrag.

Motivational Interviewing 14 november DAI Artsen Van ziekte en zorg naar preventie en gezond gedrag. Motivational Interviewing 14 november 2018 DAI Artsen Van ziekte en zorg naar preventie en gezond gedrag Rubik Nazarian www.linkedin.com/in/dai-artsen/ Beinvloedingsstijlen Communicatiestijlen Sturend

Nadere informatie

Alle leerlingen actief! Een onderdeel van de oplossing. Bram Buiting Adviseur Datum: 10/12/2009

Alle leerlingen actief! Een onderdeel van de oplossing. Bram Buiting Adviseur Datum: 10/12/2009 Alle leerlingen actief! Een onderdeel van de oplossing Bram Buiting Adviseur Datum: 10/12/2009 Doel & Doelgroep Het doel van de methodische aanpak Alle leerlingen Actief! is het activeren van inactieve

Nadere informatie

Geïntegreerde behandeling voor patiënten met Autisme spectrum stoornisen (ASS) en comorbide verslavingsproblematiek

Geïntegreerde behandeling voor patiënten met Autisme spectrum stoornisen (ASS) en comorbide verslavingsproblematiek Geïntegreerde behandeling voor patiënten met Autisme spectrum stoornisen (ASS) en comorbide verslavingsproblematiek Een innovatieve behandeling met TOPGGZ erkenning Linda Kronenberg & Hendrikje Bloemert

Nadere informatie

Motiverend leidinggeven: invloed op gedrag. 26 november 2014 Frank Goijarts

Motiverend leidinggeven: invloed op gedrag. 26 november 2014 Frank Goijarts Motiverend leidinggeven: invloed op gedrag 26 november 2014 Frank Goijarts Programma Gedragsverandering: wat werkt? Weerstand tegen veranderen Motivatie 3.0 (intrinsiek) Kernpunten Motiverende benadering

Nadere informatie

Van de handen in het haar, naar de handen in elkaar

Van de handen in het haar, naar de handen in elkaar Van de handen in het haar, naar de handen in elkaar Een brochure geschreven naar aanleiding van een onderzoek naar de inhoudelijke kennis over verslavingszorg binnen de VIP- teams. Inleiding Op dit moment

Nadere informatie

Mensen met licht verstandelijke beperking met moeilijk verstaanbaar gedrag

Mensen met licht verstandelijke beperking met moeilijk verstaanbaar gedrag Keuzedeel mbo Mensen met licht verstandelijke beperking met moeilijk verstaanbaar gedrag behorend bij één of meerdere kwalificaties mbo Op dit moment is een wijziging van de WEB in voorbereiding waarmee

Nadere informatie

Alcohol en drugs. Wat zien we binnen de huisartsenvoorziening? Hersenschade 21-11-2013. Verbinding maken. met datgene wat onbesproken blijft

Alcohol en drugs. Wat zien we binnen de huisartsenvoorziening? Hersenschade 21-11-2013. Verbinding maken. met datgene wat onbesproken blijft Verbinding maken. met datgene wat onbesproken blijft Alcohol en drugs Waar denken we aan? Nadine Mouchart, MSc Medewerker Verslavingspreventie Wat zien we binnen de huisartsenvoorziening? En wat missen

Nadere informatie

Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose

Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose Maarten Smeerdijk Congres LEDD, 21 april 2011 AMC, zorglijn Vroege Psychose Waarom familieleden betrekken bij de behandeling van DD?

Nadere informatie

Ervaren problemen door professionals

Ervaren problemen door professionals LVG en Verslaving Lectoraat GGZ-Verpleegkunde Ervaren problemen door professionals Kennisdeling 11 november 2010, Koos de Haan, deel 2 1 Wat komt aan bod? Onderzoek naar problemen door professionals ervaren

Nadere informatie

S TA G E S L I J N 5

S TA G E S L I J N 5 STAGES LIJN5 Wil jij stage lopen bij Lijn5? In de provincie Utrecht biedt Lijn5 behandeling en begeleiding aan kinderen en jongeren met én zonder licht verstandelijke beperking en hun gezin. Lijn5 beschikt

Nadere informatie

Verbeterproject GGZ NHN Divisie Langdurende Psychiatrie

Verbeterproject GGZ NHN Divisie Langdurende Psychiatrie Verbeterproject GGZ NHN Divisie Langdurende Psychiatrie Anja Reilman en Saskia van Duin Expertverpleegkundigen Projectleiders implementatie zorgprogramma s schizofrenie & dubbele diagnose GGZ Noord Holland

Nadere informatie

Eliane Duvekot. Eliane Duvekot

Eliane Duvekot. Eliane Duvekot Eliane Duvekot Eliane Duvekot Familie Motiverende Interventie (FMI) Marijke Krikke, gezinstherapeut Maarten Smeerdijk, psycholoog René Keet, projectleider Opbouw Aanleiding familie-training gericht op

Nadere informatie

Informatiefolder voor cliënten: Dubbele Diagnose Meer informatie:

Informatiefolder voor cliënten: Dubbele Diagnose Meer informatie: DUBBELE DIAGNOSE RVE FACT/WOZ Bergen op Zoom INLEIDING Deze folder is bestemd om informatie te geven over behandeling op afdeling Dubbele Diagnose (DD), Schelde 5 GGZ WNB. U vindt in deze folder informatie

Nadere informatie

Stap voor stap samen werken aan verandering

Stap voor stap samen werken aan verandering Stap voor stap samen werken aan verandering stap voor stap Laurence Verraest - CGG Eclips, verslavingszorg Inleiding Middelengebruik/Verslaving Beperking Middelengebruik/Verslaving & beperking Motiverende

Nadere informatie

Behandeling van verslaving en comorbiditeit. de Noord Nederlandse ervaring

Behandeling van verslaving en comorbiditeit. de Noord Nederlandse ervaring Behandeling van verslaving en comorbiditeit de Noord Nederlandse ervaring Gent 14 nov2014 Primaire problematiek naar voorkomen in bevolking en % in behandeling 1 Setting van hulp in VZ VNN 34 ambulante

Nadere informatie

Partnerschap van de familie in de behandeling. Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet

Partnerschap van de familie in de behandeling. Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet Partnerschap van de familie in de behandeling Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet Interventie doelen EPA (parallelle zorg) persoonlijk herstel nastreven psychiatrische symptomen

Nadere informatie

Visiedocument Citizen You

Visiedocument Citizen You Visiedocument Citizen You VISIE Wij geloven erin dat elk persoon kwaliteiten heeft. Iedereen heeft iets unieks bij te dragen aan deze wereld. Het delen van ervaringen en gevoelens kan mensen inspireren,

Nadere informatie

Behandelvisie Forensische Verslavingskliniek Piet Roorda Kliniek

Behandelvisie Forensische Verslavingskliniek Piet Roorda Kliniek Behandelvisie Forensische Verslavingskliniek Piet Roorda Kliniek Voorwoord In dit visiedocument wordt beschreven wat we als Forensische Verslavingskliniek doen. Deze beschrijving moet gezien worden als

Nadere informatie

Het geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS

Het geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS Het geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS Dag van de Inhoud Den Haag 28 september 2017 Ante Lemkes, GZ-psycholoog in opleiding tot Specialist Inleiding Introductie van mezelf, jullie

Nadere informatie

COMPETENTIES &MEERWAARDE VAN DE ERVARINGSWERKER

COMPETENTIES &MEERWAARDE VAN DE ERVARINGSWERKER COMPETENTIES &MEERWAARDE VAN DE ERVARINGSWERKER ANOIKSIS David Hidajattoellah Mette Lansen GGZ Ervarings werker ERVARINGSDESKUNDIGE JORIS KELDERMAN TANJA ROOSMA 1 OVERZICHT o TRAINING ERVARINGSWERKER o

Nadere informatie

Gedragsverandering: Doen en blijven doen, Over motivatie en weerstand.

Gedragsverandering: Doen en blijven doen, Over motivatie en weerstand. Gedragsverandering: Doen en blijven doen, Over motivatie en weerstand. Theoretische achtergrond: - Miller en Rollnick De motivering van cliënten en het verminderen van weerstand zijn centrale thema's.

Nadere informatie

Leefstijltraining PLUS. LEDD 27 november Tonko Hoffman, Psycholoog Petra Pols, GGZ Verpleegkundig Specialist i.o. Forensisch FACT-LVB Palier

Leefstijltraining PLUS. LEDD 27 november Tonko Hoffman, Psycholoog Petra Pols, GGZ Verpleegkundig Specialist i.o. Forensisch FACT-LVB Palier Leefstijltraining PLUS LEDD 27 november 2014 Tonko Hoffman, Psycholoog Petra Pols, GGZ Verpleegkundig Specialist i.o. Forensisch FACT-LVB Palier Agenda Voorstellen Achtergrond team F-FACT-LVB Achtergrond

Nadere informatie

Schakenbosch in het kort

Schakenbosch in het kort Schakenbosch in het kort 2 Schakenbosch in het kort Schakenbosch is een behandelcentrum JeugdzorgPlus voor jongeren van 12 tot 18 jaar met ernstige gedragsproblemen. Daarnaast hebben de jongeren psychiatrische

Nadere informatie

Studiepunten halen? Toetsen maken is heel gemakkelijk. Dat gaat zo!

Studiepunten halen? Toetsen maken is heel gemakkelijk. Dat gaat zo! Studiepunten halen? Toetsen maken is heel gemakkelijk Dat gaat zo! 1 Lees het artikel aandachtig door. Eventueel bekijk je alvast de toetsvragen achterin het tijdschrift. 2 Log in op www.nurseacademyggz.nl

Nadere informatie

Motiverende gespreksvoering

Motiverende gespreksvoering Motiverende gespreksvoering Hoe begeleid je mensen bij het realiseren van veranderingen in hun leven? Jaarcongres 2013 Merel van Uden Waar gaat MGV over? Cliënt / cliëntsysteem worstelt met door ziekte

Nadere informatie

LVB en Verslaving. Samenwerken, het kan! Lisette Bloemendaal Erna Mensen 5 februari 2013

LVB en Verslaving. Samenwerken, het kan! Lisette Bloemendaal Erna Mensen 5 februari 2013 Samenwerken, het kan! Lisette Bloemendaal Erna Mensen 5 februari 2013 Binnenplein Casus Methodieken 2 Binnenplein Onderdeel van Aveleijn (VG) Gericht op verstandelijke beperking en verslaving Ambulant

Nadere informatie

Behandelprogramma psychiatrie en verslaving

Behandelprogramma psychiatrie en verslaving Behandelprogramma psychiatrie en verslaving Keuze voor beheerst gebruik Egbert Meeter, 28-5-2013 Hoe begon het De eerste vergadering 21-07-2010 Bronnen Bronnen Bronnen Bronnen Inhoud Veiligiheid Toetsing

Nadere informatie

Motiveren bij geweld in gezinnen

Motiveren bij geweld in gezinnen Motiveren bij geweld in gezinnen LIKE, VOLG EN DEEL #MOVIERA Programma Wat heeft invloed op motiveren bij geweld in gezinnen Motivatiecirkel Oefenen Kenmerken geweld in gezinnen Er is een (intieme) relatie

Nadere informatie

Dit is de eerste Nederlandse vertaling van de The Dual Diagnosis Capability in Addiction Treatment (DDCAT) Index. De DDCAT Index is een trouwheids

Dit is de eerste Nederlandse vertaling van de The Dual Diagnosis Capability in Addiction Treatment (DDCAT) Index. De DDCAT Index is een trouwheids Dit is de eerste Nederlandse vertaling van de The Dual Diagnosis Capability in Addiction Treatment (DDCAT) Index. De DDCAT Index is een trouwheids instrument voor het meten van het programma aanbod aan

Nadere informatie

Motiverende gespreksvoering

Motiverende gespreksvoering Motiverende gespreksvoering Agenda Verwachtingen en doelstelling Opfris kennis Houding en vaardigheden ervaringsoefeningen Vertalen naar praktijk oefenen Doelstelling Bevorderen van gezond gedrag en voorkomen

Nadere informatie

Motiverende gespreksvoering : De kracht van

Motiverende gespreksvoering : De kracht van Motiverende gespreksvoering : De kracht van leefstijl DAI Artsen Van ziekte en zorg naar preventie en gezond gedrag AIOS-dag: alles over sociale problemen en leefstijl! 23-03-19 Rubik Nazarian @leefstijlleeft

Nadere informatie

Toepassing van de fases van gedragsverandering in de praktijk

Toepassing van de fases van gedragsverandering in de praktijk Toepassing van de fases van gedragsverandering in de praktijk Jouw werk bestaat eruit om de klant te begeleiden bij een verandering in zijn financiële gedrag. Daarvoor kun je het model van DiClemente,

Nadere informatie

IRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg

IRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg IRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg 1 Uit de missie van Brijder: De wensen en mogelijkheden van onze patiënten, hun omgeving en onze expertise vormen de bouwstenen van

Nadere informatie

Chronisch Suïcidaal Gedrag vraagt om specifieke zorg

Chronisch Suïcidaal Gedrag vraagt om specifieke zorg Chronisch Suïcidaal Gedrag vraagt om specifieke zorg Geeske Meijer Verpleegkundig Specialist GGZ Aandachtsfunctionaris Suïcidepreventie GGz Centraal Commissie Suïcidaliteit GGz Centraal Innova training

Nadere informatie

'Integrale zorg voor mensen met een licht verstandelijke beperking en problematisch middelengebruik'

'Integrale zorg voor mensen met een licht verstandelijke beperking en problematisch middelengebruik' 'Integrale zorg voor mensen met een licht verstandelijke beperking en problematisch middelengebruik' Toelichting en handreiking bij het Auditinstrument Het verbeterproject LVB & Verslaving Het Trimbos-instituut

Nadere informatie

Utrecht, september 2010 Gerjoke Wilmink directeur Nibud

Utrecht, september 2010 Gerjoke Wilmink directeur Nibud Voorwoord Ongeveer twee jaar geleden publiceerde het Nibud Geld en Gedrag, Budgetbegeleiding voor de beroepspraktijk. Het boek werd enthousiast ontvangen door het werkveld, vooral vanwege de competenties

Nadere informatie

Behandeling van cliënten met een dubbele diagnose binnen een forensische setting. Jan Reijnen Matty Timmermans

Behandeling van cliënten met een dubbele diagnose binnen een forensische setting. Jan Reijnen Matty Timmermans Behandeling van cliënten met een dubbele diagnose binnen een forensische setting Jan Reijnen Matty Timmermans De Woenselse Poort FPC: 88 cliënten met TBS FPK: 27 cliënten met andere titels plus cliënten

Nadere informatie

Casus Laurens. De eeuwige student.

Casus Laurens. De eeuwige student. Casus Laurens De eeuwige student. Korte casusconceptualisatie: Student van 34 jaar meldt zich via studentenpsycholoog aan inzake overmatig alcoholgebruik Cliënt woont alleen, heeft een grote studieachterstand,

Nadere informatie

Een Stap voorwaarts in Leiderschap.

Een Stap voorwaarts in Leiderschap. 5 daagse training in voorjaar van 2010 Een Stap voorwaarts in Leiderschap. Doelgroep : DA Filiaal leidsters en aankomende filiaalleidsters Lokatie : Leusden DA hoofdkantoor Dag : Maandag van 9.30u 17.00u

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 8. Leeswijzer 10

Inhoud. Inleiding 8. Leeswijzer 10 Inhoud Inleiding 8 Leeswijzer 10 1 Motiverende gespreksvoering: een introductie 14 1.1 Wat is motiverende gespreksvoering? 14 1.2 Kenmerken van motivatie 15 1.3 Waarom werkt motiverende gespreksvoering?

Nadere informatie

Waarom doen ze nou niet gewoon wat ik zeg! Workshop Motiverende Gespreksvoering Hoe werkt advies? drs. Hilde Jans psycholoog hilde.jans@cambiamo.

Waarom doen ze nou niet gewoon wat ik zeg! Workshop Motiverende Gespreksvoering Hoe werkt advies? drs. Hilde Jans psycholoog hilde.jans@cambiamo. Waarom doen ze nou niet gewoon wat ik zeg! Workshop Motiverende Gespreksvoering Hoe werkt advies? drs. Hilde Jans psycholoog hilde.jans@cambiamo.nl Waarom mensen niet? Dus wat kun je doen? Ze weten niet

Nadere informatie

TRIPLE DIAGNOSE, EN NU?

TRIPLE DIAGNOSE, EN NU? TRIPLE DIAGNOSE, EN NU? November 2018 L.P. van der Vorst Verslavings Arts/ Psychiater GGZ-NHN IHT Schagen Bron foto: https://www.ggznieuws.nl/home/landelijke-studiedagdubbele-diagnose-en-triple-diagnose-psychiatrie-verslaving-en-lvb/

Nadere informatie

Fitnesstrainer B Lesdag 2 Gedragsverandering

Fitnesstrainer B Lesdag 2 Gedragsverandering Fitnesstrainer B Lesdag 2 Gedragsverandering Erkend Fit!vak opleidingscentrum www.start2move.nl Lesinhoud Evaluatie vragen hoofdstuk 1 en 3. Hoofdstuk 2 Gedragsverandering. Gedragsverandering -> Actiontype

Nadere informatie

IN BEWEGING. Onderneem! Nietsdoen is geen optie

IN BEWEGING. Onderneem! Nietsdoen is geen optie IN BEWEGING Onderneem! Nietsdoen is geen optie Belang bewegen Emotioneel: plezier, je goed voelen, zelfvertrouwen, eigenwaarde, positieve invloed op emotionele stoornissen Sociaal: participatie, ontwikkeling

Nadere informatie

Dubbel en dwars verdiend

Dubbel en dwars verdiend Dubbel en dwars verdiend Dag van de Inhoud 28-09-2017 Geïntegreerd behandelen met Integrated Dual Disorder Treatment (IDDT) Hella Schulte-Wefers, Psychiater Iris Jongeling, GZ-Psycholoog (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Minder Drank of Drugs. Module voor cliënten met een lichte verstandelijke beperking

Minder Drank of Drugs. Module voor cliënten met een lichte verstandelijke beperking Minder Drank of Drugs Module voor cliënten met een lichte verstandelijke beperking Voorstellen Willy Ron Marion Agenda Uitleg over Minder Drank of Drugs Willy en Ron spelen een sessie na Uitleg over de

Nadere informatie

Presentatie casemanagement Eindhovens model Huidige ontwikkelingen Discussie

Presentatie casemanagement Eindhovens model Huidige ontwikkelingen Discussie 21 sept 2012 3 e congres GGzE Centrum autisme volwassenen Ervaringen met Autisme Presentatie casemanagement Eindhovens model Huidige ontwikkelingen Discussie Kenmerken Casemanagement is een vorm van hulpverlening.cliënten

Nadere informatie

HOE INTEGREER JE ERVARINGSDESKUNDIG HEID IN EEN ROL ALS PROFESSIONELE HULPVERLENER? Hoe kan ervarings kennis beter benut worden in zorg en onderwijs?

HOE INTEGREER JE ERVARINGSDESKUNDIG HEID IN EEN ROL ALS PROFESSIONELE HULPVERLENER? Hoe kan ervarings kennis beter benut worden in zorg en onderwijs? HOE INTEGREER JE ERVARINGSDESKUNDIG HEID IN EEN ROL ALS PROFESSIONELE HULPVERLENER? Hoe kan ervarings kennis beter benut worden in zorg en onderwijs? DRIE KENNISBRONNEN VAN BELANG IN DE VERSLAVINGSZORG

Nadere informatie

Stimuleren van eigen kracht en sociale netwerken. Ervaringen uit het veld

Stimuleren van eigen kracht en sociale netwerken. Ervaringen uit het veld Stimuleren van eigen kracht en sociale netwerken Ervaringen uit het veld Overzicht programma Wie ben ik: - Philip Stein - masterstudent sociologie - afgerond A&O-psycholoog Programma: - half uur presentatie,

Nadere informatie

Expertiseteam complexe zorg. Folder voor professionals

Expertiseteam complexe zorg. Folder voor professionals Expertiseteam complexe zorg Folder voor professionals Heb je een complexe casus waarbij een jeugdige betrokken is en weet je niet hoe je verder moet? Begeleid je een gezin waar veel verschillende problemen

Nadere informatie

Richtlijnen Uithuisplaatsing. Cora Bartelink & Matthé Hak

Richtlijnen Uithuisplaatsing. Cora Bartelink & Matthé Hak Richtlijnen Uithuisplaatsing Cora Bartelink & Matthé Hak 18 april 2016 Casus Eline Moet Eline uithuisgeplaatst worden? 2 Opzet Richtlijnontwikkeling Richtlijn Uithuisplaatsing 3 Doel & uitgangspunten Doel:

Nadere informatie

Juni 2012 Roeland van Geuns Nadja Jungmann. Naar efficiënter werken met klantprofielen

Juni 2012 Roeland van Geuns Nadja Jungmann. Naar efficiënter werken met klantprofielen Juni 2012 Roeland van Geuns Nadja Jungmann Naar efficiënter werken met klantprofielen Achtergrond Uitvoering schuldhulpverlening in transitie Loslaten beleidsdoel iedereen schulden vrij Bezuinigingen Toename

Nadere informatie

SANDWICHSCHOLING COPD Goede COPD zorg: resultaat van goede samenwerking 28 juni Scharnierconsult. Uitgangspunt

SANDWICHSCHOLING COPD Goede COPD zorg: resultaat van goede samenwerking 28 juni Scharnierconsult. Uitgangspunt SANDWICHSCHOLING COPD Goede COPD zorg: resultaat van goede samenwerking 28 juni 2012 Scharnierconsult, ziektelast en persoonlijk behandelplan Marion Teunissen en Rudy Bakker Werkgroep COPD Synchroon Scharnierconsult

Nadere informatie

Werken met het 8 fasenmodel. Frank Meeuwsen & Menno Zwart

Werken met het 8 fasenmodel. Frank Meeuwsen & Menno Zwart Werken met het 8 fasenmodel Frank Meeuwsen & Menno Zwart www.frankmeeuwsen.nl www.mennozwart.nl Programma dag II Terugkoppeling opdracht Gesprekstechnieken Cliënten met weerstand of gebruiksaanwijzingen

Nadere informatie

Over aandacht en verlangen A matter of (F)ACT. ACT congres 27 september 2007

Over aandacht en verlangen A matter of (F)ACT. ACT congres 27 september 2007 Over aandacht en verlangen A matter of (F)ACT ACT congres 27 september 2007 Opbouw Wie zijn wij, wat doen we en waarom? Introductie presentiebenadering Relatie met (F)ACT Praktijkvoorbeelden uit de verslavingszorg

Nadere informatie

Teamcoördinator ALERT-team

Teamcoördinator ALERT-team Functie- en competentieprofiel Teamcoördinator ALERT-team Datum Organisatie CAW Antwerpen Medewerker Deelwerking ALERT-team Plaats in de organisatie Teamcoördinator Waarom deze functie Deze functie draagt

Nadere informatie

Cosis. Workshop: Vaardigheden kun je leren?! Aanleiding Begeleid Leren binnen Cosis. Begeleid Leren in de praktijk

Cosis. Workshop: Vaardigheden kun je leren?! Aanleiding Begeleid Leren binnen Cosis. Begeleid Leren in de praktijk Succes@School Workshop: Vaardigheden kun je leren?! Cosis Annemiek Dijkhuizen en Lenneke Docter We ondersteunen onze cliënten om zelf grip te krijgen en te houden op hun leven. Aanleiding Begeleid Leren

Nadere informatie

Portfolio voor medewerkers Natuurlijk leren Parels ontstaan door schuring

Portfolio voor medewerkers Natuurlijk leren Parels ontstaan door schuring Portfolio voor medewerkers Natuurlijk leren Parels ontstaan door schuring Authentiek leiderschap Pedagogische tact Ruimte geven Hoge verwachtingen Authentiek contact! Ik heb zelfvertrouwen. Ik heb hoge

Nadere informatie

Individuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D

Individuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D Individuele coaching en groepsbijeenkomsten Volwassenen met AD(H)D Behandeling en coaching Psycho-educatie cliënt en partner Staken alcohol en/of drugs Medicatie Coaching individueel Coaching in de groep

Nadere informatie

Competenties MZE Leerjaar 1 (oriëntatiefase)

Competenties MZE Leerjaar 1 (oriëntatiefase) Competenties MZE Leerjaar 1 (oriëntatiefase) - Kan kwesties doordenken en een dialoog voeren over ontwikkelingen ten behoeve van het beroepsmatige handelen; - Kan over de eigen functie, taken, professionaliteit

Nadere informatie

VORMINGSAANBOD Verslavingszorg 2019

VORMINGSAANBOD Verslavingszorg 2019 VORMINGSAANBOD Verslavingszorg 2019 Meer info over het vormingsaanbod op onze website www.cggkempen.be Alcohol- en Drugteam ; Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Parklaan 55 bus 17, 2300 Turnhout,

Nadere informatie

werken aan Zelfmanagement en passende zorg

werken aan Zelfmanagement en passende zorg werken aan Zelfmanagement en passende zorg Inleiding De ggz is steeds meer gericht op herstel, het vergroten van de zelfredzaamheid en zo veel mogelijk deelnemen aan de maatschappij van cliënten. Wilt

Nadere informatie

Verslaving binnen de forensische psychiatrie

Verslaving binnen de forensische psychiatrie Verslaving binnen de forensische psychiatrie Minor - Werken in gedwongen kader Praktijkverdieping Docent: Paul Berkers Geschreven door: Martine Bergshoeff Edith Yayla Louiza el Azzouzi Evelyne Bastien

Nadere informatie

Angst & Verslaving. Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater

Angst & Verslaving. Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater Angst & Verslaving Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater Inhoudsopgave Achtergrond Etiologie Epidemiologie Diagnostiek Behandeling Kushner ea Multidisciplinaire Richtlijn alcohol

Nadere informatie

Als duwen en trekken niet helpt: impasses doorbreken met een complexe doelgroep

Als duwen en trekken niet helpt: impasses doorbreken met een complexe doelgroep Als duwen en trekken niet helpt: impasses doorbreken met een complexe doelgroep Workshop Jubileum stichting TOPGGz 8 maart 2017 Prof. dr. Chijs van Nieuwenhuizen GZ-psycholoog/psychotherapeut ch.van.nieuwenhuizen@ggze.nl,

Nadere informatie

Minor Licht Verstandelijk Beperkt

Minor Licht Verstandelijk Beperkt Minor Licht Verstandelijk Beperkt Academie voor Sociale Studies Inleiding De minor Licht Verstandelijk Beperkt biedt een inspirerend en intensief half jaar deskundigheidsbevordering op het gebied van werken

Nadere informatie

Hoofdstuk 3. Doel, middel en organisatie van het Chronic Care Model in termen van epilepsiezorg

Hoofdstuk 3. Doel, middel en organisatie van het Chronic Care Model in termen van epilepsiezorg Hoofdstuk 3. Doel, middel en organisatie van het Chronic Care Model in termen van epilepsiezorg Wanneer we de kernelementen van het Chronic Care Model toepassen op de epilepsiezorg dan praten we over de

Nadere informatie

Congres kwaliteit en bekostiging langdurige zorg

Congres kwaliteit en bekostiging langdurige zorg Congres kwaliteit en bekostiging langdurige zorg 15 maart 2018 Elsbeth de Ruijter Generieke module EPA Verschillen? Ambulant Financiering GGz overwegend ZVW Geen verantwoordingsinstrument Meer specifieke

Nadere informatie

Functieprofiel Peer Support Werker A

Functieprofiel Peer Support Werker A Functieprofiel Peer Support Werker A Functienaam : Peer Support Werker A Inschaling : FWG-40 Status : Vastgesteld februari 2017 Doelstelling van de functie Het maken van verbinding met cliënten en diens

Nadere informatie

Individuele Cognitieve Gedragstherapie bij Middelengebruik en Gokken. Dagdeel 1 1-1

Individuele Cognitieve Gedragstherapie bij Middelengebruik en Gokken. Dagdeel 1 1-1 Individuele Cognitieve Gedragstherapie bij Middelengebruik en Gokken Dagdeel 1 1-1 Voorstellen Naam Kennis en kunde in Cognitieve gedragstherapie Eventuele specifieke leerwensen Maximaal 2 minuten 1-2

Nadere informatie

Motivational Interviewing: ontdek de kracht van motiveren

Motivational Interviewing: ontdek de kracht van motiveren Motivational Interviewing: ontdek de kracht van motiveren Stijn van Merendonk Trainer @stijnvmerendonk Is dit herkenbaar? Miller & Rollnick. De ontwikkelaars Bouwden verder op erfgoed Carl Rogers Zij maakten

Nadere informatie

Het bevorderen van financiële zelfredzaamheid Literatuurstudie

Het bevorderen van financiële zelfredzaamheid Literatuurstudie Het bevorderen van financiële zelfredzaamheid Literatuurstudie Laatst bijgewerkt: 6 mei 2019 Als je begrijpt waarom mensen bepaalde beslissingen nemen, kun je ze beter motiveren om hun gedrag te veranderen.

Nadere informatie

KINGS Kind IN Gezond Systeem. Behandeling voor kinderen, jongeren en hun ouders (geïntegreerde traumaverwerkingsmethode).

KINGS Kind IN Gezond Systeem. Behandeling voor kinderen, jongeren en hun ouders (geïntegreerde traumaverwerkingsmethode). KINGS Kind IN Gezond Systeem Behandeling voor kinderen, jongeren en hun ouders (geïntegreerde traumaverwerkingsmethode). Situatie voor 2010. Afdeling vol met getraumatiseerde, bange en afgewezen kinderen.

Nadere informatie

AZ GROENINGE, KORTRIJK (afdeling EPSI en De DAM) Module detox (bij alcoholafhankelijkheid, score +20 op AUDIT)

AZ GROENINGE, KORTRIJK (afdeling EPSI en De DAM) Module detox (bij alcoholafhankelijkheid, score +20 op AUDIT) AZ GROENINGE, KORTRIJK (afdeling EPSI en De DAM) Module detox (bij alcoholafhankelijkheid, score +20 op AUDIT) 1. Algemene kenmerken van de behandelsetting 1.1.Gespecialiseerde medewerkers Psychotherapeut:

Nadere informatie

InFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Behandeling van psychose De rol van andere interventies

InFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Behandeling van psychose De rol van andere interventies Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

Programma. 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen

Programma. 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen Programma 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen ADHD BIJ ADOLESCENTEN problemen EF/motivatie ADHD gedrag Adolescentie: Middelbare school Minder oudercontrole

Nadere informatie

Preventieoverzicht opvoeden

Preventieoverzicht opvoeden 0-4 Ouders met kinderen 0-4 Stevig Ouderschap Stevig Ouderschap is een preventieprogramma dat zich richt op risicogezinnen en dat dmv. vroegtijdige opvoedingsondersteuning problemen op dit gebied wil voorkomen.

Nadere informatie

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

DISCLOSURE BELANGEN SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK

DISCLOSURE BELANGEN SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK DISCLOSURE BELANGEN SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK Stoppen met roken hoe doe je dat? Epidemiologie roken (1) 28% volwassenen rookt (2004) Hoogste

Nadere informatie

Terug aan het werk als gedragsverandering?

Terug aan het werk als gedragsverandering? Terug aan het werk als gedragsverandering? Situering Het omgaan met fysieke beperkingen en/of chronische pijn vraagt een gedragsverandering van de klant. Hij staat immers voor de uitdaging om zijn/haar

Nadere informatie

OSA - A la Carte Innovatie in uitvoering

OSA - A la Carte Innovatie in uitvoering OSA A la Carte Innovatie in uitvoering Leren en ontwikkelen in welzijn. Iedere welzijnsorganisatie is uniek en kent haar eigen processen. OSA biedt daarom trainingen A la Carte aan. Zodat u uw persoonlijke

Nadere informatie

Doelstelling en functie van een regionale regiegroep Basis GGZ in de regio Oss- Uden- Veghel

Doelstelling en functie van een regionale regiegroep Basis GGZ in de regio Oss- Uden- Veghel 1 2 Doelstelling en functie van een regionale regiegroep Basis GGZ in de regio Oss- Uden- Veghel Inleiding Het doel van de invoering van de Basis GGZ is dat passende behandeling op de juiste niveau plaats

Nadere informatie

De inrichting van wijkgerichte zorg in een innovatieve GGZ

De inrichting van wijkgerichte zorg in een innovatieve GGZ Workshop De inrichting van wijkgerichte zorg in een innovatieve GGZ Philippe Delespaul FACT Couleur Locale: Op weg naar een regionaal model in de GGZ Evoluon Eindhoven, 28 maart 2013 GGZ gemeente 1ste

Nadere informatie

tractor 30 maart 2011 ACT Assertive Community Treatment

tractor 30 maart 2011 ACT Assertive Community Treatment tractor 30 maart 2011 ACT Assertive Community Treatment Behandelmethodiek die door haar specifieke aanpak patiënten met psychisch lijden wil helpen bij het: Bevorderen van herstel en rehabilitatie Bevorderen

Nadere informatie

RACT IN NEDERLAND 2016 GREET WILRYCX /BARBARA BREUGELMANS

RACT IN NEDERLAND 2016 GREET WILRYCX /BARBARA BREUGELMANS RACT IN NEDERLAND 2016 GREET WILRYCX /BARBARA BREUGELMANS RESOURCE GROEPEN Achtergrond Definitie Kernelementen Structuur Fases Modelbeschrijving 1.0 Werkbezoek Zweden Onderzoek ACHTERGROND JAREN 70: ONTWIKKELING

Nadere informatie

SOVA /AR op Maat Presentatie

SOVA /AR op Maat Presentatie SOVA /AR op Maat Presentatie Doelgroep Sociale Vaardigheden op Maat Jongens en meisjes in de leeftijd van 15-21 jaar Jongeren met probleemgedrag dat o.a. voortkomt uit onvermogen tot zelfstandig en adequaat

Nadere informatie

Middelen, delictgedrag en leefstijltraining. Marscha Mansvelt

Middelen, delictgedrag en leefstijltraining. Marscha Mansvelt Middelen, delictgedrag en leefstijltraining Marscha Mansvelt Inhoud Hoe gaat de Waag om met middelengebruik als risicofactor voor delictgedrag? Leefstijltraining 1. Alcohol is de meest sociaal geaccepteerde

Nadere informatie