Verslag van de NGS Masterclass Penfolds, gehouden op 29 oktober 2012 in Château Neercanne te Maastricht. Door Paul Op ten Berg.

Transcriptie

1 Verslag van de NGS Masterclass Penfolds, gehouden op 29 oktober 2012 in Château Neercanne te Maastricht. Door Paul Op ten Berg. Andrew Baldwin, Senior Winemaker met 25 dienstjaren in het team van Peter Gago, hield een uitvoerige inleiding en liet de NGS leden vervolgens negen wijnen proeven. Andrew is belast met - en medeverantwoordelijk voor - wijnbouw en vinificatie van de wijnen van de Luxury serie en de Icon serie.

2 Penfolds Penfolds werd opgericht in 1844 door de uit Brighton afkomstige medicus Dr Christopher Rawson Penfold en staat bekend als het boegbeeld van de Australische wijnwereld. Deze positie is niet in de laatste plaats te danken aan Grange, de icoonwijn die Australië bij de top van de wereld plaatste. Magill Estate De hoofdvestiging van Penfolds is het Magill Estate in de stad Adelaide, waar de geschiedenis van het bedrijf begon. Het wordt omringd door een wijngaard, die in 1844 door Dr Penfold werd aangeplant. Dr Penfold schreef de wijn als medicament voor aan zijn patiënten vanuit zijn praktijk die was gevestigd in het huisje The Grange. Na het overlijden van Dr Penfold zette zijn vrouw Mary het wijngoed inmiddels uitgegroeid tot 60 ha - voort, samen met haar schoonzoon Thomas Hyland. Southcorp en Foster Samen met o.a. Rosemount, Wolf Blass, Wynn s Coonawarra, Devil s Lair en Lindemans vormde Penfolds onderdeel van de Southcorp groep, die per 1 juli 2005 in handen kwam van Foster. De wijntak heeft nu de naam Foster s Wine Estates. Wijngaarden Penfolds is een van de grootste eigenaren van wijngaarden ter wereld. Ze liggen verspreid over South Australia in de districten Clare Valley, Barossa Valley, Eden Valley, Adelaide (Magill Estate), McLaren Vale, Bordertown, Padthaway, Robe en Coonawarra. Behalve van eigen wijngaarden betrekt Penfolds 30% druiven van contractboeren. Deze worden begeleid en gecontroleerd door een team van wijngaardmanagers en viticulturisten. De boeren krijgen voor hun druiven een basisprijs, die verhoogd kan worden met een bonus voor kwaliteit. Waterschaarste Een laag rendement is voor Penfolds van groot belang. Dit wordt o.a. bereikt door een kleine hoeveelheid bladeren, de druiven rijpen immers door zonlicht. Vanwege de klimaatsverandering zijn aanpassingen qua snoeien en watermanagement belangrijk. Vanwege 10 jaar droogte is water erg schaars geworden. Als het diep uit de bodem wordt opgepompt is het vaak te zout om voor irrigatie te kunnen worden gebruikt. De bladeren gaan dan dood van het zout en aan de onderkant zitten zoutkristallen, terwijl de druiven

3 zout smaken. In Mc Laren Vale staat nu de eerste installatie die uit Mudgee via een pijpleiding aangevoerd water van zout ontdoet. McLaren Vale Mc Laren Vale is een streek met golvende vlaktes ten zuiden van de stad Adelaide, die in het oosten worden begrensd door de Mount Lofty bergketen, in het westen door de golf van St. Vincent en in het zuiden door de Sellicks Hill Range. Er heerst een klimaat van het Middellandse Zee type, maar daarbinnen is veel variatie. Omdat de streek slechts 656 mm neerslag per jaar kent, waarvan 182 in het groeiseizoen, is irrigatie een noodzaak. De bodem bestaat overwegend uit rode leem met daaronder kalksteen, maar ook wel uit zanderige leem op een onderlaag van klei, vaak dooraderd met ijzersteen. De met wijngaarden beplante oppervlakte omvat ha. Met 73 wineries, meest kleine familiebedrijven, bezit McLaren Vale de grootste concentratie aan wineries van de Australische wijngebieden. De Barossa GI (Geografische Indicator) bestaat uit 2 kleinere streken, Barossa Valley en Eden Valley. Barossa Valley Deze wijnstreek - circa 40 km lang en 20 km breed - ligt in de beschutting van de Barossa bergketen, 80 km ten noordoosten van Adelaide. Er heerst in Barossa Valley een soort Middellandse Zee klimaat met koude, natte winters en warme, droge zomers. De gemiddelde temperatuur in het groeiseizoen is vrijwel gelijk aan die van Bordeaux en Margaret River. Maar de temperatuur kent wel flinke pieken, waardoor robuuste rode en witte wijnen ontstaan. Door dit klimaat is er weinig sprake van ziektes, ook van phylloxera is Barossa verschoond gebleven. We vinden hier dan ook eeuwenoude wijnstokken, vooral shiraz. De jaarlijkse neerslag bedraagt in het noorden circa 500 mm en in het zuiden circa 650. De bodem is er relatief arm en de zuurgraad ervan neemt toe met meer diepte. We vinden hier veel niet geïrrigeerde bush vines, die kwaliteitsdruiven produceren met lage rendementen. In het noorden zijn de nachten veel koeler dan in het zuiden, waardoor de druiven langzamer rijpen. Bovendien is de verzachtende invloed van de zee hier minder aanwezig. De bodem van Koonunga Hill is de oudste van Barossa en bestaat uit diepe rode klei, gemiddeld tot zwaar, waarin de wortels goed kunnen doordringen. Deze klei houdt het water vast en de wijnstok moet hard werken om het te bereiken. Daardoor is het gedurende het hele groeiseizoen beschikbaar. Kalimna heeft een bodem met twee lagen, klei met een toplaag van zand. De klei heeft een zeer arme structuur. Oude wijnstokken kunnen zich wel door de klei heen werken, maar jonge stokken hebben een probleem, omdat het water in de zandlaag snel is

4 uitgeput. Deze wijnstreek presteert beter als er in het groeiseizoen voldoende regen valt om de bodem van water te voorzien. Gomersal heeft een dunne toplaag van roodbruine aarde en een onderbodem van kalksteen. De kalksteen is goed doorlaatbaar, maar de beschikbare hoeveelheid water hangt af van de regen in de afgelopen winter. Op deze bodems moeten de wijnstokken van Penfolds moeite doen om water te bemachtigen uit de bodem, waardoor de groeikracht afneemt en een zeer laag rendement ontstaat met kleine druiven die veel tannines bevatten. Eden Valley Dit gebied grenst direct aan de oostzijde van Barossa Valley en is met 380 m in het noorden tot 500 m in het zuiden een flink stuk hoger, met een koeler klimaat tot gevolg. Het is ongeveer even groot als Barossa Valley, maar er bevinden zich veel minder wijngaarden en wijnbedrijven. Eden Valley is, samen met Clare Valley, door de hoge ligging het Australische gebied bij uitstek voor riesling, maar syrah doet het hier ook excellent. Door de variatie in terrein vinden we in Eden Valley een veelheid aan bodemsoorten. De kleur wisselt van grijs naar bruin en de samenstelling van leem met zand tot leem met klei, dat alles met een onderlaag van verweerde rots. Aders met ijzer- of kwarts houdende kiezel en rotsblokken geven weer andere eigenschappen. Afhankelijk van de capaciteit van de bodem om water vast te houden, is irrigatie al dan niet nodig. De jaarlijkse neerslag bedraagt in Eden Valley 750 mm. Clare Valley Deze streek ligt in de plooien van de Mount Lofty bergketen, 140 km ten noorden van Adelaide, op een hoogte van 400 tot 500 meter. Er heerst hier weliswaar een soort landklimaat met koude nachten en warme dagen, maar koele wind in de namiddag zorgt voor vertraging van het rijpingsproces. De hoogteverschillen zorgen verder voor de nodige variatie qua klimaat. De regen 630 mm per jaar valt merendeels in de winter en het voorjaar, reden waarom irrigatie onontbeerlijk is. Door de droogte in het groeiseizoen komen schimmelziektes niet veel voor. De roodbruine leembodem bevat een flinke hoeveelheid kalksteen. Clare Valley is vooral bekend om de goede kwaliteit riesling. De voor Clare Riesling kenmerkende aroma s zijn limoen, passievrucht, metaal en geroosterd brood. Van goede oogstjaren kan de riesling wel 10 jaar ouderen.

5 Maar ook cabernet sauvignon en vooral shiraz doen het goed in Clare Valley, zowel apart als in blends. Dit zijn wijnen met de rijke stijl die zo typisch Australisch is. Adelaide Hills Deze wijnstreek - op slechts 25 minuten rijden van de stad Adelaide kent wijnbouw al sinds De streek begon zich echter pas begin jaren 80 tot een belangrijk gebied te ontwikkelen. Er zijn op dit moment ruim 50 wijnbedrijven gevestigd en tot nu toe ruim ha wijngaarden aangeplant. Het is een pittoresk gebied met landelijke kronkelwegen om heuvels die in hoogte variëren van 400 tot 500 meter. In dit netwerk van valleien en dwarsvalleien vinden we een grote variatie aan koele mesoklimaten, zeer geschikt voor vroeg rijpende koele rassen als chardonnay, pinot noir en sauvignon blanc. In het uiterste noorden, waar het wat warmer is, vinden we cabernet sauvignon, merlot en shiraz. Omdat de meeste regen s winters valt is irrigatie in het groeiseizoen onontbeerlijk. De overwegend grijsbruine bodem is erg geschikt voor wijnbouw. Coonawarra Coonawarra is een Aboriginal woord dat kamperfoelie betekent. Het is de enige Australische wijnstreek met zijn eigen bodemsoort, de beroemde Terra Rossa. Een rijke bovenlaag van rulle rode aarde bedekt een onderlaag van zachte kalksteen en enkele meters kalkachtige klei, met daaronder een permanent waterreservoir. Het is een vlakke strook slechts een paar meter boven de zeespiegel - van maximaal 2 km breedte en 14 km lengte. De wijnstokken moeten veel moeite doen om eerst door de rode laag heen te groeien en dan door de zachte poreuze kalk, om daarna het waterreservoir eronder te bereiken. Het resultaat is een laag rendement en een sterke aromatische ontwikkeling. Coonawarra, het zuidelijkste wijngebied van het vasteland van Australië, ligt maar 60 km van de zee en wordt er dan ook sterk door beïnvloed. Er valt 650 mm neerslag per jaar en de zomers zijn droog - irrigatie is noodzakelijk - maar door de Arctische winden redelijk koel. Men vergelijkt het klimaat wel met dat van Bordeaux, maar door het dichte wolkendek is de temperatuur in het rijpingsseizoen lager en het groeiseizoen lang. Drie productielijnen De jaarlijkse productie van Penfolds bedraagt circa 3,5 miljoen flessen wijn, verdeeld over vier series. In opgaande lijn zijn dat de Private Release serie, de BIN serie, de Luxury serie en de Icon serie. Er worden ook versterkte wijnen geproduceerd, maar geen mousserende. Vooral de laatste 10 jaar is het exportgedeelte sterk gegroeid. Filosofie Vroeger verrichtte Penfolds veel experimenten en stelde veel jonge wijnmakers aan. De reputatie van Penfolds is tegenwoordig echter gebaseerd op consistente kwaliteit en stijl, met zo min mogelijk variatie van oogstjaren. Dit wordt bereikt door het blenden van

6 wijnen uit verschillende regio s en door een zorgvuldige keuze van druiven voor de beoogde wijnstijl. Penfolds heeft wel single vineyard wijnen, maar de meeste inclusief Grange zijn blends. Op Magill Estate een nationaal monument worden de rode wijnen nog steeds vergist in open betonnen bakken. De wijnen worden er tijdens de gisting regelmatig overgepompt en er wordt geperst met verticale houten persen (basket press). Wilde gisten worden ingezet voor pinot noir, sangiovese en soms voor shiraz (niet voor Grange). Andrew Baldwin en Kees Klein Velderman Hout De houten vaten die door Penfolds worden gebruikt zijn voor 70% van Amerikaans en voor 30% van Frans eiken. Voor de Luxury serie en de Icon wines worden elk jaar nieuwe vaten ingezet, waarmee het bedrijf goed is voor een aanschaf van tot vaten per jaar. Alleen het beste eiken is goed genoeg, van 140 jaar oude bomen. Het hout rijpt 36 maanden in de openlucht alvorens te worden verwerkt door de Australische tonneliers. Voor de witte wijnen die hout krijgen worden hogsheads (300 liter) van Frans eiken gebruikt. Proeverij De vermelde prijzen zijn bruto horecaprijzen ex BTW. Tot 16 november 2012 geldt een actiekorting van 25% op het gehele Penfolds assortiment (13 wijnen) van importeur Oud Reuchlin & Boelen via kees.klein.velderman@orbwijn.nl of WITTE WIJNEN *** Bin 51 Riesling 2010 Wijnstreek Eden Valley (uit het relatief koele noorden van deze streek) Druivenras riesling, uitsluitend van eigen wijngaarden, vroeg geplukt (eind januari, begin februari) om niet te veel suiker te hebben Rijping gebotteld mei 2010, direct na de vinificatie Analyse alc. 12,7%, zuren 7,9 gr/l, ph 2,91

7 G krachtig, rijp citrusfruit, iets pétrol, fenolisch, iets groen S strak en stevig, levendig, hoge zuurgraad, compleet droog, geëvolueerd fruit, goede balans A iets zilt, redelijke lengte T typische Australische riesling met vroeg ontwikkelde pétrol; doet denken aan een ouderwetse Duitse droge riesling, maar Duitsland is intussen veel verder met droge riesling! 19,99 ***(*) Bin 311, Tumbarumba Chardonnay 2010 Wijnstreek Tumbarumba Druivenras chardonnay Vinificatie en rijping ter plaatse geperst en gevinifieerd met 100% malo, 9 maanden op barriques van Frans eiken met batonnage Analyse alc. 13%, zuren 7,1 gr/l, ph 3,16 K erg licht G citrus, decente vanille, ananas, perzik, witte peper S citrus, specerijen, goed geïntegreerd hout, gematigd qua alcohol, vrij strak en sappig A miniem effect van de malo (klein botertje), slank, elegant en met een goede lengte T zeer geslaagd 26,79 ****- Yattarna Chardonnay 2008 De flagship chardonnay van Penfolds. Wijnstreek Derwent (87%), Adelaide Hills (13%) Druivenras chardonnay Rijping volledige malo, 9 maanden op barriques van Frans eiken, waarvan 49% nieuw, met batonnage Analyse alc. 13,3%, zuren 6,5 gr/l, ph 3,03 K niet veel verkleuring G zeer expressief, toast, grapefruitschil, rokerig, roggebrood, hazelnoot, ontwikkeld fruit S krachtige zuren, veel concentraat van kweepeer, iets fenolisch, witte peper, de aroma s van de geur zetten zich voort, toch wel flink wat hout A lang, maar het hout komt terug en overheerst het fruit met tannines T de nodige complexiteit en structuur, jammer van het teveel aan hout 69,50

8 RODE WIJNEN ***(*) Bin 389, Cabernet Sauvignon Shiraz 2009 Wordt wel A poor man s Grange ofwel Baby Grange genoemd. Wijnstreek Padthaway (31%), Barossa Valley (23%), Mc Laren Vale (14%), Coonawarra (13%), Wrattonbully (8%), Robe (3%) Druivenras 50,5% cabernet sauvignon, 49,5% shiraz Rijping 12 maanden op hogsheads van Amerikaans eiken, waarvan 21% nieuw Analyse alc. 14,8%, zuren 6,6 gr/l, ph 3,61 K diep G duidelijk Amerikaans eiken, kruidig, fris accent van munt, leer S jeugdig en helder zwart bessenfruit met mooie concentratie, pruimedanten, kruidkoek, zoute drop, mooie tannines A zilt, peper, het hout brandt nog iets en moet nog wat meer integreren, lang tot zeer lang T typische Australische identiteit, niet zwaar 42,95 ****- St. Henri Shiraz 2007 Wijnstreek Robe, Mc Laren Vale, Langhorne Creek, Padthaway, Barossa Valley, Coonawarra, Adelaide Hills Druivenras shiraz Rijping 12 maanden op oude foeders van liter Analyse alc. 14,9%, zuren 6,6 gr/l, ph 3,50 K zeer diep G geconcentreerde, verfijnde geur met complex zwoel fruit van pruimen, leer, animaal, chocolade en specerijen zoals kaneel S zacht en rijp zwart fruit (pruimen) met structuur, mooie vulling, animaal, tabak, leer, kreupelhout en peper, beheerste alcohol en nauwelijks houtinvloed: het fruit blijft voorop staan A chocolade en pruimen blijven doorgaan, frisse zuren geven lenigheid, een bittertje na T fraaie Australische typiciteit met een knipoog naar Europa, nu al heerlijk op dronk 55,79 ****- Magill Estate Shiraz was hier een topjaar. Wijnstreek Magill Estate (monopole)

9 Druivenras shiraz Rijping 14 maanden op hogsheads van Frans (72% nieuw, 5% een jaar oud) en Amerikaans eiken (23% nieuw) Analyse alc. 14,9%, zuren 7,3 gr/l, ph 3,67 K zeer diep G umami, lavas, krachtig, prachtige rijpheid, veel finesse, iets medicinaal S vlezig en krachtig, intens fruit, tabak, leer, elegantie, mooi houtgebruik, levendige structuur A zeer lang en geschakeerd T voorname balans, edel karakter, veel substantie en complexiteit 69,99 ****+ RWT Barossa Valley Shiraz 2008 RTW is een afkorting van Red Winemaking Trial. Gemaakt van druiven die niet in de Grange gaan. Wijnstreek Barossa Valley Druivenras shiraz Rijping 16 maanden op 100% nieuwe hogsheads (300 l) van Frans eiken, waarvan 83% nieuw Analyse alc. 14,5%, zuren 7 gr/l, ph 3,93 K zeer diep G karakteristiek en zeer boeiend, complexe tonen van fruit en kruiden S niet te zwaar, veel finesse, zeer mooie houtmatch waardoor het prachtige rijpe fruit van inzet tot en met finale prominent is, koffie, chocolade, tabak en specerijen, erg complex A zeer lang, met zijdezachte tannines en fruit van gedroogde pruimen T mooi voorbeeld van Australische shiraz, is kwalitatief niet ver van Grange 84,99 ***** Grange Bin 95 Shiraz 2006 De eerste Grange was die van Het recept is gebaseerd op druiven uit verschillende wijngaarden en districten en de keuze kan ieder jaar anders zijn was een van de topjaren voor Grange. Wijnstreek Barossa Valley, Magill Estate, Coonawarra Oogstjaar 2006 was een relatief vroeg jaar, met weinig neerslag en warm weer, waardoor de knoppen vroeg uitbotten en de bloei inzette; mild tot warm weer gedurende de hele zomer en regen voorafgaande aan de oogst zorgden voor goede rijping van de druiven, die veel typiciteit hadden Druivenras 98% shiraz, 2% cabernet sauvignon Rijping 18 maanden op nieuwe hogsheads van Amerikaans eiken (A.P. John Coopers, Australië) Analyse alc. 14,5%, zuren 6,8 gr/l, ph 3,49 K zeer diep G diep, nog vrij gesloten, krachtig en expressief, met een waaier van schakeringen S zeer zachte inzet van compact fruit, enorm extractvol, laurierdrop, karamel, romige balans, je hebt totaal geen last van het hout A uiterst lang T grote wijn, overtuigt onmiddellijk door enorme klasse 315,00 ***** Grange Bin 95 Shiraz 1998 Gedecanteerd. Ook 1998 was een topjaar voor Grange. Wijnstreek Kalimna, Barossa Valley, Padthaway, Magill Estate Oogstjaar in januari en februari werd het steeds warmer en de wijngaarden droogden steeds meer uit naarmate het irrigatiewater uit de stuwmeren opraakte; het begin van de oogst verliep onder milde omstandigheden, ondanks een hittegolf eind maart; in Padthaway was 1998 het droogste sinds 27 jaar; het rendement was echter boven gemiddeld en de kwaliteit was steeds hoog Druivenras 97% shiraz, 3% cabernet sauvignon Rijping 18 maanden op nieuwe vaten van Amerikaans eiken

10 Analyse alc. 14,5%, zuren 7,2 gr/l, ph 3,50 K zeer diep G ontwikkelde, diep geconcentreerde neus van fris fruit met edele animale accenten, maar ook krenten en rozijnen S wat een schakeringen, kolossaal rijp fruit, chocolade, tabak, specerijen, witte peper, in één woord fantastisch, vluchtige zuren en complexiteit gaan hand in hand op hoog niveau A eindeloze lengte, natuurlijke balans T wint het in complexiteit op dit moment van Grange 2006, veruit de beste wijn van deze proeverij Uit de schatkamer van Penfolds, te koop via of via veilingen.

11 Edger Groeneveld bedankt Andrew Baldwin met een attentie Aperitief Bin 51 Riesling 2011, Penfolds Amuses gelei van tomaat, crème van Parmezaanse kaas, balletje van ham-mousse, gelei van truffel, paddenstoelen, krokantje van spek soepje van pompoen, schuim van kokos, pompoenpitten

12 Lunch Gemarineerde zalm met gebakken langoustine, flan van ansjovis, compote van quinoa en rode ui, vinaigrette van citroen Smakelijke combinatie van diverse ingrediënten. Wijn Bin 51 Riesling 2011, Penfolds Net zo strak als de 2010, maar minder ontwikkeld. Ook weer pétrol. Wijn & spijs De Riesling is te strak bij het gerecht, zelfs bij de zalm. Maar de Tumbarumba Chardonnay met zijn terughoudend houtgebruik combineert prima. Hertengebraad met jus van cantharellen, dadelcrème, cantharellen, crêpes van aardappel, pompoen, sugarsnaps, witlof met Iberico ham

13 Zachte herfsttonen, heerlijk rijp hertenvlees, mooi gegaard. Fraaie combinatie van witlof met gedroogde ham. Frisse wortel. Wijn Bin 138 Grenache-Shiraz-Mourvèdre 2010, Penfolds Expressieve geur met karakter, zilte tonen en jeugdig zwart fruit en wat zuivel in de smaak, pittig, soepel en verleidelijk, ideale lunchwijn. 19,99 Wijn & spijs De wijn gaat heel goed samen met alle elementen van het hoofdgerecht. Delice van Valrhona chocolade met vulling van vanille, saus van Cointreau, sinaasappel en vanille Knapperig geheel, zeer smakelijk en smaakvol om te zien. Evenwichtige combinatie van chocolade, vanille, citrus en net even wat Cointreau.

14 Conclusie Deze proeverij was in alle opzichten interessant en verhelderend. Interessant omdat de NGS leden een boeiende dwarsdoorsnede kregen te proeven van het portfolio van Penfolds, dat uit circa 40 wijnen bestaat. Met als apotheose twee jaargangen van de Grange, een wijn die de laatste jaren zeer kostbaar is geworden en tot de absolute top van Australië behoort. Verhelderend vanwege het langzaam maar zeker opschuiven van de wijnstijl van Penfolds naar die van Europa. De eigen Australische identiteit, typiciteit en herkenbaarheid van wijnen en terroirs komen daarmee steeds beter tevoorschijn, naarmate houtinvloed en alcolhol niet meer de dienst uitmaken. Penfolds vervult als een van de boegbeelden van de Australische wijnsector hiermee een leidende taak, en kan worden gezien als gids en graadmeter.

15 Met dank aan: Andrew Baldwin voor zijn boeiend verhaal en de professionele presentatie; Algemeen Directeur Christiaan Hintzen van Oud Reuchlin & Boelen en zijn medewerkers voor de leerzame dag en de prachtige wijnen; Directeur Peter Harkema van Château Neercanne voor het ter beschikking stellen van de proefruimte; Sommelier Dennis Lemmens voor de vlekkeloze verzorging van ontvangst, proeverij, aperitief en lunch; Chef-kok Hans Snijders voor de heerlijke en met veel zorg bereide lunch, met fraaie gerechten.

16