Wilde bijen (Bron: B. Brugge, Wilde Bijen, Insectenvriendelijk Beheer van Wegbermen Rijkswaterstaat 1992)
|
|
- Edith Verbeke
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Wilde bijen (Bron: B. Brugge, Wilde Bijen, Insectenvriendelijk Beheer van Wegbermen Rijkswaterstaat 1992) De wilde bijen omvatten alle in het wild voorkomende bijen in Noord-Holland. Zij behoren tot de orde: Hymenoptera (vliesvleugelingen) en de familie: Apidae (bijen en hommels) Wilde bijen zijn doorgaans solitair levende bijen. De vrouwelijke dieren zorgen voor het graafwerk, verzamelen voedsel en onderhouden het nest. De mannelijke dieren hebben uitsluitend de functie om voor de inseminatie van de vrouwelijke dieren te zorgen. Er zijn geen werksters. Tot de wilde bijen behoren ook de hommels, deze leven wel als volk, met een vrouwtje als koningin en onvruchtbare werksters die het nest verzorgen en stuifmeel verzamelen. Foto: Henk van Bruggen De nieuwe koningin overwintert, de rest van de dieren in het nest gaat dood. Hommels graven geen gangen in de grond, maar gebruiken muizengangen, kuiltjes onder stenen planken of boomholtes. Naar levenswijze kunnen de wilde bijen gesplitst worden in grondbewoners en bovengrondse soorten die in stengels, hout en muren hun nest bouwen. Voedsel en bloembezoek Wilde bijen en hommels zijn belangrijke bestuivers zowel voor wilde flora als bijvoorbeeld boomgaarden, of in de zaadteelt. Het stuifmeel verzamelen wilde bijen voor hun nakomelingen. Ze maken er balletjes van, leggen er een ei op, en sluiten vervolgens de cel om aan een volgende te beginnen. Bekende vliegplanten voor bijen en hommels zijn wilgen in het voorjaar, gevolgd door een heel scala van kruiden (vooral composieten), stuiken en bomen. Een groot aantal soorten heeft zich gespecialiseerd op bepaalde planten of typen van bloeiwijzen, maar er zijn ook bijen die op alles vliegen dat voorhanden is. Verspreiding en habitat Wilde bijen komen in principe in heel Noord-Holland voor, maar de gebieden met de meest geschikte en soortenrijke biotopen zijn de zandbodems van de duinen, het Gooi en op Texel. Binnen het cultuurland zijn wilde bijen alleen nog in overhoekjes, in bermen, langs dijken en in afgravingen te vinden. Naast voedsel is ook nestgelegenheid belangrijk voor wilde bijen. Voor bijen die nestelen in Soortenbescherming Landschap Noord-Holland, voor meer informatie: 1
2 de grond moet die grond niet volledig bedekt zijn door planten. De meeste soorten verlangen zelfs zonlicht op de bodem, de warmte hebben ze nodig om zich in de grond te kunnen ontwikkelen. Ook de grondsoort waarin ze leven is voor veel soorten verschillend. Het liefst in iets lemig zand, leem of klei en in zand tussen plantenwortels of in verkitte aardlagen. In los zand leven slechts weinig soorten. In hout nestelende soorten doen dit in dode bomen en takken waar oude boorgaten van kevers (boktorren) of scheuren in zitten. Deze bomen moeten ook weer in de volle zon staan. Houten hekpalen zijn voor deze groep een goed alternatief. Muren waar stukjes mortel uitgevallen zijn of waar gaatjes in het beton of steen zitten worden ook door een aantal soorten gebruikt, maar ook alleen als er voldoende zonnewarmte op deze muren komt. Aantallen en trends Veel soorten wilde bijen zijn door een gebrek voedsel en nestgelegenheid (beiden aanwezig binnen een straal van 500 m) sterk achteruitgegaan. De achteruitgang is zeker opvallend te noemen. Een groot aantal van de in Noord-Holland voorkomende wilde bijen staan op de rode lijst. Bedreiging De grootste bedreigingen voor alle wilde bijen zijn het ongeschikt worden van biotopen, voedselgebrek en of gebrek aan nestgelegenheid. Maar ook de aanwezigheid van veel honingbijvolken kan een bedreiging vormen voor wilde bijenpopulaties. Vermesting door stikstof (depositie) en ammoniak: vergrassen van duin- en heideterreinen en het sneller dichtgroeien van kale plekken. Hierdoor verdwijnen zowel de zandige plekken als de structuur- en kruidenrijke vegetaties die gezien de ecologie van gravende soorten van zeer groot belang zijn. Verkeerd maaibeheer, bemesting of beweiding, heeft een gebrek aan bloeiende planten en daarmee gebrek aan stuifmeel en nectar tot gevolg. Dode bomen en oude weipalen worden weggehaald waardoor nestgelegenheid voor de bovengrondse soorten verdwijnt. Honingbijen zijn voedselconcurrenten voor de wilde bijen en kunnen voedselspecialisten onder de wilde bijen verdringen, maar ook minder gespecialiseerde bijenpopulaties ontwikkelen zich minder goed. Beheer en inrichting algemeen: Zoek kansrijke plekken uit: bermen, dijktaluds en plekken op zonnige plaatsen zijn kansrijker dan beschaduwde plekken en noordelijk gesitueerde bermen en dijktaluds. Let op teveel schaduwwerking. Bosschage kan een negatieve schaduw invloed tot gevolg hebben. Maar de luwte en het opwarmingseffect kunnen ook heel positief uitpakken. Bosjes westelijk van geschikte nestelgelegenheid zijn juist heel gunstig, hou bij planten en beheren van bosschages zorgvuldig rekening met de zonexpositie. Nestgelegenheid en voedsel moeten binnen een straal van 500 m beide aanwezig zijn! Mollen creëren met hun gegraaf nestgelegenheid voor grondbijen. Soortenbescherming Landschap Noord-Holland, voor meer informatie: a.copier@natuurlijkezaken.nl 2
3 Beheer en inrichting voor nestgelegenheid Laten staan van oude weidepaaltjes, als een afrastering vernieuwd wordt, laat dan de oude weidepaal staan en plaats een nieuwe er naast. De oude weidepaal (in de zon) vormt een prima nestgelegenheid voor veel bijen. Laten staan van dode bomen op een zonnige plek. Grote nestplaatsen van in de grond nestelende bijen moeten beschermd worden tegen vertrapping door vee of recreanten. Delen van rietlanden of rietkragen niet of gefaseerd maaien met een drie- à vierjarige cyclus (enkele bijensoorten nestelen in overjarige delen van riet). Open plekken maken in de bodem: In bermen: door na het maaien met een ploeg een voor te trekken. In natuurterreinen: kleinschalig plaggen. Het aanleggen van tuinwallen op plaatsen waar deze historisch voorkomen (Texel en Wieringen). Financiering hiervan is mogelijk met de ROL/RAL regeling via Agrarische Natuurvereniging De Lieuw, Texel. Of met de Landschapselementen regeling via Landschap Noord-Holland. Beheer en inrichting voor voedsel Zorg voor voedselaanbod gedurende de hele vliegperiode van bijen (eind feb t/m okt). Voor beheerders zal dit vooral door middel van hier onder beschreven (maai)beheer worden bereikt, in particuliere tuinen door aanplant van de juiste planten. Maai niet tijdens of vlak voor de bloeitijd van voedselplanten. Op een voedselrijke bodem: twee keer gefaseerd hooien (maaien en afvoeren) per jaar: De eerste keer: na de winter eind februari, maart: maai de helft en voer af, maai drie weken later de andere helft en voer af. De tweede keer in het najaar: maar de helft en voer af, maai drie weken later de andere helft en voer af. Laat een smalle strook van 10% staan die helemaal niet gemaaid wordt. Dit is elk jaar een andere strook. Op een schrale bodem : een keer per jaar( op zeer schrale bodem een keer per twee jaar) gefaseerd hooien. Tijdstip: na de winter eind-februari, maart, in plaats van in het najaar: september, oktober, november. Tijdens zachte winters groeit het gras nog lang door, waardoor in september oktober gemaaide bermen in het voorjaar nog nauwelijks open plekjes (nestgelegenheid) herbergen. Vermijd overbegrazing. Plaggen (delen) van niet bloemrijke graslanden, zodat zich hier weer een bloemrijke vegetatie kan ontwikkelen. Zet geen honingbij kasten in natuurgebieden, maar ook wegbermen inrichten naast een bijenstal helpt de wilde bijen niet. Soortenbescherming Landschap Noord-Holland, voor meer informatie: a.copier@natuurlijkezaken.nl 3
4 Welke maatregelen komen in aanmerking voor een financiële bijdrage? Zowel beheerders als particulieren met een geschikte tuin kunnen iets doen voor wilde bijen. Omdat het om zeer verschillende objecten gaat met een andere schaal, zijn de maatregelen die voor financiering in aanmerking komen gesplitst in maatregelen voor beheerders en maatregelen voor particulieren met een geschikte tuin. Mogelijke maatregelen voor beheerders Voor beheerders komt de aanleg van nestgelegenheid van in de grond nestelende bijen in aanmerking voor een financiële bijdrage. Een voorwaarde hiervoor is, dat er binnen een straal van 500 m van maart t/m september voldoende voedsel aanwezig is. Voldoende voedsel aanbod is een beheerkwestie en komt daardoor niet in aanmerking voor een financiële bijdrage. Nestgelegenheid (komt in aanmerking voor een financiële bijdrage, maar alleen als er binnen een straal van 500 m aantoonbaar voldoende voedsel aanwezig is): Plaggen in de duinen en het zandgebied van het Gooi: door kleinschalig (stroken van ongeveer 5 bij 10 meter) gespreid in de tijd te plaggen, hierdoor kan variatie en een halfopen karakter teruggebracht worden. Het is van belang dat een voldoende groot deel van de biotoop onaangeroerd blijft, zodat de soorten het geplagde deel van daaruit kunnen koloniseren en het microreliëf bewaard blijft. Het aanleggen van steilwandjes op daarvoor geschikte plaatsen. Na het maaien (bijvoorbeeld in bermen) met de ploeg een voor opentrekken zodat er open plekken ontstaan, liefst met zo veel mogelijk reliëf. Alle aan te leggen nestgelegenheid moet in de zon liggen. Het laten staan van riet, dode bomen en oude weidepalen, op zonnige plaatsen, biedt nestgelegenheid aan een andere groep bijen. Deze maatregelen zijn eenvoudig uit te voeren en komen niet in aanmerking voor een financiële bijdrage. Voedsel (komt niet in aanmerking voor een financiële bijdrage, maar is een voorwaarde voor de financiering van nestgelegeheid): Zorg voor voldoende voedselaanbod van maart t/m september zie Beheer en inrichting voor voedsel. Soortenbescherming Landschap Noord-Holland, voor meer informatie: a.copier@natuurlijkezaken.nl 4
5 Mogelijke maatregelen voor particulieren: Voor particulieren komt het creëren van voldoende voedselaanbod in aanmerking voor een financiële bijdrage, mits zij ook zorgen voor nestgelegenheid. De aanleg van nestgelegenheid is eenvoudig zelf te realiseren en komt niet in aanmerking voor een financiële bijdrage. Verder gelden er nog een aantal aanvullende voorwaarden voor particulieren. Hieronder ziet u de voorwaarden op een rijtje. Voorwaarden voor een financiële bijdrage voor vaste planten en houtige gewassen voor particulieren samengevat: - Aanschaf van bloeiende vaste planten en houtige gewassen uitsluitend in combinatie met de aanleg van nestgelegenheid (dit laatste komt niet in aanmerking voor een financiële bijdrage). - Aanschaf van bloeiende vaste planten en houtige gewassen uitsluitend in de aangegeven combinaties met minimum oppervlakte en minimum aantal soorten. (Zie informatieblad wilde bijen houtige gewassen plantenlijst en informatieblad wilde bijen vaste planten lijst) - Minimaal in te richten oppervlakte is 200 m2. - Bij het combineren van vaste planten en houtige gewassen blijft de minimum oppervlakte en vertegenwoordiging van planten uit alle jaargetijden een voorwaarde. - Aan te leggen nestgelegenheid en bloeiende planten liggen in de zon. - Een aanvraag voor een financiële bijdrage voor een tuin gaat altijd vergezeld met meerdere foto s van de tuin. Voedsel (komt in aanmerking voor financiering zie de voorwaarden voor particulieren): - Aanschaf van verschillende soorten vaste planten en houtige gewassen komen in aanmerking voor financiering. Maar wel in dié combinatie dat er gedurende eind februari t/m oktober bloeiende bloemen, en dus voedsel aanwezig is. In de houtige gewassenlijst en vaste plantenlijst voor wilde bijen kunt u vinden welke pakketten van planten voor een financiële bijdrage in aanmerking komt. Van alle vaste planten en de houtige gewassen op de lijst zijn ook afbeeldingen beschikbaar. U vind al deze documenten op onze website Nestgelegenheid (komt niet in aanmerking voor financiering maar aanleg is een voorwaarde voor de financiering van voedsel): - Zelf gemaakte (of gekochte) bijenhotels, stapels oud hout, stapels oude takken, oude (onbewerkte) paaltjes laten staan, oude muren waar mortel uit is gevallen of beton waar gaatjes in zitten kunnen ook als nestgelegenheid dienen. Op internet is veel informatie te vinden over het zelf maken van bijenhotels. (Google op bijenhotels of kijk bijvoorbeeld op: Gedeeltelijk snoeien van bijvoorbeeld braam en vlier zorgt ook voor nestgelegenheid. - Stukjes open grond, liefst met reliëf. - Aanleg van een steilwandje. Soortenbescherming Landschap Noord-Holland, voor meer informatie: a.copier@natuurlijkezaken.nl 5
6 Ecologische monitoring Monitoring van bijen waardoor het effect van de maatregelen kan worden vastgesteld, is niet verplicht maar wel zeer waardevol. Monitoring vereist een gedegen kennis van herkenning van wilde bijen. Als u wilt gaan monitoren neem dan contact op met Landschap Noord-Holland, j.hamers@landschapnoordholland.nl zij kunnen u naar de juiste partijen doorverwijzen. Soortenbescherming Landschap Noord-Holland, voor meer informatie: a.copier@natuurlijkezaken.nl 6
Bijen en Landschapsbeheer
Bijen en Landschapsbeheer Hoe maken we het landschap bijenvriendelijk Wat betekent dat voor de biodiversiteit en de kwaliteit van het landschap Een selectie van de mogelijkheden Arie Koster -- www.bijenhelpdesk.nl
Nadere informatieWat hebben bijen nodig?
Wat hebben bijen nodig? Plek om te nestelen en te schuilen Genoeg voedsel Bijen zijn volledig afhankelijk van bloemen: stuifmeel (bouwstof) en nectar (brandstof). Hoe meer floristische diversiteit, hoe
Nadere informatieBij-vriendelijk Beheer
Bij-vriendelijk Beheer Sabine van Rooij en Anjo de Jong, Wageningen Environmental Research 13 november 2018, Klantendag Benchmark Gemeentelijk Groen Waarom? Voor welke soorten? Bijen o 358 soorten in Nederland:
Nadere informatieBij-scholing voor de groenprofessional. Titel presentatie. subtitel
Bij-scholing voor de groenprofessional Titel presentatie subtitel Structureel vergroten van het voedselaanbod en de nestgelegenheid voor wilde bijen in Nederland. Initiatiefnemers Project- & campagnepartners
Nadere informatieWat hebben bijen nodig?
[Naam docent] Wat hebben bijen nodig? Een zoemende tuin biedt: Nestelgelegenheid Variatie in soorten (en dus in bloeitijden) Variatie in structuur (hoog, laag) Variatie in onderhoud (in ruimte en in tijd)
Nadere informatieHet leven van wilde bijen. Het leven van wilde bijen
Het leven van wilde bijen Biologie & beheer in de praktijk Anne Jan Loonstra Het leven van wilde bijen Samenstelling, onderzoek en fotografie Anne Jan Loonstra, Koeman en Bijkerk bv 1 Bijen Onderwerpen
Nadere informatieBijenhotel maken Draaiboek Leeftijd: 10 tot 15 jaar Duur activiteit: 2 tot 2,5 uur
Bijenhotel maken Draaiboek Leeftijd: 10 tot 15 jaar Duur activiteit: 2 tot 2,5 uur pagina 1 van 6 Onderwerp activiteit : Bijen hotel maken Begeleider : Begeleider(s) van de groep en/of jager(s) Doelstelling
Nadere informatieOntwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland
Provincie Utrecht, afdeling FLO, team NEL, 5 februari 2015 is het basis-natuurgrasland. Het kan overal voorkomen op alle grondsoorten en bij alle grondwaterstanden, maar ziet er dan wel steeds anders uit.
Nadere informatieEcologisch bermbeheer
Ecologisch bermbeheer Bermbeheer -Onderhoud bomen en struiken snoeien, scheren, afzetten -Onderhoud grassen en kruidachtig gewas maaien, grazen -Onderhoud bodem plaggen, herstel na werkzaamheden ondergronds
Nadere informatieBrabantse bijen behoeven betere bescherming (beknopte beschouwing betreffende beheer & beleid) Tim Faasen
Brabantse bijen behoeven betere bescherming (beknopte beschouwing betreffende beheer & beleid) Tim Faasen 1 Wilde bijen in Noord-Brabant 283 wilde soorten (81% van NL) 89 soorten dalend (31%); 64 soorten
Nadere informatieDe patrijs, klant van de akkerrand. Achtergrondinformatie bij de lesbrief voor kinderen.
De patrijs, klant van de akkerrand. Achtergrondinformatie bij de lesbrief voor kinderen. Tekeningen Ciel Broeckx, juni 2010. 1 De Europese Unie heeft in 2002 afgesproken om het verlies aan biodiversiteit
Nadere informatieEcologische bij-structuur: het beheer
Ecologische bij-structuur: het beheer Bijvriendelijk beheer = ecologisch beheer Verschralingsbeheer Aanleg Beheer gras en kruidachtige vegetatie Beheer ruigtekruiden Beheer houtachtige vegetatie Beheer
Nadere informatieADVIEZEN VOOR EEN BIJENRIJKER SINGELPARK. Menno Reemer (EIS Kenniscentrum Insecten) Robbert Snep (Alterra) Augustus 2015 INLEIDING
ADVIEZEN VOOR EEN BIJENRIJKER SINGELPARK Menno Reemer (EIS Kenniscentrum Insecten) Robbert Snep (Alterra) Augustus 2015 INLEIDING De gemeente Leiden werkt aan de inrichting van een ringvormig stadspark
Nadere informatieKleurkeur: keurmerk voor goed bermbeheer. Context: steeds minder insecten. -76% insectenbiomassa Anthonie Stip
Kleurkeur: keurmerk voor goed bermbeheer Context: steeds minder insecten Anthonie Stip 1 juni 2018 anthonie.stip@vlinderstichting.nl @birdingstip -76% insectenbiomassa 1 Insectenverlies vooral na mei Biodiversiteit
Nadere informatieImkervereniging de korenbloem. Bart Bakker Jan Breembroek
Wees erbij! Imkervereniging de korenbloem Bart Bakker Jan Breembroek 1 Imkervereniging de korenbloem Gemeente Renkum plus stukje Betuwe 50 leden 102 jaar oud Bestuur: Bart Bakker Jan-Joris van Kampen Jan
Nadere informatieBermenplan Assen. Definitief
Definitief Opdrachtgever: Opdrachtgever: Gemeente Assen Gemeente Mevrouw Assen ing. M. van Lommel Mevrouw M. Postbus van Lommel 30018 Noordersingel 940033 RA Assen 9401 JW T Assen 0592-366911 F 0592-366595
Nadere informatieDiversiteit van bestuivers behouden en bevorderen
Diversiteit van bestuivers behouden en bevorderen Waarom eigenlijk, en hoe doen we dat het beste? Arjen de Groot Wageningen Environmental Research 27 februari 2019, Almelo Een rijkdom aan bestuivende insecten
Nadere informatieProRail spoorberm traject Alphen a/d Rijn-Leiden
Bijenhelpdesk Casus 2017-2 ProRail spoorberm traject Alphen a/d Rijn-Leiden Fabrice Ottburg en Menno Reemer, 24 maart 2017, definitief. Contactgegevens: Dhr. Fabrice Ottburg Dhr. Menno Reemer Wageningen
Nadere informatieBESTUIVERS IN HET LANDSCHAP
BESTUIVERS IN HET LANDSCHAP INTRODUCTIE Biodiversiteit: Biodiversiteit of biologische diversiteit is een graad van verscheidenheid aan levensvormen binnen een gegeven ecosysteem, bioom of een gehele planeet.
Nadere informatieNo regret maatregelen voor de natuur
No regret maatregelen voor de natuur Laaghangend fruit en maatregelen op maat Arjen de Groot Wageningen Environmental Research Platform Groen Haarlemmermeer Hoofddorp, 28 januari 2019 Natuurherstel in
Nadere informatieDe grond waarop wij wonen.
De grond waarop wij wonen. GROEP 7/8 Doel: Planten horen bij de grond waarop wij wonen. Dit onderdeel gaat over het onderzoekend verkennen van de vegetatie in de omgeving van de kinderen van de bovenbouw.
Nadere informatieVeldbezoeken Het gebied is op 16 juli 2014 bezocht door Menno Reemer (EIS) samen met Hendrik Baas (gemeente Zoetermeer).
Bijenvraagbaak casus 1: Zoetermeer Westerpark Menno Reemer (EIS Kenniscentrum Insecten) & Robbert Snep (Alterra) 6 oktober 2014 Vraagsteller: Hendrik Baas (Gemeente Zoetermeer) Gebied: Zoetermeer, Westerpark,
Nadere informatieBijen en volkstuinen
Bijen en volkstuinen Hoe maken we volkstuinen bijenvriendelijk Een selectie van de mogelijkheden Arie Koster Voor meer informatie Voor planten voor bijen, vlinders en andere bloembezoekers www.drachtplanten.nl
Nadere informatieBiotoopverbetering voor Patrijs en andere akkervogels. Olivier Dochy Provincie West-Vlaanderen
Biotoopverbetering voor Patrijs en andere akkervogels Olivier Dochy Provincie West-Vlaanderen Wat zijn akkervogels? volledig gebonden aan landbouwgebied = de echte weidevogels = de akker- en weidevogels
Nadere informatieBetaalbaar Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven. Frank Verhagen Beheerder natuurlijke gebieden
Betaalbaar Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven Frank Verhagen Beheerder natuurlijke gebieden Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven: Maaibeheer stedelijk gebied en wegbermen Maaibeheer natuurterreinen Bosbeheer/
Nadere informatieInsectenvriendelijk graslandbeheer. in Midden-Friesland
Insectenvriendelijk graslandbeheer in Midden-Friesland 1 Waarom deze brochure Er zijn steeds minder insecten. Dat is zorgwekkend, want insecten zijn belangrijk voor de bestuiving van onze voedselgewassen
Nadere informatieHoningbijen in natuurterreinen? { Richtlijn Richtlij voor n be voor he be erd he ers erd Erik van der Spek
Honingbijen in natuurterreinen? { Richtlijn voor beheerders Erik van der Spek Natuurterreinen Natuur staat voorop, medegebruik daarop aangepast. Honingbijen concurrent 1 Ingolf Stephan-Dewenter 1998 kalkgrasland
Nadere informatieKORTE INTRODUCTIE IN DE DIVERSITEIT, ECOLOGIE & ACTUELE STATUS VAN WILDE BIJEN IN NEDERLAND
VELDWERKPLAATS INSECTEN-2 16 JANUARI 2019, HART VAN DRENTHE WILDE BIJEN KORTE INTRODUCTIE IN DE DIVERSITEIT, ECOLOGIE & ACTUELE STATUS VAN WILDE BIJEN IN NEDERLAND EDUARD PETER DE BOER WWW.FAUNAX.NL WWW.BIODIVERSUM.NL
Nadere informatieDe bij is de soort van het jaar 2011 Scholenprogramma. Ecotreffen 2011
De bij is de soort van het jaar 2011 Scholenprogramma Ecotreffen 2011 1 To bee or not to bee? Bij enhotels.nl Blauwe ertsbij Maskerbij Zweefvlieg 2 Wespbij 2 Soorten bijen In Vlaanderen leven meer dan
Nadere informatieZe gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.
De hommel Hommels kunnen tot 60% van hun lichaamsgewicht aan stuifmeel meedragen. In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje
Nadere informatieZe gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.
De hommel In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. Hommels
Nadere informatieBEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE VRAGEN van het raadslid mevrouw M.J.E. de Groot. sv RIS Regnr. DSB/ Den Haag, 15 februari 2011
Gemeente Den Haag BEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE VRAGEN van het raadslid mevrouw M.J.E. de Groot sv 2011.031 RIS 178468 Regnr. DSB/2011.58 Den Haag, 15 februari 2011 Inzake: Bijen en bestuivende insecten
Nadere informatieBijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel
januari In deze maand zijn de hommelkoninginnen nog in hun winterslaap. februari Op een warme dag komt een hommelkoningin uit haar schuilplaats en gaat op zoek naar voedsel. Als het kouder wordt moet ze
Nadere informatieBloei en bestuiving. In kader van het Leaderproject: De boomgaard als school en atelier. Bij-leren in de boomgaard
Nationale Boomgaarden Stichting v.z.w. Vereniging voor pomologie, boomgaard- en landschapsbeheer (staatsblad 2 09-2005) Leopold-III-straat 8 3724 Vliermaal, tel: 012/391188; fax: 012/747438 E-mail: info@boomgaardenstichting.be
Nadere informatieRAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT
RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT Registratienummer raad 1064559, Datum: Behandeld door: 9 September 2013 P. Bakker Afdeling/Team: Stadsbeheer/ Staf Stadsbeheer Onderwerp: Bevordering bijenstand Purmerend
Nadere informatieDe waarde van Bijenlandschappen
De waarde van Bijenlandschappen Sabine van Rooij en Arjen de Groot Wageningen Environmental Research Ondertekening Convenant Bijenlandschap West Brabant 12 December 2018, Roosendaal Betrokken bij: Groene
Nadere informatieGroenbeheer met oog voor bijen
Groenbeheer met oog voor bijen Voorbeelden van bijenvriendelijk beheer in openbaar groen toepasbaar in Groningen, Friesland en Drenthe Arie Koster Voor meer informatie voor ecologisch groenbeheer voor
Nadere informatieDe Bij hoort erbij. 10 juni 2015 Probus 1 Maastricht Guus Gerards
. 10 juni 2015 Probus 1 Maastricht Guus Gerards Wat heb ik met bijen. Als klein jongetje al met mieren en bijen bezig. Grote tuin met fruitbomen Kortom, de natuur en het behoud ervan is mij lief Einstein
Nadere informatieWorkshop. Bijenhotel
Workshop Bijenhotel 1 Blauwe ertsbij 2 Kleine roetbij Wespbij Zweefvlieg - grote ogen - 1 paar vleugels 3 - korte antennes 4 Bij of Wesp? Bijen - Stuifmeel en nectar (larvenvoedsel) - Verzamelapparaat
Nadere informatieInsecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen. Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis)
Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis) Variatie in bermen grazige berm op klei berm met heide berm met bomen Schrale berm
Nadere informatieBijenhotels in de publieke ruimte
Arie Koster Bijenhotels in de publieke ruimte In Groen (Koster, 2013) is al eerder aangegeven, dat wilde bijen meer aandacht verdienen bij het groenen landschapsbeheer. Hoewel het in tegenstelling tot
Nadere informatieZorgen om insecten. Insecten. Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten
Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten Zorgen om insecten Anthonie Stip anthonie.stip@vlinderstichting.nl Sinusbeheer meanderend Heeze maaien voor 31 insecten augustus Heeze
Nadere informatieDe Bijenwijzer biedt handvatten voor effectief bijenbeheer
tekst carolien wegstapel, pim de kwaadsteniet, tauw bv malou van der sluis, matthijs timmermans, advident beeld carolien wegstapel De Bijenwijzer biedt handvatten voor effectief bijenbeheer 38 vakblad
Nadere informatieBestuiving = instandhouding van soorten
Bestuivers vandaag? Bestuiving = instandhouding van soorten MiNa Raad Wuustwezel 17.06.2013 2 Bestuiving van de natuurlijke flora DIENT DE VOORTPLANTING Bestuiving van cultuurgewassen DIENT (o.a.) DE PRODUCTIE
Nadere informatieOpzet. Streefbeelden Graslanden. Fasen van ontwikkeling. Hooilanden. Tussenfase 0: Raaigras-weide KNNV afdeling Delfland. Tussenfase 1: Grassen-mix
Opzet Streefbeelden Graslanden Wat is de doelstelling; Wat willen we er mee? Hooilanden Fasen van ontwikkeling Botanisch waardevolle graslanden De dominantfase als bottleneck Doelstelling bloemrijk: verschralen
Nadere informatieZijn terreinbeheerders goede insectenbeheerders?
Zijn terreinbeheerders goede insectenbeheerders? Verslag veldwerkplaats ----algemeen Texel, 8 september 2010 Inleiders: Arie Koster (stadsecoloog), Erik van der Spek (Staatsbosbeheer), Ben Brugge (Universiteit
Nadere informatieBlije bijen ontdekkingsroute
Blije bijen ontdekkingsroute Handleiding vragen 1. Het vertrekpunt: START Vragen over de honingbij 2. De wandeling Vragen over de drie bijencategorieën: honingbijen, wilde bijen en hommels. Wilde bij Hommel
Nadere informatieWERKPROTOCOLLEN VOOR WERKZAAMHEDEN IN HET KADER VAN BESTENDIG BEHEER EN ONDERHOUD.
WERKPROTOCOLLEN VOOR WERKZAAMHEDEN IN HET KADER VAN BESTENDIG BEHEER EN ONDERHOUD. In onderstaande werkprotocollen geeft de tabel aan waneer de werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd. In de tabel wordt
Nadere informatiememo Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur Algemeen
/,~ Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu memo Aanleg en onderhoud nestplaatsen Algemeen ("bijen hotels") voor Schorzijdebij Rijkswaterstaat Projectbureau pia Waterschap Scheldestromen
Nadere informatieAMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE BOOMKIKKER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP
AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE BOOMKIKKER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP 1 2 BOOMKIKKER De Achterhoek is voor de boomkikker momenteel het belangrijkste gebied in Nederland. In de jaren 80 van de
Nadere informatieRAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT
RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT Registratienummer raad 1099724 Datum: Behandeld door: 15 oktober 2013 P.Bakker Afdeling/Team: Stadsbeheer/ Staf Stadsbeheer Onderwerp: Bevordering bijenstand Purmerend Samenvatting:
Nadere informatieBijenvriendelijke bermen met gesloten beurs
tekst pim de kwaadsteniet (tauw), carolien wegstapel (tauw) en wim kuster (gemeente buren) beeld tauw GLUREN BIJ GEMEENTE BUREN Bijenvriendelijke bermen met gesloten beurs De gemeente Buren werkt samen
Nadere informatieAMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KAMSALAMANDER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP
AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KAMSALAMANDER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP 1 2 KAMSALAMANDER De Achterhoek is één van de gebieden met de ruimste verspreiding van de kamsalamander in Nederland.
Nadere informatieInrichting en beheer van groen voor insecten in het bijzonder wilde bijen
Inrichting en beheer van groen voor insecten in het bijzonder wilde bijen Hoe maken we het landschap bijenvriendelijk Een selectie van de mogelijkheden Voor meer informatie voor ecologisch groenbeheer
Nadere informatieDrachtverbetering!!! Van het grootste belang!!!!! Aat Rietveld,
Drachtverbetering!!! Van het grootste belang!!!!! Aat Rietveld, yoga.riet@ziggo.nl Wat kan een imker doen?? Luisteren naar de argumenten en motieven van anderen. Voorlichting geven. Netwerken. Samenwerken
Nadere informatie2 e West-Vlaams Bijensymposium 22/10/2011 Jens D Haeseleer. Vlaanderen, bij-zonder landschap?
2 e West-Vlaams Bijensymposium 22/10/2011 Jens D Haeseleer Vlaanderen, bij-zonder landschap? Inhoud Wilde bijen? Belang van wilde bijen Landschap zonder bijen? Vlaanderen: bij-zonder landschap Wilde bijen?
Nadere informatieDit kun je zelf doen om insectensterfte te voorkomen
Dit kun je zelf doen om insectensterfte te voorkomen 15 februari 2019 16:53 Laatste update: 12 uur geleden De komende decennia neemt het aantal insecten met 40 procent af, meldde het wetenschappelijke
Nadere informatieLIFE+ IN DE AMSTERDAMSE WATERLEIDINGDUINEN
LIFE+ IN DE AMSTERDAMSE WATERLEIDINGDUINEN De AWD maakt onderdeel uit van Natura 2000, een netwerk van beschermde Europese natuurgebieden. Dankzij een LIFE+ subsidie kan Waternet het duin de komende jaren
Nadere informatieIN DE KIEM GESCOORD LEVEN IN EEN BETONHOTEL
uitdaging We maken ons zorgen over de biodiversiteit, een keten van natuurlijke processen. Als er 1 schakeltje kapot gaat heeft dat gevolgen voor de hele keten. Biodiversiteit zorgt voor vruchtbare grond,
Nadere informatieBijen en zo. Villa Augustus 6 mei 2014. Adriaan Guldemond, CLM Eva Cossee
Bijen en zo Villa Augustus 6 mei 2014 Adriaan Guldemond, CLM Eva Cossee Maar eerst een BIJENQUIZ Alle antwoorden staan in Het lied van de honing Vraag 1: Hoe lang leeft een bijenkoningin? 1 jaar of 5 jaar
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 21 april Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 21 april 2015 Beste natuurliefhebber/- ster, Dit verslag is oud nieuws. We waren een paar weken afwezig, daardoor was ik gescheiden van mijn computer en moest dit
Nadere informatieOevers 2x maaien Oever 2
Oevers 2x maaien Oever 2 De vegetatie is rijk aan diverse soorten kruiden, zoals kattenstaart, grote waterweegbree en zwanebloem en behoort tot het Watertorkruidverbond (Oenanthion aquaticae). De vegetatie
Nadere informatieSoortenlijst Flora faunawet. Bestendig beheer gemeentelijke groenvoorziening
Soortenlijst Flora faunawet Bestendig beheer gemeentelijke groenvoorziening 25 beschermde soorten zie soortenlijst t.b.v. F&F wet pag. 2: Deze 25 herkennen tijdens het examen. pag 3 t/m 7: Één of enkele
Nadere informatieBeleid Natuurvriendelijk maaien gestart in 2015.
Beleid Natuurvriendelijk maaien gestart in 2015. Natuurvriendelijk maaien is in 2015 opgestart en heeft zich steeds verder ontwikkeld. Het heeft geresulteerd in het onderstaande maaiplan dat in het voorjaar
Nadere informatieNatuurbeheer G... E... N... Zoek waarvoor de afkorting GEN staat
Natuurbeheer Vandaag hielp je de natuurarbeiders in het Stedelijk Natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen. Dit gebied ligt ten westen van Gent en is vooral gekend om zijn prachtige graslanden en vele waterloopjes.
Nadere informatieDrasland. Groot Wilnis-Vinkeveen
Groot Wilnis-Vinkeveen Drasland in de Zouweboezem, provincie Zuid-Holland Bron: provincie Utrecht Drasland Drasland is niet bemest kruidenrijk hooiland dat maximaal 30 cm boven het oppervlaktewaterpeil
Nadere informatieNieuwsbrief» Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. nummer 2 april 2012. Metselbijen
Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. Nieuwsbrief» nummer 2 april 2012 Het jaar 2012 is het jaar van de bever, van de das, van de historische buitenplaatsen, van de draak en van nog een
Nadere informatieHoe gaat het met de wilde bijen?
Hoe gaat het met de wilde bijen? Natuurgebieden het domein van natuurbeheerders Soortenrijk, maar wel achteruitgang t Het agrarische landschap het domein van de boeren Al lange tijd verdwenen Stedelijk
Nadere informatieBermbeheerplan voor een ecologisch waardevolle berm langs te Elingen
Bermbeheerplan voor een ecologisch waardevolle berm langs te Elingen 1. Inleiding In het dichtbebouwde Vlaanderen zijn bermen overal te vinden. Meestal vervullen ze een vrij belangrijke ecologische rol,
Nadere informatieDen Haag Bij voorbeeld. Initiatiefvoorstel voor bijvriendelijk handelen
Den Haag Bij voorbeeld Initiatiefvoorstel voor bijvriendelijk handelen Inleiding Bijensterfte neemt wereldwijd en in Nederland alarmerend toe. Door het grootschalige gebruik van giftige bestrijdingsmiddelen
Nadere informatieHommel Bouw Levenscyclus Weetjes Bestuivers
HOMMELS Hommel Bouw Levenscyclus Weetjes Bestuivers INDELING IN HET DIERENRIJK Rijk: Animalia dieren Stam: Arthropoda geleedpotigen Klasse: Insecta insecten Orde: Hymenoptera vliesvleugeligen Onderorde:
Nadere informatieVoorjaarsweekend Tuinplezier EEN TUIN VOL LEVEN. De Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht maart Drachtplanten - Bijenplanten
Voorjaarsweekend Tuinplezier EEN TUIN VOL LEVEN De Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht 11-12 maart 2017 Drachtplanten - Bijenplanten planten voor bijen, vlinders en andere bloembezoekers Deze
Nadere informatieWoordenschat les 8.1. Vervuilde grond?
Woordenschat les 8.1 Vervuilde grond? Afgraven en de afgraving Afgraven is de grond of aarde weghalen door te graven. De afgraving is de plaats waar de grond wordt weggenomen. Boren We boren een gat in
Nadere informatieNotitie. Inleiding. Achtergrond bijen. Moerland, W. (bsr) & S. Jaarsma (NMR) Groene daken als leefgebied voor wilde bijen
Notitie Opdrachtgever: Auteur: Betreft: n.v.t. Projectnummer: 2012-12-2 Datum: 03-04-2012 Status: Moerland, W. (bsr) & S. Jaarsma (NMR) Groene daken als leefgebied voor wilde bijen definitief bezoekadres:
Nadere informatieGrond of aarde weghalen door te graven. Graven is een gat in de grond maken. De plaats waar de grond wordt weggenomen.
Les 1 De bodemverontreiniging. afgraven Grond of aarde weghalen door te graven. Graven is een gat in de grond maken. De afgraving De plaats waar de grond wordt weggenomen. De bodemverontreiniging De grond
Nadere informatieConcept Schouwkalender
Concept Schouwkalender Gebaseerd op overzicht beheerpakketten ANLB versie 1.3, 15 februari 2015 Toelichting: Op basis van deze (voorbeeld) schouwkalender kan het moment van de veldcontroles worden bepaald.
Nadere informatiemodule 2 ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES
ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES Hoofdstuk 2 Inhoudsopgave: Wat is ecologie? Wat is biodiversiteit? Wat is natuurbeheer? Boerennatuur op en rond het erf Wat is ecologie? Wat is ecologie? Wat is ecologie?
Nadere informatieVeldbezoeken Het gebied is op 5 september 2014 bezocht door Menno Reemer (EIS) samen met Peter van den Akker (Zuid-Hollands Landschap).
Bijenvraagbaak casus 4: Leiden Oostvlietpolder Menno Reemer (EIS Kenniscentrum Insecten) & Robbert Snep (Alterra) 10 september 2014 Vraagsteller: Marcel Belt & Nanda Ruijzing (Gemeente Leiden) Gebied:
Nadere informatieEen bij hoort er bij in Nijmegen. Initiatiefvoorstel aan de Raad om bijensterfte tegen te gaan.
Een bij hoort er bij in Nijmegen Initiatiefvoorstel aan de Raad om bijensterfte tegen te gaan. Ingediend door: Pepijn Boekhorst, GroenLinks Tobias van Elferen, D66 Bij het schrijven van dit initiatiefvoorstel
Nadere informatieBIJEN IN LEEUWARDEN. Thijs Gerritsen & Bart Franken
BIJEN IN LEEUWARDEN Thijs Gerritsen & Bart Franken Wat komt er aan bod? o Even voorstellen o Bijen: wat zijn dat? o De mens en de bijen Intermezzo Akte 2 o De Leeuwarder bijen o Resultaten en conclusies
Nadere informatieAMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KNOFLOOKPAD SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP
AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KNOFLOOKPAD SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP 1 2 KNOFLOOKPAD De knoflookpad is één van de meest bedreigde amfibie soorten in Nederland. Er zijn landelijk nog 40 restpopulaties
Nadere informatieBeplantingen Elzensingel Enkele rij, 3 stuks per meter. Minimale lengte 10 m. Planten bosplantsoen (60-100cm) 1 m 4,20
Normbedragen Landschapselementen 201 Normbedragen voor herstel en aanleg De normbedragen zijn opgebouwd uit kosten voor arbeid inclusief kosten voor materialen. De bedragen zijn de werkelijke kosten. Afwijkingen
Nadere informatie2. Normkostentabel aanleg, herstel en achterstallig onderhoud 2015 Herstel en aanleg
2. Normkostentabel aanleg, herstel en achterstallig onderhoud 2015 Herstel en aanleg De normbedragen zijn opgebouwd uit kosten voor arbeid inclusief kosten voor materialen. De bedragen zijn de werkelijke
Nadere informatieNee, dat is normaal. Het is te verwachten dat ongeveer 90% van de cocons uitkomt.
Antwoorden op veel gestelde vragen Tip: Gebruik Control-F om een zoekterm in te voeren. 1. De cocons komen nog niet uit. Hoe kan dat? Knuffelbijen komen meestal uit in de tweede helft van april. Het uitkomen
Nadere informatieWilde bijen en beheer Vlinders, (wilde) bijen en Idylles Presentatie door Wankja Ferguson Eco ontwerp en advies: Vlinder er Bij
Wilde bijen en beheer Vlinders, (wilde) bijen en Idylles Presentatie door Wankja Ferguson Eco ontwerp en advies: Vlinder er Bij U allen welbekend is de honingbij. Er is in Nederland één soort honingbij,
Nadere informatieHandleiding Beestentoren
Handleiding Beestentoren Beestentoren De beestentoren is geïnspireerd op het model van Hans Carlier. De beestentoren moet zo weinig mogelijk in de schaduw staan. Naast nestgelegenheid is het erg belangrijk
Nadere informatieWaarom Ecologisch Bermbeheer?
Bijeenkomst 1 21 maart 2019 Waarom Ecologisch Bermbeheer? Stichting Landschapsbeheer Gelderland Bijzondere bermbewoners in Gelderland. Onlangs verschenen rapportage van provincie Gelderland: Introductie
Nadere informatieafbeelding 1 afbeelding 2
Wat te doen aan de muizenplagen? In 2014 en 2015 was er in Friesland veel schade door grote aantallen veldmuizen (afbeelding 1). Graslanden die er in augustus nog goed uitzagen, waren in maart kaal en
Nadere informatieBijen en hommels. En alles dat je moet weten om ze te beschermen. John Smit EIS Kenniscentrum Insecten
Bijen en hommels En alles dat je moet weten om ze te beschermen John Smit EIS Kenniscentrum Insecten Foto s Roy Kleukers Foto s Roy Kleukers Beschermen van bijen en hommels Honingbij Honingbij Sociale
Nadere informatieBevorderen van nestgelegenheid voor wilde bijen op landgoed De Lage Lier
Kennisimpuls bestuivers 2018-7 Bevorderen van nestgelegenheid voor wilde bijen op landgoed De Lage Lier Jeroen Scheper en Menno Reemer, 28 september 2018, definitief Contactgegevens: Dhr. Jeroen Scheper
Nadere informatieAngeldragers Honingbij Solitairebij Hommel Wesp
Insecten Angeldragers Honingbij - Geel en bruin van kleur - Angel met weerhaakjes bij alle werkbijen - Koningin legt eitjes - Leven in kolonie (in de zomer: 30.000-70.000) in een kast of een korf - De
Nadere informatieKnelpunten van de Natuurzoom.
Knelpunten van de Natuurzoom. Deze knelpunten komen voort uit het eindrapport van oktober 2014 Uitvoeringsplan Natuurboog Amsterdam ZuidOost van Dienstlandelijk Gebied Ministerie van Economische Zaken.
Nadere informatieBeheer en herstel van kievitsbloemlanden
Beheer en herstel van kievitsbloemlanden Verslag veldwerkplaats ----Rivierenlandschap Rouveen, 19 april 2010 Inleiders: Albert Corporaal (WUR), Loekie van Tweel (Landschap Overijssel), Ruben Kluit (Natuurmonumenten)
Nadere informatieHOLLE WEGEN. module 6
HOLLE WEGEN Hoofdstuk 2 Inhoudsopgave: algemeen definitie belang beheer beheer berm beheer schouder beheer wegdek Definitie? Hoofdstuk 2 Definitie? Definitie? topkam Belang? Hoofdstuk 2 Belang? Microklimaat:
Nadere informatieGedragscode Flora- en faunawet voor de Waterschappen
Gedragscode Flora- en faunawet voor de Waterschappen Werkprotocollen Definitief Waterschap Zuiderzeeland Grontmij Nederland bv Lelystad, 28 november 2007 Verantwoording Titel : Gedragscode Flora- en faunawet
Nadere informatieBijenmonitoren docentendeel
Bijenmonitoren docentendeel De doelen van deze les zijn: -Leerlingen kennen de kenmerken van een insect. -Leerlingen kunnen bijen van andere insecten onderscheiden. -Leerlingen kunnen werken met de zoekkaart
Nadere informatieFauna in de PAS. Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen
Fauna in de PAS Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen De Programatische Aanpak Stikstof Natuurdoelen en economische ontwikkelingsruimte 1600
Nadere informatieBijvriendelijke graslanden/dijken en bermen. Beheer en inrichting en kosten
Bijvriendelijke graslanden/dijken en bermen Beheer en inrichting en kosten Tiel, 29 juni 2018 Joop Spijker Joop Spijker Wageningen Environmental Research (Alterra) Senior-onderzoeker beheer bos, natuur
Nadere informatie3.1 Akkerranden en wilde bestuivers Jeroen Scheper (WUR)
3.1 Akkerranden en wilde bestuivers Jeroen Scheper (WUR) Bestuivende insecten Ca. 88% wilde bloemplanten door insecten bestoven Ca. 84% gewassen in Europa door insecten bestoven Relevantie insectenbestuiving
Nadere informatieBert Dijkstra. Pingo Programma Drenthe, Beheer en beleid; 23 november VBNE
Bert Dijkstra Pingo Programma Drenthe, Beheer en beleid; 23 november VBNE Aanleiding Pingoruïnes hebben diverse functionaliteiten; - Belangrijkste functies zijn natuur en agrarisch met een eigen focus
Nadere informatie