Zorgen om insecten. Insecten. Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Zorgen om insecten. Insecten. Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten"

Transcriptie

1 Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten Zorgen om insecten Anthonie Stip anthonie.stip@vlinderstichting.nl Sinusbeheer meanderend Heeze maaien voor 31 insecten augustus Heeze augustus 2018 Insecten In Nederland ca soorten Heel veel variatie in levenswijze en eisen aan omgeving Bijen o 358 soorten in Nederland: 1 honingbij wilde bijen Foto s Roy Kleukers 1

2 Bijen o 358 soorten -> 1 honingbij wilde bijen o Belangrijke bestuivers o Diverse levenswijzen: bloembezoek, nestelwijze o Veel soorten bedreigd Zweefvliegen o 330 soorten Foto s Roy Kleukers Zweefvliegen o 330 soorten in Nederland Belangrijke bestuivers en bladluisbestrijders Dagvlinders o 71 soorten in Nederland o 32% bedreigd o Voedsel: nectar, rupsen op diverse planten Larven zeer diverse levenswijzen: bladluiseters, planteneters, paddenstoeleters, bacterie-eters in modder en houtmolm, etc. 2

3 Dus: grote diversiteit aan bestuivende insecten 357 bijen 330 zweefvliegen 71 dagvlinders = 758 soorten bestuivers o Elke soort stelt andere eisen aan leefomgeving (bloembezoek, nestelplekken etc.) Het landschap door de ogen van bestuivers Nestelplek Voedsel 500 m o Dus diversiteit in leefomgeving belangrijk, d.w.z. variatie in: plantensoorten vegetatiestructuur (hoog/laag, dicht/spaarzaam) bodemreliëf (dijkjes/greppels, heuvels/kuilen) vochtigheid (nat/droog) Bijen meest veeleisend: nestelplek & voedsel moeten dicht bij elkaar liggen (max. afstand per soort verschillend). Voor zweefvliegen en vlindersis dit minder van belang. Foto s Pieter van Breugel Het landschap door de ogen van bestuivers Beheer voor vlinders & bijen Daarom sinusbeheer! Continu nectar- en stuifmeelaanbod, en vooral genoeg Nestgelegenheid (bijen) en afzetplaatsen voor eitjes (vlinders) Micro-klimaat: o.a. opwarmingsplaatsen Overwinteringsmogelijkheden voor meerdere generaties 3

4 2013 De Venne, Lokeren, 7 juli 2013 Principe Problemen bij hooilanden, bermen etc : Je moet maaien want je wil verschralen omdat je dan veel bloemen en nectar krijgt. Maar je mag niet maaien want dan maai je eitjes, rupsen en poppen eruit! DILEMMA hooiland struweel/bos- of houtkant 4

5 sinuspad binnenzijde Niet rechte lijnen maaien? Hoe doe je dat? buitenzijde 5

6 Enkele weken later niet gemaaid gedeelte sinuspad Ondertussen in de buitenzijde gemaaid gedeelte 6

7 7

8 8

9 Mei 2015 Mei

10 Mei 2017 Paden zijn belangrijk voor o.a. vlinders om op te warmen 10

11 Waarom sinusbeheer? - Variatie in graslengtes en randen - Variatie in bloemen en planten - Variatie in gemaaid en geruimd en niet ruimen - Variatie in microklimaat (randen) - Voortplanting insecten (waardplanten) - Uiteindelijke doel: omstandigheden creëren voor meer insecten & meer soorten Vlinders Libellen Kevers Bijen etc Wat biedt sinusbeheer t.o.v. gefaseerd maaibeheer? Micro-klimaat: geschikte ei-afzet/opwarmingzones onder verschillende omgevingscondities 11

12 Micro-klimaat: geschikte ei-afzet/opwarmingzones onder verschillende omgevingscondities Micro-klimaat: geschikte ei-afzet/opwarmingzones onder verschillende omgevingscondities Randeffect: - is 3 keer zo lang! Verweving botanisch- en faunabeheer: - Ca 40 % blijft staan per maaibeurt Botanisch beheer Fauna beheer 12

13 Maar vooral: VARIATIE! Variatie in vegetatie (kort - lang gras, nectar, ruigte, boszomen) variatie in soorten Natuurlijke vormen Variatie in tijd Uitvoering (1) Maaipaden max. 2m breed Maaien met eenasser of kleine trekker met frontmaaier Maaisel afvoeren, ook van maaipaden Maaitijdstip staat niet vast, ter plekke bepalen of maaien kan Handvat: bloei van kenmerkende plantensoort In koud voorjaar later maaien dan in warm voorjaar Voorbeeld: Knoopkruid Voorbeeld: Margriet 13

14 Risico s Omgaan met verhouting Klachten van omgeving communicatie Ongeschikt materieel Werkinstructies uitvoerend personeel Verhouting Dank voor jullie aandacht! Morgen nog een vraag? anthonie.stip@vlinderstichting.nl 14

Kleurkeur: keurmerk voor goed bermbeheer. Context: steeds minder insecten. -76% insectenbiomassa Anthonie Stip

Kleurkeur: keurmerk voor goed bermbeheer. Context: steeds minder insecten. -76% insectenbiomassa Anthonie Stip Kleurkeur: keurmerk voor goed bermbeheer Context: steeds minder insecten Anthonie Stip 1 juni 2018 anthonie.stip@vlinderstichting.nl @birdingstip -76% insectenbiomassa 1 Insectenverlies vooral na mei Biodiversiteit

Nadere informatie

Bij-vriendelijk Beheer

Bij-vriendelijk Beheer Bij-vriendelijk Beheer Sabine van Rooij en Anjo de Jong, Wageningen Environmental Research 13 november 2018, Klantendag Benchmark Gemeentelijk Groen Waarom? Voor welke soorten? Bijen o 358 soorten in Nederland:

Nadere informatie

Sinusbeheer. symposium Eindhoven 16 maart 2017

Sinusbeheer. symposium Eindhoven 16 maart 2017 Sinusbeheer symposium Eindhoven 16 maart 2017 Waarschuwing! Niet voor gevoelige botanische terreinbeheerders! Oorsprong Sinusbeheer Ontwikkeld in verruigd en deels verbost reservaat De Venne in beheer

Nadere informatie

De waarde van Bijenlandschappen

De waarde van Bijenlandschappen De waarde van Bijenlandschappen Sabine van Rooij en Arjen de Groot Wageningen Environmental Research Ondertekening Convenant Bijenlandschap West Brabant 12 December 2018, Roosendaal Betrokken bij: Groene

Nadere informatie

BESTUIVERS IN HET LANDSCHAP

BESTUIVERS IN HET LANDSCHAP BESTUIVERS IN HET LANDSCHAP INTRODUCTIE Biodiversiteit: Biodiversiteit of biologische diversiteit is een graad van verscheidenheid aan levensvormen binnen een gegeven ecosysteem, bioom of een gehele planeet.

Nadere informatie

Diversiteit van bestuivers behouden en bevorderen

Diversiteit van bestuivers behouden en bevorderen Diversiteit van bestuivers behouden en bevorderen Waarom eigenlijk, en hoe doen we dat het beste? Arjen de Groot Wageningen Environmental Research 27 februari 2019, Almelo Een rijkdom aan bestuivende insecten

Nadere informatie

Insectenvriendelijk graslandbeheer. in Midden-Friesland

Insectenvriendelijk graslandbeheer. in Midden-Friesland Insectenvriendelijk graslandbeheer in Midden-Friesland 1 Waarom deze brochure Er zijn steeds minder insecten. Dat is zorgwekkend, want insecten zijn belangrijk voor de bestuiving van onze voedselgewassen

Nadere informatie

Bermenplan Assen. Definitief

Bermenplan Assen. Definitief Definitief Opdrachtgever: Opdrachtgever: Gemeente Assen Gemeente Mevrouw Assen ing. M. van Lommel Mevrouw M. Postbus van Lommel 30018 Noordersingel 940033 RA Assen 9401 JW T Assen 0592-366911 F 0592-366595

Nadere informatie

Bijen en Landschapsbeheer

Bijen en Landschapsbeheer Bijen en Landschapsbeheer Hoe maken we het landschap bijenvriendelijk Wat betekent dat voor de biodiversiteit en de kwaliteit van het landschap Een selectie van de mogelijkheden Arie Koster -- www.bijenhelpdesk.nl

Nadere informatie

Ecologische bij-structuur: het beheer

Ecologische bij-structuur: het beheer Ecologische bij-structuur: het beheer Bijvriendelijk beheer = ecologisch beheer Verschralingsbeheer Aanleg Beheer gras en kruidachtige vegetatie Beheer ruigtekruiden Beheer houtachtige vegetatie Beheer

Nadere informatie

Van veenweidegebied tot bijenlandschap. Menno Reemer

Van veenweidegebied tot bijenlandschap. Menno Reemer Van veenweidegebied tot bijenlandschap Menno Reemer Hoeveel soorten bijen komen er in Nederland voor? Foto s Roy Kleukers Foto Roy Kleukers Honingbij Honingbij, een apart geval Foto Roy Kleukers Sociale

Nadere informatie

Groen Kapitaal. Bevorderende maatregelen voor wilde bijen. Jeroen Scheper

Groen Kapitaal. Bevorderende maatregelen voor wilde bijen. Jeroen Scheper Groen Kapitaal Bevorderende maatregelen voor wilde bijen Jeroen Scheper 3 In Europa ~ 2000 wilde bijensoorten 275 264 357 376 548 913 580 647 1043 Theo Peeters Bloembezoek - Bijen zijn geheel afhankelijk

Nadere informatie

PLUK-JE-GELUK-TUIN Hooidonk

PLUK-JE-GELUK-TUIN Hooidonk PLUK-JE-GELUK-TUIN Hooidonk Voorlopig ontwerp Ecologische Inrichting Groene Ruimte Coxistraat 11-2800 Mechelen www.natuurpunt.be/groeneruimte Wim Dirckx 01 maart 2017 Lezing - beeldend en project BEELDEND

Nadere informatie

Bijen en hommels. En alles dat je moet weten om ze te beschermen. John Smit EIS Kenniscentrum Insecten

Bijen en hommels. En alles dat je moet weten om ze te beschermen. John Smit EIS Kenniscentrum Insecten Bijen en hommels En alles dat je moet weten om ze te beschermen John Smit EIS Kenniscentrum Insecten Foto s Roy Kleukers Foto s Roy Kleukers Beschermen van bijen en hommels Honingbij Honingbij Sociale

Nadere informatie

Beheer en inrichting Bijenlandschap: Hoe maak ik een groengebied bij-vriendelijk? 28 juni 2017 Netwerkbijeenkomst Groene Cirkel Bijenlandschap

Beheer en inrichting Bijenlandschap: Hoe maak ik een groengebied bij-vriendelijk? 28 juni 2017 Netwerkbijeenkomst Groene Cirkel Bijenlandschap Beheer en inrichting Bijenlandschap: Hoe maak ik een groengebied bij-vriendelijk? 28 juni 2017 Netwerkbijeenkomst Groene Cirkel Bijenlandschap Beheer en inrichting Bijenlandschap: Hoe maak ik een groengebied

Nadere informatie

Bermbeheerplan voor een ecologisch waardevolle berm langs te Elingen

Bermbeheerplan voor een ecologisch waardevolle berm langs te Elingen Bermbeheerplan voor een ecologisch waardevolle berm langs te Elingen 1. Inleiding In het dichtbebouwde Vlaanderen zijn bermen overal te vinden. Meestal vervullen ze een vrij belangrijke ecologische rol,

Nadere informatie

Wat hebben bijen nodig?

Wat hebben bijen nodig? Wat hebben bijen nodig? Plek om te nestelen en te schuilen Genoeg voedsel Bijen zijn volledig afhankelijk van bloemen: stuifmeel (bouwstof) en nectar (brandstof). Hoe meer floristische diversiteit, hoe

Nadere informatie

Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen. Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis)

Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen. Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis) Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis) Variatie in bermen grazige berm op klei berm met heide berm met bomen Schrale berm

Nadere informatie

3.1 Akkerranden en wilde bestuivers Jeroen Scheper (WUR)

3.1 Akkerranden en wilde bestuivers Jeroen Scheper (WUR) 3.1 Akkerranden en wilde bestuivers Jeroen Scheper (WUR) Bestuivende insecten Ca. 88% wilde bloemplanten door insecten bestoven Ca. 84% gewassen in Europa door insecten bestoven Relevantie insectenbestuiving

Nadere informatie

Kleine bosfragmenten: oases voor bestuivers in een groene woestijn?

Kleine bosfragmenten: oases voor bestuivers in een groene woestijn? Kleine bosfragmenten: oases voor bestuivers in een groene woestijn? 29 mei 2019 14:25 door Willem Proesmans Bestuivers zijn de laatste jaren een hot topic. Door bestuiving van landbouwgewassen spelen ze

Nadere informatie

Ecologisch bermbeheer

Ecologisch bermbeheer Ecologisch bermbeheer Bermbeheer -Onderhoud bomen en struiken snoeien, scheren, afzetten -Onderhoud grassen en kruidachtig gewas maaien, grazen -Onderhoud bodem plaggen, herstel na werkzaamheden ondergronds

Nadere informatie

Veldbezoeken Het gebied is op 16 juli 2014 bezocht door Menno Reemer (EIS) samen met Hendrik Baas (gemeente Zoetermeer).

Veldbezoeken Het gebied is op 16 juli 2014 bezocht door Menno Reemer (EIS) samen met Hendrik Baas (gemeente Zoetermeer). Bijenvraagbaak casus 1: Zoetermeer Westerpark Menno Reemer (EIS Kenniscentrum Insecten) & Robbert Snep (Alterra) 6 oktober 2014 Vraagsteller: Hendrik Baas (Gemeente Zoetermeer) Gebied: Zoetermeer, Westerpark,

Nadere informatie

Bij-vriendelijke natuurvriendelijke oevers

Bij-vriendelijke natuurvriendelijke oevers Bij-vriendelijke natuurvriendelijke oevers Bijeenkomst UvW bij Waterschap Rivierenland in Tiel Vrijdag 29 juni 2018, Fabrice Ottburg Wageningen Environmental Research Bosbandzweefvlieg (Syrphus torvus)

Nadere informatie

De patrijs, klant van de akkerrand. Achtergrondinformatie bij de lesbrief voor kinderen.

De patrijs, klant van de akkerrand. Achtergrondinformatie bij de lesbrief voor kinderen. De patrijs, klant van de akkerrand. Achtergrondinformatie bij de lesbrief voor kinderen. Tekeningen Ciel Broeckx, juni 2010. 1 De Europese Unie heeft in 2002 afgesproken om het verlies aan biodiversiteit

Nadere informatie

Bij-scholing voor de groenprofessional. Titel presentatie. subtitel

Bij-scholing voor de groenprofessional. Titel presentatie. subtitel Bij-scholing voor de groenprofessional Titel presentatie subtitel Structureel vergroten van het voedselaanbod en de nestgelegenheid voor wilde bijen in Nederland. Initiatiefnemers Project- & campagnepartners

Nadere informatie

Aanleg & beheer van bloemenweides. Warme Winteravonden in 't Dijleland

Aanleg & beheer van bloemenweides. Warme Winteravonden in 't Dijleland Aanleg & beheer van bloemenweides Warme Winteravonden in 't Dijleland Wat en waarom een bloemenweide? Soorten bloemenweides Aanleg en beheer van een bloemenweide WWW.ECOFLORA.BE Wat is een bloemenweide?

Nadere informatie

Dossiernummer: 23-10-2013 Projectnummer:

Dossiernummer: 23-10-2013 Projectnummer: Bijlagen bij verordening subsidies natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen 2014: 1. Inrichtingseisen natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen; 2. Richtlijnen voor natuurvriendelijk onderhoud.

Nadere informatie

Bijen en volkstuinen

Bijen en volkstuinen Bijen en volkstuinen Hoe maken we volkstuinen bijenvriendelijk Een selectie van de mogelijkheden Arie Koster Voor meer informatie Voor planten voor bijen, vlinders en andere bloembezoekers www.drachtplanten.nl

Nadere informatie

Bijvriendelijke graslanden/dijken en bermen. Beheer en inrichting en kosten

Bijvriendelijke graslanden/dijken en bermen. Beheer en inrichting en kosten Bijvriendelijke graslanden/dijken en bermen Beheer en inrichting en kosten Tiel, 29 juni 2018 Joop Spijker Joop Spijker Wageningen Environmental Research (Alterra) Senior-onderzoeker beheer bos, natuur

Nadere informatie

Van eitje tot vlinder

Van eitje tot vlinder Werkblad Van eitje tot vlinder Wat is de goede volgorde van de plaatjes? Begin bij plaatje : de vlinder legt eieren. Schrijf de letter a in hokje. Welk plaatje is de volgende? Zet de letter ervan in hokje

Nadere informatie

Hooge Nesse PolderVeerplaat

Hooge Nesse PolderVeerplaat Natuur en Landschap Zwijndrechtse Waard Hooge Nesse PolderVeerplaat Samenstelling Ron Stevense Bijlage beheer Stichting Natuur & Landschap Zwijndrechtse Waard Werkgroep Flora en Fauna Zwijndrechtse Waard

Nadere informatie

INSECTEN. werkboekje

INSECTEN. werkboekje INSECTEN werkboekje 20 maart 2009 Dag lieve kleine vlinder Waar vlieg je toch naartoe? Breng jij misschien de eitjes weg, ben jij nu al moe? Jouw eitjes worden rupsjes. die groeien heel erg vlug. ook krijgen

Nadere informatie

Bloemrijke bermen in Leiderdorp. behoort bij Speerpuntproject 1 Ecologische verbindingszones uit het Groenstructuurplan

Bloemrijke bermen in Leiderdorp. behoort bij Speerpuntproject 1 Ecologische verbindingszones uit het Groenstructuurplan Bloemrijke bermen in Leiderdorp behoort bij Speerpuntproject 1 Ecologische verbindingszones uit het Groenstructuurplan Opgesteld door: I. van der Wiel Afdeling: Beleid Datum: 25 augustus 2011 Inleiding

Nadere informatie

Verslag Solabio Dijkendag Assenede (B) 24 juni 2011

Verslag Solabio Dijkendag Assenede (B) 24 juni 2011 Verslag Solabio Dijkendag Assenede (B) 24 juni 2011 Deze dijkendag werd georganiseerd door de Provinciale Landbouwkamer Oost Vlaanderen en Stichting Landschapsbeheer Zeeland in het kader van het project

Nadere informatie

KOSTEN EN BATEN BIJVRIENDELIJK BEHEER

KOSTEN EN BATEN BIJVRIENDELIJK BEHEER KOSTEN EN BATEN BIJVRIENDELIJK BEHEER INHOUD 1 VAN GAZON NAAR GAZON MET BLOEMRIJK GRAS 4 Gazon 4 Gazon met bloemrijk gras 4 2 VAN RUW GRAS NAAR BLOEMRIJK GRAS 6 Ruw gras 6 Bloemrijk gras 6 Bloemrijk gras,

Nadere informatie

Wilde bijen en beheer Vlinders, (wilde) bijen en Idylles Presentatie door Wankja Ferguson Eco ontwerp en advies: Vlinder er Bij

Wilde bijen en beheer Vlinders, (wilde) bijen en Idylles Presentatie door Wankja Ferguson Eco ontwerp en advies: Vlinder er Bij Wilde bijen en beheer Vlinders, (wilde) bijen en Idylles Presentatie door Wankja Ferguson Eco ontwerp en advies: Vlinder er Bij U allen welbekend is de honingbij. Er is in Nederland één soort honingbij,

Nadere informatie

Handhaven van bloemrijke bermen in gemeente Zoetermeer

Handhaven van bloemrijke bermen in gemeente Zoetermeer Bijenhelpdesk 2017-9 Handhaven van bloemrijke bermen in gemeente Zoetermeer Fabrice Ottburg en Menno Reemer, 16 januari 2018, definitief. Contactgegevens: Dhr. Fabrice Ottburg Dhr. Menno Reemer Wageningen

Nadere informatie

Bloemen en hun bestuivers: een netwerk van relaties

Bloemen en hun bestuivers: een netwerk van relaties Bloemen en hun bestuivers: een netwerk van relaties Martina Stang IVN Den Haag, Universiteit Leiden Februari 2008 1. Inleiding Overzicht presentatie Wat is bestuiving Overzicht diversiteit bestuivers Een

Nadere informatie

Provincie Zeeland. Zeeuwse bermen steeds bonter

Provincie Zeeland. Zeeuwse bermen steeds bonter Provincie Zeeland Zeeuwse bermen steeds bonter Een ecologisch beheerde berm ziet er aantrekkelijk uit. Vooral wandelaars en fietsers genieten daarvan. Het is u vast wel eens opgevallen in het voorjaar

Nadere informatie

Beheeradvies zilveren maan Kaleweg

Beheeradvies zilveren maan Kaleweg Beheeradvies zilveren maan Kaleweg Beheeradvies zilveren maan Kaleweg 2 De Vlinderstichting 2018 / Beheeradvies zilveren maan Kaleweg Beheeradvies zilveren maan Kaleweg Tekst Anthonie Stip Rapportnummer

Nadere informatie

N-wegen Brabantse Wal

N-wegen Brabantse Wal Helpdesk Kennisimpuls Bestuivers 2017-6 N-wegen Brabantse Wal Fabrice Ottburg en Menno Reemer, 27 januari 2018, definitief. Contactgegevens: Dhr. Fabrice Ottburg Dhr. Menno Reemer Mevr. Sabine van Rooij

Nadere informatie

GROENE LOPER VECHTDAL, OMMEN

GROENE LOPER VECHTDAL, OMMEN GROENE LOPER VECHTDAL, OMMEN ROUTE 15 km 20 17 De Groene Loper verbindt groene initiatieven, zo ook in het Vechtdal. Ontdek in Ommen een aantal plekken waar gezamenlijk is gewerkt aan het vergroten van

Nadere informatie

AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE BOOMKIKKER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP

AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE BOOMKIKKER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE BOOMKIKKER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP 1 2 BOOMKIKKER De Achterhoek is voor de boomkikker momenteel het belangrijkste gebied in Nederland. In de jaren 80 van de

Nadere informatie

Brabantse bijen behoeven betere bescherming (beknopte beschouwing betreffende beheer & beleid) Tim Faasen

Brabantse bijen behoeven betere bescherming (beknopte beschouwing betreffende beheer & beleid) Tim Faasen Brabantse bijen behoeven betere bescherming (beknopte beschouwing betreffende beheer & beleid) Tim Faasen 1 Wilde bijen in Noord-Brabant 283 wilde soorten (81% van NL) 89 soorten dalend (31%); 64 soorten

Nadere informatie

De Patrijs, klant van berm en akkerrand.

De Patrijs, klant van berm en akkerrand. De Patrijs, klant van berm en akkerrand. Lesbrief met kleurwedstrijd voor de groepen 5, 6 en/of 7 van de basisscholen van de gemeente Heeze-Leende. Je vult de antwoorden op de vragen in op de achterzijde

Nadere informatie

Eindverslag Bijen en Vlinders in de Akkers

Eindverslag Bijen en Vlinders in de Akkers H Eindverslag Bijen en Vlinders in de Akkers Versie december 2015 Praktijk inventarisatie 2014-2015 Uitdaging In 2009 was in de VS en Canada de bijensterfte opgelopen tot 30%, bijna 4x hoger dan de natuurlijke

Nadere informatie

Betaalbaar Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven. Frank Verhagen Beheerder natuurlijke gebieden

Betaalbaar Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven. Frank Verhagen Beheerder natuurlijke gebieden Betaalbaar Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven Frank Verhagen Beheerder natuurlijke gebieden Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven: Maaibeheer stedelijk gebied en wegbermen Maaibeheer natuurterreinen Bosbeheer/

Nadere informatie

Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal

Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal Rode draad in deze presentatie Waarom bloemenranden op je bedrijf? Natuurlijke plaagbestrijding is dichtbij.

Nadere informatie

Argusvlinder Lasiommata megera

Argusvlinder Lasiommata megera Argusvlinder Lasiommata megera Angelique Belfroid Mijn eerste ervaring met de Argusvlinder was een aantal jaren geleden in de Vlietepolder op Noord-Beveland. Terwijl ik over de onverharde weg liep, vlogen

Nadere informatie

Kansen voor (wilde) bestuivers in bermen. Iñaki Colpaert

Kansen voor (wilde) bestuivers in bermen. Iñaki Colpaert Kansen voor (wilde) bestuivers in bermen Iñaki Colpaert inaki.colpaert@oost-vlaanderen.be 09-10-2018 Milieucontract Samenwerking tussen Provincie & Oost-Vlaamse gemeenten Ondersteuning en advies op maat

Nadere informatie

Notitie Verlagen maaifrequentie bermen 2013

Notitie Verlagen maaifrequentie bermen 2013 Notitie Verlagen maaifrequentie bermen 2013 Inleiding. Met de vaststelling van de Perspectiefnota 2013-2016 (PPN) heeft de gemeenteraad ingestemd met het voorstel (TBB 3.6.8 Voorstel 7) om voor het deel

Nadere informatie

Imkervereniging de korenbloem. Bart Bakker Jan Breembroek

Imkervereniging de korenbloem. Bart Bakker Jan Breembroek Wees erbij! Imkervereniging de korenbloem Bart Bakker Jan Breembroek 1 Imkervereniging de korenbloem Gemeente Renkum plus stukje Betuwe 50 leden 102 jaar oud Bestuur: Bart Bakker Jan-Joris van Kampen Jan

Nadere informatie

TRAINING SAMEN WERKEN AAN HET BIJENLANDSCHAP

TRAINING SAMEN WERKEN AAN HET BIJENLANDSCHAP TRAINING SAMEN WERKEN AAN HET BIJENLANDSCHAP Versie: januari 2016 Groene Cirkels COPYRIGHT Groene Cirkels U mag deze training gebruiken onder de volgende voorwaarden: Naamsvermelding De gebruiker dient

Nadere informatie

Meer ruimte voor (functionele) biodiversiteit

Meer ruimte voor (functionele) biodiversiteit Meer ruimte voor (functionele) biodiversiteit Waarom eigenlijk en hoe doen we dat het beste? Arjen de Groot Wageningen Environmental Research Bijeenkomst Goed Beezig Wanssum, 13 september 2018 Kennisimpuls

Nadere informatie

Monitoring effecten sinusbeheer op de Assendelver zeedijk

Monitoring effecten sinusbeheer op de Assendelver zeedijk Monitoring effecten sinusbeheer op de Assendelver zeedijk Monitoring effecten sinusbeheer op de Assendelver zeedijk 2 De Vlinderstichting 2018 / Monitoring effecten sinusbeheer Assendelver zeedijk Monitoring

Nadere informatie

PVM AKKERRANDENMENGSELS MATERIALEN. Telefoon 0316-248099 Telefax 0316-248083

PVM AKKERRANDENMENGSELS MATERIALEN. Telefoon 0316-248099 Telefax 0316-248083 PVM EENJARIG MENGSEL KRUIDENRIJKE ZOOM/BLOEMRIJK GRASLAND NR. 1 Doelsoort : Planten die van nature in Nederland op kleigronden voorkomen (=inheemse flora). Mengsel : Meerjarig mengsel met plantensoorten

Nadere informatie

Sinusbeheer: maaibeheer op maat van dagvlinders en insecten

Sinusbeheer: maaibeheer op maat van dagvlinders en insecten Persoonlijk onderzoek 2015-2 Sinusbeheer: maaibeheer op maat van dagvlinders en insecten Door Jurgen Couckuyt, Singeldreef 42, 9160 Lokeren, België. couckuyt.jurgen@telenet.be Met medewerking van: Sylvain

Nadere informatie

Waarom Ecologisch Bermbeheer?

Waarom Ecologisch Bermbeheer? Bijeenkomst 1 21 maart 2019 Waarom Ecologisch Bermbeheer? Stichting Landschapsbeheer Gelderland Bijzondere bermbewoners in Gelderland. Onlangs verschenen rapportage van provincie Gelderland: Introductie

Nadere informatie

ADVIEZEN VOOR EEN BIJENRIJKER SINGELPARK. Menno Reemer (EIS Kenniscentrum Insecten) Robbert Snep (Alterra) Augustus 2015 INLEIDING

ADVIEZEN VOOR EEN BIJENRIJKER SINGELPARK. Menno Reemer (EIS Kenniscentrum Insecten) Robbert Snep (Alterra) Augustus 2015 INLEIDING ADVIEZEN VOOR EEN BIJENRIJKER SINGELPARK Menno Reemer (EIS Kenniscentrum Insecten) Robbert Snep (Alterra) Augustus 2015 INLEIDING De gemeente Leiden werkt aan de inrichting van een ringvormig stadspark

Nadere informatie

Inspraak januari Groenbeleidsplan

Inspraak januari Groenbeleidsplan Inspraak januari 2016 Groenbeleidsplan 2016-2025 Groenbeleidsplan Wat is het groenbeleidsplan Openbaar groen in de bebouwde kommen Beleid in hoofdlijnen voor de komende 10 jaar Belangrijk was de inbreng

Nadere informatie

Ruimtelijke randvoorwaarden Inpassing Solarpark Transberg. November 2016

Ruimtelijke randvoorwaarden Inpassing Solarpark Transberg. November 2016 Ruimtelijke randvoorwaarden Inpassing Solarpark Transberg November 2016 Opstelling solarpanelen Achter de transberg en het toekomstige Solarpark bevindt zich de rivier. Het is wenselijk om zichtlijnen/doorzichten

Nadere informatie

Drasland. Groot Wilnis-Vinkeveen

Drasland. Groot Wilnis-Vinkeveen Groot Wilnis-Vinkeveen Drasland in de Zouweboezem, provincie Zuid-Holland Bron: provincie Utrecht Drasland Drasland is niet bemest kruidenrijk hooiland dat maximaal 30 cm boven het oppervlaktewaterpeil

Nadere informatie

Bermen en akkerranden. Voor natuurlijke plaagbeheersing. Ir. Bert Van Gils. 02/10/2012, Oedelem

Bermen en akkerranden. Voor natuurlijke plaagbeheersing. Ir. Bert Van Gils. 02/10/2012, Oedelem Bermen en akkerranden Voor natuurlijke plaagbeheersing Ir. Bert Van Gils 2/1/212, Oedelem Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Plant www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij

Nadere informatie

KORTE INTRODUCTIE IN DE DIVERSITEIT, ECOLOGIE & ACTUELE STATUS VAN WILDE BIJEN IN NEDERLAND

KORTE INTRODUCTIE IN DE DIVERSITEIT, ECOLOGIE & ACTUELE STATUS VAN WILDE BIJEN IN NEDERLAND VELDWERKPLAATS INSECTEN-2 16 JANUARI 2019, HART VAN DRENTHE WILDE BIJEN KORTE INTRODUCTIE IN DE DIVERSITEIT, ECOLOGIE & ACTUELE STATUS VAN WILDE BIJEN IN NEDERLAND EDUARD PETER DE BOER WWW.FAUNAX.NL WWW.BIODIVERSUM.NL

Nadere informatie

Quikscan bermen, analyse knelpunten en kansen voor beheer vegetatie en entomofauna. Maarten Jacobs

Quikscan bermen, analyse knelpunten en kansen voor beheer vegetatie en entomofauna. Maarten Jacobs Quikscan bermen, analyse knelpunten en kansen voor beheer vegetatie en entomofauna Maarten Jacobs Vegetatie - Algemeen Vegetatie zegt iets over standplaatscondities Nutriënten Type bodem Buffercapaciteit

Nadere informatie

Bijenlandschap. Samen werken aan het. Kennis en ervaringen met samenwerking tussen bedrijven burgers - overheden in Zuid-Holland

Bijenlandschap. Samen werken aan het. Kennis en ervaringen met samenwerking tussen bedrijven burgers - overheden in Zuid-Holland Samen werken aan het Bijenlandschap Kennis en ervaringen met samenwerking tussen bedrijven burgers - overheden in Zuid-Holland 6 oktober 2017 Jubileum symposium SME Natuur in de stad Sabine van Rooij thema

Nadere informatie

Veldwerkweek opdracht

Veldwerkweek opdracht Veldwerkweek opdracht Nadine van Popering Lizette Zwemer Carlijn Brekelmans Commentaar/verbeterpunten De concepten zijn niet heel duidelijk, deze moeten dus beter naar voren komen. Geef bijvoorbeeld aan

Nadere informatie

Grasland en Heide. Hoofdstuk 2.2 en 2.4

Grasland en Heide. Hoofdstuk 2.2 en 2.4 Grasland en Heide Hoofdstuk 2.2 en 2.4 Planning Grasland Voedselweb opdracht Heide Voedselweb opdracht Grasland Grasland is een gebied van enige omvang met een vegetatie die gedomineerd wordt door grassen

Nadere informatie

RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT

RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT Registratienummer raad 1064559, Datum: Behandeld door: 9 September 2013 P. Bakker Afdeling/Team: Stadsbeheer/ Staf Stadsbeheer Onderwerp: Bevordering bijenstand Purmerend

Nadere informatie

No regret maatregelen voor de natuur

No regret maatregelen voor de natuur No regret maatregelen voor de natuur Laaghangend fruit en maatregelen op maat Arjen de Groot Wageningen Environmental Research Platform Groen Haarlemmermeer Hoofddorp, 28 januari 2019 Natuurherstel in

Nadere informatie

Bloemen en hun bezoekers

Bloemen en hun bezoekers INSTRUCTIEBOEKJE Bloemen en hun bezoekers Scala College Rietvelden 2013 BLOEMEN EN HUN BEZOEKERS a. BESCHRIJVING VAN DE OPDRACHT In deze veldles ga je kijken naar bloemen en de insecten die op bloemen

Nadere informatie

Maatregelen voor (bestuivende) insecten op en rond het fruitteeltbedrijf

Maatregelen voor (bestuivende) insecten op en rond het fruitteeltbedrijf Maatregelen voor (bestuivende) insecten op en rond het fruitteeltbedrijf Wat is de toegevoegde waarde, en hoe bereiken we die? Arjen de Groot en Sabine van Rooij Wageningen Environmental Research (Alterra)

Nadere informatie

Voortplanting. Lesbrief. Werkgroep Schoolactiviteiten. I.V.N. afd.hengelo. Tel. O74 2770390

Voortplanting. Lesbrief. Werkgroep Schoolactiviteiten. I.V.N. afd.hengelo. Tel. O74 2770390 Voortplanting Lesbrief Werkgroep Schoolactiviteiten I.V.N. afd.hengelo Tel. O74 2770390 1 Deze lesbrief wordt U aangeboden door het I.V.N. afd. Hengelo Voortplanting = zorgen voor jonge planten A. Inleiding

Nadere informatie

Landschappelijke inpassing Kruisweg 44, Herkenbosch

Landschappelijke inpassing Kruisweg 44, Herkenbosch Landschappelijke inpassing Kruisweg 44, Herkenbosch Aanleiding en ligging plangebied Dhr. van de Venne heeft aan de Hammerstraat enkele boogkassen liggen. Deze liggen er al 10 jaar en dienen te worden

Nadere informatie

inspiratiedag beheerlijke bermen

inspiratiedag beheerlijke bermen 25.05.2015 inspiratiedag beheerlijke bermen Arnout Zwaenepoel expert natuur en landschap 15-06-2016 WVI www.wvi.be BARON RUZETTELAAN 35 8310 BRUGGE T +32 50 36 71 71 E wvi@wvi.be inspiratiedag beheerlijke

Nadere informatie

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland Provincie Utrecht, afdeling FLO, team NEL, 5 februari 2015 is het basis-natuurgrasland. Het kan overal voorkomen op alle grondsoorten en bij alle grondwaterstanden, maar ziet er dan wel steeds anders uit.

Nadere informatie

Keuzedeel: De levende tuin. 6: fauna

Keuzedeel: De levende tuin. 6: fauna Keuzedeel: De levende tuin 6: fauna Doelen 1. Je bewust maken hoeveel leven groen in een tuin of woonomgeving kan ondersteunen. 2. Je bewust maken wat alle voordelen van groen in een tuin of woonomgeving.

Nadere informatie

Van Akkerranden tot Functionele-Agro-Biodiversiteit. Dave Dirks, 26 januari 2017, Maasbree

Van Akkerranden tot Functionele-Agro-Biodiversiteit. Dave Dirks, 26 januari 2017, Maasbree Van Akkerranden tot Functionele-Agro-Biodiversiteit Dave Dirks, 26 januari 2017, Maasbree Inhoudsopgave: - Waarom bloemrijke akkerranden? - Verschillende randen voor verschillende doelen. - Natuurlijke

Nadere informatie

Aan de slag in de vlindertuin

Aan de slag in de vlindertuin Aan de slag in de vlindertuin In dit schema kun je zien welke ideeën voor activiteiten je verder nog kunt vinden op www.vlindertuinen.nl. In dit document geven we voorbeelden van activiteiten in de vlindertuin

Nadere informatie

Oevers 2x maaien Oever 2

Oevers 2x maaien Oever 2 Oevers 2x maaien Oever 2 De vegetatie is rijk aan diverse soorten kruiden, zoals kattenstaart, grote waterweegbree en zwanebloem en behoort tot het Watertorkruidverbond (Oenanthion aquaticae). De vegetatie

Nadere informatie

Informatiekaart Uiterlijke kenmerken van de waterspitsmuis

Informatiekaart Uiterlijke kenmerken van de waterspitsmuis Informatiekaart Uiterlijke kenmerken van de waterspitsmuis De waterspitsmuis is de grootste onder de spitsmuizen. Tien centimeter lang, met een staart van nog eens zes centimeter. Twee keer zo groot als

Nadere informatie

Nieuwsbrief nr juli 2007

Nieuwsbrief nr juli 2007 Nieuwsbrief nr 7. 12 juli 2007 Geachte deelnemers, Hierbij ontvangt u de zevende nieuwsbrief in het kader van het project Actief Randenbeheer Drenthe. In deze nieuwsbrief vindt u een terugblik op de veldbijeenkomsten

Nadere informatie

AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KAMSALAMANDER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP

AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KAMSALAMANDER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KAMSALAMANDER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP 1 2 KAMSALAMANDER De Achterhoek is één van de gebieden met de ruimste verspreiding van de kamsalamander in Nederland.

Nadere informatie

Landschapsnetwerken voor bestuivers

Landschapsnetwerken voor bestuivers Landschapsnetwerken voor bestuivers Bijeenkomst Unie van Waterschappen 29 juni 2018, Tiel Sabine van Rooij Wageningen Environmental Research Waarom een landschapsnetwerk voor bestuivers? Een diversiteit

Nadere informatie

Waarom ecologisch beheer? Hoe krijgen fauna en flora een kans? Een berm als ecosysteem 1/6

Waarom ecologisch beheer? Hoe krijgen fauna en flora een kans? Een berm als ecosysteem 1/6 Waarom ecologisch beheer? 1 Vlaanderen heeft zoveel wegen dat de totale oppervlakte van alle wegbermen samen bijna zo groot is als de totale oppervlakte erkend natuurreservaat. Ecologisch bermbeheer kan

Nadere informatie

Z a a n s e b i o d i v e r s i t e i t PAGINA

Z a a n s e b i o d i v e r s i t e i t PAGINA Z a a n s e b i o d i v e r s i t e i t 1 Aanleiding: Motie 32 / 2015 Verbeteren biodiversiteit. Het College op te dragen om bij beheer en onderhoud van groen onverkort vast te blijven houden aan het bevorderen

Nadere informatie

Opzet. Streefbeelden Graslanden. Fasen van ontwikkeling. Hooilanden. Tussenfase 0: Raaigras-weide KNNV afdeling Delfland. Tussenfase 1: Grassen-mix

Opzet. Streefbeelden Graslanden. Fasen van ontwikkeling. Hooilanden. Tussenfase 0: Raaigras-weide KNNV afdeling Delfland. Tussenfase 1: Grassen-mix Opzet Streefbeelden Graslanden Wat is de doelstelling; Wat willen we er mee? Hooilanden Fasen van ontwikkeling Botanisch waardevolle graslanden De dominantfase als bottleneck Doelstelling bloemrijk: verschralen

Nadere informatie

Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw.

Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw. Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw. Vlinders in de tuin Vooral op warme dagen kun je veel vlinders zien in allerlei

Nadere informatie

HOLLE WEGEN. module 6

HOLLE WEGEN. module 6 HOLLE WEGEN Hoofdstuk 2 Inhoudsopgave: algemeen definitie belang beheer beheer berm beheer schouder beheer wegdek Definitie? Hoofdstuk 2 Definitie? Definitie? topkam Belang? Hoofdstuk 2 Belang? Microklimaat:

Nadere informatie

Bijenmonitoren docentendeel

Bijenmonitoren docentendeel Bijenmonitoren docentendeel De doelen van deze les zijn: -Leerlingen kennen de kenmerken van een insect. -Leerlingen kunnen bijen van andere insecten onderscheiden. -Leerlingen kunnen werken met de zoekkaart

Nadere informatie

IDYLLE Bloemen voor vlinders, bijen en mensen

IDYLLE Bloemen voor vlinders, bijen en mensen IDYLLE Bloemen voor vlinders, bijen en mensen Anthonie Stip - De Vlinderstichting Berkel-Enschot, Anthonie 18 februari Stip 2016-18 2 2016 Vlinders van graslanden nemen af 1 Wilde bijen 357 soorten in

Nadere informatie

Aftekenlijst. Naam: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Aftekenlijst. Naam: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Aftekenlijst 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. Naam: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Werkblad 1 Schematisch

Nadere informatie

Een Bij-zonder kleurrijk landschap in Land van Wijk en Wouden

Een Bij-zonder kleurrijk landschap in Land van Wijk en Wouden Een Bij-zonder kleurrijk landschap in Land van Wijk en Wouden Handreiking 2.0 voor inrichting en beheer voor bestuivende insecten Sabine van Rooij (redactie) Alterra Wageningen UR bijdragen van: Anouk

Nadere informatie

Bijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel

Bijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel januari In deze maand zijn de hommelkoninginnen nog in hun winterslaap. februari Op een warme dag komt een hommelkoningin uit haar schuilplaats en gaat op zoek naar voedsel. Als het kouder wordt moet ze

Nadere informatie

Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg

Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg Rode draad in deze presentatie Waarom bloemenranden op je bedrijf? Natuurlijke plaagbestrijding is dichtbij.

Nadere informatie

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. De hommel In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. Hommels

Nadere informatie

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. De hommel Hommels kunnen tot 60% van hun lichaamsgewicht aan stuifmeel meedragen. In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje

Nadere informatie

Vlindervriendelijk tuinieren. Jeroen Mentens 29/05/2011

Vlindervriendelijk tuinieren. Jeroen Mentens 29/05/2011 Vlindervriendelijk tuinieren Jeroen Mentens 29/05/2011 Misvattingen? Mijn tuin is te klein. Ik woon in de stad. Daar zitten geen vlinders. Een vlindervriendelijke tuin ziet er te verwilderd uit. Ik heb

Nadere informatie

Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage[n] Behandeld door Doorkiesnummer Vries M. Teekens januari 2013

Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage[n] Behandeld door Doorkiesnummer Vries M. Teekens januari 2013 Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage[n] 2013003374 Behandeld door Doorkiesnummer Vries M. Teekens 0592 266 662 30 januari 2013 Aan de bewoners van dit pand adres Onderwerp: Bloemen of gras? Geachte

Nadere informatie