Fauna in de PAS. Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Fauna in de PAS. Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen"

Transcriptie

1 Fauna in de PAS Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen

2 De Programatische Aanpak Stikstof Natuurdoelen en economische ontwikkelingsruimte afname N-depositie door maatregelen Helft voor de natuur Helft als economische ontwikkelingsruimte Informatie overheid 2011: Hoe werkt de programmatische aanpak stikstof (PAS)?

3 Ecologische onderdelen PAS Effecten van N-depopsitie op een rij Problemen N2000 soorten en Habitats N-dep KDW Mogelijke oplossingen door beheer anders, intensiever, nieuwe oplossingen Kennislacunes Monitoring en onderzoek

4 N-depositie is: niet beperkt tot Nederland en niet tot de jaren 80 en NASA

5 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verstoorde nutriëntenbalans in bodem Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie Verhoogde productie biomassa (inclusief strooisel en organische bodem) Hogere en homogenere vegetatiestructuur Verstoorde nutriëntenbalans in planten Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid fauna Koeler en vochtiger microklimaat Afname kwantiteit voedselplanten Afname voedselkwaliteit vegetatie Afname nestgelegenheid grondbroeders Afname beschikbaarheid andere diersoorten (grootte, kwaliteit en bereikbaarheid) Fysiologische problemen (osmose of zuurstoftekort)

6 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie fauna

7 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie fauna WATER Fysiologische problemen (osmose)

8 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie Verhoogde productie biomassa (inclusief strooisel en organische bodem) fauna WATER Fysiologische problemen (osmose)

9 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie Verhoogde productie biomassa (inclusief strooisel en organische bodem) fauna WATER Fysiologische problemen (osmose of zuurstoftekort)

10 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie Verhoogde productie biomassa (inclusief strooisel en organische bodem) fauna Afname nestgelegenheid grondbroeders Fysiologische problemen (osmose of zuurstoftekort)

11 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie Verhoogde productie biomassa (inclusief strooisel en organische bodem) Hogere en homogenere vegetatiestructuur fauna Koeler en vochtiger microklimaat Afname nestgelegenheid grondbroeders Fysiologische problemen (osmose of zuurstoftekort)

12 Duinbegrazing of verstuiving? microklimaat Vertaling naar (variatie in) microklimaat voor fauna: - Op de bodem met warmtecamera - In de bodem met loggers

13 Temperatuur ( C) Temperatuur ( C) Levert begrazing een warmer microklimaat op? Hoeveel warmer wordt een droog duin bij begrazing? Ijl Uitgestoeld Vergrast Ijl IJle vegetatie Uitgestoeld Begraasd Vergrast Periode januari - december 0 2 cm in de bodem

14 Ontwikkeling ei (dagen) Gevolgen koeler microklimaat Hoeveel invloed op ontwikkeling fauna? Experiment ontwikkeling sprinkhaan eitjes Bruine sprinkhaan Knopsprietje Blauwvleugel Temperatuur ( C)

15 Ontwikkeling ei (dagen) Gevolgen koeler microklimaat Hoeveel invloed op ontwikkeling fauna? Experiment ontwikkeling sprinkhaan eitjes Verruigd 50 dagen Bruine sprinkhaan Knopsprietje Blauwvleugel Begraasd 32 dagen verstuiving Temperatuur ( C)

16 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie Verhoogde productie biomassa (inclusief strooisel en organische bodem) Hogere en homogenere vegetatiestructuur Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid fauna Koeler en vochtiger microklimaat Afname kwantiteit voedselplanten Afname nestgelegenheid grondbroeders Fysiologische problemen (osmose of zuurstoftekort)

17 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verstoorde nutriëntenbalans in bodem Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie Verhoogde productie biomassa (inclusief strooisel en organische bodem) Hogere en homogenere vegetatiestructuur Verstoorde nutriëntenbalans in planten Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid fauna Koeler en vochtiger microklimaat Afname kwantiteit voedselplanten Afname nestgelegenheid grondbroeders Fysiologische problemen (osmose of zuurstoftekort)

18 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verstoorde nutriëntenbalans in bodem Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie Verhoogde productie biomassa (inclusief strooisel en organische bodem) Hogere en homogenere vegetatiestructuur Verstoorde nutriëntenbalans in planten Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid fauna Koeler en vochtiger microklimaat Afname kwantiteit voedselplanten Afname voedselkwaliteit vegetatie Afname nestgelegenheid grondbroeders Fysiologische problemen (osmose of zuurstoftekort)

19 De effecten van verzuring en vermesting werken via de bodem door op plantkwaliteit Nutriëntenbalans plant minder sporen elementen hogere N:P ratio Zure depositie, Stikstofdepositie Bufferstoffen Stikstof Fosfaat Zware metalen (toxisch) Interactie via mycorrhiza s en wortels Organische stof uitspoeling Chemisch gebonden

20 N (%DW) N (%DW) Effecten van plaggen op plantkwaliteit 1.8 N:P ratio van struikheide op geplagde locaties N:P ratio Calluna vulgaris per plant cluster N:P = 30 N:P = 20 N:P= P (% DW) Soortenarme (geplagde) heide Droge Soortenarme heide (geplagde) heide Droge Droge heide, co-gedomieerd heide door grassen Voormalige extensieve heideakkers, schraalgrasland N:P ratio Calluna vulgaris per plant cluster P-limitatie N-limitatie P (% DW) Droge heide, co-gedomieerd door grassen Voormalige extensieve heideakkers, schraalgrasland

21 Is toevoegen van P of van steenmeel een oplossing?

22 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verstoorde nutriëntenbalans in bodem Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie Verhoogde productie biomassa (inclusief strooisel en organische bodem) Hogere en homogenere vegetatiestructuur Verstoorde nutriëntenbalans in planten Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid fauna Koeler en vochtiger microklimaat Afname kwantiteit voedselplanten Afname voedselkwaliteit vegetatie Afname nestgelegenheid grondbroeders Afname beschikbaarheid andere diersoorten (grootte, kwaliteit en bereikbaarheid) Fysiologische problemen (osmose of zuurstoftekort)

23

24 Effecten van maaien op voedsel: gefaseerd 1997 maaien

25 Effecten van maaien op voedsel: integraal in 1998 maaien

26 Gefaseerde begrazing op hellingschraallanden

27

28 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verstoorde nutriëntenbalans in bodem Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie Verhoogde productie biomassa (inclusief strooisel en organische bodem) Hogere en homogenere vegetatiestructuur Verstoorde nutriëntenbalans in planten Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid fauna Koeler en vochtiger microklimaat Afname kwantiteit voedselplanten Afname voedselkwaliteit vegetatie Afname nestgelegenheid grondbroeders Afname beschikbaarheid andere diersoorten (grootte, kwaliteit en bereikbaarheid) Fysiologische problemen (osmose of zuurstoftekort)

29 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verstoorde nutriëntenbalans in bodem Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie Verhoogde productie biomassa (inclusief strooisel en organische bodem) Hogere en homogenere vegetatiestructuur Verstoorde nutriëntenbalans in planten Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid fauna Koeler en vochtiger microklimaat Afname kwantiteit voedselplanten Afname voedselkwaliteit vegetatie Afname nestgelegenheid grondbroeders Afname beschikbaarheid andere diersoorten (grootte, kwaliteit en bereikbaarheid) Fysiologische problemen (osmose of zuurstoftekort)

30 lucht Verhoogde N-depositie Bodem/water Verhoging beschikbaar N Verstoorde nutriëntenbalans in bodem Verlaging ph in water en bodem Beschikbaarheid mineralen vegetatie Verhoogde productie biomassa (inclusief strooisel en organische bodem) Hogere en homogenere vegetatiestructuur Verstoorde nutriëntenbalans in planten Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid fauna Koeler en vochtiger microklimaat Afname kwantiteit voedselplanten Afname voedselkwaliteit vegetatie Afname nestgelegenheid grondbroeders Afname beschikbaarheid andere diersoorten (grootte, kwaliteit en bereikbaarheid) Fysiologische problemen (osmose of zuurstoftekort)

31 Waar zitten de grote kennislacunes / kansen? Bodemchemie Plantkwaliteit Voedselweb N-depositie én beheer Optimalisatie beheer - Frequentie - Timing - Herhaalbaarheid - Combinaties

32 De Programmatische Aanpak Stikstof PAS is the best we can do Koppel uitvoering aan onderzoek! onderbouwing huidige stand van kennis vaak hypothetisch - expert judgement Monitoring N-depositie én effecten op habitats en soorten Wees inventief

33

Heidebeheer in de 21 e eeuw

Heidebeheer in de 21 e eeuw Heidebeheer in de 21 e eeuw Henk Siebel Met OBN-faunaonderzoek van Joost Vogels, Arnold van den Burg, Eva Remke, Henk Siepel Stichting Bargerveen, Radboud Universiteit Nijmegen Herstel en beheer van droge

Nadere informatie

De nutriëntenbalans van droge

De nutriëntenbalans van droge De nutriëntenbalans van droge heide De resultaten van experimenteel toevoegen van fosfaat en kalk na plaggen Joost Vogels Rienk-Jan Bijlsma & Rein de Waal Roland Bobbink Maaike Weijters Henk Siepel Veldkrekel

Nadere informatie

Steenmeel in de praktijk: Van bodem via planten ook effecten op dieren?

Steenmeel in de praktijk: Van bodem via planten ook effecten op dieren? Steenmeel in de praktijk: Van bodem via planten ook effecten op dieren? De bodemverzuringscascade Zure depositie Bekalken Besteenmelen Toename H + In de bodem Verlies basische kationen Verlies verweerbare

Nadere informatie

Begrazing in kustduinen Marijn Nijssen & Annemieke Kooijman

Begrazing in kustduinen Marijn Nijssen & Annemieke Kooijman Begrazing in kustduinen Marijn Nijssen & Annemieke Kooijman Herman van Oosten Bart Wouters Chris van Turnhout Jasja Dekker Arnold van den Burg Stichting Bargerveen Ontwikkelen van ecologische kennis voor

Nadere informatie

Stikstofdepositie en Natura 2000: een PASsend antwoord. Dick Bal (ministerie EZ / Natura 2000)

Stikstofdepositie en Natura 2000: een PASsend antwoord. Dick Bal (ministerie EZ / Natura 2000) Stikstofdepositie en Natura 2000: een PASsend antwoord Dick Bal (ministerie EZ / Natura 2000) Introductie Natura 2000 als kader voor de PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) Europese wetgeving om soorten

Nadere informatie

Wat valt er te kiezen?

Wat valt er te kiezen? Marijn Nijssen Effecten van duinbegrazing op faunadiversiteit Begrazing Wat valt er te kiezen? Effecten van duinbegrazing op faunadiversiteit Wat valt er te kiezen? Marijn Nijssen Bart Wouters Herman van

Nadere informatie

Drukbegrazing en Chopperen als Alternatieven voor Plaggen van Natte heide

Drukbegrazing en Chopperen als Alternatieven voor Plaggen van Natte heide Drukbegrazing en Chopperen als Alternatieven voor Plaggen van Natte heide Effecten op middellange termijn: Fauna De Vlinderstichting Stichting Bargerveen B-Ware Experimenteel onderzoek Abiotiek: ph, buffercapaciteit,

Nadere informatie

Herstel en beheer van heideterreinen

Herstel en beheer van heideterreinen Herstel en beheer van heideterreinen Gevolgen van verzuring, vermesting en verdroging en de invloed van beheer op levensgemeenschappen van heide. Een samenvattend rapport voor beheerders. Chris van Turnhout

Nadere informatie

Herstel van heide- en hoogveenlandschappen vereist herstel van gradiënten. Gert-Jan van Duinen

Herstel van heide- en hoogveenlandschappen vereist herstel van gradiënten. Gert-Jan van Duinen Herstel van heide- en hoogveenlandschappen vereist herstel van gradiënten Gert-Jan van Duinen Oppervlakte, depositie, soorten Oppervlakte, depositie, soorten Bargerveen Vaak alleen meest zure, voedsel-

Nadere informatie

Heidevegetaties op golfbanen. Presentatie:

Heidevegetaties op golfbanen. Presentatie: Presentatie: Bodemtypen Vegetatietypen Beheer Bedreigingen Onderhoud en aanleg Fauna 2:43 Mogelijkheden om heide en heischrale graslandvegetaties te creëren op golfbanen Bodemtype Waterhuishouding: droog/vochtig

Nadere informatie

Effecten van begrazing in kustduinen

Effecten van begrazing in kustduinen Effecten van begrazing in kustduinen een wereld van verschil Marijn Nijssen Stichting Bargerveen Geschiedenis van begrazing in kustduinen Huidige kustduinen ontstaan tussen 1100-1600 n.chr. Natuurlijke

Nadere informatie

Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries,

Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries, Zijn effecten van begrazing te voorspellen? Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries, Ingo Jansen,

Nadere informatie

Maatregelen voor bosherstel

Maatregelen voor bosherstel Veldwerkplaats Voedselkwaliteit en biodiversiteit in bossen Maatregelen voor bosherstel Gert-Jan van Duinen Arnold van den Burg Conclusie OBN-onderzoek bossen Te hoge atmosferische stikstofdepositie Antropogene

Nadere informatie

Het belang van de bodem

Het belang van de bodem Het belang van de bodem Ecologische effecten van verzuring en vermesting op voedselarme, zwakgebufferde habitats Joost Vogels mmv. Arnold van Den Burg Roland Bobbink Maaike Weijters Huig Bergsma Vragen?

Nadere informatie

Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen

Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen Veldwerkplaats, 16 juni2015 1 Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen Yuki Fujita & Camiel Aggenbach 2 Overzicht Wat zijn Grijze duinen? Atmosferische N-depositie en

Nadere informatie

PAS herstelmaatregelen en monitoring Wat kan en moet de kleine beheerder daarmee?

PAS herstelmaatregelen en monitoring Wat kan en moet de kleine beheerder daarmee? PAS herstelmaatregelen en monitoring Wat kan en moet de kleine beheerder daarmee? Beheerdersdag 2015 Jan Willem van der Vegte, BIJ12 - PAS-bureau Leon van den Berg, Bosgroepen Programmatische Aanpak Stikstof

Nadere informatie

natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN

natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN indeling inleiding: voorstelling a geschiedenis van het natuurbeheer b - biotopen en soorten en hun beheer pauze c - beheer richt zich op de omgeving d - natuurbeheer

Nadere informatie

Programma. Beheerplan Elperstroomgebied

Programma. Beheerplan Elperstroomgebied Beheerplan Elperstroomgebied Alie Alserda Pietop t Hof Christina Schipper Rienko van der Schuur 1 Elperstroomgebied Natura 2000 14 mei 2013 Programma Inleiding Doelen Knelpunten Activiteiten Aanvullend

Nadere informatie

De geohydrologie van een eiland: en wat dat betekent voor het natuurbehoud

De geohydrologie van een eiland: en wat dat betekent voor het natuurbehoud De geohydrologie van een eiland: en wat dat betekent voor het natuurbehoud Ab Grootjans 1,2 Evert Jan Lammerts 3 1 Universiteit Groningen 2 Radboud Universiteit Nijmegen 3 Staatsbosbeheer Korte inhoud

Nadere informatie

Steenmeel als maatregel tegen verzuring in heide en bossen

Steenmeel als maatregel tegen verzuring in heide en bossen Steenmeel als maatregel tegen verzuring in heide en bossen Roland Bobbink, Leon van den Berg, Huig Bergsma, Henk Siepel, Joost Vogels, Evi Verbaarschot, Bas van de Riet & Maaike Weijters BIOGEOCHEMICAL

Nadere informatie

Effecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland

Effecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland Effecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland Jaap Bloem 1, Gert-Jan van Duinen 2, Maaike Weijters 3 1 Wageningen Environmental Research 2 Stichting

Nadere informatie

Branden als EGM-maatregel. Roland Bobbink Maaike Weijters Marijn Nijssen Joost Vogels Rense Haveman Loek Kuiters

Branden als EGM-maatregel. Roland Bobbink Maaike Weijters Marijn Nijssen Joost Vogels Rense Haveman Loek Kuiters Branden als EGM-maatregel Roland Bobbink Maaike Weijters Marijn Nijssen Joost Vogels Rense Haveman Loek Kuiters Directie Kennis, juni 2009 2009 Directie Kennis, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

Nadere informatie

Grasland en Heide. Hoofdstuk 2.2 en 2.4

Grasland en Heide. Hoofdstuk 2.2 en 2.4 Grasland en Heide Hoofdstuk 2.2 en 2.4 Planning Grasland Voedselweb opdracht Heide Voedselweb opdracht Grasland Grasland is een gebied van enige omvang met een vegetatie die gedomineerd wordt door grassen

Nadere informatie

Onderzoeksprogramma Levende Duinen

Onderzoeksprogramma Levende Duinen Onderzoeksprogramma Levende Duinen Bart Wouters Eva Remke COLOFON Titel: Auteurs: Onderzoeksprogramma Levende Duinen Bart Wouters, Eva Remke Project uitgevoerd in opdracht van Dunea, Provinciaal waterleidingbedrijf

Nadere informatie

Mineraalgift als maatregel tegen verzuring. Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE)

Mineraalgift als maatregel tegen verzuring. Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE) Mineraalgift als maatregel tegen verzuring Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE) Inleiding Mineralen Verzuring Wat is er bekend? Onderzoek Resultaten Wat

Nadere informatie

Effecten van verhoogde N- depositie op natuur: is herstel nog nodig? Roland Bobbink, Leon van den Berg, Hilde Tomassen, Maaike Weijters & Jan Roelofs

Effecten van verhoogde N- depositie op natuur: is herstel nog nodig? Roland Bobbink, Leon van den Berg, Hilde Tomassen, Maaike Weijters & Jan Roelofs Effecten van verhoogde N- depositie op natuur: is herstel nog nodig? Roland Bobbink, Leon van den Berg, Hilde Tomassen, Maaike Weijters & Jan Roelofs Opbouw presentatie Inleiding - atmosferische depositie

Nadere informatie

Heidebeheer en fauna. Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009

Heidebeheer en fauna. Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009 Heidebeheer en fauna Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009 Inleiders: Jap Smits (Staatsbosbeheer) en prof. dr. Henk Siepel (Alterra-WUR) De Strabrechtse Heide is een

Nadere informatie

Fauna van stuifzanden het belang van gradiënten

Fauna van stuifzanden het belang van gradiënten Fauna van stuifzanden het belang van gradiënten Marijn Nijssen Veldwerkplaats Stuifzanden Kootwijkerzand oktober 2011 Afdeling Dierecologie - Radboud Universiteit Nijmegen Karakteristieke diersoorten van

Nadere informatie

Kwaliteit van de natuur. Hoe spoor je aantastingen op?

Kwaliteit van de natuur. Hoe spoor je aantastingen op? Kwaliteit van de natuur Hoe spoor je aantastingen op? Ecosystemen en levensgemeenschappen Zoek vergelijkende gebieden (oerbossen, intacte riviersystemen, ongerepte berggebieden, hoogveenmoerassen, etc)

Nadere informatie

Kan de rekening van stikstofemissie nu nog ten laste komen van natuurkwaliteit?

Kan de rekening van stikstofemissie nu nog ten laste komen van natuurkwaliteit? Kan de rekening van stikstofemissie nu nog ten laste komen van natuurkwaliteit? BSF Arnold van den Burg Stichting BioSFeer Artikel 6, lid 3 Habitatrichtlijn moet zo worden uitgelegd dat het niet in de

Nadere informatie

Veldwerkplaats. Natuurontwikkeling op voormalige landbouwgronden: fosfaat als adder onder het gras

Veldwerkplaats. Natuurontwikkeling op voormalige landbouwgronden: fosfaat als adder onder het gras Veldwerkplaats Natuurontwikkeling op voormalige landbouwgronden: fosfaat als adder onder het gras Leon Lamers, Fons Smolders, Esther Lucassen en Jan Roelofs Eutrofiëring ring Bodem- en waterprocessen droog

Nadere informatie

De Peelvenen. Hoogveenherstel op het randje. Gert-Jan van Duinen en vele anderen

De Peelvenen. Hoogveenherstel op het randje. Gert-Jan van Duinen en vele anderen De Peelvenen Hoogveenherstel op het randje Gert-Jan van Duinen en vele anderen 1. Op de grens van Brabant en Limburg 2. Ontstaan rondom de Peelrandbreuk De Verheven Peel op de Peelhorst: hoog en nat De

Nadere informatie

Programmatische Aanpak Stikstof TERSCHELLING

Programmatische Aanpak Stikstof TERSCHELLING Programmatische Aanpak Stikstof TERSCHELLING Programma informatieavond Programma Aanpak Stikstof (PAS) 19.30-20.00 uur Inloop 20.00-20.05 uur Opening door voorzitter Piet Dijkstra - Programma en doel van

Nadere informatie

Bermenplan Assen. Definitief

Bermenplan Assen. Definitief Definitief Opdrachtgever: Opdrachtgever: Gemeente Assen Gemeente Mevrouw Assen ing. M. van Lommel Mevrouw M. Postbus van Lommel 30018 Noordersingel 940033 RA Assen 9401 JW T Assen 0592-366911 F 0592-366595

Nadere informatie

Programmatische Aanpak Stikstof: PAS

Programmatische Aanpak Stikstof: PAS Programmatische Aanpak Stikstof: PAS Toelichting voorlopig programma Presentatie technische briefing Vaste commissie voor LNV van de Tweede Kamer 30 september 2010 Waarom een Programmatische Aanpak Stikstof

Nadere informatie

Kleine schorseneer aan het infuus voortgang herstelplan in Drenthe

Kleine schorseneer aan het infuus voortgang herstelplan in Drenthe Kleine schorseneer aan het infuus voortgang herstelplan in Drenthe WFD-dag, 28 februari 2015 Edwin Dijkhuis Dit project wordt uitgevoerd en mogelijk gemaakt door: Foto: Peter Meininger Portret: Kleine

Nadere informatie

Branden als beheermaatregel

Branden als beheermaatregel Branden als beheermaatregel Verslag veldwerkplaats ----Droog zandlandschap t Harde, 16 september 2010 Inleiders: Joost Vogels (Stichting Bargerveen), Roland Bobbink (B-ware) en Brand Timmer (Defensie)

Nadere informatie

Gebiedswijzer De Bruuk

Gebiedswijzer De Bruuk Programmatische Aanpak Stikstof Gebiedswijzer De Bruuk Nederland heeft ruim 160 natuurgebieden aangewezen als Natura 2000-gebied. Samen met de andere landen van de Europese Unie werkt Nederland zo aan

Nadere informatie

Eco-hydrologische aspecten van beheer op landschapsniveau; Duinvalleien op de Waddeneilanden

Eco-hydrologische aspecten van beheer op landschapsniveau; Duinvalleien op de Waddeneilanden Eco-hydrologische aspecten van beheer op landschapsniveau; Duinvalleien op de Waddeneilanden Ab Grootjans, Rijksuniversiteit Groningen/ Radboud Universiteit Nijmegen E-mail; A.P.Grootjans@rug.nl Groenknolorchis

Nadere informatie

Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen. Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis)

Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen. Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis) Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis) Variatie in bermen grazige berm op klei berm met heide berm met bomen Schrale berm

Nadere informatie

Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding

Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding Trosbosbes Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding GertJan van Duinen Vraagstelling Hoe beïnvloedt Trosbosbes ecosysteem? Peelvenen: veenontwikkeling, biodiversiteit Factoren

Nadere informatie

Fosfaat en natuurontwikkeling

Fosfaat en natuurontwikkeling Fosfaat en natuurontwikkeling Verslag veldwerkplaats Laagveen- en zeekleilandschap Arcen, 28 augustus 2008 Inleiders: Fons Smolders, B-Ware Nijmegen en Michael van Roosmalen van Stichting Het Limburgs

Nadere informatie

Verzuring en vermesting

Verzuring en vermesting Verzuring en vermesting Computer Ondersteund Onderwijs oefen- en zelftoetsmodule bij Ecologie eerste jaar versie 2 - juni 2004 Luchtverontreiniging in Noordwest-Europa 1. Zure regen wordt met name veroorzaakt

Nadere informatie

Ecologisch bermbeheer

Ecologisch bermbeheer Ecologisch bermbeheer Bermbeheer -Onderhoud bomen en struiken snoeien, scheren, afzetten -Onderhoud grassen en kruidachtig gewas maaien, grazen -Onderhoud bodem plaggen, herstel na werkzaamheden ondergronds

Nadere informatie

Duinbeheer. Verslag veldwerkplaats Duin- en kustlandschap Terschelling, 18 en 19 september 2008

Duinbeheer. Verslag veldwerkplaats Duin- en kustlandschap Terschelling, 18 en 19 september 2008 Duinbeheer Verslag veldwerkplaats Duin- en kustlandschap Terschelling, 18 en 19 september 2008 Inleiders: Freek Zwart (Staatsbosbeheer), Ab Grootjans (Universiteit Groningen), Marijn Nijssen (Stichting

Nadere informatie

Hoe zijn negatieve effecten van stikstofdepositie op diersoorten te mitigeren?

Hoe zijn negatieve effecten van stikstofdepositie op diersoorten te mitigeren? Marijn Nijssen, Jaap Bouwman & Henk Siepel Hoewel de depositie van stikstof de afgelopen twee decennia fors is gedaald, is deze nog steeds hoger dan de natuurlijke achtergronddepositie. Dit overschot aan

Nadere informatie

BESTUIVERS IN HET LANDSCHAP

BESTUIVERS IN HET LANDSCHAP BESTUIVERS IN HET LANDSCHAP INTRODUCTIE Biodiversiteit: Biodiversiteit of biologische diversiteit is een graad van verscheidenheid aan levensvormen binnen een gegeven ecosysteem, bioom of een gehele planeet.

Nadere informatie

Programmatische Aanpak Stikstof. Rottige Meenthe en Brandemeer

Programmatische Aanpak Stikstof. Rottige Meenthe en Brandemeer Programmatische Aanpak Stikstof Rottige Meenthe en Brandemeer Programma informatieavond Programma Aanpak Stikstof (PAS) 19.30-20.00 uur Inloop 20.00-20.05 uur Opening door voorzitter Piet Dijkstra - Programma

Nadere informatie

Provinciebrede aanpak kansrijke droge bossen. Leon van den Berg Bart Nyssen

Provinciebrede aanpak kansrijke droge bossen. Leon van den Berg Bart Nyssen Provinciebrede aanpak kansrijke droge bossen Leon van den Berg Bart Nyssen Provinciebrede aanpak kansrijke droge bossen Oerboslandschap op zandgronden Op droge zandgrond: Linden-Eikenbos Bruine bosbodem

Nadere informatie

Herstel Grote stuifzanden

Herstel Grote stuifzanden Herstel Grote stuifzanden Verslag veldwerkplaats Droog zandlandschap Loonse en Drunense Duinen, 24 juni 2009 Inleiders: Michiel Riksen (WUR), Martijn Nijssen (Stichting Bargerveen/Radboud Universiteit

Nadere informatie

Kampina & Oisterwijkse Vennen

Kampina & Oisterwijkse Vennen Gebiedsrapportage Natura 2000 gebied nr. 133 Kampina & Oisterwijkse Vennen Binnen het Programma Aanpak Stikstof staat het uitvoeren van de geplande bron- en herstelmaatregelen en het blijvend dalen van

Nadere informatie

LIFE+ IN DE AMSTERDAMSE WATERLEIDINGDUINEN

LIFE+ IN DE AMSTERDAMSE WATERLEIDINGDUINEN LIFE+ IN DE AMSTERDAMSE WATERLEIDINGDUINEN De AWD maakt onderdeel uit van Natura 2000, een netwerk van beschermde Europese natuurgebieden. Dankzij een LIFE+ subsidie kan Waternet het duin de komende jaren

Nadere informatie

Duurzame landbouw door bodemschimmels

Duurzame landbouw door bodemschimmels Duurzame landbouw door bodemschimmels Omdat er in natuurgebieden over het algemeen veel bodemschimmels leven, wordt vaak gedacht dat de aanwezigheid van schimmels in een akker of in grasland een kenmerk

Nadere informatie

Gebiedswijzer Wierdense Veld

Gebiedswijzer Wierdense Veld Programmatische Aanpak Stikstof Gebiedswijzer Wierdense Veld Nederland heeft ruim 160 natuurgebieden aangewezen als Natura 2000-gebied. Samen met de andere landen van de Europese Unie werkt Nederland zo

Nadere informatie

Hartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Fochteloërveen

Hartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Fochteloërveen Hartelijk welkom Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Fochteloërveen Programma Opening Opzet en doel van deze avond Even terug kijken Hoe staat het met de Programmatische Aanpak Stikstof Korte samenvatting

Nadere informatie

Workshop High-tech meets Biodiversity

Workshop High-tech meets Biodiversity Workshop High-tech meets Biodiversity Actief ontwerpen Puzzel in het verbinden van high-tech en biodiversiteit DairyCampus: 25% meer biodiversiteit met gelijkblijvende melkproductie Programma 13:15 Welkom

Nadere informatie

Hartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld

Hartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld Hartelijk welkom Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld Programma Opening Opzet en doel van deze avond Even terug kijken Hoe staat het met de Programmatische Aanpak Stikstof Korte samenvatting

Nadere informatie

Natura 2000-ontwerpbeheerplan Bakkeveense Duinen (17) Samenvatting. Datum November 2015 Status Ontwerpbeheerplan

Natura 2000-ontwerpbeheerplan Bakkeveense Duinen (17) Samenvatting. Datum November 2015 Status Ontwerpbeheerplan Natura 2000-ontwerpbeheerplan Bakkeveense Duinen (17) Samenvatting Datum November 2015 Status Ontwerpbeheerplan Colofon Opdrachtgever: Opgesteld door: Bevoegd gezag Ministerie van Economische Zaken Directie

Nadere informatie

Vrijdag 9 mei: Voedselkwaliteit en biodiversiteit in bossen op de hoge zandgronden. Nog enkele plaatsen beschikbaar!

Vrijdag 9 mei: Voedselkwaliteit en biodiversiteit in bossen op de hoge zandgronden. Nog enkele plaatsen beschikbaar! Aanmelden nieuwsbrief Afmelden nieuwsbrief Klik hier als deze e-mail niet correct wordt weergegeven Vrijdag 9 mei: Voedselkwaliteit en biodiversiteit in bossen op de hoge zandgronden. Nog enkele plaatsen

Nadere informatie

Argusvlinder Lasiommata megera

Argusvlinder Lasiommata megera Argusvlinder Lasiommata megera Angelique Belfroid Mijn eerste ervaring met de Argusvlinder was een aantal jaren geleden in de Vlietepolder op Noord-Beveland. Terwijl ik over de onverharde weg liep, vlogen

Nadere informatie

Herstelbeheer soortenrijke natte heide

Herstelbeheer soortenrijke natte heide Herstelbeheer soortenrijke natte heide Verslag veldwerkplaats --- nat zandlandschap Leemputten, 8 september 2010 Inleiders: André Jansen (Unie van Bosgroepen), Roland Bobbink (B-ware) 1, Henk-Jan Zwart

Nadere informatie

Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar

Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar 17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BODEM De Bodem Van Groot naar Klein tot zeer klein 2 1 17-1- Bodemprofiel Opbouw van de bodem Onaangeroerd = C Kleinste delen = 0 en A Poriënvolume

Nadere informatie

Herstelbeheer van natte heiden en natte heischrale graslanden. Roland Bobbink B-WARE Research Centre

Herstelbeheer van natte heiden en natte heischrale graslanden. Roland Bobbink B-WARE Research Centre Herstelbeheer van natte heiden en natte heischrale graslanden. Roland Bobbink B-WARE Research Centre Opbouw Presentatie Inleiding - heide landschap - karakterisering natte heiden en heischrale graslanden

Nadere informatie

Verzuring van bosbodems: oorzaken, gevolgen en herstelmaatregelen

Verzuring van bosbodems: oorzaken, gevolgen en herstelmaatregelen Verzuring van bosbodems: oorzaken, gevolgen en herstelmaatregelen Wim de Vries, Anjo de Jong, Rein de Waal, Popko Bolhuis (Alterra) Roland Bobbink, Maaike Weijters (B-WARE) Arnold van den Burg (St. BioSFeer)

Nadere informatie

Reptielen in de heide

Reptielen in de heide Reptielen in de heide Verslag veldwerkplaats Droog zandlandschap Hoge Veluwe, 23 juni 2009 Inleiders: Ton Stumpel (WUR), Joost Vogels (Stichting Bargerveen/ Radboud Universiteit Nijmegen), Jeroen van Delft

Nadere informatie

Beheer van het heidelandschap. Praktische handvaten voor beheerders om hun heidegebieden optimaal te beheren

Beheer van het heidelandschap. Praktische handvaten voor beheerders om hun heidegebieden optimaal te beheren Beheer van het heidelandschap Praktische handvaten voor beheerders om hun heidegebieden optimaal te beheren De vraag uit de praktijk Hoe behouden we de biodiversiteit van Nederlandse heidelandschappen?

Nadere informatie

module 2 ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES

module 2 ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES Hoofdstuk 2 Inhoudsopgave: Wat is ecologie? Wat is biodiversiteit? Wat is natuurbeheer? Boerennatuur op en rond het erf Wat is ecologie? Wat is ecologie? Wat is ecologie?

Nadere informatie

Natuurherstel in Duinvalleien

Natuurherstel in Duinvalleien Natuurherstel in Duinvalleien Kan het natuurlijker? A.P.Grootjans@rug.nl 1 Universiteit Groningen, IVEM 2 Radboud Universiteit Nijmegen Opbouw lezing Hydrologisch systeem van een duinvallei Relatie hydrologie,

Nadere informatie

Veel leesplezier! Bertus Stip, Hoveniersbedrijf Stip

Veel leesplezier! Bertus Stip, Hoveniersbedrijf Stip Het bodemboek aanleg en onderhoud van de tuin Voorwoord De grond in de tuin, wat moeten we daar nu weer mee? Misschien heeft u zichzelf deze vraag wel eens gesteld. Wij van Hoveniersbedrijf Stip stellen

Nadere informatie

Langetermijneffecten van minerale bosbemesting: de Harderwijker proef. Roland Bobbink & Arnold van den Burg

Langetermijneffecten van minerale bosbemesting: de Harderwijker proef. Roland Bobbink & Arnold van den Burg Langetermijneffecten van minerale bosbemesting: de Harderwijker proef Roland Bobbink & Arnold van den Burg BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS Opbouw presentatie Korte intro:

Nadere informatie

Heide als landschap: historie, bodem en ontwikkeling. Rienk-Jan Bijlsma & Rein de Waal

Heide als landschap: historie, bodem en ontwikkeling. Rienk-Jan Bijlsma & Rein de Waal Heide als landschap: historie, bodem en ontwikkeling Rienk-Jan Bijlsma & Rein de Waal 1953 Nieuwe functies vragen om nieuwe beheermethoden Evenwicht tussen hei en gras wanneer ontwikkeling ongestoord verloopt

Nadere informatie

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland Provincie Utrecht, afdeling FLO, team NEL, 5 februari 2015 is het basis-natuurgrasland. Het kan overal voorkomen op alle grondsoorten en bij alle grondwaterstanden, maar ziet er dan wel steeds anders uit.

Nadere informatie

Actieplan redding heischrale graslanden

Actieplan redding heischrale graslanden Actieplan redding heischrale graslanden Friso van der Zee m.m.v. Roland Bobbink, Roos Loeb, Maaike de Graaf, Maaike Weijters, Gerard Oostermeijer, Michiel Wallis de Vries, Sheila Luijten Op de foto s rust

Nadere informatie

Bodemmanipulatie bij natuurherstel: gebakken lucht of zinvolle aanvulling??

Bodemmanipulatie bij natuurherstel: gebakken lucht of zinvolle aanvulling?? Bodemmanipulatie bij natuurherstel: gebakken lucht of zinvolle aanvulling?? Rudy van Diggelen Foto Hans Dekker http://www.portaalnatuurenlandschap.nl/assets/werkwijze-monitoring-beoordeling-natuurnetwerk-n2000-05032014.pdf

Nadere informatie

Schraal schraler schraalst

Schraal schraler schraalst Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans 2 Voorwaarden

Nadere informatie

Intentieovereenkomst mitigatie significante effecten stikstofdepositie Zeetoegang IJmond

Intentieovereenkomst mitigatie significante effecten stikstofdepositie Zeetoegang IJmond Intentieovereenkomst mitigatie significante effecten stikstofdepositie Zeetoegang IJmond 1. De Provincie Noord-Holland, te dezen rechtsgeldig vertegenwoordigd door mevrouw E. Post, hierna verder te noemen

Nadere informatie

PAS. Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) De PAS is op 15 juni 2015 vastgesteld en treedt op 1 juli 2015 in werking.

PAS. Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) De PAS is op 15 juni 2015 vastgesteld en treedt op 1 juli 2015 in werking. Programmatische Aanpak Stikstof () De is op 15 juni 2015 vastgesteld en treedt op 1 juli 2015 in werking. De is de Programmatische Aanpak Stikstof: een programma waarin overheden, natuurorganisaties en

Nadere informatie

Uitmijnen: een bodemvriendelijke manier om bodems te verschralen.

Uitmijnen: een bodemvriendelijke manier om bodems te verschralen. Uitmijnen: een bodemvriendelijke manier om bodems te verschralen. Herstelmaatregel voor de toekomst? Afgegraven op zijn retour? Francisca Sival (Sival Advies & Onderzoek), Ineke Nusselder (provincie Gelderland)

Nadere informatie

Schraal schraler schraalst

Schraal schraler schraalst Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans Opmerking vooraf:

Nadere informatie

Verjonging van Jeneverbes

Verjonging van Jeneverbes Verjonging van Jeneverbes Esther Lucassen, Michael van Roosmalen, Ton Lenders, Jan Roelofs Meinweg Ecotop, 27 september 2014, Landgoed Kasteel Daelenbroek, Herkenbosch Info: Esther Lucassen, Onderzoekscentrum

Nadere informatie

ontwikkeling+beheer natuurkwaliteit Heidelandschap in ontwikkeling

ontwikkeling+beheer natuurkwaliteit Heidelandschap in ontwikkeling ontwikkeling+beheer natuurkwaliteit Heidelandschap in ontwikkeling OBN-brochure Heidelandschap in ontwikkeling Uitgave: OBN / VBNE Tekst: Marijn Nijssen en Joost Vogels (Stichting Bargerveen) Deskundigen

Nadere informatie

Indeling lezing. Herstel van leefgebieden voor de gladde slang. Ringslang. Gladde slang. Adder

Indeling lezing. Herstel van leefgebieden voor de gladde slang. Ringslang. Gladde slang. Adder Indeling lezing Herstel van leefgebieden voor de gladde slang De gladde slang; uiterlijk, verspreiding en habitat Beheer Monitoring Jeroen van Delft Bladel, 13 september 2013 2/31 Ringslang Slanke bruine

Nadere informatie

Herstel van hellingschraallanden

Herstel van hellingschraallanden Herstel van hellingschraallanden Verslag veldwerkplaats Heuvelland Gulpen, 30 september 2009 Inleiders: Nina Smits (Alterra), Toos van Noordwijk (Stichting Bargerveen) en Patrick Kloet (Staatsbosbeheer)

Nadere informatie

Houtoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden

Houtoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden Houtoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden Wim de Vries, Anjo de Jong, Hans Kros and Joop Spijker Inhoud Achtergrond: zorg over verarming van de bodem door oogst tak- en

Nadere informatie

Brabantse Wal. Gebiedsrapportage Natura 2000 gebied nr PAS-bureau

Brabantse Wal. Gebiedsrapportage Natura 2000 gebied nr PAS-bureau PAS-bureau Gebiedsrapportage 2016 Natura 2000 gebied nr. 128 Brabantse Wal Binnen het Programma Aanpak Stikstof staat het uitvoeren van de geplande bron- en herstelmaatregelen en het blijvend dalen van

Nadere informatie

Natuurontwikkeling op de de Volgermeerpolder (2012)

Natuurontwikkeling op de de Volgermeerpolder (2012) Natuurontwikkeling op de de Volgermeerpolder (2012) Presentatie voor het Burgerkomitee en bewoners Piet-Jan Westendorp (ecoloog, ACV) 29 november 2012 Inhoud Organisatie Beheer en monitoring natuurontwikkeling

Nadere informatie

Natuurstreefbeelden inleiding

Natuurstreefbeelden inleiding Natuurstreefbeelden inleiding Wat zijn natuurstreefbeelden? Een natuurstreefbeeld is een nagestreefd biotoop, mozaïek van biotopen of een leefgebied van een soort dat je wil behouden of verkrijgen via

Nadere informatie

Branden als EGM-maatregel

Branden als EGM-maatregel Branden als EGM-maatregel 28 februari 2009 2 Branden als EGM-maatregel Roland Bobbink Maaike Weijters Marijn Nijssen Joost Vogels Rense Haveman Loek Kuiters 28 februari 2009 3 4 Dankwoord Dit rapport is

Nadere informatie

Abiotiek en beheer: hoe werkt stikstof en hoe gaan we er mee om? BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS

Abiotiek en beheer: hoe werkt stikstof en hoe gaan we er mee om? BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS Abiotiek en beheer: hoe werkt stikstof en hoe gaan we er mee om? BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS De atmosfeer bestaat voor 80% uit niet-reactief stikstofgas (N 2 ) 2 Wat

Nadere informatie

onderzoek stikstofdepositie naar aanleiding van ophoging duin Neeltjesnol

onderzoek stikstofdepositie naar aanleiding van ophoging duin Neeltjesnol M+P MBBM groep Mensen met oplossingen www.mp.nl Visserstraat 50 Aalsmeer Postbus 344 1430 AH Aalsmeer MEMO Wolfskamerweg 47 Vught Postbus 2094 5260 CB Vught Aan T.a.v. Adviesburo Marcel Uriot BV Marcel

Nadere informatie

Programma informatieavond Programma Aanpak Stikstof (PAS)

Programma informatieavond Programma Aanpak Stikstof (PAS) Programma informatieavond Programma Aanpak Stikstof (PAS) 19.30-20.00 uur Inloop 20.00-20.05 uur Opening door voorzitter Piet Dijkstra - Programma en doel van de avond 20.05-20.20 uur Het wat en waarom

Nadere informatie

Vegetatie en grote modderkruiper in de verlandingsbiotoop. Jeroen van Zuidam

Vegetatie en grote modderkruiper in de verlandingsbiotoop. Jeroen van Zuidam Vegetatie en grote modderkruiper in de verlandingsbiotoop Jeroen van Zuidam zuidam@floron.nl Grote modderkruiper Moeras en verlandingswateren Proces van verlanding belangrijk Isolatie Zuurstoftolerant

Nadere informatie

Herintroductie in de praktijk. Soorten gaan achteruit. Soorten gaan achteruit. Herintroductie. Herintroductie

Herintroductie in de praktijk. Soorten gaan achteruit. Soorten gaan achteruit. Herintroductie. Herintroductie 14-1-216 Herintroductie in de praktijk Soorten gaan achteruit Philippine Vergeer > Planten staan onder stress en worden hierdoor minder vitaal > Populaties worden kleiner > Populaties verjongen niet meer

Nadere informatie

Particulier Natuurbeheer bloemrijk grasland in Groot Mijdrecht Noord-Oost

Particulier Natuurbeheer bloemrijk grasland in Groot Mijdrecht Noord-Oost Particulier Natuurbeheer bloemrijk grasland in Groot Mijdrecht Noord-Oost De laatste jaren heeft de provincie in Groot Mijdrecht Noord-Oost gronden aangekocht voor de ontwikkeling van natuur. Natuurmonumenten

Nadere informatie

Studiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek. Inhoud

Studiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek. Inhoud Studiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek Het boomsoorteffect op regenwormpopulaties in Deense en Vlaamse bossen Stephanie Schelfhout An De Schrijver, Jan Mertens, Lars Vesterdal, Kris Verheyen

Nadere informatie

Beheren met oog voor Insecten. Michiel Wallis de Vries

Beheren met oog voor Insecten. Michiel Wallis de Vries Beheren met oog voor Insecten Michiel Wallis de Vries Groot en Klein bijten elkaar soms Thomas et al. (2004) Science 303, 1791-1796 Insecten vs. Planten bij Begrazing Insecten wetsbaarder voor begrazing

Nadere informatie

WERKPROTOCOLLEN VOOR WERKZAAMHEDEN IN HET KADER VAN BESTENDIG BEHEER EN ONDERHOUD.

WERKPROTOCOLLEN VOOR WERKZAAMHEDEN IN HET KADER VAN BESTENDIG BEHEER EN ONDERHOUD. WERKPROTOCOLLEN VOOR WERKZAAMHEDEN IN HET KADER VAN BESTENDIG BEHEER EN ONDERHOUD. In onderstaande werkprotocollen geeft de tabel aan waneer de werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd. In de tabel wordt

Nadere informatie

Biotoop heide. Cursus natuurmanagement, 2019

Biotoop heide. Cursus natuurmanagement, 2019 Biotoop heide Cursus natuurmanagement, 2019 Natura 2000 Wat doen we vandaag? Heide Heide in Vlaanderen Begin 19 de eeuw Grootste uitbreiding heidelandschap (woeste grond) De mens vecht om er te overleven.

Nadere informatie