Afstudeerseminar: Media-entertainment en het gedrag van kinderen en jongeren

Transcriptie

1 Afstudeerseminar: Media-entertainment en het gedrag van kinderen en jongeren Thesis De invloed van voedselreclames op het eetgedrag van kinderen en de rol van geslacht, leeftijd en gewicht. Naam: Gamze Harmankaya Studentnummer: Datum: Docent: Sanne Nikkelen & Mariëtte Huizinga Aantal woorden: 5917

2 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Theoretisch kader... 4 Leeftijd... 5 Geslacht... 5 Gewicht... 6 Methode... 7 Onderzoeksresultaten... 8 Leeftijd Geslacht Gewicht Conclusie & Discussie Literatuurlijst

3 Inleiding Kinderen besteden in hun leven opvallend veel tijd aan het gebruik van media. Gemiddeld besteden kinderen tussen de 8 en 18 jaar 4,5 uur per dag aan het gebruik van televisie, video s en games (Robinson, 2001). Dit betekent dat ze blootgesteld worden aan reclames per jaar, alleen al via de televisie (The role of media, 2004). Een groot gedeelte van deze reclames bestaat inhoudelijk uit voedselreclames (Anschutz, Engels & van Strien 2010). Voor de reclame industrie zijn kinderen een belangrijk doelgroep geworden door hun overtuigende invloed (Story & French, 2004). Kinderen zijn in staat om hun ouders te overtuigen van de aankoop van voedselproducten, door te gaan zeuren en huilen, of om het product zelf aan te schaffen wanneer zij zakgeld ontvangen (Valkenburg & Cantor, 2001). Voedselreclames, zowel gericht op kinderen als volwassenen, bevatten over het algemeen meer junkfood dan gezonde voeding (Carolli, Argentieri, Cardone & Masi 2004). Zo werd er in 2001 het meest geadverteerd in drankjes, snoep, snacks en fastfood restaurants (Story & French, 2004). Een hogere blootstelling aan voedselreclames gaat gepaard met een hogere consumptie van het product onder kinderen. De onderzoekers Carolli et al. (2004) suggereren dat zelfs bij een korte blootstelling van 10 tot 30 secondes kinderen beïnvloed kunnen worden. Over het algemeen bevatten de producten die geadverteerd worden in voedselreclame een hoog gehalte aan vet, suiker, zout en calorieën (Carolli et al. 2004). Uit een eerder onderzoek in 2007 is gebleken dat kinderen over het algemeen meer blootgesteld worden aan ongezonde voedselreclames dan gezonde voedselreclames (Powell, Szczypka & Chaloupka 2007). Verder blijkt dat overgewicht en ziektes zoals obesitas steeds vaker voorkomt onder kinderen. In 2003 leed 1 op de 4 kinderen onder de 18 jaar aan overgewicht (Patrick & Nicklas, 2005). Dit heeft grote gevolgen op latere leeftijd wanneer kinderen niet meer groeien. Naarmate kinderen lijden aan overgewicht wordt de kans op obesitas groter, met als gevolg een verhoogd risico op hartkwalen, hoge bloeddruk, diabetes, en kanker op latere leeftijd (Patrick & Nicklas, 2005). Met de toename van het aantal kinderen met overgewicht ontstaat er de zorg dat voedselreclames hier de oorzaak van zijn (Livingstone & Helpser, 2006). De onderzoekers Halford, Boyland, Hughes, Stacey, McKean en Dovey (2007) suggereren dat het toegenomen overgewicht onder kinderen veroorzaakt wordt door de voedselreclames op de televisie. De invloed van voedselreclames op het eetgedrag van kinderen staat in dit literatuuroverzicht centraal. Kinderen bevinden zich in een proces waarin zij zichzelf ontwikkelen en een voorkeur voor voedsel aan het vormen zijn. Door de kwetsbaarheid van 3

4 kinderen kan deze voorkeur beïnvloedt worden door druk van buitenaf. Dit wordt nogmaals bevestigd in het onderzoek van Birch (1980) waarbij gekeken werd hoe kinderen beïnvloed werden door hun omgeving en wat voor rol media hierin speelt. De onderzoeker concludeert dat kinderen vatbaar zijn voor mediabeelden en dat dit effect groter is op jongere kinderen. Ook zal er gekeken worden welke persoonlijke kenmerken van kinderen hierin een rol spelen. Volgens Story, Neumark-Sztainer en French (2002) wordt het eetgedrag van kinderen bepaald door meerdere kenmerken die zowel individueel-, sociaal- of psychologisch van aard zijn. Er is gekozen om in dit literatuuroverzicht te kijken naar geslacht, leeftijd en gewicht omdat meerdere onderzoekers hebben gesuggereerd dat dit drie belangrijke kenmerken zijn wat betreft de invloed van voedselreclames op het eetgedrag van kinderen (Livingstone & Helpser, 2006; Alvarez, Huston, Wright & Kerkman, 1988; Halford et al. 2007). Verder zijn er tot zover geen literatuuroverzichten samengesteld waarin de modererende rol van geslacht, leeftijd en gewicht wordt onderzocht. Het overzicht kan hierom veel toevoegen aan bestaande literatuur en de stand van zaken tot zover op een rij zetten. Ook kunnen de gevonden resultaten als een richtlijn dienen voor ouders en opvoeders bij het opvoeden van kinderen om het toegenomen overgewicht onder kinderen tegen te gaan. In dit literatuuroverzicht zal hier antwoord op gegeven worden. De vraagstelling die beantwoordt zal worden luidt als volgt: Wat is het effect van voedselreclames op het eetgedrag van kinderen en welke rol speelt geslacht, leeftijd en gewicht hierin? Theoretisch kader Voedselreclames en het eetgedrag van kinderen Meerdere onderzoekers hebben gekeken naar de rol die televisie kan spelen in het leven van kinderen (Carolli et al. 2004). De social cognitive theory veronderstelt dat kinderen het gedrag overnemen waar zij via massamedia blootgesteld aan raken, net zoals ze het gedrag overnemen van rolmodellen uit hun directe omgeving (Bandura, 2001). De social cognitive theory is volgens de onderzoekers Story, Neumark-Sztainer en French (2002) een goed bruikbare theorie om de beïnvloeding van massamedia op het eetgedrag van kinderen te verklaren. Zo laat de theorie goed zien hoe invloed van buitenaf het gedrag van kinderen kan beïnvloeden door het tekort die zij hebben aan kennis en vaardigheden (Story et al. 2002). In dit geval zou het betekenen dat kinderen minder goed in staat zijn om de overtuigende kracht van reclames te herkennen waardoor ze sneller de reclames op televisie zullen geloven. Gezien het toegenomen aantal ongezonde voedselreclames op televisie (Story et al. 4

5 2002) en het hoge aantal uren televisiekijktijd van kinderen (Halford et al. 2007) is het aannemelijk dat ze tijdens het televisiekijken grotendeels blootgesteld zullen raken aan ongezonde voedselreclames. Zoals de bovengenoemde theorie beschrijft is het zeer waarschijnlijk dat het eetgedrag van kinderen beïnvloed zal worden door deze reclames. Onderzoekers verwachten dat dit zal leiden tot het ontwikkelen van negatieve eetpatronen waarbij voorkeur wordt gegeven aan producten met een hoog gehalte aan vet, suiker en zout (Carolli et al. 2004). De hoofdvraag van het literatuuroverzicht luidt hiermee als volgt: Wat is het effect van voedselreclames op het eetgedrag van kinderen? Leeftijd Behalve dat kinderen over het algemeen meer beïnvloedbaar zijn dan volwassenen is er nog altijd de veronderstelling dat jongere kinderen meer beïnvloed zullen worden door de voedselreclames dan oudere kinderen. De theory of cognitive development geeft hier een verklaring voor door aan te geven dat twee factoren van belang zijn. Allereerst moeten kinderen in staat zijn om reclames te kunnen onderscheiden van programma s en ze moeten in staat zijn om de overtuigende kracht van reclames te kunnen herkennen (Livingstone & Helpser, 2006). Een aanvulling hierop komt van het central-incidental learning paradigm met als uitgangspunt dat jongere kinderen over onvoldoende capaciteit beschikken om informatie uit reclames te kunnen evalueren (Roedder, 1981). Doordat zij over minder inzicht beschikken om onderscheid te maken tussen programma s en reclames kunnen zij de overtuigende kracht van reclames niet herkennen en zullen ze sneller geneigd zijn om de voedselreclames te geloven dan oudere kinderen (Roedder, 1981). Een bevestiging hierop komt uit het onderzoek van Robertson en Rossiter (1974) waaruit is gebleken dat oudere kinderen beter in staat zijn om reclames te herkennen en ze te onderscheiden van televisie programma s. Ook is uit het onderzoek van Ward, Levinson en Wackman (1972) gebleken dat oudere kinderen minder aandachtig naar televisiereclames kijken dan jongere kinderen. Hierdoor ontstaat de verwachting dat het effect van voedselreclames minder zal zijn op oudere kinderen dan op jongere kinderen. De eerste deelvraag luidt hiermee als volgt: Wat is de rol van leeftijd in de relatie tussen voedselreclames en het eetgedrag van kinderen? Geslacht Wanneer we ervan uitgaan dat leeftijd een modererende rol speelt bij de beïnvloeding van voedselreclames, is het interessant om te kijken of dit verschil ook te zien is in geslacht. 5

6 Volgens het social role model zijn geslachtverschillen in sociaal gedrag afkomstig uit genderrollen, waardoor er gedrag wordt gevormd die kenmerkend is voor mannen of vrouwen (Feingold, 1994). Een aanvulling hierop komt van het artifact model, waar de verschillen in geslacht worden aangekaart. Zo stelt het artifact model dat sociaal-culturele factoren zoals genderstereotypering resulteert in verschillende waardes tussen mannen en vrouwen (Feingold, 1994). Er zou een verschil zijn tussen mannen en vrouwen wat betreft de belangrijkheid die zij toekennen aan bepaalde onderwerpen (Feingold, 1994). Wat betreft de blootstelling aan mediabeelden blijken jongens over het algemeen meer aandacht te tonen aan media-inhoud dan meisjes (Alvarez, Huston, Wright & Kerkman 1988). Jongens en meisjes zouden geïnteresseerd zijn in verschillende activiteiten. Zo zouden meisjes het leuker vinden om buitenshuis tijd door te brengen, terwijl jongens liever binnen zitten en televisie kijken. Doordat jongens aandachtiger en meer televisie kijken zullen zij meer van de voedselreclames opvangen dan meisjes. Het is hierdoor aannemelijk dat zij meer worden beïnvloed dan meisjes. Dit leidt tot de tweede deelvraag van dit literatuuroverzicht: Wat is de rol van geslacht in de relatie tussen voedselreclames en het eetgedrag van kinderen? Gewicht Behalve de rol die leeftijd en geslacht kunnen spelen bij blootstelling aan voedselreclames is het belangrijk om onderscheid te maken tussen kinderen met overgewicht en kinderen zonder overgewicht. Over het algemeen kijken kinderen met overgewicht meer televisie dan kinderen zonder overgewicht (Lewis & Hill, 1998). Hierdoor is het waarschijnlijker dat zij meer blootgesteld zullen worden aan voedselreclames. Dit wordt ook nog eens bevestigd in het onderzoek van Powell, Szczypka en Chaloupka (2007), waaruit gebleken is dat kinderen met overgewicht meer in aanraking komen met voedselreclames dan kinderen zonder overgewicht. Een gevolg hiervan is dat kinderen met overgewicht de voedingsmiddelen uit de voedselreclames beter herkennen (Halford, Gillepsie, Brown, Pontin & Dovey 2003). Een theorie die dit goed verklaard is de cultivation theory. De cultivation theory verwacht dat veelvoudige blootstelling aan mediabeelden gepaard gaat met het geloof en overtuiging van deze beelden (Gerbner, Gross, Morgan & Signorielli 1994). De theorie veronderstelt dat zware televisiekijkers meer beïnvloed worden door mediabeelden dan lichte televisiekijkers (Dixon, Scully, Wakefield, White & Crawford 2007). Doordat kinderen met overgewicht meer blootgesteld worden aan voedselreclames dan kinderen zonder overgewicht, leidt dit tot de verwachting dat zij meer beïnvloed zullen worden door de 6

7 voedselreclames en daardoor de producten uit de reclames meer zullen consumeren. Deze verwachting leidt naar de derde deelvraag: Wat is de rol van het gewicht van kinderen in de relatie tussen voedselreclames en het eetgedrag van kinderen? Operationalisatie In dit literatuuroverzicht zijn voedselreclames de onafhankelijke variabele en het eetgedrag van kinderen is de afhankelijke variabele. Voedselreclames zijn advertenties waarin specifiek een voedselproduct wordt gepromoot (Story & French, 2004), ongeacht of de doelgroep kinderen of volwassenen zijn. Onder eetgedrag worden gezonde of ongezonde eetpatronen van kinderen verstaan. Het eetpatroon wordt gedefinieerd als een combinatie van maaltijden en/of voedsel die een persoon binnenkrijgt (Patrick & Nicklas, 2005). Een ongezond eetpatroon kenmerkt zich met een hoog gehalte aan vet, suiker en zout (Story & French, 2004). Bij een gezond eetpatroon is dit gehalte laag. De modererende variabelen zijn leeftijd, geslacht en gewicht. Over het algemeen zal er gekeken worden naar kinderen tussen de 2 en 18 jaar. Een veelvoorkomend leeftijdsindeling die gebruikt wordt in de wetenschap is die van Piaget (Livingstone & Helpser, 2006). Hierin worden kinderen onderverdeeld in 3 niveaus aan de hand van hun leeftijd. De preoperationale stage zijn kinderen tussen de 2 en 7 jaar, kinderen tussen de 7 en 12 jaar vallen onder concrete operational stage en tot slot de kinderen van 12 jaar en ouder (formal operational stage) (Piaget, 1964). Er zal verder gekeken worden naar het geslacht van het kind en tot slot wordt het gewicht van het kind ook meegenomen. Zo zal er onderscheid worden gemaakt tussen kinderen met overgewicht en zonder overgewicht. Overgewicht wordt bepaald door het body mass index (BMI) van een kind waarbij er gekeken wordt naar de verhouding tussen lengte en gewicht (Anschutz, Engels & van Strien 2010). In de gevonden artikelen is het BMI berekend en aan de hand hiervan is aangegeven of de kinderen overgewicht hebben of niet. Methode Om antwoord te krijgen op de onderzoeksvraag en de opgestelde deelvragen is er gezocht naar wetenschappelijke artikelen om een overzicht op te stellen over de huidige stand van zaken rondom het onderwerp. Aan de hand van een analytische review is er een literatuurstudie uitgevoerd. Om relevante artikelen te vinden is er gebruik gemaakt van de sneeuwbalmethode waarbij wetenschappelijke artikelen zijn gevonden. Deze hebben vervolgens geleid tot nieuwe artikelen waar relevante informatie in voorkwam met betrekking tot het onderwerp. Doordat het aantal onderzoeken die zich hebben gericht op 7

8 voedselreclames en het eetgedrag van kinderen beperkt was, is er niet geselecteerd op de jaartallen van het onderzoek. Wel is er op gelet dat de artikelen niet te verouderd waren zodat het niet ten koste zou gaan van de relevantie van het literatuuroverzicht. De artikelen zijn gevonden met behulp van verschillende soorten databases. Zo is er gezocht in Google Scholar, PiCarta en Web of Science. Om relevante artikelen te kunnen vinden is er gezocht onder de volgende zoektermen: children, food commercials, food advertisement, gender, age, obesity, overweight, media effects en unhealthy. Onderzoeksresultaten Voedselreclames en het eetgedrag van kinderen In het onderzoek van Halford, Boyland, Hughes, Oliveira en Dovey (2006) is er gekeken naar de invloed van voedselreclames op de voedselinname van kinderen. Er is een experiment uitgevoerd onder 93 kinderen tussen de 5 en 7 jaar. De kinderen werden blootgesteld aan reclames waarin voedsel werd gepromoot of aan reclames waar geen voedingsmiddelen in voorkwamen. Vervolgens mochten de kinderen onbeperkt kiezen uit voedsel die voor hen was klaargelegd en hiervan eten. Na het analyseren van de resultaten bleek dat kinderen na het zien van voedselreclames meer aten dan wanneer zij blootgesteld werden aan reclames waar geen voedsel in voorkwam. De kinderen gaven over het algemeen voorkeur aan ongezond voedsel zoals snoep, chocolade en chips. Terwijl gezonde voedsel met een laag vetgehalte veel minder werden geconsumeerd. De onderzoekers concluderen dat blootstelling aan voedselreclames gepaard gaat met een hogere consumptie van voedingsmiddelen. Ook wordt er geconcludeerd dat het gaat om de consumptie van ongezonde voedingsmiddelen. Een toevoeging hierop komt uit het onderzoek van Buijzen, Schuurman en Bomhof (2008) waarin onderzoek is gedaan naar blootstelling aan voedselreclames en de gevolgen hiervan op het eetpatroon van kinderen. Aan het onderzoek hebben 234 kinderen tussen de 4 en 12 jaar meegedaan. De ouders van de kinderen hebben een dagboek bijgehouden en een vragenlijst ingevuld. Hierbij werd gekeken naar de blootstelling aan voedselreclames en de consumptie van de voedingsmiddelen. Uit de resultaten bleek dat kinderen vaker de voorkeur geven aan het geadverteerde voedingsmiddel met een hoog caloriegehalte. De onderzoekers concluderen dat blootstelling aan voedselreclames gevolgen heeft op het eetpatroon van kinderen. Kinderen ontwikkelen een ongezond eetpatroon omdat vooral producten met veel suiker, vet en calorieën gepromoot worden. Verder hebben de onderzoekers Dixon, Scully, Wakefield, White en Crawford (2007) 8

9 onderzoek verricht naar de invloed van voedselreclames op het eetgedrag van kinderen. De onderzoekers hebben gekeken naar het effect van gezonde- en ongezonde voedselreclames op het eetgedrag van kinderen. Er is een experiment uitgevoerd onder 919 kinderen met een gemiddelde leeftijd van 10,8 jaar. Na het zien van een video, waar de voedselreclames in waren verwerkt, hebben de kinderen een vragenlijst ingevuld. Hierin konden zij kiezen voor welk voedingsmiddel zij de voorkeur gaven. Uit de resultaten is gebleken dat de kinderen die de video s hebben gezien met gezonde voedingsmiddelen minder kozen voor gezonde voedingsmiddelen, terwijl de kinderen die blootgesteld werden aan ongezonde voedingsmiddelen meer voorkeur gaven aan ongezonde voedingsmiddelen. De onderzoekers concluderen dat het eetgedrag van kinderen beïnvloed wordt door de voedselreclames en dat ongezonde voedselreclames meer invloed hebben op het eetgedrag van kinderen dan gezonde voedselreclames. Een toevoeging aan de onderzoeksresultaten komt uit het onderzoek van Goldberg, Gorn en Gibson (1978). De onderzoekers hebben een experiment verricht onder 80 kinderen tussen de 5 en 6 jaar. Een groep kinderen werd blootgesteld aan ongezonde voedselreclames met een hoog gehalte aan suiker en een ander groep kinderen werd blootgesteld aan gezonde voedselreclames. Uit de resultaten bleek dat de groep met ongezonde voedselreclames meer voorkeur gaven aan ongezonde voeding. Terwijl de groep met gezonde voedselreclames meer voorkeur gaven aan gezonde voeding. De onderzoekers concluderen dat voedselreclames invloed hebben op het eetgedrag van kinderen en dat kinderen evenveel beïnvloed worden door ongezonde voedselreclames als ongezonde voedselreclames, dit terwijl het onderzoek van Dixon et al. (2007) uitgewezen heeft dat kinderen meer beïnvloed worden door de ongezonde voedselreclames. Een bevestiging op het onderzoek van Goldberg et al. (1987) komt uit het onderzoek van Gorn en Goldberg (1982). Tijdens een zomerkamp is er een experiment uitgevoerd onder 288 kinderen tussen de 5 en 8 jaar. De kinderen werden 14 dagen lang blootgesteld aan tekenfilms waarin reclames waren verwerkt. Eén groep met kinderen werd blootgesteld aan reclames waar snoep in voorkwam en een ander groep werd blootgesteld aan reclames met fruit. Na het zien van de tekenfilms mochten de kinderen fruit of snoep pakken van de tafels die voor ze klaar waren gezet. Uit de resultaten is gebleken dat de kinderen die blootgesteld werden aan snoep reclames, significant vaker kozen voor snoep. De kinderen die blootgesteld werden aan de reclames met fruit gaven ook significant vaker voorkeur aan fruitsoorten dan aan snoep. Uit deze resultaten concluderen de onderzoekers dat voedselreclames invloed hebben op het eetgedrag van kinderen en dat de voorkeur voor bepaald voedsel gevormd 9

10 wordt door de voedselreclames waar ze blootgesteld aan worden. De onderzoekers Hitchings en Moynihan (1998) hebben ook gekeken naar de invloed van voedselreclames op het eetgedrag van kinderen. Er is een onderzoek uitgevoerd onder 44 kinderen tussen de 9 en 11 jaar. Aan de hand van een interview werden de kinderen gevraagd welke voedselreclames zij nog wisten te herkennen die zij op televisie zagen. Vervolgens werd er een analyse gemaakt van de producten die geconsumeerd werden door de kinderen. Ook werden de ouders van de kinderen ondervraagd om te achterhalen welke producten de kinderen consumeren. Uit de resultaten bleek er een relatie te bestaan tussen de voedingsmiddelen die de kinderen konden herinneren uit de reclames en de consumptie van deze producten. Kinderen bleken over het algemeen de producten uit de reclames meer te consumeren dan producten die zij niet kennen. Hieruit wordt door de onderzoekers geconcludeerd dat de consumptie van voedingsmiddelen bepaald wordt door de blootstelling aan voedselreclames. Een bevestiging op het onderzoek van Gorn en Goldberg (1982) komt uit het onderzoek van Goldberg, Gorn en Gibson (1978) waarin gekeken is naar de invloed van voedselreclames op het eetgedrag van kinderen. Er is een experiment uitgevoerd onder 122 kinderen tussen de 6 en 7 jaar. Een groep kinderen werd blootgesteld aan voedselreclames waarin ongezonde voedingsmiddelen werden gepromoot. Een ander groep kinderen werd blootgesteld aan voedselreclames met hierin gezonde voedingsmiddelen. Vervolgens werd de kinderen gevraagd om lijsten op te stellen met de voedingsmiddelen die ze op dat moment zouden willen consumeren. Uit de resultaten is gebleken dat kinderen vaker de voorkeur gaven aan de voedingsmiddelen die zij in de reclames zagen. Dit was van toepassing op zowel de kinderen die blootgesteld waren aan gezonde voedingsmiddelen als ongezonde voedingsmiddelen. De onderzoekers concluderen dat voedselreclames van invloed zijn op het eetgedrag van kinderen en een rol speelt bij het vormen van een voorkeur voor bepaald voedsel. Verder is er in het onderzoek van Galst (1980) ook gekeken naar de invloed van voedselreclames op het eetgedrag van kinderen. Er is een experiment uitgevoerd over een periode van 4 weken. Aan het onderzoek hebben 65 kinderen tussen de 3 en 6 jaar deelgenomen. De kinderen werden blootgesteld aan tekenfilms waar gezonde voedselreclames in waren verwerkt, of ongezonde voedselreclames. Vervolgens mochten de kinderen kiezen uit verschillende voedingsmiddelen die voor ze waren klaargezet. De kinderen die blootgesteld waren aan ongezonde voedselreclames gaven vaker de voorkeur aan ongezonde voedingsmiddelen met een hoog gehalte aan suiker. Ook werd duidelijk dat de 10

11 kinderen die blootgesteld waren aan gezonde voedselreclames vaker de voorkeur gaven aan gezonde voedingsmiddelen. De onderzoeker concludeert dat het eetgedrag van kinderen beïnvloed wordt door de voedselreclames, ongeacht of dit gezonde of ongezonde voedselreclames waren. Een ander onderzoek waarin gekeken is naar de invloed van voedselreclames op het eetgedrag van kinderen is die van Taras, Salis, Patterson, Nader en Nelson (1989). Aan het onderzoek hebben 66 moeders meegedaan van kinderen tussen de 3 en 8 jaar. De moeders werd gevraagd om de televisiegewoontes van hun kind te beschrijven en om lijst samen te stellen van de voedingsmiddelen die hun kinderen consumeren naar aanleiding van voedselreclames. Uit de resultaten is gebleken dat er een significante relatie bestaat tussen blootstelling aan voedselreclames en de consumptie van de voedingsmiddelen die gepromoot worden. De onderzoekers concluderen dat het eetgedrag van kinderen beïnvloed wordt door de voedselreclames waar zij blootgesteld aan worden. Verder is er bewijs dat zelfs bij een korte blootstelling van 30 seconde een effect kan optreden bij kinderen. In het onderzoek van Borzekowski en Robinson (2001) is er een experiment uitgevoerd onder kinderen tussen de 2 en 6 jaar. De kinderen werden blootgesteld aan tekenfilms waarin voedselreclames waren verwerkt van 30 secondes of waar geen reclames in voorkwamen. Vervolgens werd er aan de kinderen gevraagd welk voedingsmiddel zij zouden willen consumeren. Uit de resultaten blijkt dat kinderen die blootgesteld werden aan voedselreclames significant hoger scoorden dan de kinderen die niet blootgesteld werden. De kinderen die blootgesteld werden aan voedselreclames gaven vaker de voorkeur aan het product die zij in de reclame zagen. De onderzoekers concluderen dat een korte blootstelling van invloed is op de specifieke voedselvoorkeuren van kinderen tussen de 2 en 6 jaar. Er is veel bewijs dat blootstelling aan voedselreclames gerelateerd is aan veranderingen in het eetgedrag van kinderen. Zelfs een korte blootstelling aan voedselreclames kan al leiden tot een effect bij kinderen wat betreft hun voorkeur voor bepaald voedsel. Over het algemeen herkennen kinderen de producten in voedselreclames meer dan producten waar zij niet mee in aanraking komen waardoor zij dit ook meer consumeren. Kinderen kiezen vaker voor de producten die zij in de voedselreclames zien dan producten die onbekend voor ze zijn. Dit geldt voor zowel de gezonde voedingsmiddelen als de ongezonde voedingsmiddelen. Leeftijd In het onderzoek van Chernin (2008) is gekeken naar de invloed van voedselreclames 11

12 op het eetgedrag van kinderen en de rol die leeftijd hierin speelt. De onderzoeker had de verwachting dat jonge kinderen meer beïnvloed zouden worden door hun gebrek aan kennis en door het overtuigende effect van reclames. Er werd een experiment uitgevoerd onder 133 kinderen tussen de 5 en 11 jaar. De kinderen uit de experimentele groep kregen een programma te zien waar twee voedselreclames in waren verwerkt. Vervolgens werd gekeken of kinderen uit de experimentele groep significant vaker de voorkeur gaven aan het product waar ze blootgesteld aan waren dan kinderen uit de controlegroep. Uit de resultaten bleek er een verband te bestaan tussen blootstelling aan de voedselreclames en de voorkeur voor het product. Kinderen bleken vaker de voorkeur te geven aan het product die zij in de reclames zagen. Er is echter geen significant effect gevonden voor de leeftijd van de kinderen. Jonge kinderen gaven evenveel voorkeur aan een product als oude kinderen. De onderzoeker concludeert dat de jonge kinderen net zoveel worden beïnvloed als de oude kinderen. Verder is er in het onderzoek van Bolton (1983) gekeken naar de invloed van voedselreclames op het eetgedrag van kinderen. Ook is er gekeken naar de leeftijd van kinderen om vast te stellen of dit een rol speelt. In het onderzoek zijn er dagboeken bijgehouden met de eetgewoontes en televisiegewoontes van kinderen, met hierin een gedetailleerde beschrijving van de reclames waar kinderen blootgesteld aan worden en wat voor soort voedingsmiddelen ze consumeren. Aan het onderzoek hebben 262 kinderen tussen de 2 en 11 jaar deelgenomen. Na het analyseren van de resultaten is gebleken dat de kinderen uit de verschillende leeftijdsgroepen ongeveer evenveel blootgesteld worden aan voedselreclames. Wel bleek dat de jonge kinderen (onder de 5 jaar) meer ongezonde voeding consumeren dan de oude kinderen. Zij geven vaker de voorkeur aan voedingsmiddelen met een hoog caloriegehalte. De onderzoekers concluderen hieruit dat jonge kinderen meer beïnvloed worden door de voedselreclames dan de oude kinderen. De onderzoekers Taveras, Sandora, Shih, Degnan, Goldmann en Gillman (2006) hebben gekeken naar de invloed van televisie op het eetgedrag van kinderen. De onderzoekers verwachten dat kinderen die meer televisie kijken ook vaker blootgesteld worden aan voedselreclames en daarom meer fastfood consumeren dan kinderen die minder televisie kijken. Ook hebben de onderzoekers onderscheid gemaakt tussen kinderen uit verschillende leeftijdsgroepen. Er is een onderzoek uitgevoerd onder 240 kinderen tussen 2 en 6 jaar. De ouders van de kinderen hebben een vragenlijst ingevuld waarin zij aangaven hoelang hun kinderen televisie kijken en hoe vaak zij bij de McDonald s, Burger King en Kentucky Fried Chicken eten. Uit de resultaten bleek dat kinderen die veel televisie kijken ook vaker naar fastfood restaurants gaan dan kinderen van wie de televisiekijktijd lager was. De leeftijd van 12

13 de kinderen bleek echter geen rol te spelen. Jonge kinderen aten net zo veel fastfood als de oude kinderen. De onderzoekers concluderen dat er een correlatie bestaat tussen aantal uren televisiekijktijd en het consumeren van fastfood maar dat de leeftijd van de kinderen hier geen rol in speelt. Wat betreft de modererende rol van leeftijd bij blootstelling aan voedselreclames zijn er verschillende resultaten gevonden. Zo is er bewijs dat de leeftijd van kinderen een rol kan spelen bij de blootstelling van voedselreclames. Er is echter ook bewijs dat de leeftijd van de kinderen niet een rol speelt, oude kinderen kunnen net zo veel beïnvloedt worden als jonge kinderen. Geslacht In het eerder genoemde onderzoek van Chernin (2008) is er gekeken naar de effecten van voedselreclames op kinderen en de rol die geslacht hierin speelt. Aan het onderzoek hebben 133 kinderen meegedaan waarbij de kinderen blootgesteld werden aan televisieprogramma s waarin voedselreclames waren verwerkt. Er werd gekeken of er een significant verschil was tussen jongens en meisjes wanneer zij blootgesteld werden aan voedselreclames. Uit de resultaten bleek dat jongens significant hoger scoren dan meisjes. Zij bleken de voedselreclames in het experiment vaker te herkennen dan meisjes en gaven vaker de voorkeur voor het product die in de reclames verscheen. De onderzoeker concludeert dat het eetgedrag van jongens meer beïnvloed word. Een ander onderzoek waarin gekeken is naar de verschillen tussen jongens en meisjes bij blootstelling aan voedselreclames, is die van Dawson, Jeffrey en Walsh (1988). Er is een experiment uitgevoerd onder 80 kinderen met een gemiddeld leeftijd van 6,2 jaar. De kinderen werden blootgesteld aan voedselreclames waar calorierijke of caloriearme producten in voorkwamen. Vervolgens werd het kind (alleen) geplaatst in een kamer waarin ook het product uit de reclame was neergezet. Het kind werd vermeld niet te mogen eten van het product. Uit de resultaten bleek dat de kinderen die blootgesteld waren aan calorierijke producten, de verleiding minder konden weerstaan dan kinderen die blootgesteld waren aan caloriearme producten. Dit resultaat bleek verschillend te zijn voor jongens en meisjes. Meisjes aten meer van de calorierijke producten dan jongens. De onderzoekers concluderen dat het eetgedrag van meisjes meer beïnvloed wordt dan die van jongens na het zien van voedselreclames en dat ze meer eten van de voedingsproducten waar ze blootgesteld aan raken. Een toevoeging hierop komt uit het eerder genoemde onderzoek van Borzekowski en 13

14 Robinson (2001), waarin de onderzoekers na het uitvoeren van een experiment onder 46 kinderen concluderen dat het eetgedrag van kinderen beïnvloed wordt na het zien van voedselreclames. Wanneer de onderzoekers controleren op het geslacht van de kinderen blijkt er geen significant effect te bestaan. Jongens en meisjes blijken evenveel beïnvloed te worden door de voedselreclames waar zij blootgesteld aan raken. De onderzoekers concluderen dan ook dat geslacht niet een modererende rol speelt bij de beïnvloeding van voedselreclames. Er is veel bewijs gevonden wat betreft de invloed van voedselreclames op kinderen. De voedselvoorkeuren van kinderen blijken bepaald te kunnen worden door de voedselreclames die zij op televisie zien. Het is echter onduidelijk wat voor rol het geslacht van kinderen hierin speelt. Er is zowel bewijs gevonden dat jongens meer worden beïnvloed door voedselreclames dan meisjes maar ook dat meisjes significant hoger scoren dan jongens. Er is zelfs bewijs gevonden dat geslacht geen rol speelt bij de blootstelling aan voedselreclames doordat er geen verschil bleek te bestaan. Gewicht Als laatste is er in dit literatuuronderzoek gekeken naar de rol van gewicht bij de blootstelling aan voedselreclames. In het onderzoek van Halford et al. (2007) is er gekeken naar blootstelling van kinderen aan voedselreclames en de rol die het gewicht van kinderen hierin speelt. Aan het experiment hebben 59 kinderen meegedaan waarbij alle kinderen blootgesteld werden aan tekenfilms en voedselreclames. Vervolgens kregen alle kinderen vijf dienbladen voor zich met vijf soorten voedingsmiddelen. De kinderen mochten hiervan eten zoveel als zij wilden en zelfs om meer vragen als het eten op was. De voedingsmiddelen varieerden van gezonde producten (fruit) tot ongezondere producten (snoep). Uit de resultaten bleek dat kinderen met overgewicht meer beïnvloed werden dan kinderen zonder overgewicht. Zij aten grotere porties dan kinderen zonder overgewicht en gaven significant vaker de voorkeur aan voeding met een hoog gehalte aan vet, suikers en zout. De onderzoekers concluderen dat kinderen met overgewicht gevoeliger zijn voor voedselreclames en meer worden beïnvloed dan kinderen zonder overgewicht. Aanvulling hierop komt uit het eerder genoemde onderzoek van Halford et al. (2006). Zij hebben een experiment uitgevoerd onder 93 kinderen tussen de 5 en 7 jaar. Kinderen werden blootgesteld aan voedselreclames en reclames waar geen voedsel in voorkwam. Vervolgens mochten de kinderen onbeperkt eten van voedingsmiddelen die voorkwamen in de reclames. Dit waren zowel gezonde als ongezonde producten. Uit de resultaten van het onderzoek bleek dat kinderen die blootgesteld waren aan voedselreclames meer aten dan de 14

15 kinderen die niet waren blootgesteld aan voedselreclames. Er bleek echter geen verschil te zijn tussen kinderen met overgewicht en kinderen met een normaal gewicht. Ze aten beide ongeveer evenveel en er zat ook geen verschil in de calorieën die ze binnenkregen. De onderzoekers concluderen dat kinderen met overgewicht evenveel worden beïnvloed door de voedselreclames dan kinderen met een normaal gewicht. Een ander onderzoek waarin ook gekeken is naar de rol die gewicht speelt bij blootstelling aan voedselreclames is die van Halford, Gillepsie, Brown, Pontin en Dovey (2003). Er is een experiment uitgevoerd onder 42 kinderen tussen de 9 en 11 jaar. De helft van de kinderen werden blootgesteld aan voedselreclames en de andere helft aan reclames zonder voedsel. Elk kind kreeg een dienblad met hierop eten waarvan ze onbeperkt mochten eten. Ook moesten de kinderen op een lijst aangeven welke producten herkenbaar voor ze waren. De kinderen met overgewicht bleken de voedingsmiddelen vaker te herkennen dan kinderen zonder overgewicht. Ook werden de kinderen met overgewicht meer beïnvloed door de voedselreclames dan kinderen zonder overgewicht. Zij aten significant meer dan de kinderen zonder overgewicht na het zien van de voedselreclames. De onderzoekers concluderen dat kinderen met overgewicht meer voedsel consumeren na het zien van voedselreclames dan kinderen met een normaal gewicht. Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat kinderen met overgewicht gevoeliger zijn voor voedselreclames dan kinderen zonder overgewicht. Er is bewijs dat zij meer gaan eten en voorkeur geven aan ongezonde voedingsmiddelen (Halford et al. 2003). Er is echter ook gevonden dat kinderen met overgewicht niet anders reageren op de voedselreclames dan kinderen zonder overgewicht, zoals het onderzoek van Halford et al. (2007) heeft gevonden. Conclusie & Discussie Er is duidelijk veel onderzoek verricht naar de invloed van voedselreclames op het eetgedrag van kinderen. Hieruit zijn verschillende resultaten naar voren gekomen. Een aantal van deze resultaten ondersteunen de verwachting dat kinderen beïnvloed worden door de voedselreclames waar zij blootgesteld aan worden. Er zijn echter ook bevindingen die dit tegenspreken. Zoals verwacht, worden kinderen over het algemeen beïnvloed door de voedselreclames waaraan zij blootgesteld worden. Een verklaring hiervoor is dat kinderen zich nog in het proces bevinden waarin ze hun voedselvoorkeuren nog aan het ontwikkelen zijn (Borzekowski & Robinson, 2001). Dit sluit aan bij de social cognitive theory waarin kinderen al op jonge leeftijd leren van hun omgeving en hun gedrag hieraan aanpassen. De modererende variabelen leeftijd, geslacht en gewicht van kinderen blijken niet een 15

16 grote rol te spelen. Wat betreft de leeftijd van de kinderen zijn er tegenstrijdige bevindingen gevonden. Er zijn resultaten gevonden waarin de leeftijd van kinderen een rol speelt bij de blootstelling aan televisiereclames. Daartegenover is ook gevonden dat de leeftijd van de kinderen geen rol speelt. De theory of cognitive development en central-incidental learning paradigm kunnen goed gelinkt worden aan het onderzoek van Bolton (1983), waarin gevonden is dat jonge kinderen meer beïnvloed worden door de voedselreclames dan oude kinderen omdat zij over minder vaardigheden beschikken om de overtuigende kracht van reclames te herkennen. De theory of cognitive development en central-incidental learning paradigm geven echter geen geldige verklaring voor het onderzoek van Chernin (2008) en Taveras et al. (2006), waarin gevonden is dat jonge kinderen net zoveel beïnvloed worden als oude kinderen. Wat betreft het geslacht van de kinderen zijn er meerdere bevindingen, die over het algemeen tegenstrijdig zijn. Uit het onderzoek van Chernin (2008) is gebleken dat het eetgedrag van jongens meer beïnvloed wordt door de voedselreclames dan meisjes. De artifact model ondersteunt in dit geval de gevonden resultaten omdat jongens media-inhoud aandachtiger bekijken dan meisjes waardoor het effect op hen groter is. Dit is echter niet van toepassing op het onderzoek van Dawson et al. (1988), waarin gevonden is dat meisjes meer werden beïnvloed door de voedselreclames dan jongens. In het onderzoek van Borzekowski en Robinson (2001) is ook gevonden dat jongens en meisjes evenveel beïnvloed worden door de voedselreclames. Tot slot blijkt het gewicht van de kinderen ook een rol te spelen bij de beïnvloeding van voedselreclames. Zo is er in het onderzoek van Halford et al. (2007) en Halford et al. (2003) gevonden dat kinderen met overgewicht meer voedingsmiddelen consumeren na het zien van voedselreclames dan kinderen zonder overgewicht. Ook geven kinderen met overgewicht vaker de voorkeur aan ongezonde voedingsmiddelen dan gezonde voedingsmiddelen. Een verklaring hiervoor is dat zij meer televisie kijken dan kinderen zonder overgewicht. Dit sluit goed aan bij de cultivation theory waarin wordt verondersteld dat zware televisiekijkers meer beïnvloed worden door mediabeelden dan lichtere televisie kijkers. Er is echter ook bewijs dat kinderen met overgewicht evenveel beïnvloed worden door de voedselreclames als kinderen zonder overgewicht (Halford et al., 2006). Dit literatuuroverzicht heeft aangetoond dat het eetgedrag van kinderen beïnvloed wordt door de voedselreclames waaraan zij blootgesteld worden. De beïnvloeding van voedselreclames kan eerder gekenmerkt worden als negatief dan positief omdat over het algemeen veel ongezonde voedingsmiddelen worden gepromoot. Dit leidt tot een hogere 16

17 consumptie van deze producten. Er is vooral gebleken dat een hoge televisiekijktijd gepaard gaat met een hogere blootstelling aan voedselreclames. Dit leidt weer tot de consumptie van de (ongezonde) voedingsmiddelen onder kinderen. De resultaten van dit overzicht kunnen voor de ouders en verzorgers dienen om kinderen aan te sporen om minder televisie te kijken. Ook is gebleken dat kinderen met overgewicht gevoeliger reageren op de voedselreclames dan kinderen zonder overgewicht. Zij zijn een doelgroep waar de ouders en verzorgers extra aandacht aan moeten geven. Een tekortkoming van het onderzoek is dat in het afgelopen 10 jaar een beperkt aantal onderzoeken zijn uitgevoerd die gekeken hebben naar de invloed van voedselreclames op het eetgedrag van kinderen. Een groot aantal onderzoeken zijn verricht in de jaren 80 waardoor de gevonden bevindingen verouderd kunnen zijn. Een ander tekortkoming van dit overzicht is dat een groot aantal onderzoekers gekeken hebben naar de korte termijneffecten bij blootstelling aan voedselreclames. Daarom is het onbekend wat de effecten van voedselreclames op lange termijn zullen zijn. Dit leidt tot de aanbeveling om meer onderzoek te verrichten naar de effecten van blootstelling aan voedselreclames en het eetgedrag van kinderen op lange termijn. Verder kan er voor toekomstig onderzoek naar dit onderwerp aanbevolen worden om daadwerkelijk dit onderzoek uit te voeren. Er zijn veel onderzoeken verricht naar de blootstelling aan voedselreclames en het eetgedrag van kinderen. Er is echter geen onderzoek gevonden waarin gekeken is naar de rol van de leeftijd, geslacht en gewicht van kinderen. Zo kan er een experiment met een vragenlijst uitgevoerd worden onder kinderen waarbij gekeken wordt naar de invloed van voedselreclames op het eetgedrag en het modererende effect van leeftijd, geslacht en gewicht. 17

18 Literatuurlijst Alvarez, M. M., Huston, A. C., Wright, J. C. & Kerkman, D. D. (1988). Gender differences in visual attention to television form and content. Journal of Applied Development Psychology, 9, Anschutz, D. J., Engels, R. C. M. E. & van Strien, T. (2010). Maternal encouragement to be thin moderates the effect of commercials on children s snack food intake. Appetite, 55, DOI: /j.appet Bandura, A. (2001). Social cognitive theory of mass communication, Media Psychology, 3(3), DOI: /S XMEP0303_03 Birch, L. L. (1980) Effects of peer models food choices and eating behaviors on preschoolers food preferences. Child Development, 51(2), * Bolton, R. N. (1983). Modeling the impact of television food advertising on children s diets. Current issues and research in advertising, * Borzekowski, D. L. G. & Robinson, T. N. (2001). The 30-second effect: An experiment revealing the impact of television commercials on food preferences of preschoolers. Journal of the American Dietetic Association, 101(1), 1-5. * Buijzen, M., Schuurman, J., & Bomhof, E. (2008). Associations between children s television advertising exposure and their food consumption patterns. A household dairy survey study. Appetite, 50, DOI: j.appet Carolli, M., Argentieri, L., Cardone, M. & Masi, A. (2004). Role of television in childhood obesity prevention. International Journal of Obesity, 28, DOI: /sj.ijo * Chernin, A. (2008) The effects of food marketing on children s preferences: testing the moderating roles of age and gender. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 615, DOI: /

19 * Dawson, B. L., Jeffrey, D. B. & Walsh, J. A. (1988). Television food commercials effect on children s resistance to temptation. Journal of Applied Social Psychology, 18(16), * Dixon, H. G., Scully, M. L., Wakefield, M. A., White, V. M. & Crawford, D. A. (2007) The effects of television advertisements for junk food versus nutritious food on children s food attitudes and preferences. Social Science & Medicine, 65, DOI: /j.socscimed Feingold, A. (1994). Gender differences in personality: a meta-analysis. Psychological Bulletin, 116(3), * Galst, J. P. (1980). Television food commercials and pro-nutritional public service announcements as determinants of young children s snack choices. Child Development, 51, Gerbner, G., Gross, L., Morgan, M. & Signorielli, N. (1994). Growing up with television: The cultivation perspective. Media Effects: Advances in theory and research, * Goldberg, M. E., Gorn, G. J. & Gibson, W. (1978). The effects of TV messages for high and low nutritional goods on children s snack and breakfast food choices. Advances in Consumer Research, 5, * Goldberg, M. E., Gorn, G. J. & Gibson, W. (1978). TV messages for snack and breakfast foods: do thy influence children s preferences? Journal of Consumer Research, 5(2), * Gorn, G. J. & Goldberg, M. E. (1982). Behavioral evidence of the effects of televised food messages on children. Journal of Consumer Research, 9(2), * Halford, J. C. G., Boyland, E. J., Hughes, G. M., Stacey, L., McKean, S. & Dovey, T. M. (2007). Beyond-brand effect of television food advertisements on food choice in children: the effects of weight status. Public Health Nutrition, 11(9), DOI: /S

20 * Halford, J. C. G., Boyland, E. J., Hughes, G., Oliveira, L. P. & Dovey, T. M. (2006). Beyond-brand effect of television (tv) food advertisements/commercials on caloric intake and food choice of 5-7-year-old children, Appetite, 49, DOI: /j.appet * Halford, J. C. G., Gillepsie, J., Brown, V., Pontin, E. E. & Dovey, T. M. (2003). Effect of television advertisements for foods on food consumption in children. Appetite, 42, DOI: /j.appet * Hitchings, E. & Moynihan, P. J. (1998). The relationship between television food advertisements recalled and actual foods consumed by children. Journal of Human Nutrition and Dietetics, 11, Lewis, M. K. & Hill, A. J. (1998). Food advertising on British children s television: a content analysis and experimental study with nine-year olds. Inernational Journal of Obesity, 22, Livingstone, S. & Helpser, E. J. (2006) Does advertising literacy mediate the effects of advertising on children? A critical examination of two linked research literatures in relation to obesity and food choice. Journal of Communication, 56, DOI: /j x Patrick, H. & Nicklas, T. A. (2005). A review of family and social determinants of children s eating patterns and diet quality. Journal of the American College of Nutrition. 25,(2), Piaget, J. (1964). Cognitive development in children: Piaget development and learning. Journal of Research in Science Teaching, 2(3), DOI: /tea Powell, L. M., Szczypka, G. & Chaloupka, F. J. (2007). Exposure to food advertising on television among US children. Arch Pediatr Adolesc Med, 161,

21 Robertson, T. S. & Rossiter, J. R. (1974). Children and commercial persuasion: an attribution theory analysis. Journal of Consumer Research, 1, Robinson, T. N. (2001). Television viewing and childhood obesity. Childhood and adolescent obesity, 48(4), 1-9. DOI: /01 Roedder, D. L. (1981). Age differences in children s responses to television advertising: An information-processing approach. Jornal of Consumer Research, 8(2), Story, M. & French, S. (2004). Food advertising and marketing directed at children and adolescents in the US. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 1(3), Story, M., Neumark-Sztainer, D. & French, S. (2002). Individual and environmental influences on adolescent eating behaviors. Supplement, 102(3), * Taras, H., Salis, T., Patterson, T., Nader, P. & Nelson, J. (1989). Television s influence on children s diets and physical activity. Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics,10(4), * Taveras, E. M., Sandora, T. J., Shih, M. C., Degnan, D. R., Goldmann, D. A. & Gillman, M. W. (2006). The association of television and video viewing with fast food intake by preschool-age children. Obesity, 14(11), 1-8. The role of media in childhood obesity. (2004, februari). The Henry J. Kaiser Family Foundation, pp Valkenburg, P. M. & Cantor, J. (2001). The development of a child to a consumer. Applied Development Psychology, 22, Ward, S., Levinson, D. & Wackman, D. (1972). Children s attention to television advertising. Television and Social Behavior, 4,