rechtspositie van mensen met een verstandelijke handicap

Transcriptie

1 BJ.M. FREDERIKS rechtspositie van mensen met een verstandelijke handicap Van beperking naar ontplooiing Sdu Uitgevers 2004

2 Lijst van afkortingen Inleiding Aanleiding Het juridische kader Functie van het recht in de zorg voor mensen met een verstandelijke handicap Wat is een verstandelijke handicap? Een beschrijving van de sector verstandelijk gehandicaptenzorg Recente ontwikkelingen in de zorg Terminologie Opzet Methoden van onderzoek Inleiding Probleemstelling en vraagstellingen Juridisch onderzoek De rol van de praktijk in juridisch onderzoek Opzet en verantwoording empirisch kwalitatief onderzoek Twee onderzoeken Kwalitatief onderzoek Rol van de onderzoeker Afbakening van het onderzoek Drie voorzieningen Afspraken met voorzieningen Beschrijving van de voorzieningen Beschrijving van de woningen Beschrijving van de clienten Methoden Observaties Interviews Dossieronderzoek Integratie gegevens van de tweede evaluatie Wet Bopz Analyse van de resultaten Generaliseerbaarheid van de bevindingen 68 11

3 3. Een normatief kader voor de interne rechtspositie van mensen met een verstandelijke handicap Inleiding Betekenis van het recht binnen de verstandelijk gehandicaptenzorg Functie van het recht binnen de verstandelijk gehandicaptenzorg Juridisering Rechtsbeginselen in de verstandelijk gehandicaptenzorg Inleiding Zelfbeschikking Bescherming Goede zorg Goede zorg en de zorgethiek Ontplooiing Beschouwing Goed hulpverlenerschap Inleiding De juridische betekenis van goed hulpverlenerschap Goed hulpverlenerschap in de zorg voor mensen met een verstandelijke handicap Verantwoordelijkheden van een persoonlijk begeleider Kwaliteitsnormen en kwaliteitsbeleid in de sector verstandelijk gehandicaptenzorg Richtlijnen in de zorg voor mensen met een verstandelijke handicap Richtlijnen van beroepsgroepen en voorzieningen voor mensen met een verstandelijke handicap Overige richtlijnen Problemen rond het formuleren van richtlijnen Beschouwing Vrijheidsbeperking: een juridische analyse Inleiding Het begrip vrijheidsbeperking Criteria en motieven voor de toepassing van vrijheidsbeperking Institutionele karakter Onvrijwillige opneming Proportionaliteit, subsidiariteit en effectiviteit Motieven voor de toepassing van vrijheidsbeperking

4 5.4 Vormen van vrijheidsbeperking Dwangbehandeling Middelen of maatregelen Huisregels Beperkingen in het recht op bewegingsvrijheid Waarborgen rondom vrijheidsbeperking Vrijheidsbeperking bij een artikel 60 Bopz-indicatie Vrijheidsbeperking bij vrijwillig opgenomen cliénten Vrijheidsbeperking buiten Bopz-instituten Beschouwing Vrijheidsbeperking in de praktijk Inleiding Casuistiek uit de praktijk De rol van vrijheidsbeperking in de praktijk Wettelijke vormen van vrijheidsbeperking in de praktijk Dwangbehandeling Middelen of maatregelen Huisregels Beperkingen in de het recht op bewegingsvrijheid Niet-wettelijke vormen van vrijheidsbeperking in de praktijk Pedagogische maatregelen Begeleidingsafspraken: straffen en belonen Vrijheidsbeperking buiten Bopz-instituten Vrijheidsbeperking bij vrijwillig opgenomen cliénten Alternatieven voor vrijheidsbeperking Registreren en melden De Wet Bopz een geschikt kader? Beschouwing Een alternatieve regeling voor de toepassing van vrijheidsbeperking in de verstandelijk gehandicaptenzorg Inleiding De noodzaak van een alternatieve regeling Uitgangspunten alternatieve regeling Inhoud alternatieve regeling De kern van de alternatieve regeling De toepassing van vrijheidsbeperking onder de alternatieve regeling Plaats van de regeling De alternatieve regeling ondergebrarht in de Wet Bopz

5 De alternatieve regeling ondergebracht in de Wgbo ofwgbo-plus De alternatieve regeling vormgegeven door zelfregulering De alternatieve regeling in een afzonderlijke wet Kanttekeningen alternatieve regeling Een aparte regeling voor de sector verstandelijk gehandicaptenzorg Criteria voor de toepassing van vrijheidsbeperking: gevaar wordt vervangen door noodzaak De reikwijdte van de regeling: toename van het aantal toepassingen van vrijheidsbeperking De locaties van vrijheidsbeperking: onvoldoende toezicht op bepaalde locaties Het begrip vrijheidsbeperking: gradaties aanbrengen Toestemming van de client Slot Conclusies en aanbevelingen 311 Samenvatting 323 Summary 335 Literatuur 347 Curriculum Vitae