SPIN Jaarverslag 2015

Transcriptie

1 SPIN Jaarverslag 2015 Stichting Pensioenfonds IBM Nederland

2 2 JAARVERSLAG 2015 Stichting Pensioenfonds IBM Nederland

3 3 JAARVERSLAG 2015 Inhoud 1 Kerncijfers, profiel en personalia Kerncijfers Profiel Ontstaan en status van het fonds Missie en visie van het fonds Omvang SPIN Opzet van de organisatie Onderscheid DB-regeling en DC-regeling Personalia per 21 juni Verslag van het Algemeen bestuur Voorwoord Financiële positie en resultaat DB-regeling over Dekkingsgraad ultimo boekjaar Ontwikkeling dekkingsgraad over meerdere jaren Verloop dekkingsgraad DB-regeling naar oorzaken Reële dekkingsgraad Beleggingen Financiële markten in Beleggingsbeleid SPIN DB-regeling Beleggingsresultaten 2015 DB-regeling Beleggingsbeleid DC-regeling Beleggingsresultaten 2015 DC-regeling Maatschappelijk verantwoord beleggen en stemrecht Algemeen Pensioenen Ontwikkelingen wet- en regelgeving pensioenen Pensioenregelingen Toeslagverlening DB-regeling Rendementsbijschrijving DC-regeling per cohort Premie DB-regeling Premiebeleid DC Ontwikkeling deelnemersbestand Goed pensioenfondsbestuur Strategie Risicohouding Organisatie van het bestuur Geschiktheid bestuur en organisatie Competenties en zelfevaluatie Code Pensioenfondsen Overige organen van SPIN Communicatie Beleid en aanpak Projecten en activiteiten Nieuws Stichting Pensioenfonds IBM Nederland

4 4 JAARVERSLAG Risicomanagement Opzet risicomanagement Beschrijving risico s en het risicobeleid DB-regeling Beschrijving risico s en het risicobeleid DC-regeling Compliance officer Extern toezicht Pensioenkosten Verwachtingen Vaststelling verslag van het Algemeen bestuur 66 3 Verantwoording en toezicht Samenvatting verslag van het Intern toezicht Reactie van het Dagelijks bestuur Verslag verantwoordingsorgaan Samenvatting verslag Reactie van het Algemeen bestuur 75 4 Jaarrekening Balans (na bestemming saldo) Staat van baten en lasten Kasstroomoverzicht Toelichting behorende tot de Jaarrekening Inleiding Algemene grondslagen Waarderingsgrondslagen voor de balans Grondslagen voor bepaling van het resultaat Grondslagen voor het kasstroomoverzicht Toelichting op de balans Risicobeheer Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Verbonden partijen Toelichting op de Staat van Baten en lasten Belastingen Actuariële analyse Vaststelling jaarrekening Overige gegevens Regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten Gebeurtenissen na balansdatum Actuariële verklaring Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Bijlagen Bijlage 1: Relevante nevenfuncties Bijlage 2: Verklarende woordenlijst 127 Stichting Pensioenfonds IBM Nederland

5 5 JAARVERSLAG 2015 KERNCIJFERS, PROFIEL EN PERSONALIA 1 Kerncijfers, profiel en personalia 1.1 Kerncijfers (bedragen x 1 miljoen) Aantal deelnemers Actieve deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden Totaal Deelnemers met alleen een DB aanspraak Deelnemers met een DB- en DC aanspraak Deelnemers met alleen een DC aanspraak Solvabiliteit DB-regeling Reserves Technische voorzieningen Actuele dekkingsgraad 121,6% 127,8% 121,9% 123,1% 122,1% Beleidsdekkingsgraad*** 123,3% Vereist Eigen Vermogen (in %) * 111,6% 108,6% 108,5% 108,1% 107,7% Gehanteerde rekenrente 1,5% 1,7% 2,6% 2,3% 2,7% Saldo van baten en lasten Beleggingen (**) Beleggingsportefeuille DB-regeling Beleggingsportefeuille DC-regeling Beleggingsperformance DB-regeling 0,4% 22,6% -3,0% 14,7% 12,4% Benchmark performance DB-regeling -0,4% 22,1% -3,3% 14,7% 12,3% Vijfjaarsrendement 9,0% 11,5% 9,0% 5,3% 3,3% Vijfjaarsrendement (benchmark) 8,7% 11,2% 8,8% 5,6% 3,6% Rendement vanaf oprichting (1996) 7,5% 7,8% 7,1% 7,7% 7,3% Premies en uitkeringen Premie DB-regeling Premie DC-regeling Kostendekkende premie (DB-regeling) Pensioenuitvoeringskosten 4,4 5,1 5,2 6,0 5,4 Pensioenuitkeringen Toeslagen Algemene toeslag 0,7% 1,8% 1,7% 2,0% 2,8% ASR toeslagregeling 0,6% 1,1% 2,1% 2,5% 1,4% Toeslagregeling GBC-arrest 0,6% 1,1% 2,1% 2,5% Tabel 1. Vijfjarenoverzicht * De vereiste dekkingsgraad is vanaf 2015 berekend op basis van de strategische beleggingsmix. Tot 2015 werd de vereiste dekkingsgraad bepaald op basis van de hoogste uitkomst van de berekening bij de huidige beleggingsmix en de strategische beleggingsmix. ** De beleggingsperformance voor de DC-regeling is afhankelijk van het leeftijdscohort van de deelnemer. De rendementen over 2015 per cohort zijn opgenomen in hoofdstuk *** De beleidsdekkingsgraad wordt berekend met ingang van 1 januari 2015.

6 6 JAARVERSLAG 2015 KERNCIJFERS, PROFIEL EN PERSONALIA 1.2 Profiel Ontstaan en status van het fonds Stichting Pensioenfonds IBM Nederland (hierna: SPIN of het fonds) is op 17 oktober 1995 opgericht en sinds 1 januari 1996 operationeel als pensioenuitvoerder van de pensioenregelingen van IBM Nederland B.V. (hierna: IBM). SPIN is statutair gevestigd in Amsterdam, ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer en aangesloten bij de Pensioenfederatie. De statuten zijn in het verslagjaar niet aangepast. SPIN heeft een internetsite ( en een servicedesk (telefoonnummer ) waar iedere deelnemer terecht kan voor informatie Missie en visie van het fonds Missie van SPIN De missie van SPIN is uitvoering te geven aan de pensioenregelingen zoals die tussen IBM en zijn werknemers overeengekomen zijn. Daarbij streeft het fonds naar een hoge kwaliteit door zich op te stellen als een professionele, integere en transparante organisatie en door dienstverlening specifiek afgestemd op IBM en alle deelnemers. De missie voor de DB-regeling is om met een zo groot mogelijke zekerheid en tegen aanvaardbare kosten de reële (dat wil zeggen voor de toeslagambitie aangepaste) pensioentoezegging na te komen. Daarbij dient de (gewezen) deelnemer en pensioengerechtigde inzicht gegeven te worden in de risico s rond de toezegging en geïnformeerd te worden over de mogelijk door hem te nemen acties als het verwachte resultaat niet voldoet aan zijn wensen. De missie voor de DC-regeling is om de individuele deelnemer in staat te stellen een optimaal pensioenresultaat te halen; met als basis de vooraf ingelegde premies en binnen acceptabele en voor hem heldere risicomarges en zonder al te hoge kosten. Daarnaast om hem te informeren over de mogelijk door hem te nemen acties en inzicht te geven wat te doen als het verwachte resultaat niet voldoet aan zijn wensen.

7 7 JAARVERSLAG 2015 KERNCIJFERS, PROFIEL EN PERSONALIA Visie van SPIN SPIN werkt op basis van de volgende visie: 1. IBM heeft de uitvoering van zijn pensioenregelingen en de communicatie daarover, ondergebracht bij SPIN. Het fonds voert die uit ten gunste van de (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. SPIN moet zijn toegevoegde waarde naar deze partijen steeds bewijzen. 2. DB heeft een verzekerd karakter en DC een bancair. Organisatie en uitvoering moeten gericht zijn op separate behandeling van deze producten. 3. Governance is fondsspecifiek. Voor een goede invulling zijn een heldere missie en doelstellingen, permanente aandacht voor geschiktheid en adequate, transparante informatie van groot belang. 4. Uitbesteding is geen doel op zich, maar op basis van specifieke kennis, flexibiliteit en continuïteit is het in de praktijk wel vaak het resultaat. Beleid en verantwoording kunnen niet worden uitbesteed. 5. Ontwikkelingen op pensioengebied vereisen permanente educatie, flexibiliteit, uitvoeringskracht en samenwerking van medewerkers. Management en medewerkers hebben hierbij een gedeelde verantwoordelijkheid. Medewerkers van buiten kunnen nieuwe kennis en inzichten bieden. 6. Het beleid van het bestuur moet passen bij de risicohouding van de belanghebbenden, eisen rondom prudentieel beleggen en verwachte pensioenresultaten. Regelmatige evaluatie is nodig Omvang SPIN SPIN voert pensioenregelingen uit voor ruim mensen die bij IBM werken of gewerkt hebben. Eind 2015 beheerde SPIN een vermogen van circa 4,6 miljard.

8 8 JAARVERSLAG 2015 KERNCIJFERS, PROFIEL EN PERSONALIA Opzet van de organisatie Onderstaand is het organogram van SPIN per 21 juni 2016 weergegeven. Externe controle Extern toezicht Controlerend accountant Certificerend actuaris DNB AFM Intern toezicht Voorzitter Compliance officer Risico manager Verantwoordingsorgaan Toezicht en verantwoording Bestuurders A Bestuurders B Algemeen bestuur Geschillencommissie Verantwoordingsorgaan Beleggingscommissie Advies Dagelijks bestuur Bestuurders C Uitvoering vermogensbeheer juridische zaken communicatie dagelijks beheer personeelszaken facilitaire zaken financiële administratie verslaglegging risicomanagement pensioenbeheer actuariaat secretariaat IT Illustratie Organogram SPIN De rollen, taken en bevoegdheden van de verschillende organen, commissies en functionarissen zijn beschreven in paragraaf 2.5 Goed pensioenfondsbestuur.

9 9 JAARVERSLAG 2015 KERNCIJFERS, PROFIEL EN PERSONALIA SPIN heeft een eigen uitvoeringsorganisatie. Deze uitvoeringsorganisatie bestaat uit een staf van gespecialiseerde medewerkers op administratief, actuarieel en juridisch gebied, alsmede op het gebied van communicatie en beleggingen. De uitvoeringsorganisatie houdt zich onder meer bezig met beleidsvoorbereiding, een deel van de operationele uitvoering en de monitoring en evaluatie van uitbestede werkzaamheden. 1.3 Onderscheid DB-regeling en DC-regeling SPIN voert voor de (ex-)werknemers van IBM zowel DB-regelingen als DC-regelingen uit. Deze regelingen zijn verschillend van aard. Een DB-regeling is een regeling waarbij een bepaald pensioen wordt toegezegd op basis van de gewerkte dienstjaren. Een DCregeling is een regeling waarbij een pensioenkapitaal wordt opgebouwd op basis van de ingelegde premies en de hiermee behaalde beleggingsresultaten. Gezien het verschil tussen beide regelingen voor de deelnemers wordt er in het jaarverslag, waar van toepassing, een onderscheid gemaakt tussen beide regelingen. 1.4 Personalia per 21 juni 2016 Algemeen bestuur Het Algemeen bestuur bestaat uit het Intern toezicht (de voorzitter en de bestuurders A en B) en het Dagelijks bestuur (de bestuurders C). Op is meer informatie over de bestuursleden opgenomen. Intern toezicht (voorzitter en bestuurders A en B) Bestuurders Geleding Einde zittingsduur dhr. R.H.A. van Vledder (56*), voorzitter dhr. P.N.J. Snoek (55), vice-voorzitter (A) dhr. J.G.C.M. Wijffels (59), secretaris (B) dhr. L.H. den Bakker (55) (A) dhr. K. Verloop (67) (B) dhr. M. Hus (56) (A) dhr. S.L. Movig (51) (B) Onafhankelijk IBM Werknemers IBM Pensioengerechtigden IBM Werknemers 1 juli maart maart maart maart maart maart 2017 Dagelijks bestuur (bestuurders C) dhr. W.A.P. van Eechoud (50), directeur dhr. L.A.N. Gielissen (46), adjunct-directeur

10 10 JAARVERSLAG 2015 KERNCIJFERS, PROFIEL EN PERSONALIA Verantwoordingsorgaan Namens de werknemers dhr. R. Nijhuis (46), voorzitter dhr. M. Vreeken (57) dhr. M. Vonk (54) dhr. T. Leyen (54), vice-voorzitter * de leeftijden op 21 juni 2016 Namens de pensioengerechtigden dhr. J.Ph. Wassenaar (80), secretaris dhr. J. Diekmeijer (72) dhr. T. Guinau (78) dhr. P. Strucks (74), vice-secretaris Namens IBM dhr. A. Silvis (57) Mw. A.M. Nout (59) Mw. B.C. Spiele (59) mw. J. Petrie (47) Commissies Beleggingscommissie mw. S.G. van der Lecq, voorzitter dhr. M.J.M. Jochems, lid dhr. R. Griffioen, lid dhr. P. Menco, lid dhr. F. de Waardt, lid Professor Vrije Universiteit Amsterdam Onafhankelijk adviseur IBM Retirement Funds EMEA te Londen Fortunis Consultancy Directeur Stichting Heineken Pensioenfonds Geschillencommissie Namens de Groepsondernemingsraad dhr. W. Lassche Namens het Verantw.orgaan dhr. D. Nieuwkerk Namens IBM mw. E. Blom-Hennephof Overige betrokkenen Compliance officer Nederlands Compliance Instituut (NCI) Risicomanager dhr. B. Velzeboer Certificeerders Certificerend actuaris Mercer Nederland B.V., Amstelveen Controlerend accountant EY, Amsterdam

11 11 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR 2 Verslag van het Algemeen bestuur 2.1 Voorwoord Met genoegen bieden wij u de jaarrekening 2015 aan van Stichting Pensioenfonds IBM Nederland. Pensioenen hebben in 2015 wederom veel aandacht gekregen in de media en de landelijke politiek. Per 1 januari 2015 is de Wet aanpassing financieel toetsingskader pensioenfondsen (nftk) ingevoerd. Het in deze wetgeving omschreven technisch onderhoud vormt de opmaat naar meer structurele veranderingen die volgens het kabinet nodig zijn voor het Nederlandse pensioenstelsel. Daarbij staan zaken als financiering, risicohouding, solidariteit, premiestelling en communicatie centraal. Financiële resultaten en dekkingsgraad DB regeling Het is de ambitie van SPIN om de deelnemers aan de DB-regeling een pensioenuitkering te kunnen doen aangevuld met een toeslag. Wij zijn verheugd dat SPIN deze ambitie dit jaar wederom waar heeft kunnen maken. SPIN heeft de pensioenaanspraken op 1 januari 2015 weer verhoogd. Het bestuur beseft dat SPIN bij een kleine groep van pensioenfondsen behoort die gezien de marktomstandigheden nog in staat is de ambities waar te kunnen maken. Onze actuele dekkingsgraad bedroeg ultimo ,6% en de beleidsdekkingsgraad 123,3%. De beleggingsresultaten waren in 2015 licht positief. De dalende rente, de aanpassing van de methodiek van de rekenrente (UFR) en het nieuwe vereiste om DC mee te nemen in de berekening van de dekkingsgraad hadden bij SPIN een negatief effect op de dekkingsgraad. Beleggingsresultaten DC regeling Het is de ambitie van SPIN om de individuele deelnemer in staat te stellen een optimaal pensioenresultaat te behalen; met als basis de vooraf ingelegde premies en binnen acceptabele en voor hem heldere risicomarges en zonder al te hoge kosten. Voor de ontwikkeling van het pensioenkapitaal van onze deelnemers zijn de beleggingsresultaten van groot belang. Deze beleggingsresultaten waren in 2015 voor DC-aandelenfondsen positief (gemiddeld over het gehele jaar 7,2%). De obligatiefondsen laten een licht negatief rendement zien; voor de specifieke rendementen wordt verwezen naar par Belangrijke ontwikkelingen Wij zien in rap tempo een professionaliseringsslag in de pensioensector. Dit uit zich op vele gebieden zoals communicatie, beleggingen, risicomanagement en integriteit. Uiteraard gaat SPIN mee in deze ontwikkelingen. Concrete voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld de invoering van een nieuwe (meer gespreide) DC life cycle en de communicatie daarover, versterking risicomanagement, systematische integriteitsrisicoanalyse (SIRA) en het vastleggen van de risicohouding.

12 12 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR Tot slot Er zijn veel betrokkenen bij het fonds die ervoor zorgen dat al deze ontwikkelingen in goede banen worden geleid. Het algemeen bestuur wil daarom tot slot een woord van dank uitspreken aan iedereen die zich in het afgelopen jaar voor het fonds heeft ingezet. Een bijzonder woord van dank gaat uit naar de afgetreden leden van het bestuur. Namens het bestuur, R.H.A. van Vledder, voorzitter Amstelveen, 21 juni 2016

13 13 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR 2.2 Financiële positie en resultaat DB-regeling over Dekkingsgraad ultimo boekjaar De dekkingsgraad is een belangrijke maatstaf voor de financiële positie van een pensioenfonds. Het geeft het pensioenvermogen weer als percentage van de technische voorzieningen. Ultimo 2015 Ultimo 2014 Reserves Technische voorzieningen DB Technische voorzieningen DC Pensioenvermogen Actuele Dekkingsgraad 121,6% 127,8% Beleidsdekkingsgraad 123,3% Vereiste dekkingsgraad 111,6% 108,6% Minimaal vereiste dekkingsgraad 103,7% 104,1% Reële dekkingsgraad 103,3% 107,9% Tabel 2. Dekkingsgraad DB regeling Mede door de invoering van het nftk per 1 januari 2015 is de wijze waarop de dekkingsgraad wordt berekend aangepast. De eerste wijziging is het verdwijnen van de driemaands middeling in de rentetermijnstructuur die gebruikt moet worden voor de berekening van de waarde van de pensioenverplichtingen. De tweede wijziging betreft de introductie van de beleidsdekkingsgraad. De beleidsdekkingsgraad is hierbij de gemiddelde dekkingsgraad van de laatste 12 maanden. Deze beleidsdekkingsgraad is onder meer leidend voor wettelijke regels over toeslag en eventuele kortingen. Een derde wijziging betreft de gewijzigde UFR-methodiek met ingang van 15 juli 2015, t.w. van een vaste rente van 4,2% naar een 120-maands voortschrijdend gemiddelde. Een vierde wijziging in 2015 betreft de verplichting om bij het berekenen van de dekkingsgraad de DC-regeling mee te nemen. Deze verplichting geldt ook met terugwerkende kracht in de beleidsdekkingsgraad. Aangezien de dekkingsgraad van een DC-regeling altijd 100% is leidt de combinatie van een DB- en DC-dekkingsgraad bij SPIN tot een lagere totale dekkingsgraad. Tevens leidt dit tot een lager vereist eigen vermogen. In 2016 heeft SPIN een ontheffing gevraagd en gekregen van De Nederlandsche Bank (DNB) om bij de toeslaggrenzen rekening te mogen houden met de samenloop van DB en DC. Door deze ontheffing zou SPIN bij lagere dekkingsgraden mogen indexeren. Deze mogelijkheid is echter nog niet vastgelegd in het pensioenreglement en zal tussen sociale partners overeengekomen moeten worden. De actuele dekkingsgraad inclusief bovenstaande effecten bedroeg ultimo ,6% (eind 2014: 127,8%). De beleidsdekkingsgraad bedroeg ultimo ,3%. De beleidsdekkingsgraad lag hiermee ruim boven de minimaal vereiste dekkingsgraad en ook ruim boven de vereiste dekkingsgraad. De vereiste dekkingsgraad wordt bepaald op basis van de hoogste uitkomst van de berekening bij de huidige beleggingsmix en de strategische beleggingsmix. Bij de invoering van het nftk zijn ook de rekenregels voor de bepaling van de vereiste dekkingsgraad

14 14 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR gewijzigd. Het nftk verlangt hogere buffers hetgeen resulteert in een hogere vereiste dekkingsgraad. Indien de dekkingsgraad van een pensioenfonds onder de vereiste dekkingsgraad komt dan is er sprake van een reservetekort en dient een herstelplan ingediend te worden. De minimaal vereiste dekkingsgraad is door het fonds bepaald op 105%. De actuele berekening van de minimaal vereiste dekkingsgraad op basis van wet- en regelgeving komt voor SPIN uit op 103,7%. De reële dekkingsgraad is verder toegelicht in paragraaf Ontwikkeling dekkingsgraad over meerdere jaren In grafiek 1 wordt de ontwikkeling van de actuele dekkingsgraad en de beleidsdekkingsgraad weergegeven. Hieruit blijkt dat het fonds sinds 2009 een vrij stabiele actuele dekkingsgraad kent. Deze stabiliteit is voor een belangrijk deel te danken aan de rente-afdekking van de verplichtingen en door de keuze in de soort en samenstelling van de beleggingen. volledige toeslag geen/minder toeslag Jan Feb Mrt Apr actuele dg beleidsdg Grafiek 1 Ontwikkeling dekkingsgraad Verloop dekkingsgraad DB-regeling naar oorzaken In onderstaande tabel is weergegeven door welke oorzaken de dekkingsgraad in 2015 is gewijzigd Dekkingsgraad per 1 januari 127,8% 121,9% 1. Premies -0,1% 0,2% 2. Pensioenuitkeringen 1,0% 1,1% 3. Toeslagverlening -0,8% -2,0% 4. Wijziging rentetermijnstructuur -3,9% -17,4% 5. Beleggingsrendement 0,3% 27,0% 6. Overige oorzaken -2,7% -3,0% Dekkingsgraad per 31 december 121,6% 127,8% Tabel 3. Ontwikkeling van de dekkingsgraad naar oorzaken

15 15 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR Toelichting op mutaties in de dekkingsgraad 1. Het premieresultaat bestaat uit het verschil tussen de door de werkgever en werknemers betaalde pensioenpremies en de kosten van de opgebouwde pensioenaanspraken in De betaalde pensioenuitkeringen hebben een positief effect op de dekkingsgraad, dit wordt veroorzaakt door vrijval van de reserves als de dekkingsgraad van het fonds boven de 100% ligt. 3. Door het verlenen van toeslagen nemen de huidige uitkeringen van pensioengerechtigden en de toekomstige uitkeringen van slapers en actieve deelnemers toe. Deze toekenning heeft een negatief effect op de dekkingsgraad maar komt uiteraard ten gunste van onze deelnemers. 4. De technische voorzieningen worden berekend tegen marktwaarde. Bij deze berekening wordt gebruik gemaakt van de rentetermijnstructuur (RTS) zoals gepubliceerd door DNB. In 2015 is de RTS gedaald. Belangrijkste oorzaken van deze daling zijn de wettelijke aanpassingen in de berekeningssystematiek van de RTS. Dit betreft het verdwijnen van de driemaands middeling en de overgang naar een 120-maands voortschrijdend gemiddelde voor lange looptijden. Bij een daling van de RTS zoals in 2015 stijgen de pensioenverplichtingen. Dat heeft een negatief effect heeft op de dekkingsgraad. Ultimo 2015 bedraagt de gemiddelde rente waarmee SPIN rekent circa 1,5%. Ultimo 2014 was deze 1,7%. 5. Het beleggingsrendement is het verschil tussen de behaalde beleggingsopbrengsten en de benodigde toevoeging aan de technische voorziening. De beleggingsopbrengsten waren in 2015 licht positief. De benodigde toevoeging aan de technische voorzieningen betreft de jaarlijkse oprenting van de technische voorziening tegen de eenjaarsrente van de RTS. Deze oprenting bedroeg in ,16%. De beleggingsopbrengsten zijn nader toegelicht in paragraaf De overige oorzaken zijn alle oorzaken welke niet in een andere rubriek zijn opgenomen. Voor 2015 is hier het effect opgenomen van de verplichte opname van de DC-regeling in de berekening van de dekkingsgraad Reële dekkingsgraad Bij de vaststelling van de technische voorzieningen en de aanwezige dekkingsgraad wordt rekening gehouden met de opgebouwde aanspraken tot de berekeningsdatum. Dit zijn de nominale pensioenen. Een nominaal pensioen betekent dat er geen rekening wordt gehouden met toekomstige inflatie en toeslagverlening. Indien wel rekening wordt gehouden met toekomstige inflatie, dan is er sprake van een reële dekkingsgraad. Voor de waardering van de toekomstige inflatie wordt dan rekening gehouden met marktverwachtingen over toekomstige prijsstijgingen. Deze marktverwachting wordt afgeleid uit het verschil tussen nominale en reële obligaties. Een reële dekkingsgraad hoger dan 100% houdt in dat het fonds op dat moment naar verwachting de ambitie voor toeslagverlening volledig kan waarmaken. De reële dekkingsgraad conform de berekeningssystematiek in de Pensioenwet bedroeg ultimo ,3% (2014: 107,9%).

16 16 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR 2.3 Beleggingen Financiële markten in 2015 Algemeen economische ontwikkelingen hebben een directe invloed op de beleggingsresultaten. Daarom gaan wij in deze paragraaf allereerst in op enkele algemene ontwikkelingen gedurende 2015, in het bijzonder de ontwikkeling van de rente en de ontwikkeling van enkele belangrijke economieën. Monetair beleid/rente Gedurende een groot deel van 2015 stond zowel de kortlopende Amerikaanse als Europese rente rond de 0%. In december 2015 heeft de Amerikaanse Federale Bank (FED) voor het eerst in 7 jaar een renteverhoging doorgevoerd. Het betrof een verhoging met 0,25%. De verhoging was geen verrassing voor de financiële markten en had geen directe impact. Het is niet duidelijk welke impact de ingezette verkrapping van het monetaire beleid en de renteverhogingen door de FED hebben op de economieën van de rest van de wereld, afgezien van de gevolgen van de sterkere US Dollar. De renteverhoging bevestigde in ieder geval het verschil in beleid tussen de FED en de overige Centrale Banken. Daar waar de FED de voorkeur had voor een renteverhoging en monetaire verkrapping, zetten de overige Centrale Banken in algemene zin in op monetaire verruiming (met als gevolg daarvan een rentedaling). Voor pensioenfondsen is de door DNB voorgeschreven rekenrente van groot belang. De gemiddelde rekenrente daalde ten opzichte van 2014 met 0,2%. Eurozone Het jaar 2015 stond in de Eurozone in het teken van economische groei. De groei kwam uit op gemiddeld circa 2%. Het betekende een ommekeer in de Eurozone na twee recessies in zes jaar. Enkele redenen hiervoor zijn: verruiming van het monetaire beleid door de Europese Centrale Bank (ECB); aantrekkende leencapaciteit en een verzwakkende Euro waren de oorzaak van een sterke binnenlandse en buitenlandse vraag; de dalende energieprijzen hebben bijgedragen aan een hogere besteding door consumenten. Voornamelijk Italië en Spanje lieten een duidelijke groei zien. Duitsland profiteerde van een sterkere binnenlandse vraag en hogere export naar de rest van de Eurozone. Frankrijk liet een groei zien van meer dan 1%. De Nederlandse economie groeide met 2%. Verenigde Staten De Amerikaanse economie liet een groei zien van 2,1%. Opvallend was het groter wordende verschil tussen de sector dienstverlening en de sector industrie. In 2015 heeft de dalende olieprijs de sector industrie bijna tot stilstand gebracht. Verder heeft de sterker wordende US Dollar een negatief effect gehad op de concurrentiepositie van exporteurs en bedrijven die gevoelig zijn voor buitenlandse concurrentie. De sector dienstverlening daarentegen profiteerde van een sterkere consumptie, lage werkloosheid en gunstige kredietvoorwaarden. Deze ontwikkeling had een zeer positief effect op de totale groei van de Amerikaanse economie.

17 17 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR Japan Japan kon nog net een vijfde recessie in acht jaar afwenden. Ondanks een zeer ruim monetair beleid bleef reële groei uit. De Japanse beurs heeft de afgelopen drie jaar zeer sterke resultaten laten zien; deze werden voornamelijk gerealiseerd door winstgroei van bedrijven. Dat was weer voor een aanzienlijk deel het gevolg van de zwakkere Yen. De winstgevendheid van bedrijven is verder mede te danken aan de betere prijsconcurrentie als gevolg van reductie van productiecapaciteit. Emerging Markets China en Brazilië behoren tot de grootste Emerging Markets. China China verkeerde (en verkeert) in deflatie. Deze is gedeeltelijk geëxporteerd naar de rest van de wereld. In het bijzonder door een tegenvallende binnenlandse vraag en een overvloed aan productie exporteert China tegen lagere prijzen naar de reeds verzadigde markt. Brazilië Brazilië (één van de grootste Emerging Markets) is in een recessie terecht gekomen. Oorzaken daarvan zijn onder meer de volgende: (1) een politieke en economische crisis, (2) dalende vertrouwensindicatoren en (3) onder druk staande binnenlandse consumptie. Naar verwachting zal de geschetste situatie de financiële positie van Brazilië verder verzwakken en het vertrouwen verder afnemen. Grondstoffen Ook 2015 was een zeer moeilijk jaar voor grondstoffen. Voorbeelden daarvan zijn de crises op de oliemarkt en de staalmarkt. De olieprijzen daalden met meer dan 30%. Verklaring hiervoor kan worden gezocht in (1) overcapaciteit in de markt, (2) de sterker wordende US Dollar en (3) de afnemende vraag van China. De OPEC heeft tot nu toe geweigerd om maatregelen te nemen om de overproductie tegen te gaan. De grootste olieproducent (Saoedi Arabië) heeft aangegeven haar productie niet te verlagen en een verdere prijsverlaging te accepteren ter bescherming van haar marktaandeel. Het is onduidelijk hoe de olieprijs zich de komende tijd zal ontwikkelen. Valuta In 2015 was het belangrijkste thema de sterker wordende US Dollar ten opzichte van de meeste valuta s. De sterker wordende Amerikaanse economie, het verschil in monetair beleid (verruiming versus verkrapping), de groeivooruitzichten en de status van de US Dollar als veilige haven droegen daar aan bij. De valuta s van grondstof producerende landen daalden sterk. De aankondiging van de Amerikaanse renteverhoging biedt de Emerging Market landen wellicht enige rust doordat hiermee een stuk onzekerheid over het te voeren beleid is weggenomen Beleggingsbeleid SPIN DB-regeling SPIN belegt volgens de `prudent-person -regel. Dit betekent dat de beleggingen van SPIN voldoen aan eisen van veiligheid, kwaliteit en spreiding van risico s. Voor de invulling van het beleggingsbeleid wordt onder andere gebruik gemaakt van ALMstudies en stress-analyses. In een ALM-studie wordt de relatie tussen de ontwikkeling

18 18 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR van de beleggingen en die van de verplichtingen inzichtelijk gemaakt in diverse scenario s. Eventuele aanpassingen in de strategische beleggingsmix van SPIN starten met een fundamentele analyse van de betreffende beleggingscategorieën. De gevolgen worden met een ALM-model en stress scenario s doorgerekend en geanalyseerd. Hierdoor heeft SPIN een goed inzicht in haar sturingsmiddelen, verplichtingen en rentegevoeligheid. SPIN belegt voor de DB-pensioenregelingen uitsluitend via externe vermogensbeheerders door het verstrekken van beleggingsmandaten. SPIN maakt hierbij gebruik van zowel passieve als actieve mandaten. Het strategisch beleggingsbeleid is als volgt: 70% vastrentende waarden en 30% zakelijke waarden; bandbreedte voor herbalanceren van verhoudingen op totaalniveau voor vastrentende en zakelijke waarden van plus en min 3%; er is een duration overlaystructuur opgezet gericht op de bescherming van de nominale en reële verplichtingen. De mate van bescherming is afhankelijk van de dekkingsgraad in combinatie met het renteniveau. De strategische mix op lange termijn, de huidige strategische mix en de feitelijke beleggingsmix per 31 december 2015 zijn onderstaand weergegeven: Categorie Strategische mix lange termijn Huidige strategische mix Feitelijke mix Vastrentende waarden Euro staatsleningen (A)AA 22,5% 22,5% 21,5% Euro covered bonds 5,0% 5,0% 4,8% Leningen opkomende markten 7,5% 7,5% 6,0% Inflatiegerelateerde leningen 10,0% 10,0% 9,3% Wereldwijde bedrijfsobligaties (ex. Financials) 12,0% 12,0% 12,4% Global strategy Fund 5,5% 5,5% 6,0% Global High Yield 2,5% 2,5% 2,5% Nederlandse Hypotheken 5,0% 5,0% 4,8% Totaal 70,0% 70,0% 67,3% Zakelijke waarden Aandelen 9,5% 10,4% 14,3% Risico pariteit 7,5% 7,5% 6,9% Private equity 7,0% 6,1% 6,1% Grondstoffen 2,5% 2,5% 1,6% Vastgoed 3,5% 3,5% 3,8% Totaal 30,0% 30,0% 32,7% Tabel 4. Samenstelling beleggingen DB-regeling

19 19 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR Eind 2014 heeft een evaluatie plaatsgevonden van het beleid voor de afdekking van het renterisico en het inflatierisico. Dit heeft geleid tot een aangepast Beleidskader Duration overlay. Op basis van dit kader is de strategische afdekking in het tweede kwartaal van 2015 teruggebracht van 80% van de rentegevoeligheid van de verplichtingen op basis van de rentetermijnstructuur (UFR, zonder driemaands middeling) naar 70%. De UFR is niet gelijk aan de werkelijke marktrente. In vergelijking met het UFR afdekkingspercentage ligt het afdekkingspercentage op basis van de werkelijke marktrente op ongeveer 60%. European Market Infrastructure Regulation (EMIR) EMIR is Europese regelgeving die ervoor moet zorgen dat handelen in Over The Counter (OTC) derivaten transparanter en veiliger wordt. De afwikkeling van OTCderivaten dient te gaan plaatsvinden bij een zogenoemde central counterparty en OTC-derivatencontracten moeten gerapporteerd worden aan een transactieregisters. Dit moet gaan bijdragen aan het veiliger en transparanter maken van de markt. Alle (rechts)personen met een zakelijke activiteit die voor het afdekken van een rente-, valuta- of grondstofrisico een OTC-derivaat ingezet hebben, krijgen te maken met EMIR, dus ook pensioenfondsen. Dit onderwerp zal in 2016 veel aandacht vragen van SPIN. De verplichting voor pensioenfondsen om OTC-derivaten via Central Clearing af te handelen is uitgesteld tot augustus Mogelijk wordt dit met nog eens een jaar verlengd. Echter, het fonds acht het van belang om vroegtijdig klaar te zijn Beleggingsresultaten 2015 DB-regeling Het netto beleggingsrendement van 0,44% (2014: 22,63%) resulteerde per saldo in een bate van 22 miljoen (2014: bate van 808 miljoen). De beleggingsresultaten moeten voor een deel in samenhang worden gezien met de ontwikkeling van de rente en de hiermee samenhangende waardewijziging van de technische voorzieningen. Dit komt door het effect van de renteafdekking op de beleggingsresultaten. In tegenstelling tot 2014 hadden de derivaten die gebruikt worden voor de renteafdekking een beperktere invloed op het totaal beleggingsresultaat. Zonder deze derivatenpositie zou het resultaat 0,36% hoger zijn uitgevallen. Ten opzichte van de benchmark van -0,37% behaalde het fonds dit jaar een outperformance van 0,81%. Het jaarlijkse netto beleggingsrendement over de afgelopen 5 jaar bedroeg gemiddeld 9,03%. Dit is een outperformance van 0,36% ten opzichte van de benchmark Beleggingsbeleid DC-regeling Het pensioenkapitaal van de deelnemer in de DC-regeling bestaat uit de door de werkgever en werknemer ingebrachte premies en de daarmee behaalde netto beleggingsrendementen. De deelnemer draagt hierbij zelf het beleggingsrisico. Centraal uitgangspunt van het beleggingsbeleid voor de DC-regeling is het behalen van een optimaal beleggingsrendement tegen aanvaardbare risico s en kosten en binnen de normen van de zorgplicht.

20 20 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR Het fonds heeft na een zorgvuldig voorbereidingstraject op 30 september 2015 een nieuwe DC life cycle geïmplementeerd. Hieronder zal een onderscheid worden gemaakt tussen de DC life cycle tot 30 september 2015 en de nieuwe DC life cycle vanaf 30 september Voor beide DC life cycles geldt dat het pensioenkapitaal wordt belegd volgens (door het fonds ontwikkelde en verplicht gestelde) beleggingscohorten 1. Een beleggingscohort is een door het bestuur vastgestelde leeftijdsafhankelijke beleggingsmix 2. De deelnemer doorloopt deze cohorten volgens het life cycle-principe. Het fonds belegt het pensioenkapitaal van de deelnemer voor rekening en risico van de deelnemer. De deelnemer heeft de keuze uit een beperkt aantal beleggingsprofielen: (1) defensief, (2) basis en (3) offensief. Enkele kenmerken daarvan zijn: 1. de profielen zijn ieder op zich prudent; 2. het fonds heeft beperkingen opgelegd om te voorkomen dat te risicovol of risicomijdend wordt belegd. Op deze wijze wordt de kans beperkt dat de deelnemer een te laag pensioen zal ontvangen; 3. indien de deelnemer geen voorkeur aangeeft wordt deze automatisch geplaatst in het beleggingsprofiel basis. De deelnemer kan maandelijks opnieuw een keuze maken uit de drie beschikbare profielen. Met het opgebouwde kapitaal wordt op de pensioendatum een levenslange ouderdomspensioenuitkering aangekocht, al dan niet in combinatie met een partnerpensioen. De pensioenuitkering wordt ingekocht bij een verzekeraar. Hierbij heeft de deelnemer een vrije keuze ten aanzien van de verzekeraar en het type annuïteit (nominaal of geïndexeerd). Bij een DC-regeling is de hoogte van de uiteindelijke pensioenuitkering niet vooraf bekend, omdat die afhankelijk is van: de hoogte van de (gestorte) premies; de duur van de deelname aan de pensioenregeling; de beleggingsresultaten; de kostenonttrekkingen; de tarieven die de verzekeraar gebruikt op het moment dat het pensioen wordt ingekocht. Deze tarieven zijn o.a. afhankelijk van (1) de rentestand op dat moment en (2) van de dan geldende algemene levensverwachting. Voor de opzet van de beleggingsprofielen wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de beleggingsuitgangspunten zoals die ook voor DB gelden. Daarbij wordt uiteraard wel rekening gehouden met het specifieke karakter van DC. 1 Zie tabellen 5, 6 en 7: Overzicht DC life cycle profielen. 2 In de voormalige DC Life Cycle vóór 30 september 2015 was dit gebaseerd op een leeftijdsafhankelijke beleggingsmix.

21 21 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR DC Life Cycle tot 30 september 2015 De DC life cycle tot 30 september 2015 had de volgende kenmerken: belegging van het pensioenkapitaal in een drietal beleggingsfondsen; vaste beleggingsmix aandelen/obligaties voor vijf verschillende leeftijdscohorten; keuze voor deelnemers uit drie beleggingsprofielen. SPIN belegde het pensioenkapitaal van deelnemers in een vaste verhouding in de volgende fondsen: Soort belegging Aandelen Obligaties Beleggingsfonds Europe World Lange EMU Staatsobligaties Vaste verhouding 60% 40% 100% Beheertype Passief Passief Passief Benchmark MSCI Europe MSCI World Merill Lynch EMU hedged (unhedged) Direct Governments 10+ customized Bij de keuze voor het offensief profiel, verbleven (gewezen) deelnemers tot op hogere leeftijd in de eerste vier leeftijdscohorten, waardoor ze langer konden beleggen in een hoger risicoprofiel (naar verhouding meer aandelen). Bij de keuze voor het defensief beleggingsprofiel gingen (gewezen) deelnemers eerder naar een beleggingsmix met een lager risico. De onderstaande tabel geeft inzicht in de leeftijdscohorten, de bijbehorende beleggingsmix en de drie profielen met bijbehorende leeftijden. Leeftijdscohort Beleggingsmix Aandelen 90% 75% 50% 25% 10% Obligaties 10% 25% 50% 75% 90% Profiel Defensief <33 jr jr jr jr jr Basis <42 jr jr jr jr jr Offensief <47 jr jr jr jr jr Nieuwe DC Life Cycle vanaf 30 september 2015 In de DC life cycle per 30 september zijn de volgende veranderingen gerealiseerd: verhoging van het aantal leeftijdscohorten. Door verhoging van het aantal cohorten wordt de aanpassing in de beleggingsmix kleiner bij een overgang naar een nieuw cohort; verdere diversificatie door het toevoegen van nieuwe beleggingscategorieën; verdere aanpassing van de DC life cycle structuur als gevolg van de wijzigingen in de AOW-leeftijd. Vanaf 30 september 2015 belegt SPIN het pensioenkapitaal van deelnemers in de volgende beleggingen:

22 22 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR Soort belegging Aandelen Obligaties Beleggingsfonds Vaste verhouding NTGI MSCI Wereld TKPI MSCI Emerging Markets Staatsobligaties excl. Frankrijk 87,5% 12,5% 50% Duitsland, 26,67% Nederland, 13,33% Finland, 10% Oostenrijk Wereldwijde High Yield bedrijfsobligaties Staatsobligaties Emerging Markets Wereldwijde Financials Beheertype Passief Passief Passief Actief Actief Passief Benchmark MSCI Wereld MSCI BofA Merill Lynch BofA Merill Lynch JP Morgan BarCap 50% US Corp Net Emerging 10+ jr. Global High Yield EMBI 500mn A+ ex Fin, Dividend Markets Net Governments bonds constrained Index Global 50% Euro Corp (hedged to ) Dividend excl. Frankrijk (hedged to ) Diversified 500mn A+ ex Fin (unhedged) (hedged to ) (hedged to ) Tabel 5. Beleggingen DC-pensioenregelingen Tabel 6 geeft inzicht in de leeftijdscohorten, de bijbehorende beleggingsmix en de drie profielen met bijbehorende jaren tot aan de AOW-leeftijd. mix van % aandelen / % obligaties Cohort Aandelen MSCI Wereld 87,5% and MSCI Emerging Markets 12,5% Langlopende Staatsobligaties Obligaties Wereldwijde bedrijfs- obligaties bedrijfsobligaties ex- ex- Financials Wereldwijde High Yield bedrijfs- obligaties Staats- obligaties Emerging Markets 95/5 A 95% 2,5% 0,9% 0,8% 0,8% 90/10 B 90% 5,0% 1,6% 1,7% 1,7% 85/15 C 85% 7,5% 2,5% 2,5% 2,5% 75/25 D 75% 12,5% 4,1% 4,2% 4,2% 65/35 E 65% 17,5% 5,9% 5,8% 5,8% 55/45 F 55% 22,5% 7,5% 7,5% 7,5% 45/55 G 45% 32,5% 7,5% 7,5% 7,5% 35/65 H 35% 42,5% 7,5% 7,5% 7,5% 25/75 I 25% 57% 6% 6% 6% 15/85 J 15% 72,5% 4,1% 4,2% 4,2% 10/90 K 10% 81,9% 2,7% 2,7% 2,7% 5/95 L 5% 90% 1,6% 1,7% 1,7% Jaren tot AOW datum > Defensief D E F G H I J K L L Basis C D E F G H I J K L Offensief A B C D E F G H I J Tabel 6. Overzicht DC life cycle

23 23 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR Ten aanzien van de beleggingsfondsen geldt het volgende: 1. binnen enkele van de genoemde beleggingsfondsen wordt beperkt gebruik gemaakt van derivaten, voornamelijk ten behoeve van het afdekken van valuta- en renterisico en efficiënt portefeuillebeheer; 2. in het MSCI Emerging Market Aandelen fonds vindt op beperkte schaal securities lending plaats; de beleggingen zijn uitbesteed aan externe vermogensbeheerders. Er wordt belegd in beleggingsfondsen met, afhankelijk van het fonds, één of meerdere onderliggende externe vermogensbeheerders. Binnen de fondsen bestaan uitgebreide procedures voor het moniteren van de beleggingen en de beleggingsresultaten Beleggingsresultaten 2015 DC-regeling Onderstaand zijn de beleggingsrendementen van de DC-fondsen opgenomen. Markt Rendement waarde Q in mln vanaf NTGI Passive World Equity 186,2 8,80% 17,09% TKPI Emerging Markets Equity 26,3 5,05% TKPI FIXXL Euro Long Government bond fund ex-france 112,7-0,64% 6,28% TKPI Emerging Market Debt bonds 21,3 1,14% TKPI Global Credit ex Financials 21,2 0,38% TKPI Global High Yield bonds 21,3-0,48% Totaal 389,0 Tabel 7. Marktwaarde en beleggingsrendementen van de DC-fondsen Het beleggingsresultaat voor de individuele deelnemer is afhankelijk van het gekozen beleggingsprofiel en het leeftijdscohort van de deelnemer. De rendementen per leeftijdscohort van 1 januari 2015 tot 30 september 2015 zijn als volgt. L1 L2 L3 L4 L5 Aandelen% / Vastrentende waarden% 90 /10 75 / / / / ,7% -25,3% -15,5% -5,0% 1,8% ,1% 21,4% 15,2% 9,1% 5,4% ,2% 8,5% 7,3% 5,8% 4,8% ,9% -3,5% 2,2% 7,9% 11,3% ,4% 14,1% 13,5% 12,7% 12,1% ,8% 14,6% 7,7% 1,2% -2,6% ,3% 14,7% 18,8% 22,9% 25,5% 2015 tm Sept 1,0% 1,0% 1,0% 1,0% 0,9% 3YR annualized tmsep15 10,4% 9,9% 8,9% 7,9% 7,2% 5YR annualized tm Sep15 7,5% 7,9% 8,4% 8,8% 9,0%

24 24 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR Per 30 sept 2015 zijn de nieuwe DC profielen geimplementeerd. Onderstaand het rendement v.d. nieuwe profielen gekoppeld aan de L1-L5 history ytd Sept 2015 A - L1 B - L1 C - L1 D - L1 E - L2 F - L3 G - L4 H - L4 I - L4 J - L5 K - L5 L - L5 Okt-Dec 2015 Totaal 6,85% 6,51% 6,16% 5,49% 4,85% 4,17% 3,33% 2,56% 1,67% 0,68% 0,20% -0,25% Tabel 8. Beleggingsrendementen van de DC-fondsen Maatschappelijk verantwoord beleggen en stemrecht Algemeen Bij het beleggen van de pensioengelden zijn de financiële belangen van de deelnemers uiteraard van primair belang. Het fonds kijkt echter niet alleen naar de opbrengst van de beleggingen, maar kijkt tegelijkertijd ook naar de gevolgen van de beleggingen voor milieu, klimaat, mensenrechten en sociale verhoudingen. Als institutioneel belegger gebruikt het fonds zijn positie om processen te beïnvloeden. Het doel is dat bedrijven waarin het fonds belegt op korte en lange termijn tot betere prestaties zullen komen. Onderdeel daarvan is dat die bedrijven bewust omgaan met duurzame factoren en dit een integraal onderdeel van hun beleid maken. Dit zal naar verwachting bijdragen aan een lager risicoprofiel van de desbetreffende bedrijven. Het beleid van het fonds heeft tot de volgende structurele acties geleid: het fonds betrekt milieucriteria, sociale criteria en governance criteria (Environmental, Social and Governance (ESG)-criteria) in de selectie en review van vermogensbeheerders. Een steeds groter percentage van de assets van de vermogensbeheerders hebben inmiddels de UN Principles for Responsible Investment ondertekend; het fonds heeft een externe partij ingehuurd die namens het fonds bedrijven aanspreekt op hun gedrag op de door het fonds onderschreven criteria voor verantwoord beleggen. Dit proces wordt engagement genoemd; het fonds laat haar stem horen op aandeelhoudersvergaderingen van ondernemingen waarin het fonds belegt. Dit gebeurt door een externe partij; deze stemt namens het fonds op basis van criteria die op het beleid van het fonds aansluiten; het fonds heeft een uitsluitingsbeleid voor bedrijven die clustermunitie produceren, verkopen of distribueren. Voor de consistentie in het duurzaamheidsbeleid baseert het fonds zich hiervoor op de uitsluitingslijst van de externe partij voor engagement; het fonds heeft zich aangesloten bij Eumedion. Deze organisatie spant zich in voor een verantwoorde corporate governance. Investeringen in Nederland Ook de mate waarin het fonds investeert in Nederland is onderwerp van de discussie over maatschappelijk verantwoord beleggen. Het fonds belegt circa 12,9% van de totale beleggingsportefeuille in Nederland.

25 25 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR Nederlandse investeringen Marktwaarde in mln Staatsobligaties Hypotheken Bedrijfsleningen Overige beleggingen % van de totale beleggingsportefuille in Nederland 12,9% 13,6% 2.4 Pensioenen Ontwikkelingen wet- en regelgeving pensioenen In 2015 zijn er wederom belangrijke ontwikkelingen geweest in wet- en regelgeving met betrekking tot pensioenen. Deze wet- en regelgeving past onder andere in het streven van de overheid naar een toekomstbestendig pensioenstelsel in Nederland. Daarnaast wil de overheid de toekomstige lasten van de AOW beperken. Onderstaand gaan wij in op enkele belangrijke ontwikkelingen voor SPIN. Pensioenopbouw 2015 Met ingang van 1 januari 2015 is een nieuwe verlaging van de fiscaal maximaal toegestane pensioenopbouw doorgevoerd. Het maximale fiscaal gefaciliteerde opbouwpercentage is verlaagd van 2,15% naar 1,875% voor pensioen dat ingaat op 67 jaar. Voor DC-regelingen vond er ook een versobering plaats door middel van een verlaging van de fiscaal toegestane premie inleg. Naast de beperking van het opbouwpercentage bevat de wetswijziging ook een absolute fiscale beperking van het pensioengevend loon tot De fiscale faciliteit houdt in dat pensioen gedurende de opbouwfase onbelast is. De pensioenuitkering is daarentegen belast. Voor het deel van het inkomen boven de is deze zogenaamde omkeerregel niet meer van toepassing. De Basispensioenregeling is per 1 januari 2015 na overeenstemming tussen IBM en de Ondernemingsraad aangepast in verband met vorenstaande wijzigingen. In paragraaf gaan wij hier verder op in. Wet werken na de AOW-gerechtigde leeftijd Deze wet, die grotendeels in werking is getreden per 1 januari 2016, heeft een aantal arbeidsrechtelijke bepalingen in verschillende wetten om het (door)werken na de AOW-gerechtigde leeftijd te vergemakkelijken gewijzigd. Het faciliteren van het werken na de AOW-gerechtigde leeftijd is niet alleen van belang voor de samenleving als geheel, die hierdoor langer gebruik kan maken van de ervaring en kennis van de generaties die nu aan het werk zijn, maar ook voor werknemers zelf die om uiteenlopende redenen behoefte kunnen hebben om te werken na de AOW-leeftijd. De wet bevat maatregelen om verdringing van jongere werknemers door (door)werkende AOW-gerechtigden tegen te gaan. Let wel: bij IBM is de pensioenleeftijd de AOW-leeftijd. Wet versnelling van de stapsgewijze verhoging van de AOW-leeftijd Deze wet geeft uitvoering aan het regeerakkoord. In het regeerakkoord is opgenomen dat de AOW-leeftijd vanaf 2016 geleidelijk wordt verhoogd naar 66 jaar in 2018 en 67 jaar in Vervolgens wordt de AOW-leeftijd gekoppeld aan de stijging van de

26 26 JAARVERSLAG 2015 VERSLAG VAN HET ALGEMEEN BESTUUR levensverwachting. Na 2015 wordt een versnelling aangebracht in het tempo waarmee de AOW-leeftijd wordt verhoogd als gevolg van de Wet verhoging AOWen pensioenrichtleeftijd (Wet VAP). De AOW-leeftijd wordt vanaf 2022 op gezette tijden aangepast aan de stijging van de gemiddelde resterende levensverwachting op 65-jarige leeftijd in stappen van drie maanden per jaar. Vervallen termijn bij waardeoverdracht Voorheen hadden deelnemers na een wisseling van baan zes maanden de tijd om een waardeoverdracht aan te vragen bij de pensioenuitvoerder van hun nieuwe werkgever. Omdat waardeoverdracht in veel gevallen een verbetering betreft voor deelnemers is het onwenselijk dat de mogelijkheden voor waardeoverdracht te veel worden beperkt. Door een wetswijziging is geregeld dat voor werknemers die na 1 januari 2015 van baan wisselen de termijn van 6 maanden waarbinnen de waardeoverdracht van het pensioen moet worden aangevraagd, is vervallen. Nieuw Financieel Toetsingskader De Wet aanpassing financieel toetsingskader (nftk) is per 1 januari 2015 in werking getreden. Het nftk is onderdeel van de Pensioenwet waarin de wettelijke financiële eisen aan pensioenfondsen zijn vastgelegd. In de wet is (onder meer) vastgelegd dat: toeslagindexatie evenwichtig over generaties moet worden verleend; de beleidsmaatregelen gebaseerd worden op het 12-maandsgemiddelde van de dekkingsgraad (de beleidsdekkingsgraad); toeslagverlening alleen plaats mag vinden indien de beleidsdekkingsgraad minimaal 110% is en voor zover toeslagverlening ook toekomstbestendig is; financiële schokken over maximaal 10 jaar mogen worden uitgesmeerd; de (kostendekkende) premie op het voortschrijdende gemiddelde van de 10- jaarsrente mag worden gebaseerd of op basis van een prudent verwacht rendement. Het bestuur heeft met IBM onderhandelingen gevoerd en een akkoord op hoofdlijnen bereikt over de noodzakelijke wijzigingen in de uitvoeringsovereenkomst tussen het fonds en IBM als gevolg van het nftk. Zie voor een nadere toelichting paragraaf De omzetting van de hoofdlijnen van het bereikte akkoord naar de uitvoeringsovereenkomst heeft in 2015 plaatsgevonden. Het finale akkoord wordt in 2016 verwacht. Wet algemeen pensioenfonds De Wet algemeen pensioenfonds is eind 2015 aangenomen. Doel hiervan is het verbeteren van de keuzemogelijkheden voor werkgevers en werknemers om een kwalitatief hoogstaande pensioenuitvoering tegen een scherpe prijs te realiseren. Met het oog op de voortgaande consolidatie van pensioenfondsen wordt hiermee een nieuwe vorm van bundeling in de uitvoering van pensioenregelingen mogelijk gemaakt. De huidige keuzemogelijkheden - ander pensioenfonds, verzekeraar, premiepensioeninstelling (PPI), multi-ondernemingspensioenfonds (multi-opf) - kennen beperkingen in de mogelijkheden tot bundeling van verscheidene pensioenregelingen. Door de gescheiden uitvoering van pensioenregelingen in een algemeen pensioenfonds kan een evenwicht gevonden worden tussen enerzijds de eigen identiteit en solidariteit van de zogenoemde collectiviteitkring en anderzijds