ONDERZOEK NIEUWE ECONOMIE

Transcriptie

1 ONDERZOEK NIEUWE ECONOMIE Raamwerk voor het herkennen, duiden, sturen en evalueren van initiatieven voor en in een nieuwe economie Godelieve Spaas februari

2 Inhoud Dank...2 Onderwegnaareennieuweeconomie Aanleiding Nieuweeconomie StichtingDOEN Hetonderzoek Onderzoeksvraag Scopevanhetonderzoek Vanpraktijknaarcontouren Actieonderzoek Aanpak Contourenvaneennieuweeconomie Verruimenvanhetspeelveld Eennieuweeconomie,vormgeveninco creatie Nieuweeconomie,eenhybridespeelveld Resultatenvanhetonderzoek Nieuweeconomieeendynamischraamwerk Verruimenvanheteconomischspeelveld Kenmerkenvaneenruimereconomischspeelveld Verruimenvanhetondernemendperspectief Hetondernemendperspectief:eenmodel Nieuweeconomie:perorganisatie Tapworld StichtingGeïntegreerdeVisserij(SGV) FestivalsurleNiger Enviuen opensource houseghana StichtingSTROhalm Specialisterren Conclusies Oudeennieuweeconomie Opschalen...54 Bijlage

3 Dank Ditraamwerkhadniettotstandkunnenkomenzonderdemedewerkingvanallemensendieik interviewde.zijnamendetijdomhunervaringen,ideeën,successenenteleurstellingenaanmijte vertellen.zelegdenuithoedeinitiatievengestaltekregen,watdeideeënerachterwaren,waarze tegenaanliepenenwatzeleerden.hunenthousiasmewasaanstekelijk,hunteleurstellingenleerzaamen hunopenheidverhelderend.hetwarendeinitiatiefnemersvandeverschillendeorganisatiesdiebereid warenhunnetwerkencontactenmetmijtedelen.zijwarenhetookdiehetgedachtegoeddatin dialogeneninformelegesprekkenontstond,hielpenverdiepenenverrijken.daarvoorkanikstefvan Dongen(Enviu),SamuelBiitir,AbrahamYenuLambon(OShouse)MamouDaffé(festivalsurleNiger), WillieSmits,TomasFiegeVosdeWael(Tapworld),SjoerdvandeMaade,RonaldvanVliet (Specialisterren)HenkvanArkel(STRO)enJaapVegter(SGV)nietgenoegbedanken. LauraTalsmawilikbedankenvoorhetuitwerkenvandeinterviews.Zijtyptedemeerdanzevenhonderd pagina sinterviewsendialogenwaarditonderzoekopgebaseerdis. OokdesteuneninbrengvanhetteamnieuweeconomievanstichtingDOENwasvangrotewaardevoor ditonderzoekendeontwikkelingvanhetraamwerk.hunfeedback,denkkrachtenuithoudingsvermogen warenonmisbaar.despilvanditprojectwaskimkiszelnik,programmamanagernieuweeconomie.zij maaktehetonderzoekmogelijkdoorhetbinnendoenteinitiërenenhetinvoor entegenspoedte ondersteunen.zonderhaarhadikernooitaankunnenbeginnenenhetalhelemaalnietkunnen volbrengen. GodelieveSpaas 2

4 3 Onderwegnaareennieuweeconomie Opnieuwkijkennaareconomieenondernemerschap Bijdragenaaneenduurzamerewereld,aaneenwereldwaariniedereeninzijnofhaarlevensonderhoud kanvoorzien,vraagtomeenondernemendementaliteitwaarmensennatuurbelangrijkerzijndanhet makenvanwinst.hetvraagtomeeneconomiediesocialeenecologischewaardetoevoegt.hetvraagt ommenseneninitiatievendiestrevennaareennieuweeconomie. Erismoedvoornodigombijtewillendragenaanhetontwikkelenvaneennieuweeconomie.Hetvraagt ommoedigemensen,omondernemersdiegelovendathetanderskan,diehunnekdurvenuitsteken, eeneigenzinnigevisiehebbenendaarmeeaandeslaggaan.omfinanciersdieindezeondernemers durvengelovenenhenopweghelpenmetleningen,participaties,subsidiesen/ofkennis.ommensendie gelovendathetanderskanenmoet,zondertewetenofhetlukkenzal.wantwateennieuweeconomie preciesis,watwerktenwatniet,enhoedatkannaasteninsamenhangmetdeoudeeconomie,dat wordtlangzaamzichtbaar,maarisnognietuitgekristalliseerd. StichtingDOENisopzoeknaarhandvattenomondernemersenorganisatiesineennieuweeconomieop eenzoeffectiefmogelijkewijzeteondersteunenendaardoorbijtedragenaandeverdereontwikkeling vaneeneconomiemetruimtevoorsociaalenduurzaamondernemen.ditonderzoekbeschrijftenduidt deontwikkelingvaneennieuweeconomieaandehandvandeervaringenenverhalenvanmensenen initiatievendieeraanbijdragen. Eennieuweeconomieiseeneconomiedieleidttoteenpositieveimpactopsamenlevingennatuur. Uithetonderzoekblijktdieontwikkelingzichoptweeterreinentevoltrekken:indeorganisatieen opdemarkt. Doordatorganisatieshetleverenvanmaatschappelijkeenecologischetoegevoegdewaardealshun kernactiviteitzien,wordenhundoelenmeerhybride:sociale,ecologischeeneconomischedoelen wordengecombineerdenversterkenelkaar.socialeenecologischewaardenvormenhetmorele kompasvaneenorganisatieineennieuweeconomie. Socialeenecologischeimpactvindtplaatsbinnenenbuitendeorganisatie.Omdattekunnen realisereniseenverbindingmetdeomgevingeenvoorwaarde.omgevingssensitiviteitiseen voorwaardevoororganisatiesineennieuweeconomie.dieverbindingmetdeomgevingvraagtom adaptiefvermogenenomflexibiliteitencreativiteitomintespelenentereagerenopde beweeglijkheidvandieomgeving.organisatiesineennieuweeconomiezijnveerkrachtigdoorzich teorganiserenopbasisvandiversiteit. Hettweedeterreinwaaropeennieuweeconomiezichmanifesteertisdemarkt.Organisatiesineen nieuweeconomiegebruikendemarktnietalleenomhunproducten,dienstenenideeënteruilen, maarookomdiemetelkaartedelenofwegtegeven.daardoorontstaannieuwespelregelsen kunnenanderemensenenorganisatiesdanalleenvragersenaanbiedersvaneconomische (schaarse)goederenmeedoenopdemarkt. Ditonderzoeksrapportbeschrijftachtereenvolgens: aanleidingenaanpakvanhetonderzoek deachterliggendeprincipesvaneennieuweeconomieenduurzaamondernemen degeneriekekenmerkenvaneennieuweeconomieenduurzaamondernemen deverhalenvandezesonderzochteinitiatievenenhunbijdrageaaneennieuweeconomie eenvragenlijstvoordoenalshandvatvoorselecteren,monitorenenbegeleidenvan ondernemingeninhetthemanieuweeconomie

5 1. Aanleiding Thereisnothingnewaboutpoverty.Whatisnewisthattodaywehavethe resourcesandthetechniquestogetridofpoverty. MartinLutherKing 1 Bestaatereeneconomiediebijdraagtaaneenduurzamerewereld?Ishetmogelijkomzoteondernemen datdewerelddaarbetervanwordt?dehuidigeeconomischeenecologischecrisesmakendievraag urgenter.hoezieteenondernemingdieprioriteitgeeftaansocialeen/ofecologischeontwikkelingeruit? Hoeopereertzo norganisatie?hoeverandertdemarktwerking 2 alsdeprijsookopanderemanierentot standkomtdanalleenopbasisvanvraagenaanbod?alsindekostprijsookimpactopmensenende natuurzouwordenmeegewogen?ofalsnaastschaarseproductenendienstenookideeën,kennisen kwaliteitenmetelkaaruitgewisseldworden?alsnaastdetraditioneletransactiemodellenookhetdelen enweggevenvangoederen,dienstenenideeëndeelzouuitmakenvandemarktwerking? Steedsmeerondernemerszijnopzoeknaarduurzamevormenvanondernemen,omdatzijgelovendat hetandersenvooralbeterkan.betervoordemensendieerwerken,voordeomgeving,voordenatuur, passendbijlokalegemeenschappenenhunculturenenbijdragendaanecologischeensociale vraagstukken.ondernemersbedenkenenexperimenterenmetnieuwevormenvanondernemerschap, zijproberenanderemanierenvanprijsvorminguit,zoekenuithoesamenwerkingmetandere ondernemingendaarinkanwerkennaastofinplaatsvanonderlingeconcurrentie. Ditonderzoekbeschrijfthoeondernemersindepraktijkvormgevenaanwatweeen nieuweeconomie noemen,eeneconomiewaarinhetbewerkstelligenvanpositieveimpactopmensennatuurvoor materiëlewinstgaat. Veelondernemersdiebijdragenaandeontwikkelingvaneennieuweeconomiedoendatvanuiteen praktischperspectief:wathebiknodig,watwerktwelenwatwerktniet?erisnietaltijdtijdomdie ervaringenteoogstenentedelenmetandereondernemers.laatstaandatertijdenaandachtisomde ervaringenuitverschillendeexperimentenmetelkaarteverbindenennategaanwelkverhaalzijsamen vertellen.ditonderzoekbeoogtdebijdragevaneenzestalorganisatiesaandeontwikkelingvannieuwe manierenvanondernemeneneennieuweeconomietebeschrijvenenteduiden.uitinterviewsen verdiependedialogenontstaateenbeeldvanwatondernemenineennieuweeconomieisenvanwathet kanzijnvoordieondernemingen.opbasisdaarvanwordendecontourenvandeontwikkelingvaneen nieuweeconomieenhetondernemeninhetalgemeengeduid.stichtingdoen,dieinitiatievendie bijdragenaandevormgevingvaneennieuweeconomiefinancieelondersteunt,wilmetditonderzoek ookeeninhoudelijkebijdrageleverenaandeontwikkelingvaneennieuweeconomie.daarnaastworden opbasisvanhetonderzoekhandvattenvoordoenontwikkeld:hoealsfondseennieuweeconomiete faciliteren. Deonderzochteexperimentengevensameneenbeeldvaneennieuweeconomie.Eeneconomiedie, zoalsheternuuitziet,nieteeneenduidignieuwconceptis,maarmeereenverzamelingvan veranderingenenontwikkelingendieeennieuwerichtingaangeeftzonderdievasttezettenofte begrenzenvanuitéénbepaaldevisie.daaromookdekeuzeomdeontwikkelingenteduidenalseen nieuweeconomieennietalsdenieuweeconomie. 1.1 Nieuweeconomie Deontwikkelingnaareennieuweeconomieisinvollegang.WilliamMcDonoughenMichaelBraungart schreven Cradle to Cradle:RemakingtheWayWeMakeThings'.Zijonderzoekenenbeschrijvenhoete ontwerpenzonderafval.dekernvanhetcradle to cradleprincipeligtinhetconcept:afvalisvoedsel. Allegebruiktematerialenzoudennahunleveninheteneproductnuttigkunnenwordeningezetineen anderproduct.opdezemanierkunnenorganisatiesbijdragenaaneengroeneeconomiediezich onderscheidtdooreendirectewaarderingvanhetnatuurlijkekapitaalendooreenvolledige doorberekeningvankostenaannatuurofsamenleving. 1 King,Jr.MartinLuther(1968),recordedinthevideodocumentary EyesonthePrize 2 4

6 HermanWijffels,hoogleraarduurzaamheidensocialeveranderingaandeUniversiteitvanUtrecht, beschrijfthetconceptvandecirculaireeconomiediegerichtisopheteffectieveromspringenmet natuurlijkehulpbronnenomtoteenduurzamesamenlevingtekomen.wijffelspleitvooreeneconomie waarbijproductieonderdeelisvandekringloop. LegtWijffelsdenadrukopecologie,GunterPauliverbreedtdatnaardegreeneconomy2.0,doorhemde blueeconomygenoemd.pauliisoprichtervanzeri(zeroemissionsresearch&initiatives) 3 enverbindt deecologischeomgevingmetlevenskwaliteit: BlueEconomyiswherethebestforhealthandtheenvironmentischeapestandthenecessitiesforlife arefreethankstoalocalsystemofproductionandconsumptionthatworkswithwhatyouhave. Innovativebusinessmodelsarecapableofbringingcompetitiveproductsandservicestothemarket respondingtobasicneedswhilebuildingsocialcapitalandenhancemindfullivinginharmonywith nature'sevolutionarypath. Competitivenessisharnessingandoptimizingtheinnatevirtuesandvaluesconnectinguntappedlocal potential likeanaturalsystem,wheretheseedsliefallowonlytosproutwithamazingvigoratthefirst rainunleashingjoyandhappinessastheconditionsformindfull livingaremetinbalanceandin harmony. EeneconomiediebijdraagtaanlevenskwaliteitisvolgensJudyWicksookeeneconomiewaariniedereen kansenheeftenwaariedereenaankandeelnemen.eeneconomiedieiedereeninstaatsteltominzijn levensonderhoudtevoorzien: Businessesinlocallivingeconomiesremainhuman scaleandlocallyowned,fosteringdirect,authentic,andmeaningfulrelationshipswithemployees,customers,suppliers, neighbors,andlocalhabitat,addingtothequalityoflifeinourcommunities.decentralizedownership spreadswealthmorebroadlyandbringseconomicpowerfromdistantboardroomstolocalcommunities wherethereisashortdistancebetweenbusinessdecision makersandthoseaffectedbythedecision. Addressingthedeeperneedsoftheircommunities,localbusinessownerscanprovidemorefulfillingjobs, healthiercommunitiesandgreatereconomicsecurityintheirregion.successcanmeanmorethan growinglargerorincreasingmarket share,itcanbemeasuredbyincreasinghappinessandwellbeing, deepeningrelationships,andexpandingcreativity,knowledge,andconsciousness. 4 ArjoKlamer 5,hoogleraarcultureleeconomie,houdtzichbezigmetdeeconomievandeculturelesector. Hijdefinieerteconomiealshetrealiserenvanwaarden:uitdrukkinggevenaanjetalentendaarietsvoor terugkrijgen 6.Daarbijonderscheidthijvierbelangrijkepartnersdiedekunsteconomischmogelijk maken.hijschetsteenspeelveldwaarinmarkt,overheidenoikos(familieofgezin)samendeeconomie bepalen.daarmeevoegthijnietalleencultuurtoealsvanwaardevoordeeconomie,maarvoegthijook familiealsspelertoeaanheteconomischspeelveld Years,100Innovations,100MillionJobs, JudyWicks,LocalLivingEconomies:TheNewMovementforResponsibleBusiness 5 ArjoKlamer,CeesLangeveld,Pakaan,100en1ideeënvooralternatievefinancieringvankunstencultuur, ArjoKlamerinzijnlezingophetDOENeventovernieuweeconomie14maart2012 5

7 Aldezenieuwevormenvaneconomiedragenbijaaneenpositieveimpactopsamenlevingennatuur. Elkevormvoegtietstoeaandeandere.Waardegroeneeconomiestreeftnaarspaarzaamgebruikvan schaarsemiddelen,streeftdecirculaireeconomienaarhergebruikenherwaarderingvangebruikte middelen.hetsocialeelementvaneennieuweeconomiegaatnietalleenoverdenatuurlijkeomgeving vandemens,maarookomdemensdaarintotzijnrechttelatenkomen,tewaarderen,kwaliteitvan leventegeven.daarmeewordenbegrippenalsgeluk,relaties,creativiteitenbewustzijngeïntroduceerd inheteconomischdomein. KlamerenPauligevenaandatdaarvoorookanderebusinessmodellennodigzijn. Eennieuweeconomiestelteconomischrendementtendiensteaanecologischensociaal(inclusief cultureel)rendementengaatoverschaarseénovervloedigeproducten,dienstenenideeën 7. Hettoevoegenvananderesoortenrendementenvanovervloed(naastschaarste)heeftinvloedopde marktwerking.naasthetverwisselen 8 vanschaarsegoederenontstaatruimtevoorhetuitwisselen 9 van overvloedigekwaliteitenvanmensenenorganisatiesalskennisenideeën.doorecologischensociaal rendementmeetenemeninheteconomischdenkenontstaateenveelbrederpaletaanteverwaarden producten,dienstenenideeën. Ditonderzoekbeschrijfthoedeeconomieendemaniervanondernemenzichontwikkeltrichting duurzaamheidengeefteenraamwerkomdieontwikkelingindepraktijkteherkennenenteduiden. 1.2 StichtingDOEN StichtingDOENondersteuntinitiatievendiebijdragenaaneenleefbarewereldwaaraaniedereenkan meedoen.doenstimuleertmensenenbedrijvendiehetvoortouwnemenophetgebiedvan ecologische,socialeenculturelevernieuwing.indatkaderwildoenookbijdragenaandeontwikkeling vaneennieuweeconomie.eeneconomiediebijdraagtaaneenmaniervanondernemendieeenpositief effectheeftopdeleefomgeving. 7 ABridgingFrameworkforDOEN: ByWell Beingweunderstandthepossibilityofpeopleenjoyingasustainableformofhappinessbasedonadeep understandingofthenaturalenvironmentandofitsnecessities.thissustainableformofhappinessisbasedonthe possibilityofsharingandexperimentingwithabundantresources,likeknowledgeandexpression,whicharefreeand guaranteeawholesomeconnectionwithothersandtheenvironment. ByBetterusinglesswerefertocreativestrategiesforapproachingscarceresourcesinasustainableway,replacing exploitation,appropriationandabuseofothersandofnaturebysustainablepracticesbasedonasenseofreciprocityand cooperation. ReportonbrainstormingsessionlookingforpossibilitiesofacommonframeworkforDOEN sprogrammes.byclaudia Fontes,JoannavanderZandenandGodelieveSpaas,Amsterdam,Monday6thFebruary Verwisselen:wisselde,h wisseldhetenedoorhetanderevervangenwww.vandale.nl 9 Uitwisselen:wisselde,h gewisseldwederzijdsgevenwww.vandale.nl 6

8 7 OmorganisatiesenondernemersgoedtekunnenselecterenenomondernemingendieDOENfinancieel ondersteuntgoedtekunnenbegeleidenenverbinden,heeftdoenbaatbijdeontwikkelingvaneen raamwerkomdeontwikkelinginenvaneennieuweeconomieteherkennen,erkennen,ingesprekkenin tebrengen,tevolgenentedelen.eenraamwerkdatdeontwikkelingduidtzonderdietefixeren,een raamwerkdatdedynamiekvaneennieuweeconomierechtdoet. DevraagvanDOENendeervaringenvandeondernemers/initiatievenkomensameninditonderzoek datdeexperimentenenhetgedachtegoedvaneenzestal,doorstichtingdoenmedegefinancierde, initiatievenbeschrijftenduidtenoptiltnaareenbeeldvaneennieuweeconomieenvormenvan duurzaamondernemen. Ditrapportbeschrijftachtereenvolgens deaanpakvanhetonderzoek, degevondenachterliggendeprincipesvaneennieuweeconomieenduurzaamondernemen. degeneriekekenmerkendiehetraamwerkvaneennieuweeconomieenduurzaamondernemen vormen debijdragenvandeondernemingenaandeontwikkelingvaneennieuweeconomieen conceptenvanduurzaamondernemen ThemanieuweeconomieDOEN DOENwilhetondernemeneenvernieuwende,duurzameinvullinggevenenisdaarvooropzoeknaar initiatievendieeenaantoonbarepositievebijdrageleverenaanmensenmilieu. VormgevingNieuweEconomie: omdeeconomieduurzamerensocialertemakenmoet dezeanderswordeningericht.omditvoorelkaarte krijgenrichtdoenzichopinitiatievenvan(startende) duurzameondernemersenvanorganisatiesdie veranderingvandebestaandeeconomischestructuren bewerkstelligen. Duurzaam&SociaalOndernemen: DOENrichtzichopondernemersdie duurzaamheidinnovatiesinhunbedrijfdoorvoerenofdie eenduurzaamproductopeenvernieuwendemanierop demarktbrengenofarbeidsplekkencreërenvoor specifiekedoelgroepen.doenrichtzichookop producenteninontwikkelingslandendieeenpositieve bijdrageleverenaanhunleefomgeving.

9 2.Hetonderzoek Doelvanhetonderzoekisinvullinggevenaanhetconceptnieuweeconomie(veranderingeninhet systeemenindemanierenvanondernemendaarin)dooreendynamischraamwerkteontwikkelenmet alsdoeleennieuweeconomieeninitiatieven(opzicheninrelatiemetelkaar)tekunnenherkennen, duiden,sturenenevalueren. Hetraamwerkbetrefttweedomeinenvaneennieuweeconomie: vormgevingnieuweeconomie duurzaamondernemen Onderzoeksvraag Dekernvraagvanhetonderzoekis:welkecontourentekenenzichafdiekenmerkendzijnvooreen nieuweeconomie? Daarbijgaatheternietomeennieuweeconomietedefiniërenalseenvastomlijndfenomeen,maarals eenontwikkelrichtingvoorondernemendhandelengerichtophetcreërenvantoegevoegdewaardevoor samenlevingennatuur. Subvragendaarbijzijn: Welkeintentiehebbeninitiatievenineennieuweeconomie? Welkedoelenstrevenzijna? Hoeorganiserenzijzich? Hoeverhoudenzijzichtothunomgeving? Enhoehandelenzijindeorganisatie? Indeomgeving? Opdemarkt? Hetonderzoeksdomeinisdepraktijk,deverhalen,ervaringenenresultatenvanmenseninenrond organisatiesdieeenverschilwillenmakenvoorsamenlevingen/ofnatuur. 2.2 Scopevanhetonderzoek Doortekijkennaardepraktijkvanorganisatiesdieandersondernemenofeenanderemaniervan ondernemenwillenstimuleren,ligtdescopevanditonderzoekvoornamelijkopanderevormenvan ondernemen.hoeondernemenorganisatiesdiewillenbijdragenaannatuurensamenleving?watdoen zijandersdanandereorganisaties?inhunorganisatie,inhunrelatiemethunomgevingenhoeopereren zijopdemarkt?vanuithunervaringgeeftditonderzoekeenbeeldhoedemarktenorganisatieszich ontwikkelenineennieuweeconomie.hetonderzoekbeschrijftdespecifiekeinvullingdieorganisaties gevenaanondernemenenopererenopdemarktineennieuweeconomie.wathebbendeze initiatiefnemersenorganisatiesextrainhuisnaastdegebruikelijkeondernemersvaardigheden?opbasis daarvankunnenweeenindicatieveontwikkelrichtingvaneennieuweeconomiealsgeheelherkennen. 2.3 Vanpraktijknaarcontouren Hetraamwerkisontwikkeldopbasisvandeervaringenvaneenzestalorganisatiesdieelkophuneigen wijzebijdragenaandeontwikkelingvaneennieuweeconomie.hetgaatomorganisatiesdie ecologische,socialeeneconomischedoelensuccesvolmetelkaarcombinerenenhetbewerkstelligenvan duurzaamheidalskernactiviteithebben. Devolgendeorganisatiesdieelkopeigenwijzebijdragenaandeontwikkelingvaneennieuweeconomie zijnonderzocht: 10 tussenecologische,economischeensocialebelangen.alleontwikkelingendieoptechnologisch,economisch,ecologisch, politiekofsociaalvlakbijdragenaaneengezondeaardemetwelvarendebewonersengoedfunctionerendeecosystemen zijnduurzaam 8

10 SocialTRadeOrganizationSTRO 11 rekthetbestaandefinanciëlesysteemopdoorde ontwikkelingvanregionalefinanciëlesystemendieeerlijkekansencreërenvoor degenendieinarmoedeleven. Enviu 12 startwereldveranderendebedrijven,vanideetotlancering,dieeenpositieve socialeenmilieu impactopdewereldhebben. Eenvandieondernemingenis opensource house 13 diealsdoelheeftduurzameen betaalbarehuizenteontwikkelenvoormenseninlageinkomenslanden. Tapworldiseenpilotprojectdatwilbijdragenaanherstelenopbouwvantropisch regenwoudensocialeontwikkelingonderanderedoorsuikerenethanoltewinnenuit desuikerpalm. Specialisterren 14 iseenbedrijfdatsoftwaretest.wathetbedrijfbijzondermaakt,isdat zijwerkenmetmensenmetautistischekenmerken. FestivalsurleNiger 15 iseenmuziek,theater enbeeldendekunstfestivaldateenmaal perjaarinsegouinmaligehoudenwordteninmiddelsvelespin offactiviteiten organiseert.hetheeftalsdoelderegiosegouinsociaal,cultureelenondernemend opzichtteontwikkelen. StichtingGeïntegreerdeVisserij(SGV) 16 doetaankustvisserijopdewaddenmetoog voornatuur,werkgelegenheidenvisserijcultuur.desgviseenwerkgroepvanvissers diesamenwerkenaaneenpraktischenhaalbaartoekomstperspectiefvoorkustvisserij metkleineschepen. 17 Eenuitgebreiderebeschrijvingisopgenomeninbijlage1. Aandebasisvanditonderzoekligteenkortervooronderzoek,ookgehoudenonderdoorDOEN gefinancierdeinitiatieven,waaraandevolgendeorganisatiesdeelnamen: o StichtingProgreso,Ghana 18 o KIVA,VerenigdeStaten 19 o PrinsHeerlijk,Nederland 20 o Agora,MiddenAmerika 21 o AfricanParksNetwork(Zuid Afrika,Malawi,Zambia) Actieonderzoek Wisdomisthefruitof L arbreàparole,thetreeunderwhichpeoplesitand discuss.theskinofthefruitisjustsimplefriendlytalking,butthefruititselfisa seriousdialogueandleadstowisdom. DrSimaga 23 DOENendeinitiatiefnemersineennieuweeconomiezijninhogemategerichtophetexperiment: uitproberenwatwerkt,lerendoortedoenenstapvoorstapbegrijpenwatwelennietwerkt. Erzijnweinigvoorbeeldendiezondermeertekopiërenzijn.Sterkernog,hetlijkteropdathet ontwikkelenvaneigenmaatwerkoplossingeneenkenmerkisvaneennieuweeconomie.daardoor kenmerkteennieuweeconomiezichdooreengrotevariatieendiversiteitaanmanierenvanondernemen eneconomischhandelen.duurzameondernemerszoekennaareeneigenmaniervanondernemen, house.org parks.org 23 DrSimaga,apharmacist,expertonMaayaandGodfatheroftheFestivalsurleNiger 9

11 passendbijwatzijwillenbewerkstelligen.zijhandelenvanuitverschillendeeconomischeprincipesals hetgaatomhetverwaarden,verkopenendistribuerenvanhunproducten,dienstenenideeën.de ontwikkelingvaneennieuweeconomiekenmerktzichdooreenbredeverzamelingaaninitiatievenwaar mogelijkeensamenhanginteontdekkenisdiedeontwikkelrichtingvaneennieuweeconomieduidt.een nieuweeconomieontstaatwerkenderwijs.doortelerenvanervaringendoorsteedsopnieuwtekijken watdebestevolgendestapis,ontwikkeltzichlangzaammaarzekereenontwikkelrichting,eenbeelden deervaringvanwatwerktenwatniet.redenomtezoekennaareenvormvanonderzoekdiedoor ervaringentedelenenteduidenbijdraagtaanhetontwikkelproces.gekozenisvooractieonderzoek 24 waarindeinteractietussenonderzoekerenonderzochteleidttotbegripenuitlegvanhetinitiatiefinhet kaderofdecontextvandeontwikkelingvaneennieuweeconomieenduurzaamondernemen.deze vormvanonderzoekleentzichuitermatevoorhetonderzoekenvanontwikkelingendienoggaandezijn endaarmeevaaknogimplicietzijn. OpbasisvandialoogendiscussiemetdeDOEN programmamanagers,deverschillendeinitiatiefnemers, hunstakeholdersendeonderzoekerontstaangedeeldebeeldenentheorieënoverwateennieuwe economieenduurzaamondernemenisenkanzijn. Deopbrengstvanhetonderzoekdientmeerderedoelen.AandeenekantontstaatvoorDOENeen raamwerkominitiatievenineennieuweeconomieensociaalenduurzaamondernementeherkennen. Tegelijkertijdoogstenparticiperendeondernemershunkennisenervaringindepraktijkenkunnenzijop basisdaarvanconcreteverbeteringendoorvoereninhuneigenonderneming. Datlaatsteblijkttevenseenbelangrijkelementindeontwikkelingvaneennieuweeconomieen duurzaamondernemen.ofzoalsvandevenhetstelt:"practicingmanagers,( ),arecriticizedfornot beingawareofrelevantresearchandnotdoingenoughtoputtheirpracticeintotheory(vandeven, 2002;Weick,2001).Asaresult,organizationsarenotlearningfastenoughtokeepupwiththechanging times." 25 MetditonderzoeklevertDOENeenconcretebijdrageaandeontwikkelingvaneennieuweeconomie: doordekennisuitdepraktijkteoogstenentedelenmetdesectorenmetondernemersineennieuwe economie.kennisdiedoorrichardrortyzotreffendbeschrevenwordtals:"knowledgeiscopingwith reality,notcopyingit". 2.5 Aanpak Hetonderzoekbestaatuiteenoriënterendvooronderzoekeneenverdiependvervolgonderzoek. Vooronderzoek Eenvooronderzoekmetalsdoeleeneersteinventarisatieomhetonderzoeksterreinaftebakenen. Daarvoorwerdenvanvijforganisatiesdeinitiatiefnemerseneenpaarstakeholdersbenaderdvooreen interview.ineenopengesprekwerdenaanhendevolgendevragengesteld: Watwiljebereikenenwatisdaarandersaandanaangewoonondernemen? Watverstajeondereennieuweeconomie?Enhoedraagjedaaraanbij? Waarbenjetegenaangelopenofwathebjegeleerd? Enalsjenaardetoekomstkijkt,hoedenkjijdandat(ondernemenin)eennieuweeconomieeruit kanzien? Hetvervolgonderzoekbestaatuittweefasen. Fase1 Hetverzamelenvangegevensoverdeverschillendeondernemingen/initiatievenuitdocumentenvanen overdieorganisatiesenuitinterviewsmeteenbredevariatieaanstakeholdersinenronddeorganisaties. DaarnaastisgebruikgemaaktvanDOEN documentatieen analysesvandeinitiatieven. Fase2 24 AndrewH.VandeVen,EngagedScholarship:CreatingKnowledgeforScienceandPractice,OxfordUniversityPress, Forthcoming, AndrewH.VandeVen,EngagedScholarship:CreatingKnowledgeforScienceandPractice,OxfordUniversityPress, Forthcoming,

12 Hetverdiepenenbetekenisgevenaandiegegevensophetniveauvandeinitiatievenenophetniveau vandeontwikkelingvaneennieuweeconomieenanderevormenvanondernemen,indialoogmet groepenstakeholders,doen programmamanagerseninitiatiefnemersvandeorganisaties.deze duidingvanderealiteitvormtdebasisvanhetraamwerknieuweeconomievoordoen. Ad1 a. Businessplannen,visiedocumenten,jaarverslagen,websitesenanderegeschrevendocumenten enbronnenvandebetreffendeorganisaties b. 135interviewsmetverschillendestakeholders Initiatiefnemers Medewerkers/adviseurs Klanten Leveranciers Betrokkenorganisaties Representantenuit: Samenleving Belangenorganisaties Wetenschap Overheid indevormvanopengesprekken,opgebouwdlangsdevolgendelijn: Functie,rolenorganisatie/groepwaardegeïnterviewdewerkt/leeft Relatieenbetrokkenheidmetdeonderzochteonderneming Zijn/haarideeënoverdeonderneming Ontstaansgeschiedenis Doelen Waarden Organisatie Impact(wat,wie,hoe:viawelkeoutput/effect) Rol/actieindemarkt/marktwerking Samenwerking(wie,hoeenwaartoe) Beeldenoverdetoekomst Ad2 a. Zevenverdiependedialogenmetalleinitiatiefnemersapart b. Achtgroepsdialogenrondverschillendeoverkoepelendethema'smet: alleinitiatiefnemersvandeverschillendeorganisaties DOEN medewerkersthemanieuweeconomie(tweekeer) stakeholdersvansgv(tweekeer) stakeholdersvanfestivalsurleniger(driekeer) Samenvatting Hetonderzoekgenereertkennisoverdeontwikkelingenvaneennieuweeconomieop basisvanexperimentenenbestpracticesvanzichvoortdurendverderontwikkelende organisatiesdiebewustkiezenomvanbijdragenaanduurzaamheidofsociale ontwikkelinghuncorebusinesstemaken.hetonderzoekbeschrijftenduidtde ervaringenvanondernemersinrelatietothunbijdragenaandeontwikkelingvaneen nieuweeconomieenanderevormenvanondernemen.hetonderzoekheeftalsdoel kennisenervaringteoogstenvoordoen,voordeondernemersenvooranderen. 11

13 3.Contourenvaneennieuweeconomie "Hoeweonzelevensstandaardkunnenbehouden,ondertussenarmoede uitbannenénonsecosysteemrepareren.alsjedatalsmindsethebtgajeheel andersdenken."stefvandongen,enviu Eennieuweeconomieisworkinprogress.Eennieuweeconomiewordtindepraktijkontwikkelddoor initiatiefnemersdiedaadwerkelijkwillenbijdragenaanhetoplossenvanecologischeen/ofsociale vraagstukkenvanuithunkernactiviteit.deredenvanhunbestaanisbijdragenaan duurzaamheidontwikkeling. Daarbijlopenzijaantegentalvanobstakels.Bijvoorbeeldindewet enregelgevingwaarinhetgevalvan StichtingGeïntegreerdeVisserijhetmakenvanvangstafsprakenmetdehelegarnalensectorinhetkader vannatuurbeschermingverbodenis,omdatdaarmeedevrijeconcurrentieinhetgedingkomt(zieblog: hetgarnalendilemma 26 ),ofinhetgevalvanenviu,waarindefiscaleregelgevinghetcombinerenvan ondernemende(leeswinstgevende)activiteitenmetnot for profitactiviteiteninéénondernemingbijna onmogelijkis. 27 Andereobstakelsliggenmeerindesfeervanfinanciering,wiewilinvesterenineen ondernemingmeteenheelandere,nognietbewezenmaniervanzakendoen?ofdruisenintegende heersendegewoontes,waaromietsweggevenwaarjeookgeldvoorkuntvragen,waaromsamenwerken inplaatsvanconcurreren? Enviumaakteeenoverzichtvandeveranderingeninattitudetenaanzienvandefinanciëlegewoontes datverwoordthoegrootdieverschilleninattitudesomskunnenzijn. Aparadigmshift From To Formal Networked(formalandinformal) Top down Horizontalandbottomup Buildsondebtaccumulation Buildsonassetaccumulation Financialvaluecreationoriented Societalvalueoriented Basedonscarcityanddistrust Basedonabundanceandtrust Globalisedstructures Glocalised Consumptioncentered Consumerneedcentered Fasttransactions Loyalty Bankingonintransparancy Bankingonunderstandibility Systemcomplexityasexcuse Nothidingbehindthesystem Efficiency ICTusedtoenhancepersonal relationships Bron:Financialservices,fivetrendsfor2012,Enviufebruari2012 Aldieobstakelsmakendeverschillenenovereenkomstentussendehuidigeeconomischegewoontenen eennieuweeconomiezichtbaar.ondernemersvindeneigenoplossingenommetdezevraagstukkenom tegaan.meestalbinnendecontourenvanwatbinnendehuidigeuitgangspuntenvanheteconomisch systeemmogelijkis.somsooknetdaarbuiten.nietmetdebedoelinghethuidigesysteemomverte werpen,welomhetteverruimen,ommeervariatiemogelijktemaken IndeVSisereennieuwerechtsvormdezogenaamdeB corp:debenefitcorporation,diehetcombinerenvansociale, ecologischeeneconomischebelangenbinnenéénidentiteitmogelijkmaakt.californiëisde7destaatdiedezewetgeving aanneemt(januari2012)enindeukbestaatsindseenpaarjaardecommunityinterestcompany 12

14 Verruimenvanhetspeelveld Dezesonderzochteorganisatiesmakeneenbredediversiteitzichtbaarinanderemanierenvan handelen.erisnietéénantwoordoféénnieuweeconomieoféénspecifiekevormvanondernemerschap teonderscheiden.ineennieuweeconomieenduurzaamondernemerschapstaanondernemerscentraal diebewustkiezenomhetanderstedoen,omeenbijdrageteleverenaanduurzaamheidensociale impact,nietalleendoorwatzijdoen,maarvooralookdoorhoezijdatdoen.demanierwaarophet productofdediensttotstandkomtisevenbelangrijkalsdeduurzaamheidofdeimpactvanhetproduct zelf.netalsdemanierwaaropzijondernemenenzichorganiseren.ineennieuweeconomieenhet nieuweondernemerschapvormenondernemen,produceren,organiserenenpositionerenéén samenhangendgeheel.heteenkannietveranderenzonderhetander,enduurzaamheidensociale impactvragenomalignementvanaldezefactorenendaarmeeomeenintegraleaanpak. Deinvullingdaarvanverschilt.Elkvoorbeeldisgebaseerdopeeneigenvisie,opeeneigenwereldbeeld enopeeneigenstrategievoorontwikkeling.rondomdeverschillendeorganisatiestekentzicheen ruimteafwaarinzijzichbewegen.eenruimtewaarinzichzowelinondernemerschapalsineconomisch opzichtveelmeervariatievoordoetdannu.variatieinopvattingen,inmanierenvanwerken,inregels,in spelerseninuitgangspunten. Watovereenkomtindezeexperimentenisdathetverruimenvanheteconomischespeelveldenhet ondernemendperspectiefoptweemanierentotstandkomt.ondernemersbeschouwenzichzelfalscocreatorvanhetondernemendeeneconomischespeelveld.zozoekentapworldenenviubijvoorbeeld naarandereverdienmodellenennaarmanierenomduurzaamheidopdemarkttewaarderen.zijgeven actiefvormenkleuraanondernemeneneconomiedoortekiezenvooreeneigeninvullingvanbeide begrippen.datbetekentdatnochdeeconomie,nochondernemenwordtgezienalseenvaststaand concept.dekeuzeombeidealsvoortdurendinontwikkelingteduiden,heeftalsconsequentiedatiedere ondernemerookdeverantwoordelijkheidheeftomdaarinkeuzestemaken.hetvraagtomeenvisieop demanierwaaropdeinitiatiefnemeronderneemtenheteconomischespeelveldmeevormgeeft. Doordatiedereondernemerkeuzeskanmaken,verandertenverruimthetondernemendperspectiefen economischespeelveldvoortdurend. Detweedemanierwaarophetspeelveldverruimtismeerinhoudelijk.Alsduurzaamheidendus ecologischeen/ofsocialebelangenuitgangspuntzijn,wordtookdeeconomieenhetondernemenopdie manieringekleurd.daarmeeverandertdebasisvaneenhoofdzakelijkeconomischenaareenmeer hybride Eennieuweeconomie,vormgeveninco creatie Jemoetjesysteemandersgaaninrichtenmetalsstandaardgedachtezomin mogelijkgrondstoffengebruiken.datisweleenvandebelangrijkste uitgangspuntenvooreennieuweeconomie. StefvanDongen,Enviu Ondernemerschapeneconomiezijnbeidegeenstatischebegrippen,maarzijnbijvoortduring onderhevigaanveranderingdieingegevenwordtdooronderanderemaatschappelijkeenculturele opvattingen.detijdgeestkleurtactiviteitenvanenopvattingenoverondernemerschapeneconomie. Steedsmeerondernemersstellendeecologischeendesocialeimpactvanhunproducten,dienstenen ideeënvoorop.dieontwikkelingbeïnvloedtdeeconomieendeaardvanhetondernemerschapopveel manierenenopverschillendeniveaus.zospelenbiologischeoffair tradecertificatensteedsvakereenrol inhetimagovaneenbedrijfenindeprijsbepalingvanproducten,dienstenenideeën.consumentenzijn bereidomextratebetalenomdeco2 uitstootvanhunvliegreizentecompenserenenbedrijvenstreven naarhetverlagenvandeecologischefootprintvanhunonderneming.aldezeactiviteitenbeïnvloeden bedoeldenonbedoeldheteconomischspeelveldenondernemingsperspectiefinmeerofminderemate. DeorganisatiesdiedoorDOENwordenondersteundbinnenhetthemanieuweeconomie,onderscheiden zichvandezevoorbeelden,omdatzijeenanderevormvanondernemeneenvoorwaardevindenomte komentoteenduurzamereeconomie.voorhenkanduurzaamheidnietgerealiseerdworden,alsnietook deeconomieendewijzevanondernemenveranderen.datvindtookalmeidaashleydiein2009deprins Clausleerstoeloverduurzaamondernemenbetrad: Firstly,theCSRconceptdevelopedfromanarrow

15 andafterprofitperspective,mainlyattheearlystagesofthecsrliterature,whichdefinedcsrasa businessbenevolenceconductandcommunityrelationspolicies,rangingfromcorporatephilanthropyto businesssocialinvestment.asecond,broaderandbefore profitcsrconceptincludespoliciesand practicestowardssustainabilitythroughoutthebusinessprocessatthelevelofthefirmandinbusinesssocietyrelations. 28 Deorganisatiesinditonderzoekgevenverschillenderedenenaanwaaromzijhunwijzevanondernemen ofeconomischhandelenveranderen.eenpaarvoorbeelden: Enviu:eengroepvanmensenmetidealendiewillenbewijzendathetanderskan.Datjesamenmeer kuntbereikendanalleen.daaromontwikkeldenzijeenzeerparticipatievemaniervanondernemen, waarinverschillendeondernemers,individuen,universiteitenenallerleiandereorganisatiessamen werkenaanhetverbeterenvandelevenskwaliteitvooriedereen. Tapworld:eengroepmensendiezichrealiseertdatdenatuurhersteldmoetwordenendatdatalleenkan alsjedenatuuralsbasiszietvanhetondernemen. Specialisterren:eengroepmensendiegelooftdatjeeenondernemingnietbouwtopwatjemaakt,maar wiehetmaakt.hettalentvanindividuenisdebasis,doordattalenttefaciliterenkunjeeenverschil makenvoordesamenleving. STRO:eengroepmensendieervanovertuigdisdateconomischegroeieenanderevormmoetvinden dandehuidige.eenvormvangroeiinharmoniemetdenatuur.eenmanieromdatvoorelkaartekrijgen (daarwaardeaantoetekennen)isdoorhethuidigegeldsysteemteverruimen. Allemaalhebbenzijeenvisieopondernemerschapendeeconomieopbasiswaarvanzijhun doelstellingenkunnenrealiserenenhunbedrijfenhandelensamenmethunomgevingvormgeven.om duurzaamtekunnenondernemenzijnindevisievandezeondernemingenaanpassingennodiginde maniervanondernemenenindewerkingvandeeconomie. Hetbewustinzettenopeenveranderinginondernemerschapeneconomiemaakthentotvormgevers vaneennieuweeconomie Nieuweeconomie,eenhybridespeelveld "PersonallyIdon tseeit[oshouse]asaprofitdrivenproject(building sustainablehousesforthelowermiddleclass)butessentiallytoprovidebasic livingaccommodationforpeople.itisfiftyfifty,abusinessandango.itisa NGOsortof,butit salsointerestedinrecapturingwhattheyputin."peter Dery 29,OShouse,geïnitieerddoorEnviu Debegrippeneconomieenondernemerschapkunnenopveelmanierengedefinieerdworden. Indemeestegevallenwordenbeidebinnenheteconomischedomeingeduid.Devolgendetwee definitiesgeveneenalgemeneeconomischebeschrijvingvanbeidebegrippen: Economie: Eeneconomieisdewijzevanproductie,distributieenconsumptievanschaarsegoederenendienstenin eensamenleving. 28 CorporateSocialResponsibility:ARoleonlyforBusinessLeaders?PatriciaAlmeidaAshleyInauguralAddressas ProfessortothePrinceClausChairinDevelopmentandEquity2009/2011deliveredon30March2010attheInstituteof SocialStudies,TheHague,TheNetherlands 29 CoordinatingDirectorCapeCoastmetropolitanAssemblyCCMA 14

16 Hethuidigeeconomischesysteemisgebaseerdophetprincipevandevrijemarkt.Degrondgedachte daarachteris:doorconcurrentiemogelijktemaken/tehoudenzorgteenvrijemarktwerkingvoorde vormingvaneeneerlijkeprijsvoordeproductenenwordtinnovatiebevorderd.uitgangspuntdaarbijis datdeconsumentofhomoeconomicusaltijddemeestrationele,gunstigekeuzemaakt.dehuidige economieisnieteenpurevrijemarkteconomie,maareengemengdeeconomie,waarindeoverheideen belangrijkeregulerenderolspeelt.demeestewestersesamenlevingenkenneneenvormvangemengde economiemetdenadrukophetvrijemarktmodel. Ondernemen: Eenactiviteitmetalsdoeleeninkomenterealiserendoormeteenbepaaldecombinatievanarbeid, kapitaalenkenniseenbedrijfteleidenofinstandtehouden. Zoalseerderalaangegevenzijnbeidebeweeglijkenwordenzijbedoeldofonbedoeldbeïnvloeddoor ondernemersendeparticipantenopdiemarkt.nochdeeconomie,nochhetondernemenwerktinde praktijkvolgensdezezuivereonderliggendeprincipes.bijdragenaanduurzaamheidbrengteenaantal waardenmetzichmeediedezedefinitiesveranderen.deonderzochteorganisatieshebbenallemaal kwaliteitenvanzowelprofit alsnon profitorganisaties,hanterenzoweleconomischewaardenalssociale enecologischewaarden.deonderzochteondernemersineennieuweeconomiekenmerkenzichdoor hunbrugfunctietussensamenleving,natuureneconomie.datvertaaltzichinhybridevormenvan economieenondernemendiedekenmerken,waardesystemenenhandelingslogica svanverschillende wereldenmetelkaarverbinden. 30 Hetbelangvanhetsamenbrengenvansociale,ecologischeeneconomischewaardenendoelenwordt ookinhetearthcharter 31 benadrukt: Lifeofteninvolvestensionsbetweenimportantvalues.Thiscan meandifficultchoices.however,wemustfindwaystoharmonizediversitywithunity,theexerciseof freedomwiththecommongood,short termobjectiveswithlong termgoals.everyindividual,family, organization,andcommunityhasavitalroletoplay.thearts,sciences,religions,educational institutions,media,businesses,nongovernmentalorganizations,andgovernmentsareallcalledtooffer creativeleadership. TheEarthCharter(2000) 32 Hetsamenkomenvanverschillendewaardesystemeninheteconomischedomeinisnietnieuwofuniek vooreennieuweeconomie.deexplicietheidendeuitdrukkelijkekeuzevoorecologischeen/ofsociale waardenendoelstellingenisdatwel.watdeondernemersineennieuweeconomieookonderscheidtis detransparantieenhetbewustzijnvanhunbijdrageaandeinvullingvaneennieuweeconomieen duurzaamondernemen.zijvindenalshetwarehuneigenmaatwerkspelregelsuit.alleondernemersin hetonderzoekzoekenophuneigenmaniernaarmogelijkhedenomsamenlevingennatuurteverbinden methunondernemendeactiviteiten.jurcellvirginia,financeandinvestmentadvisortapworld,zegt daarover: Wemakeneenlinktusseneconomieendesofterekantvanduurzaamheid." MamouDaffé,initiatiefnemervanhetFestivalsurleNiger,zegtdatondernemeninMaligeenandere doelkanhebbendanbijdragenaanmaatschappelijkeontwikkeling.omdattebereikencombineerthij traditionelelokalewaardenmetmeerglobaleeconomischprincipes. 30 "Hybridityreferstoheterogeneousarrangements,characterizedbymixturesofpureandincongruousorigins, (ideal)types, cultures, coordinationmechanisms, rationalities, or actionlogics. Thenotionofhybridity hasitsoriginsinbiology,whereitreferstothemoreorlessstablemixtureofdifferentspecies"intljournalofpublic Administration,28: ,2005GriffinsorChameleons?HybridityasaPermanentandInevitableCharacteristicofthe ThirdSector,TacoBrandsen,WimvandeDonkandKimPutters 31 HetEarthCharteriseeninternationaaldocumentoverfundamentelewaardenenprincipesdatprobeertbijtedragen aaneenrechtvaardige,duurzameenvreedzamesamenlevinginde21eeeuw.volgensdevisievanhetearthcharterzijn ecologischeintegriteit,mensenrechten,gelijkwaardigheidenvredeonlosmakelijkmetelkaarverbonden.hetdocument scheptdaaromeenkaderwaarindezeonderwerpengezamenlijkaandeordekomen.hetearthcharterisontstaanuiteen mondiaalconsultatieprocesdatplaatsvondindejaren90vande20eeeuw.hetopstellenvanhetearthcharterwaseen vandemeestopenencompletesamenwerkingsprocessenooitvoorhetschrijvenvaneeninternationaaldocument the Charter.html 15

17 16 StefvanDongenvanEnviuzoektnaarmanierenomzijnorganisatievormtegeven,zodatprofitennotfor profitactiviteitenelkaarversterken.hijverwoordtdatalsvolgt: Enviubestaatuittweedelen:Inde goede doelen organisatiewordenideeënontwikkelddiedaarnaaan participaties,een werkmaatschappijindeholdingonderdecommerciëlestichting,wordenverkocht.hetiseensoort hybridestructuur. DeinitiatiefnemersvanEnviuhebbeneeneigenuniekestructuurontwikkeldwaarin zijaandeenekanthunanbi(algemeennutbeogendeinstelling) statusborgenentegelijkertijdruimte hebbenomondernemendeinitiatieventeontwikkelen,optezettenenteverkopen.inditspecifieke gevalheeftdebelastingdienstaparttoestemminggegevenomopdezemanierteopereren. In opensource houseziejehoesocialewaardeneenrolgaanspelenindeorganisatie.dezeheefteen netwerkvanberoepsverenigingenaanzichverbondenomzosamendevraagstukkenrondduurzaamen betaalbaarbouwenoptelossenenzosameneenbijdrageteleverenaandemigratievansloppenwijken naareigenwoningen. Alshethebbenvaneensocialeen/ofecologischebijdrageuitgangspuntvaneennieuweeconomieen duurzaamondernemenis,ishetzinvoldebasisdefinitiesvaneconomieenondernemenuittebreiden naardefinitiesvaneennieuwevormvaneconomieenduurzaamondernemen.datzoukunnenopde volgendemanier: Nieuweeconomie: Eeneconomieisdewijzevanproductie,distributie,circulatie,gebruikenconsumptievanschaarseen overvloedigemiddelenenideeënineensamenleving.eennieuweeconomiecombineerthetverwisselen vankwantiteiten(goederen,diensten)methetuitwisselenvankwaliteiten(talenten,ideeën,kennis, ervaring).eennieuweconomischsysteemis,naastdegrondgedachtevandevrijemarkt,ookgebaseerd opdegrondgedachtedatallebetrokkenenineenopenentransparante(lokale)marktmetelkaarzorgen vooreenpositieveimpactophetsamenhangendesysteemvanecologische,sociale,cultureleen economischewaarden,zodateeneerlijkeprijseninnovatiesvoorhetwelzijnvanmens,natuuren samenlevingwordenbevorderd.deoverheidspeeltdaarineenfaciliterenderol. Duurzaamondernemen: Eenactiviteitmetalsdoelecologischeen/ofsocialeontwikkelingterealiserendoormeteenbepaalde combinatievanondernemersinzicht,sociaal,cultureel,ecologischeneconomischkapitaal,arbeid, kennis,waardeneninsamenwerkingmetstakeholderseenorganisatieteleidenofinstandtehoudenen daarmeeeenduurzamebronvanlevensonderhoudteverwerven. Beidedefinitieszijneenverruimingvandebestaandedefinitiesengevenuitdrukkelijkruimteaanhet realiserenvancombinatiesvanwaarden,activiteiten,productenenideeën.alleonderzochteorganisaties passeninendragenbijaanrealisatiesvandezeuitgangspuntenvaneennieuweeconomieenduurzaam ondernemen.

18 Samenvatting Erisnietéénnieuweeconomieenéénmaniervansociaalenduurzaamondernemen.Beidezijn voortdurendinontwikkeling. Ondernemingenineennieuweeconomiegevenbewust(mede)vormaananderevormenvan duurzaamondernemenenaaneennieuweeconomiepassendbijwatzijwillenbereikenenopwelke manierzijdatwillen. Eennieuweeconomieenduurzaamondernemenzijnhybrideenkenmerkenzichdoorhet combinerenvanverschillendewaardensystemenbinnenhuneconomischeenondernemende speelveld. Economie:isdewijzevanproductie,distributie,circulatieengebruikenconsumptievan schaarseenovervloedigemiddelenenideeënineensamenleving. Ondernemen:eenactiviteitmetalsdoelecologischeen/ofsocialeontwikkelingterealiseren dooreninsamenwerkingmetstakeholderseenbedrijfteleidenofinstandtehoudenen daarmeeeenduurzamebronvanlevensonderhoudteverwerven.hetbedrijfcombineert daarvooropeigenwijzeondernemerinzicht,sociaal,cultureel,ecologischeneconomisch kapitaal,arbeid,kennisenwaarden 17

19 4. Resultatenvanhetonderzoek "Weneedtoseeknowledgeasamatterofconversationandofsocialpractice". RichardRorty,philosopher 33 Deresultatenvanhetonderzoekleidenopverschillendeniveaustotbegripvanwateennieuwe economieenduurzaamondernemenisenkanzijn. Opbasisvanhetonderzoekishetmogelijkomelkvandeondernemingenteduidenindewijzewaarop zijhetspeelveldvandeeconomieenhetondernemenverruimen. Dieverschillendebeeldensamenvertelleneenverhaaldatdeontwikkelingvaneennieuweeconomieen duurzaamondernemenduidtalsbrederherkenbareontwikkelinginondernemenendeeconomievan vandaagdedag.opbeideterreinenwordteenontwikkelrichtingzichtbaardieteherkennenisopbasis vaneenaantalgeneriekekenmerkendieopverschillendemaniereningevuldkunnenworden.zo ontstaateenraamwerkwaarindedynamischeontwikkelingvaneennieuweeconomieenduurzaam ondernemenherkendengedeeldkanworden. 4.1 Nieuweeconomieeendynamischraamwerk Ineennieuweeconomievallenlearning,earningenreturningsamen. CornelisdenBoer,adviseurEnviu Erisgeenconsensusoverhoehetandersmoet.Erzijnwelveelvoorbeeldenhoehetanderskan.Een nieuweeconomietekentzichnietafalséénnieuwevorm,maarveelmeeralsvariatiesopeenthema. Somsdichtbijdehuidigeeconomie,somswatverderdaarvanaf.Maaraltijdinverbindingmetde huidigeeconomie.dediversiteitneemttoeendaarmeeookdeverantwoordelijkheidomkeuzeste maken,omzelfvormtegeven.erisnietmeeréénvormvanondernemenofééntypeeconomiediede juisteis.eennieuweeconomieenduurzaamondernemenzijnvoortdurendinontwikkeling. Tochhebbendeorganisatiesinditonderzoekeenaantalkenmerkengemeen.Nietzozeerinhoezij opereren,maaropwelketerreinenzijbewustekeuzesmakenvooranderevormenvanorganiseren, activiteitenofandershandelen.ineennieuweeconomiegaathetomduurzaamhandelenineen economiediebijdraagtaanduurzameontwikkeling.paralleldaaraanzijnindeonderzochteorganisatie tweeterreinenvanontwikkelingteherkennen: 1 hetondernemendhandelenvandeorganisatie 2 hethandelenvandeorganisatieopdemarkt Deontwikkelingsrichtingisteduidenalsmeerverwevenmetsamenlevingennatuurwaardoor organisatieenmarktmeerhybrideworden.ondernemenisgebaseerdopeencombinatievandoelendie strevennaareenduurzameimpact.hetperspectiefvanhetondernemenwordtdaardoorruimer,netals hetspeelveldvandemarkt. Hetondernemendperspectiefwordtruimerdoordevariatieaandoelen(sociaal,ecologisch, economisch),waardoormeerdynamiekindeorganisatieeneengroterewederzijdseafhankelijkheidmet deomgevingontstaat. Hetecologischspeelveldwordtruimer,omdatnaastverwisselenookuitwisseleneenplaatskrijgt, waardoorookdevariatieinspelersopdemarkttoeneemt. Indevolgendeparagrafenwordtverderingegaanopdeontwikkelingenopbeideterreinen

20 Verruimenvanheteconomischspeelveld Eennieuweeconomieiseenprocesvansamenwerking. HenkvanArkel, stichtingstrohalm 34 Alleonderzochteondernemingenrekkendegrenzenvanheteconomischespeelveldophuneigen maniereenbeetjeop.strodoetdatextremerenhetuitdrukkelijkstenspecialisterrenhetminst expliciet.deverhalenvanalleorganisatiessamenvormeneenbeeldhoezijdatspeelveldmee vormgevenenhetmeerhybridemaken. HetbelangrijkstedoelvoordeinitiatiefnemersvanTapworldisbijdragenaanherstelvandenatuurlijke omgeving.datwillenzeopeenrendabelemanierdoendoorerookoplangetermijnwaardeaantoete kennen.denatuurdiezijcreërenmoetinkomstengenereren.maarerisookaltijdeendeeldatgeen inkomstenoplevert,waarvoornietbetaaldwordt,maardatzijgratisaandenatuurgevenendaarmee aandesamenleving.heteconomischemodelvantapworldbestaatuitproducten,dienstenenideeën verkopen(ruilentegengeld)enproducten,dienstenenideeënweggevenaandenatuuromzodenatuur teherstellen. Alswatjemaaktendoetgekwantificeerdis,dankunjehetruilen.Alsjehetduurzaamwiltmaken,moet desuikerruilbaarzijn,eenprijshebben.jegaatookconcurrerendeprijzenkrijgen.hetstukjedatwe gratisdoen(watnognietgekwantificeerdkanworden,maarwelgedaanwordt:lange termijn impactop deomgevingbijvoorbeeld),krijgjeeraltijdbij,dusalserconcurrentenkomenisdatgoed. Jurcell Virginia,Tapworld Opensource house(betaalbare,duurzamehuizenbouwenvoordelageremiddenklasseinghana)doet ietsvergelijkbaars: Hetideewasgratisdeideeëndewereldintekrijgen.Omhetplatformgoedte krijgenopinternetmoetenwegeldhebben,daarvoorhebbenwesubsidiegekregen.uiteindelijkishet doelomnietopsubsidiestedraaien.alsjeeenimpactwilthebben,moetjenietafhankelijkzijnvan subsidie.geengratishuizenbouwenenaltijddeschaalbaarheidvoorogenhouden.eenpercentagevan hetgebruikvaneenontwerpgaatnaardearchitect.eenontwerpkanoneindigvaakgebruiktworden. VincentvanderMeulen,concepteigenaarvan opensource houseenviu Ookinditvoorbeeldishetverkopenvanproductenendiensteneenbasisvanbestaanincombinatiemet hetdelenvanideeën.alleontwerpenzijnvooriedereentoegankelijk,mogendooriedereengemaakt worden,gratisoftegeneenlagevergoeding.hetmooievanideeënis,netalsvankennis,datjezekunt delenzonderzezelfkwijtteraken.doorideeëntedelenwordenzijrijker,gevarieerderenvaker toegepastdandoordievoorjezelftehouden.naastruilenvoegtoshousedelentoeaanheteconomisch handelingspalet. 34 HenkvanArkelophetDOENeventovereennieuweeconomie14maart

21 Delenlevertookietsop.OpdevraagwaaromdeinitiatiefnemersvanSTROhunkennisenICTtoepassingen opensource maken,antwoordtjaapvink: Hetwerkttochwederzijds.Mensengaanhet gebruiken,gaanhetvoorjetesten,vindenoplossingenendelendieweermetje.desoftwarewordter betervan. StefvanDongen(oprichterEnviu)brengthetideevandelennogeenstapverder:Omoverbelastingvan hetecosysteemtevoorkomenmoetjeietsveranderenaandebasis: Dekerndrijveromdatte veranderenisspiritualiteitinhetonderwijs.inplaatsvanalleenfunctioneeltewerkenmoetjeookje passieontdekken.danontwikkelenmensenzichanders,meerorganisch.danbekijkjedingenholistisch, geldisdanmaaréénvandefactoren.alskwaliteitbelangrijkeris,danhoefjegeeneigendomtehebben, alleentoegangertoe. Nietalleenkennisenideeënkunjedelen,ooktastbarezakenkunjedelen,doornietheteigendomte verkopenmaardetoegangertoe.zoalsbijvoorbeeldgebeurtbijwheels4all 35 waarmeerderemensen sameneenautogebruiken. Beidevoorbeeldengevenaanhoeheteconomischespeelveldwordtvergrootdoorhettoevoegenvan spelregels.manierenvanhandelendievoortkomenuitnaastwaardeookwaardentoetewillenvoegen. Doornaastfinancieeltevertalenwaardeookkwalitatievewaardeaandenatuurofaandesamenleving toetevoegen.waardendienietalleenfinancieeluittedrukkenzijnmaaralleenmeerofminderspecifiek ofheelglobaaltebeschrijvenzijn. Toevoegenaandesamenlevingbrengtmetzichmeedatookmanierenvanhandelenuitdiebeide domeinendeelwordenvandemarkt: uithetdomeinvandegemeenschapkomt:delen:gemeenschappelijkbezithebbenofdingensamen kennenenweten;enuithetdomeinvandenatuurkomt:geven:denatuurgeeftvanzelfsprekendvanuit diversiteitenovervloed.ruilen,vooraleeneconomischbegrip,wordtgecombineerdmetdelenengeven ennemen.devariatieaanmogelijkespelregelsopdemarktwordtdaarmeevergroot. HetverhaalvanColetteTraoré,co founderofawomen sweavingcooperative 36 laatzienhoedelenaan demaniervanmetelkaarconcurrereneenanderebetekeniskangeven: Withtenlocalwomenweput ourmoneytogethertobuyaloom.that showwestartedourcooperative.thereweretwomainreasons forstartingit.thefirstwastoreestablishthetraditionalformsofweavinginacontemporaryway.and thesecondwastohelppeoplemakealiving.forthefestivalsurleniger,weworktogetherwithallthe otherorganizationsinthefieldofweaving,dyeing,sewing,andsoon.togetherweensurethat everybodygetsafairshareoftheworksothatnobodyisexcludedfromthebenefitsofthefestival. OokWillieSmitsvanTapworldwerktmetopbrengstenvoorhetcollectiefnaastdievoordeindividuele ondernemer.elkehub(lokaleproductie unitvansuikersap)isvooreendeeleigendomvande gemeenschapvanboeren.dewinstdiedehubmaakt,benoemtsmitsals: Itiscommunitybasedprofit andcommunityspentprofit,becausethevillagerswillbeco ownersofthehub. Indezevoorbeeldenkrijgendelenengevenennemennaastruileneenplaatsinhetmarkteconomisch handelen.siegfriedfinserverwoordtdatalsvolgt: Therearethreetransactionsandonlythree,andtheyallinvolvetwoparties.Allconstituteagreements validatedbytangibleevidencebutmotivatedbydifferentaspectsofoursoul.eachaffectspeopleand theworlddifferently.buying/sellingdrawshumanbeingsintothematerialworldandstimulatesthe wholeworldtoproducewhatpeopledesire.lending/borrowingdrawshumanbeingsintoconnection withoneanother,enablingpeopletoaccomplishtheirintentions.itmakestheworldintoacommunityof strivinghumanbeings.giving/receivingenticesthespiritintomaterialexistenceandcanelevatehuman beingstogreaterdevelopment,wisdom,andloveinshapingthefuture.basedonmyobservationsand experiences,ihaveconcludedthatthesethreetransactionsarerootedinthearchitectureoftheuniverse. Theycontainalltheingredientsweneedtobecomehealingforcesinthelifeofthesociety.Thesethree theassociationdefemmesartisanesettisseusestraditionelles(afatt),mali,verbondenaanfestivalsurleniger 20