Verbeteringsplan exploitatie Zwembad De Marke Toekomstperspectief voor

Transcriptie

1 Verbeteringsplan exploitatie Zwembad De Marke Toekomstperspectief voor Rapportage in opdracht van: Gemeente Hattem Februari 2014 Projectnummer ZKA Consultants & Planners Biesbosweg 16C 5145 PZ Waalwijk tel.: fax: In samenwerking met HR Opleiders BV en Tekton Bouwmanagement BV l

2 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Aanleiding Doel- en vraagstelling Aanpak en opbouw rapportage Verrichte werkzaamheden 1 2. HUIDIGE SITUATIE Inleiding Historie De Marke Profiel De Marke Techniek en bouw 6 3. ANALYSE MARKT, EXPLOITATIE EN ORGANISATIE Inleiding Analyse bezetting en bezoekersaantallen Analyse opbrengsten Analyse kosten Analyse resultaat Analyse organisatie Conclusies OPLOSSINGSRICHTING EN BEGROTING Inleiding Strategie Bezoekersaantallen en opbrengsten Kosten Resultaat Conclusies en aanbevelingen 30 ZKA Consultants & Planners

3 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding In augustus 2012 is Zwembad De Marke in Hattem geopend. De exploitatie is in handen van Stichting Exploitatie Zwembad Hattem. De genoemde Stichting is een jaarlijkse bijdrage van van de gemeente Hattem toegezegd om het te verwachten tekort, te dekken. Het bestuur van de Stichting heeft in het najaar van 2013 echter te kennen gegeven dat het vanaf 2017 structureel per jaar extra nodig heeft om het bad te kunnen exploiteren en (tot die tijd) een aanvullend jaarlijks bedrag voor aanloopverliezen. De gemeente Hattem heeft ZKA vervolgens gevraagd om de exploitatie te beoordelen, zodat objectief vast komt te staan hoe een marktconforme exploitatie er de volgende jaren uit zal zien, inclusief suggesties voor verbetering van de exploitatie, waarmee kan worden gebouwd aan een nieuw toekomstperspectief voor De Marke Doel- en vraagstelling De gemeente wenst inzicht te verkrijgen hoe zwembad De Marke binnen de door de raad gestelde kaders kan worden geëxploiteerd (met een subsidiebijdrage van ). Indien blijkt dat het zwembad niet binnen de gestelde kaders kan worden geëxploiteerd dan geven we een onderbouwd advies en perspectief over hoe de exploitatie van het zwembad de komende jaren op een verantwoorde wijze kan worden uitgevoerd (met behoud van het zwembad voor de bevolking van Hattem) Aanpak en opbouw rapportage Deze rapportage is als volgt opgebouwd: Huidige situatie De Marke (hoofdstuk 2); Analyse markt, exploitatie en organisatie (hoofdstuk 3); Oplossingsrichting en begroting (hoofdstuk 4) Verrichte werkzaamheden De werkzaamheden zijn zowel gezamenlijk als soms afzonderlijk, verricht door de leden van het team: Ronald Haagen (ZKA Consultants & Planners), adviseur en projectleider; Herman Rijsdijk, HR Opleiders BV, directeur van Zwembad de Witte Brug en adviseur met betrekking tot zwemonderwijs, personeel en exploitatie technische zaken; Paul Buitenhek (Tekton Bouwmanagement BV), technisch adviseur. Voor deze studie zijn de volgende werkzaamheden verricht: Gesprek met de (interim)directie en penningmeester Zwembad De Marke; Locatiebezoek De Marke en opname technische stand van zaken; Evaluatiebezoek zwemonderwijs De Marke; Uitvoerige bestudering en analyse van diverse begrotingen, bezoekcijfers, weekprogrammering, capaciteitsraming en toelichtingen op de exploitatie van Zwembad De Marke; 1

4 Opzetten en berekening van een benchmark van de exploitatie van De Marke met 4 andere zwembaden; Vergelijking exploitatie De Marke met regionale en landelijke kengetallen; Telefonische interviews met gebruikers van het zwembad; Raming van de begroting voor op basis van de analyses, gesprekken, benchmark en conclusies; Een viertal gesprekken met de gemeente Hattem: startbespreking en tussentijdse bespreking met de gemeente, toelichting aan de wethouder en een presentatie voor het college van B & W. Een presentatie voor de raadscommissie volgt op 3 maart 2014; Rapportage van de analyses, conclusies en aanbevelingen. 2

5 2. HUIDIGE SITUATIE 2.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de huidige situatie van De Marke in kaart gebracht. Daartoe wordt eerst kort ingegaan de op de historie van De Marke (2.2.) en vervolgens wordt een profiel van De Marke geschetst (2.3.). Tot slot komt in 2.4 de technische staat van het bad aan de orde Historie De Marke Zwembad De Marke is in augustus 2012 geopend, nadat het bestaande zwembad De Watermulder niet meer voldeed. Dit bad is in de zomer van 2012 gesloten. Zwembad De Watermulder had naast het binnenbad ook nog een buitenbad en was voor de gasten van twee nabij gelegen Molecaten accommodaties (bungalowpark en camping) gratis toegankelijk. Zwembad De Marke is nu naast het bestaande multifunctionele centrum De Marke gebouwd, waarbij de gebouwen en ruimten grotendeels zijn geïntegreerd. De directievoering van het nieuwe zwembad kwam in handen van het hoofd zwemzaken van zwembad De Watermulder. In de loop van 2013 is gebleken dat de kosten fors hoger en de opbrengsten lager waren dan oorspronkelijk was begroot. Het was voor de gemeente moeilijk om inzicht te verkrijgen in de exploitatie: (bron: Memo college B & W Hattem, 4 oktober 2013): De administratie was niet optimaal, de vorige penningmeester is een tijd niet actief/onbereikbaar geweest, waardoor achterstanden zijn ontstaan in de administratie; Het nieuwe zwembad vereist een nieuwe manier van werken op financieel gebied. In de Watermulder was slechts een beperkte financiële focus aanwezig (bijv. geen digitale administratie en alleen gericht op jaarrekeningen); Het personeel dat verantwoordelijk was voor de administratie is niet in staat geweest om een goede administratie op te stellen en bij te houden; Ziekte personeel (het hoofd zwemzaken is lange tijd ziek geweest, waardoor directievoering ontbrak); Geen aansluiting inzet kwartiermaker (eind 2012) en interim-directeur (juni 2013). Met de komst van een interim-directeur, een nieuwe penningmeester en een administratiemedewerker is een administratie opgezet en is de jaarrekening 2013 opgesteld. Halverwege 2013 is alvast een dichtraming (prognose) opgezet waaruit bleek dat de toegezegde subsidie in de exploitatie van per jaar onvoldoende was om het exploitatietekort te dekken. Om de kosten en opbrengsten meer met elkaar in verhouding te brengen, zijn eind 2013/begin 2014 reeds enkele maatregelen genomen: Het contract van de meeste balie- en horecamedewerkers is beëindigd, waardoor loonkosten worden bespaard. Hierdoor worden de horeca-opbrengsten beperkt; Bezoekers dienen in verband met een concentratie van de inzet van baliepersoneel op vaste tijden (één kwartier voor aanvang van de betreffende activiteit) binnen te komen en aan de balie af te rekenen; De programmering is anders opgezet, waardoor bijvoorbeeld zwemonderwijs meer op één dagdeel is geconcentreerd (middag), dit leidt tot een meer efficiënte inzet van personeel; 3

6 Het personeelsrooster is efficiënter opgezet en is nu meer in overeenstemming met de (nieuwe) programmering; De tarieven voor doelgroepen zijn omgezet van een los kaartsysteem naar een abonnement; Het aantal uren vrij zwemmen is enigszins beperkt en meer geconcentreerd in tijd Profiel De Marke Concept De Marke is het enige overdekte zwembad in de kern Hattem. Het zwembad richt zich met name op instructie- en doelgroepzwemmen. De accommodatie heeft twee baden, een wedstrijdbad en een instructiebad: Het wedstrijdbad is 25 meter bij 12,5 meter en heeft een gedeeltelijke beweegbare bodem. De watertemperatuur van dit bad is 28 graden; Het instructiebad is 12 meter x 8 meter en heeft een volledig beweegbare bodem. Dit bad heeft een watertemperatuur van 32 graden. De totale wateroppervlakte is hierdoor 412,5 m². Er zijn geen specifieke recreatieve voorzieningen aanwezig zoals whirlpools, jetstreams, glijbanen, waterspeeltuin, etc. Het bad is hierdoor minder aantrekkelijk voor recreatief zwemmen. Dit komt overeen met de opzet van het bad (instructie- en doelgroepzwemmen). Stichting Beheer Zwembad Hattem is eigenaar van het zwembad en Stichting Exploitatie Zwembad Hattem is exploitant van het bad. De Stichting Beheer is hiervoor een rentedragende lening aangegaan bij de gemeente Hattem. De Stichting Exploitatie Zwembad Hattem is ook de kapitaallasten voor de lening aan de gemeente Hattem verschuldigd. 4

7 Openingstijden en capaciteit in uren Op dit moment is het bad 83 uren per week voor publiek geopend. Op jaarbasis betekent dat uitgaande van 52 weken, uur per jaar. Omdat in de twee baden afzonderlijke activiteiten kunnen plaatsvinden en deze in theorie afzonderlijk geopend en gesloten kunnen worden, beschouwen we de capaciteit als bassinuren per jaar. De openingstijden zijn als volgt: Maandag uur Dinsdag uur Woensdag uur Donderdag uur Vrijdag uur Zaterdag uur Zondag uur De programmering die op basis van deze tijden geldt is vermeld in bijlage 1. In de volgende tabel is de verdeling van het aantal uren naar verschillende activiteiten/doelgroepen weergegeven op basis van de nieuwe programmering. Daarbij telt elk openingsuur dubbel, vanwege de twee verschillende baden. Tabel 2.1 Verdeling uren De Marke (per jaar, programmering 2014) Segment Bassinuren % Instructiezwemmen/leszwemmen % Doelgroepen % Schoolzwemmen 630 7% Verhuur verenigingen % Banenzwemmen % Vrij zwemmen/recreatief zwemmen 741 9% Geen act. /wisseling activiteiten/sluiting/zomerleegte % Totaal % Uit de tabel blijkt dat instructiezwemmen en banenzwemmen op jaarbasis relatief de meeste openingsuren vergen (elk circa 18%). Ook blijkt dat circa 27% van de openingsuren er geen betaalde activiteit plaatsvindt: middagpauzes, enkele lege uren en de entreekwartieren, die zijn ingevoerd om de functie aan de balie te concentreren in tijd en over te laten aan één zweminstructeur (vanwege het ontbreken van baliepersoneel). Ook de lege uren tijdens de zomer (geen zwemles/schoolzwemmen) zijn hiertoe gerekend. Bezoekersaantallen en bezetting De bezoekersaantallen worden met de administratie grotendeels bijgehouden. Aan de hand van deze gegevens, de opbrengsten en de tarieven is het bezoekersaantal van 2013 berekend. Daarbij is gegeven dat de Marke op dit moment 260 leszwemmers en 279 schoolzwemmers kent. Slechts één kind behoort tot deze beide groepen. Overigens komt 34% van de actieve zwemmers (doelgroepen en instructiezwemmen) van buiten de gemeente Hattem, een relatief hoog percentage. Tabel 2.2. Bezoekersaantallen De Marke 2013 Segment Bezoekers Instructiezwemmen/leszwemmen Doelgroepen Schoolzwemmen Verhuur verenigingen Vrij zwemmen/recreatief zwemmen Totaal

8 Uit de tabel blijkt een bezoekersaantal van circa bezoekers in Meer hierover komt aan de orde in het volgende hoofdstuk Techniek en bouw Investeringen De totale investering voor de bouw en inrichting van het bad en de verhuurbare ruimten bedroeg circa 6,9 miljoen (exclusief BTW). De gemeten heeft het bad verkocht aan Stichting Beheer. Bij de verkoop van het zwembad zijn de gronden die nog niet in eigendom van de Stichting Beheer waren tegen maatschappelijke waarde overgedragen aan de stichting Beheer Zwembad Hattem. De gemeente Hattem heeft de Stichting hiervoor een lening verstrekt ter hoogte van dit bedrag, met jaarlijkse interestlasten van circa tot gevolg (op basis van ca. 4,1% interest per jaar). Omvang en capaciteit van het bad Het nieuwe zwembad in Hattem is in augustus 2012 geopend en wordt geëxploiteerd door Stichting Exploitatie de Marke. Het heeft de beschikking over twee bassins: een wedstrijdbad (12,5 x 25 m) en een doelgroepenbad (8 x 12,5 m). Beide bassin zijn voorzien van een beweegbare bodem en geplaatst in aparte zwemzalen. Het totaal beschikbare wateroppervlakte is 412,5 m². Hierdoor kan het zwembad theoretisch gezien tussen de tot maximaal bezoekers per jaar aan. Inmiddels is er ruim een jaar ervaring opgedaan met de exploitatie van het bad. De technische capaciteit van het bad is circa 30 personen in het wedstrijdbad en 15 personen in het doelgroepenbad. Technische beoordeling Ter ondersteuning van het voorliggende onderzoek is voor een globale technische (bouwkundige en installatietechnisch) en functionele beoordeling van het zwembad het bureau TEKTON Bouwmanagement betrokken. Doelstelling van de technische en functionele beoordeling is te bekijken of er vanuit het ontwerp, de uitvoering en technische staat oorzaken zijn aan te wijzen die de exploitatie beïnvloeden en zo nodig te adviseren over aanpassing die leiden tot een verbetering van de exploitatie. Hiervoor zijn voor de beeldvorming tekeningen, bestekken etc., van de nieuwbouw ontvangen en is op 10 januari 2014 een bezoek aan het zwembad gebracht. Daarbij zijn alle ruimten van het zwembad gezien en de technisch beheerder de heer J. Mulder heeft de techniek toegelicht en antwoord gegeven op gestelde vragen. Het zwembad is ten aanzien van de volgende aspecten visueel beoordeeld, waarbij de volgende waarnemingen zijn gedaan. Sfeer, beleving en aantrekkelijkheid zwembad Het gebouw heeft aan de buitenzijde geen directe herkenning als zwemaccommodatie, waardoor het niet een (natuurlijk) aanzuigende werking voor (nieuwe) bezoekers zal hebben. De gevels ogen nogal industrieel en zakelijk. Gezien de sterk plaatselijke functie (markt), is dat wellicht geen zwaar punt, immers indien men de weg naar het zwembad heeft gevonden zal herhalingsbezoek toch wel plaats vinden. Eenmaal binnen heeft het zwembad voor de bezoeker wel een prettige uitstraling en is het zelfs verrassend. De horecaruimte/kassa/receptie voelt als een huiskamer en zeer aangenaam (Ook de zichtrelatie vanuit de horeca met de wedstrijdzwemzaal is een goede keuze). De overige publieksruimten zijn eveneens voldoende aantrekkelijk. De kleedruimtes zijn fris van kleur en voldoende ruim opgezet. De beide zwemzalen hebben een identieke uitstraling en met name de binnenwanden zijn kleur- en sfeervol ontworpen. Functionaliteit en logistiek De kleine horecaruimte en kassa/receptie/toegangscontrole zijn gecombineerd ontworpen, wat voor een dergelijk klein bad een verstandige keuze is. Hierdoor kan een personeelslid beide functies gelijktijdig bemannen. Via de toegangscontrole komt men direct in de kleedruimten. 6

9 Hierin zijn verschillende mogelijkheden voor omkleden inclusief bij behorende voorzieningen zoals toiletten, lockers, haarföhns, spiegels. Via een doorloop doucheruimte komt men in een van de beide zwemzalen. De beide zwemzalen zijn gescheiden middels een tussen wand en gescheiden te exploiteren. Ook de kleedruimten en doorloopdouches zijn hierbij apart te gebruiken en zo gewenst deels af te sluiten. De beide bassins hebben een verschillende watertemperatuur en zijn voorzien van een beweegbare bodem. Hierdoor is er een goede programmering en functioneel gebruik mogelijk. De akoestiek in de beide zwemzalen lijkt goed te zijn en wordt ook zo ervaren. Vanuit de bezoekers komen (thans) geen structurele klachten over de accommodatie. In de eerste maanden na de opening waren er wel verschillende klachten en problemen, maar de meeste opstart- en ingebruikname -punten zijn inmiddels opgelost. Onze conclusie is dat het zwembad qua routing en functionaliteit goed is ontworpen; Bouwkundig: Bij de globale opname van het zwembad vallen in de beide zwemzalen twee zaken onmiddellijk op. Ten eerste de toepassing van een Spacedak als hoofddraagconstructie voor de zwemzalen (zie foto ). De constructie is een bewuste keuze tijdens ontwerp. Het wordt toegepast in meerdere zwembaden (vanwege overspanning en akoestische eigenschappen). Er is een arbitrage aanhangig gemaakt vanwege het niet voldoen van de conservering. Ten tweede de stalen kolommen. 7

10 De kolommen zijn luchtdicht gelast. Echter doordat visuele inspectie aan de binnenzijde niet mogelijk is, had een HEA profiel de voorkeur gehad. Ten aanzien van de kolomvoet: deze had beter op een betonvoet kunnen staan, zodat visuele inspectie van de voet mogelijk is. Onder de tegels is een waterdichte laag aangebracht. Mocht er toch corrosie ontstaan, dan scheurt de tegelvloer snel en reparatie is moeilijk. Kortom: de kolomvoeten verdienen aandacht in de beheersfase. Voorts ziet het gebouw er goed uit en hebben wij geen bijzonderheden kunnen vaststellen. Installaties De installaties zijn vakkundig aangelegd door de firma Hellebrekers en functioneren thans prima. Wel waren er ook hier wat kinderziektes na de oplevering, maar dit is niet ongebruikelijk bij een complex gebouw zoals een zwembad. In de publieksruimten voelt de temperatuur en relatieve vochtigheid comfortabel. De technische installaties kunnen middels een gebouwbeheersysteem (online) beheerd en gevolgd worden. Bij problemen kan er snel ingegrepen worden. Voor de verwarming is een houtsnipperkachel geplaatst. Deze wordt geleased van ROVA en onderhouden door het bedrijf UNICA. Na enige aanloopproblemen (afmeting houtsnippers) functioneert ook deze installatie naar tevredenheid. De technische ruimte in het onderhuis is zeer royaal opgezet en bouwkundig netjes afgewerkt. Voorts ziet de technische ruimte er (zeldzaam) keurig verzorgd en opgeruimd uit. Investering: over de investering in relatie tot het gerealiseerd plan kan geen opinie gegeven worden. De nieuwbouw van het zwembad is gecombineerd met nieuwe ruimten voor overige maatschappelijke functies. De benodigde informatie (demarcatie van de oppervlakte en de investering) is niet beschikbaar. Technisch beheer De zwemvoorziening wordt technisch beheerd in combinatie met het aansluitende multifunctionele centrum. Hiervoor zijn de beheerders ingezet vanuit het MFC. Één van de beheerders van de Stichting is aan het einde van de bouw betrokken bij de uitvoering. De Stichting en haar beheerders zijn echter niet bij oplevering betrokken en er zijn geen instructies gegeven aan de Stichting voor de bediening van de installaties. Na de oplevering van het zwembad zijn er door de technische beheerder veel uren gemaakt. Dit was enerzijds om ervaring bij het technisch beheer op te doen en anderzijds omdat er vooraf geen goede opleiding en instructie is georganiseerd. Vanuit Hellebrekers en Unica is er na de oplevering goede ondersteuning aan de technische beheerders gegeven. Voorts waren er na de oplevering veel kinderziektes en problemen die opgelost moesten worden. Ook hieraan zijn veel uren besteed. Inmiddels is het bad technisch goed onder controle. Er zijn geen structurele problemen en de beheersing van de waterkwaliteit is ook goed. Het technische beheer kost thans gemiddeld 1,0-1,5 uur per dag, wat normaal is (op jaar basis met enige marge circa 0,25 FTE). Voorts zijn er onderhouds-overeenkomsten met Hellebrekers, ROVA/Unica en 2 lokale installateurs. Werkzaamheden voor onderhoud die men zelf kan uitvoeren gebeurt in eigen beheer. In de jaarlijkse begroting staat hiervoor in per jaar gereserveerd. Zonder exacte kennis te hebben van de inhoudelijke overeenkomsten met de verschillende externe partijen is dit ons inziens (sec voor het zwembad) een bovennormale reservering (maximaal lijkt ons meer logisch). Het is aan te bevelen om de contracten van de externe partijen nog een kritisch te beschouwen of schaduwoffertes te vragen. 8

11 Conclusie techniek Het zwembad is logistiek en functioneel goed ontworpen en moet in staat zijn het geprognosticeerde aantal bezoekers te faciliteren. De sfeer en de beleving aan de binnenzijde is ruim voldoende tot goed. De buitengevel is ons inziens te industrieel/zakelijk ontworpen en heeft onvoldoende relatie met de functie. Technisch functioneert het zwembad prima en er zijn, gezien vanuit het ontwerp, de installaties en het technisch beheer, geen argumenten die een goede exploitatie in de weg staan. Behoudens de kosten voor de externe onderhoudscontracten zijn er geen aspecten die nog eens goed beoordeeld moeten worden en tot forse besparingen kunnen leiden. 9

12 3. ANALYSE MARKT, EXPLOITATIE EN ORGANISATIE 3.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de exploitatie verder geanalyseerd. We gaan daarbij in op de capaciteit, de bezoekersaantallen, de bezetting, de programmering en de bijbehorende inzet van personeel. We gaan achtereenvolgens in op een analyse van: Bezetting en bezoekersaantallen (3.2.); Opbrengsten (3.3.); Kosten (3.4.); Organisatie (3.5.); Conclusies (3.6.). De bezoekersaantallen, tarieven en de nieuwe programmering (januari 2014) zijn afkomstig van De Marke of door ons berekend aan de hand van omzet en tarieven. De dichtraming van 2013 en de begroting van zijn afkomstig van de Stichting Exploitatie Zwembad Hattem en zijn eerder besproken in de gemeenteraad. De exploitatiegegevens van De Marke (bezetting, aantal bezoekers per inwoner, zwemanimocijfers, etc.) worden gebenchmarkt met vier (qua inwoners en type bad behoorlijk vergelijkbare) zwembaden van andere gemeenten, waarvan ZKA en de teamleden over de exploitatiegegevens beschikken. Daarnaast wordt een vergelijking gemaakt, met provinciale gemiddelden van Gelderland/Utrecht en het landelijk gemiddelde, om de exploitatie te kunnen beoordelen en vergelijken met de markt. De regionale en landelijke gegevens zijn verkregen van benchmarkbureau 3BEN en dienen vertrouwelijk te worden behandeld. De gegevens van de baden worden in verband met de vertrouwelijkheid van informatie geanonimiseerd. De kenmerken van deze vier baden zijn als volgt: Tabel 3.1. Overzicht benchmark zwembaden Bad Inwoners gemeente Bezoekers per jaar Bad A Bad B Bad C Bad D De baden omvatten alleen een binnenbad, met doorgaans beperkte recreatieve voorzieningen en een nadruk op doelgroepen en instructie-/schoolzwemmen Analyse bezetting en bezoekersaantallen De vraag is welk bezoekersaantal/bezetting maximaal kan worden verwacht op basis van dit bad, met deze capaciteit en het huidige marktbereik. Deze maximale bezetting kan worden berekend aan de hand van: De oppervlakte zwemwater van De Marke. Het aantal inwoners. 10

13 Oppervlakte zwemwater Uit de benchmark blijkt dat per vierkante meter zwemwater op jaarbasis gemiddeld bezoekers getrokken kunnen worden. Bad B is een uitzondering vanwege de unieke regionale positie en is in feite te klein voor de gemeente. De benchmark van provincie en landelijke cijfers gaat overigens uit van de mediaan in plaats van het gemiddelde. We schatten daarom de gemiddelden 10% hoger in dan uit onze bron blijkt. We gaan daarom uit van een gemiddelde van 175 bezoekers per m² zwemwater. De Marke zou daarmee jaarlijks circa bezoekers per jaar kunnen trekken. Voor een maximaal aantal bezoekers (op basis van de capaciteit en een goede bezetting) is het bad geschikt voor circa 300 x 412,5 m²= bezoekers. Tabel 3.2 Bad Benchmark aantal bezoekers per m2 Bezoekers per m2 zwemwater De Marke 116 Bad A 180 Bad B 540 Bad C 186 Bad D 300 Provincies Gelderland/Utrecht 172 Nederland 172 Bron: ZKA, 3Ben, Tekton Bouwmanagement, HR Opleiders, bewerking ZKA. Inwoners We berekenen het aantal bezoekers per jaar aan de hand van de benchmark en provinciale en landelijke animocijfers. Deze animocijfers geven de verhouding weer tussen het aantal bezoeken aan een zwembad en het aantal inwoners dat past bij het marktbereik. In dit geval zijn dat bijvoorbeeld het totale aantal bezoeken per Hattemse inwoner en het aantal doelgroepbezoeken per Hattemse inwoner. Deze cijfers worden voor Hattem vergeleken met andere baden en gemiddelden. Tabel 3.3. Benchmark aantal bezoekers per inwoner (animo) Bad Bezoeken per inwoner De Marke 4,05 Bad A 5,05 Bad B 5,11 Bad C 4,05 Bad D 4,38 Provincies Gelderland/Utrecht 4,59 Nederland 3,40 Bron: ZKA, 3Ben, Tekton Bouwmanagement, HR Opleiders, bewerking ZKA. Uit de cijfers blijkt dat het animocijfer gemiddeld tussen 3,4 en 5 ligt in deze voorbeelden. We gaan uit van het regionale gemiddelde (dat overigens vrijwel exact gelijk is aan het gemiddelde animocijfer van de vier baden) van 4.5. Op basis daarvan zou De Marke (met als uitgangspunt het aantal inwoners) jaarlijks circa bezoekers kunnen verwachten. Dat blijkt ook uit de animocijfers per segment (tabel 3.4.). 11

14 Tabel 3.4. Animocijfers per doelgroep (gemiddeld) Bad Doelgroepen Schoolzwemmen Leszwemmen Recreatief zwemmen De Marke 0,5 1,0 1,2 1,0 Bad A 0,6 n.v.t. 1,6 1,9 Bad B 1,7 0,8 1,7 1,0 Bad C 0,4 0,8 1,0 0,9 Landelijk 0,7 0,75 0,9 1,0 1 Raming bezoekersaantal Op basis van de benchmark ramen we de opbouw van de bezoekers van De Marke op basis van drie scenario s: minimaal scenario, realistisch scenario en optimistisch (maximaal) scenario. Tabel 3.5. Raming bezoekersaantal De Marke op basis van animocijfers Segment Huidig Minimaal Gemiddeld Maximaal Instructiezwemmen/leszwemmen Doelgroepen Schoolzwemmen Verhuur /verenigingen en groepen Vrij zwemmen/recreatief zwemmen Totaal Uit het gemiddelde scenario blijkt een bezoekersaantal van circa per jaar. De verdeling is daarbij iets anders dan in de huidige configuratie: de Marke trekt een meer dan gemiddeld aantal schoolzwemmers en instructiezwemmers. Dat heeft te maken met de configuratie van het bad, maar wordt ook veroorzaakt door bezoekers van buiten de gemeente: circa 34% van de actieve zwemmers (met name instructiezwemmen een doelgroepen) is afkomstig van buiten de gemeente Hattem (bron: de Marke). Dat betekent dat het bereik van de Marke breder is dan alleen lokaal. In hoofdstuk 4 volgt de raming van de bezoekersaantallen (in enkele scenario s), inclusief de maatregelen die nodig zijn om deze bezoekersaantallen te realiseren. Verhouding inwoners-zwemwater Op basis van de oppervlakte van het zwemwater/het maximale scenario wordt een groter aantal bezoekers verwacht (ca ) dan op basis van het aantal inwoners (54.000). De oorzaak hiervan is duidelijk: de verhouding oppervlakte zwemwater per inwoner is hoger dan gemiddeld in Hattem. Dat blijkt ook de benchmark van dit gegeven (voor de eenvoud kiezen we voor het omgekeerde begrip, het aantal inwoners per m² zwemwater). Tabel 3.6. Benchmark aantal inwoners per m² zwemwater Bad Aantal inwoners per m² zwemwater De Marke 29 Bad A 106 Bad B 36 Bad C 75 Bad D 71 Provincies Gelderland/Utrecht 56 Nederland 59 1 Op basis van een bad met weinig recreatieve voorzieningen. Voor baden met meer voorzieningen zijn hogere animocijfers van toepassing. 12

15 Uit de vergelijking blijkt dat zowel in de regio als bij de andere baden het aantal inwoners per m² zwemwater veel groter is (ofwel de beschikbare oppervlakte m² per inwoner is veel kleiner). Uitgaande van het regionale gemiddelde past bij het aantal inwoners van Hattem een bad van circa 230 m² zwemwater. Doorgaans wordt voor in gemeente van dergelijke omvang kleinere baden gekozen, tenzij het bad een regiofunctie heeft of een bijzondere specialisatie (bv. kwalitatief hoogstaand zwemonderwijs), dan kan een bovengemiddeld aantal bezoekers getrokken worden, ook van buiten de gemeente. Hiervoor is dan een relatief grote capaciteit nodig (meer zwemwater, meer baden) om alle bezoekers te kunnen bedienen. In Hattem is, op een aantal zwemleerlingen uit Zwolle na, hier geen sprake van. De omvang van De Marke is dus groot ten opzichte van het aantal inwoners van de gemeente Hattem. Vergelijking met verwachte bezoekcijfers Er is reeds in 2010 een raming gemaakt van de te verwachten bezoekers voor een nieuw zwembad in de gemeente Hattem, mede op basis van de bezoekcijfers van de Watermulder, zie tabel 3.7. Tabel 3.7. Raming bezoekersaantal De Marke Doelgroep Begroting Resultaat Watermulder Raad Kinderen - leszwemmen Verhuur vereniging Schoolzwemmen Volwassen - recreatief Doelgroepen Totaal Bron: gemeente Hattem Uit de tabel blijkt dat De Marke ongeveer de helft van het aantal bezoekers trekt dat was begroot. De voorgaande berekening toont dat circa bezoekers verwacht mogen worden en op basis van de (omvangrijke) capaciteit circa bezoeken (met een maximum van circa bezoeken). De geraamde bezoekcijfers van De Marke zijn -vermoedelijk- sterk gebaseerd op de bezoekcijfers van De Watermulder. Uit een analyse van de genoemde bezoekersaantallen van de Watermulder is gebleken dat de bezoekcijfers van de Watermulder voor de meeste groepen zijn geraamd (zoals voor verhuur, schoolzwemmen en doelgroepen) en dat losse entreekaarten wel zijn geregistreerd (bron: de Marke). De bezoekcijfers zijn dus niet goed geadministreerd. Het totale bezoekersaantal van lijkt op zich niet onmogelijk, maar wel erg hoog (dat blijkt ook uit de jaarrekening: met een omzet van circa per jaar en bezoekers is de opbrengst per bezoeker zeer laag: circa 1,55 per bezoeker. De meeste entreekaarten kostten echter 2 euro of meer). Dat de raming van de bezoekersaantallen van de Marke grotendeels gebaseerd is op de bezoekersaantallen van De Watermulder, stuit, naast het administratievraagstuk, op een aantal bezwaren: Het profiel van De Marke verschilt sterk van De Watermulder. De Watermulder bevatte een buitenbad en was gelegen nabij twee accommodaties van de Molecaten groep, waarvan gasten ook toegang hadden tot het bad (al was dit bezoekersaantal laag, bron: De Marke). De Marke bevat nu echter geen buitenbad en is ook niet nabij het Molecaten park gelegen. Met een forse daling van de bezoekersaantallen ten opzichte van de (geschatte bezoekersaantallen van) De Watermulder had dan ook rekening moeten worden gehouden; De bezoekersaantallen van leszwemmen en schoolzwemmen zijn mogelijk overschat (totaal bezoeken in 2009). Uitgaande van de leeftijdsgroep kinderen van 4 t/m 7 jaar (in 2009 waren dit 647 kinderen in de gemeente Hattem, bron: CBS) zouden bijvoorbeeld circa 450 leerlingen aan 13

16 schoolzwemmen hebben deelgenomen (terwijl dit al jaren stabiel is op circa 270 leerlingen) en zouden bijna twee keer zoveel kinderen moeten hebben deelgenomen aan leszwemmen als nu (of twee keer zo vaak). Het aantal recreatieve volwassen bezoekers van de Watermulder is gebaseerd op het toenmalige combibad (met buitenbad). Ook hier geldt dat De Marke geen buitenbad heeft en dus minder aantrekkelijk is voor recreatief bezoek. Het handhaven van het aantal volwassen recreatieve bezoekers van De Watermulder ( bezoekers per jaar) in de raming voor de Marke is niet realistisch. We denken dat op basis van een realistisch animocijfer (circa 5,0) een bezoekersaantal van circa bezoekers per jaar wel mogelijk is (zie hoofdstuk 4) Analyse opbrengsten In onze analyse van de opbrengsten gaan we (op basis van de resultatenrekening 2013 en de verwachting voor ) niet alleen in op de opbrengsten per doelgroep, maar ook op de opbrengsten per uur en per bezoeker. Ten aanzien van de opbrengsten concluderen we het volgende: Algemeen: in de opbrengsten valt op dat naast de reguliere inkomsten uit entree- en lesgelden en subsidies er ook sprake is van behoorlijke inkomsten uit verhuurbare ruimten. Uiteraard staan hier ook gedane investeringen in het gebouw tegenover, al is niet precies duidelijk hoe groot deze investeringen in deze ruimten zijn geweest; Verhuurbare ruimten: de belangrijkste huurders zijn het centrum voor Jeugd en Gezin van Veritan en een logopedie-praktijkruimte. Vanaf 2014 is RTV Hattem een structurele huurder. Het huidige bedrag van per jaar stijgt dan met Door de toename van de huur van het Jeugdhonk nemen de inkomsten uit verhuurbare ruimten vanaf 2014 toe tot Deze relatief hoge inkomsten zijn niet erg gebruikelijk voor zwembaden, maar dragen wel positief bij aan het exploitatieresultaat. We merken op dat de verwachte toename van huur voor RTV Hattem en het Jeugdhonk reëel lijken, maar dat naast RTV Hattem voor een deel van de tijd van ruimte ook nog een huurder gevonden moet worden (taakstellend bedrag). Hetzelfde geldt voor de andere verhuurbare ruimten (taakstellend); Tarieven/opbrengsten per bezoeker: de opbrengsten per bezoeker zijn iets hoger dan gemiddeld, zoals ook blijkt uit de benchmark. De opbrengsten per bezoeker zijn berekend aan de hand van de opbrengsten, tarieven en bezoekersaantallen. Met name de opbrengst per bezoeker van leszwemmen, verhuur van verenigingen en doelgroepen zijn hoger dan gemiddeld. De totale opbrengst per bezoeker (excl. de opbrengst van verhuurbare ruimten) is hoger dan de regionale en landelijke gemiddelden. Dit heeft uiteraard een positieve invloed op het resultaat. Het werkelijke resultaat per bezoeker is voor De Marke nog positiever, gezien de inkomsten uit verhuurbare ruimten die hier nog niet zijn meegerekend. Tabel 3.8. Benchmark opbrengsten per bezoeker (2013) in euro s, excl. BTW Doelgroep Gelderland Landelijk De Marke Bad A Bad B Bad C /Utrecht Kinderen - leszwemmen 8,90 6,90 5,00 7,00 8,60 8,45 Verhuur vereniging 7,45 1,75 g.g. 2,50 4,75 2,65 Schoolzwemmen 2,55 2,00 2,80 5,35 1,65 1,15 Volwassen/recreatief 3,75 2,80 1,40 2,75 3,40 3,05 Doelgroepen 4,90 3,75 2,25 4,35 4,05 4,30 Totaal 5,55 4,15 3,00 3,90 4,55 4,10 14

17 Tarieven/opbrengsten per uur: om inzicht te verkrijgen in de bijdrage aan het resultaat, is de opbrengst voor elk van de doelgroepen/segmenten ook per uur berekend voor De Marke. Hier is geen benchmark voor beschikbaar. Dit is een indicatie, omdat de resultaten van 2013 zijn vergeleken met de nieuwe programmering/uren van Tabel 3.9. Opbrengsten en groepsgrootte De Marke per uur (2013) in euro s, excl. BTW Doelgroep Groepsgrootte per bad per uur Opbrengst per uur Kinderen - leszwemmen 8 71,60 Verhuur vereniging 5 41,80 Schoolzwemmen 18 47,60 Volwassen/recreatief 5 18,00 Doelgroepen 6 30,25 Totaal 6 39,55 Uit de tabel valt op dat de personeelskosten net uit de opbrengsten kunnen worden terugverdiend. Leszwemmen levert per uur relatief het meest op en recreatief zwemmen het minst. Ook doelgroepen leveren per uur minder dan gemiddeld op, mogelijk door het relatief lage aantal bezoekers in het bad per uur (gemiddeld 6 personen per bad per uur, bij opening van beide baden 12 personen); hetzelfde geldt voor recreatief zwemmen (10 personen per uur totaal in beide baden). Let wel, per uur dat een bad open is kost een personeelslid gemiddeld 40 euro per uur. Vrij- en banenzwemmen zijn activiteiten die relatief weinig per uur opbrengen. Met name bij banen- en vrijzwemmen worden zelfs de personeelskosten maar voor de helft terugverdiend. Deze activiteit kost relatief veel geld en personeel. Bij de gemiddelde groepsgrootte van 5 personen zijn immers 2 zweminstructeurs noodzakelijk bij opening van beide baden. Dat zijn per uur gemiddeld opbrengsten van circa 20 euro en variabele personeelskosten van 80 euro; Verdeling opbrengsten: de opbrengst uit leszwemmen is de grootste opbrengst uit de exploitatie en vormt bijna de helft van de omzet uit baduren (excl. horeca). De Marke focust duidelijk op het leszwemmen en de doelgroepen. De omzet van de doelgroepen blijft echter achter en zal de komende jaren nog groeien( zie hoofdstuk 4); Horeca: het grootste deel van het horecapersoneel is niet meer werkzaam per 1 januari De horeca-opbrengst was met ruim euro al niet zeer hoog (0,50 euro per bezoeker) en zal zonder wijziging (nu wordt de balie deels bemand met vrijwilligers en personeel van MFC De Marke) nog verder dalen, aangezien met name op automaten wordt ingezet. Tabel Opbrengsten De Marke naar segment (2013) in euro s, excl. BTW Doelgroep Opbrengst (2013) Kinderen leszwemmen Verhuur vereniging Schoolzwemmen Volwassen/recreatief Doelgroepen Totaal omzet baduren Horeca (-/-/ inkoop) Diversen Verhuurbare ruimten Totale opbrengsten

18 3.4. Analyse kosten De kostenopbouw van 2013 was voor de Marke als volgt: Tabel Kosten De Marke naar segment (2013) in euro s, excl. BTW Post Kosten (2013) Raming (2014) Personeelskosten Huisvesting Exploitatiekosten Verkoopkosten Algemene kosten Totaal exclusief kapitaallasten Kapitaallasten Totaal kosten In de begroting voor 2014 is de nieuwe programmering nog niet opgenomen. In hoofdstuk 4 stellen we een begroting voor op conform de nieuwe programmering. Ten aanzien van de kosten concluderen we het volgende, mede op basis van de benchmark: De personeelskosten ( euro) zijn relatief hoog. Het bedrag voor 2014 bestaat uit salariskosten (exclusief directie) 2, personeelskosten voor de techniek en voor de ziekteverzuimverzekering. De formatie is 5,73 FTE plus 0,5 FTE voor techniek en 0,76 FTE voor schoonmaak. In 2014 zullen de personeelskosten dalen, omdat in 2013 nog kosten voor horeca- en baliepersoneel zijn opgenomen. Uit de benchmark blijkt echter dat de personeelskosten (excl. directie) redelijk gemiddeld zijn per FTE. Per bezoek zijn de personeelskosten echter hoog ten opzichte van de vergelijkbare baden. De benchmark geeft het volgende resultaat (gekozen is voor 2014, omdat dat de meest actuele situatie weergeeft): Tabel Benchmark personeelskosten De Marke (2014) in euro s, excl. BTW Post De Marke Bad B Bad C Bad D Bezoekers Personeelskosten Personeelskosten per FTE Personeelskosten per bezoek 5,75 2,70 3,80 3,30 FTE per bezoekers 1,3 0,8 0,9 0,7 Uit de benchmark blijkt dat de personele inzet niet goed past bij het aantal bezoekers van het bad. Overige exploitatiekosten Energiekosten: de energiekosten ( euro per jaar) passen qua absoluut bedrag bij de configuratie en het type bad dat De Marke is, maar bedragen door het beperkte aantal bezoekers al 2 euro per bezoek; Afschrijving: over de afschrijvingsmethode is overeenstemming; OZB: de verhoogde OZB is meegerekend in de begroting; Algemene kosten: worden beperkt tot enkele tienduizenden euro s. Er is hieronder voor 2013 nog een bedrag van euro aan advieskosten opgenomen; dit bedrag vervalt in 2014; Overige exploitatiekosten: ten aanzien van de overige kosten (excl. kapitaallasten) blijkt dat ook deze per bezoek relatief hoog zijn. Het overgrote deel van deze kosten (energie, onderhoud, algemene kosten) hangen samen met de configuratie en exploitatie van het bad en niet zozeer met het aantal bezoekers. 2 De directiekosten worden nu opgenomen onder MFC De Marke. 16

19 Door het beperkte aantal bezoekers in relatie tot de oppervlakte zwemwater zijn ook de overige exploitatiekosten per bezoeker relatief hoog, tot wel meer dan twee maal het gemiddelde van de drie genoemde baden. Tabel Benchmark overige exploitatiekosten De Marke (2013) in euro s, excl. BTW Post De Marke Bad B Bad C Bad D Bezoekers Overige exploitatiekosten Overige exploitatiekosten per bezoeker 7,00 1,55 1,95 2,85 De kosten zijn hoog ten opzichte van het aantal bezoekers, maar relatief laag ten opzichte van de oppervlakte zwemwater. Uit de benchmark blijkt dan ook een positief beeld voor de kosten gerelateerd aan het zwemwater. Tabel Benchmark totale kosten per m2 zwemwater De Marke (2013) in euro s, excl. BTW Post De Marke Bad B Bad C Bad D Kosten per m2 zwemwater De absolute kosten blijven echter hoog. Door de relatief hoge personeelskosten per bezoek en de overige exploitatiekosten per bezoek zijn voor De Marke uiteraard ook de totale kosten per bezoeker en per inwoner uiteindelijk relatief hoog. Het exploitatieresultaat is hierdoor ook behoorlijk negatief, waardoor de Marke een beroep doet op een hoger subsidiebedrag Analyse resultaat De exploitatie van De Marke geeft over 2013 en 2014 de volgende resultaten weer (2014 conform huidige begroting): Tabel Benchmark resultaat De Marke (2013/2014) in euro s, excl. BTW Post Opbrengsten Kosten excl. kapitaallasten Exploitatieresultaat -/ / Kapitaallasten Resultaat In 2013 was het resultaat circa euro negatief en naar verwachting zal het resultaat in 2014 naar verwachting van het bestuur-- circa euro negatief zijn, een besparing van ruim per jaar. Deze besparing wordt met name gerealiseerd door lagere personeelskosten (nauwelijks horeca- en baliepersoneel), lagere algemene kosten (geen advieskosten meer, minder accountantskosten, lagere kantoorkosten); de opbrengsten nemen per saldo beperkt toe. Er kunnen geen onderhoudskosten meer worden doorbelast aan de gemeente vanaf We analyseren het exploitatieresultaat van De Marke (excl. kapitaallasten en exclusief subsidies, deze zijn nog niet hierin opgenomen) in relatie tot de andere zwembaden, het aantal bezoekers, het aantal inwoners en de oppervlakte zwemwater. De verhuurbare ruimten zijn hierbij ook meegerekend als opbrengsten. 17

20 Tabel Benchmark resultaat De Marke (2014) in euro s, excl. BTW Post De Marke Bad B Bad C Bad D Bezoekers Expl. resultaat Expl. resultaat per bezoeker -3,50-1,00-1,60-2,10 Expl.resultaat per inwoner -14,05-5,00-6,40-9,30 Uit de benchmark blijkt dat kosten per bezoek in De Marke erg hoog zijn: circa 3,50 euro per bezoeker voor de exploitatie. De kapitaallasten zijn hierin nog niet opgenomen (het tekort zou dan circa 9,50 euro per bezoek bedragen). In de andere baden is het resultaat (exclusief kapitaallasten) ongeveer tussen de 1 en 2 euro per bezoek. De kosten verschillen wel met de Marke (soms hoger, soms lager), maar het bezoekersaantal in de andere baden is veel hoger, waardoor de kosten gespreid worden over een groot aantal bezoekers Analyse organisatie Het team heeft ook het zwembad bezocht, gesproken met een vertegenwoordiging van het personeel en met het management en de penningmeester van het bestuur (10 januari 2014). Daarnaast is de kwaliteit van het zwemonderwijs geanalyseerd en geïnspecteerd (27 januari 2014). We trekken daaruit de volgende conclusies: Personeel: het personeel bestaat uit 8 personeelsleden (excl. directie en onderhoud en enkele oproepkrachten). Het valt op dat een groot gedeelte van het personeel met name qua zwemlessen niet aansluit bij de meest actuele inzichten, en onvoldoende bijscholing heeft genoten om met name qua zwemlessen te voldoen aan de meest moderne eisen. De roostering en het invullen van de personeelsplanning zou qua effectiviteit verbeterd kunnen worden; Veranderingen: daarnaast zijn een aantal personen die in de exploitatie een meer dan gemiddelde invloed uitoefenen, in de besluitvorming maar ook op operationeel vlak. Het personeel is zeer betrokken, want het is hun bad, waardoor veranderingen wel moeilijker zijn te implementeren. De interim directeur is gestart met veranderingen door te voeren. Meer dialoog vanuit de directie zou wel bijdragen aan het draagvlak van deze veranderingen onder het personeel; Zwemlessen: de organisatie hiervan is verouderd en de omzet ten opzichte van de personeelsuren is te laag. Zo is het aantal FTE per zwemlesuur te hoog (gemiddeld 3-4 personeelsleden aanwezig met in totaal gemiddeld 16 kinderen per zwemles). Het hoofd zwemzaken is hierbij in feite niet echt nodig. De lessen worden niet efficiënt gegeven en zouden qua kwaliteit verbeterd kunnen (en moeten) worden; Administratie: de administratie is verouderd en niet van deze tijd. De administratie kost veel extra uren (20 uur per week), en kan worden gemoderniseerd. Het registreren van de klanten kan veel eenvoudiger (automatiseren). Bij het uitvallen van een administratieve kracht is het moeilijk om hier vervanging voor te vinden en te zorgen dat men de inkomsten en uitgaven op een juiste manier blijft regristeren Conclusies Algemeen De Marke is een zwembad dat is gebouwd voor de Hattemse bevolking, al trekt het bad ook relatief veel bezoekers van buiten de gemeente. Hattem is een kleinere gemeente met iets minder dan inwoners. Voorheen beschikte Hattem over een binnen-en buitenbad (De Watermulder) dat ook toegankelijk was voor gasten van Molecaten, waardoor deze gasten ook hier konden zwemmen (met name in het buitenbad), een typisch recreatief combibad. 18

21 Bij de keuze voor De Marke is qua bezoekersaantallen te sterk uitgegaan van de bezoekersaantallen van De Watermulder. De Marke heeft een hele andere configuratie: een doelgroepen - en instructiebad, bovendien zonder buitenbassins. Er zijn daardoor in 2010 te hoge bezoekersaantallen geraamd voor alle categorieën. Het geraamde bezoekersaantal van bezoekers ( Raad 2010 ) past niet bij de bevolkingsomvang van Hattem is hierdoor niet realistisch. Capaciteit en bezoekersaantallen Bij het inwoneraantal van de gemeente Hattem past, uitgegaan van met name een lokaal bereik, een bad van circa 230 m² met op jaarbasis circa bezoekers. Het huidige bad omvat echter 412 m2 en is daarmee erg groot in relatie tot het aantal inwoners. Daarnaast zijn er ook geen vaste recreatieve voorzieningen (recreatieve baden trekken doorgaans meer bezoekers) en het is dus vrijwel onmogelijk om circa bezoekers per jaar te trekken. In het volgende hoofdstuk komen enkele scenario s aan de orde die aangeven welke groei wel in het bad is te realiseren. Opbrengsten De entreeopbrengsten per bezoeker zijn iets hoger dan in andere zwembaden, zonder dat de prijzen te hoog zijn. Ook zijn er relatief veel inkomsten uit verhuurbare ruimten, waar uiteraard weer hogere kapitaallasten tegenover staan door de gedane investeringen in deze ruimten. Het taakstellende karakter van een deel van de inkomsten uit verhuurbare ruimten vraagt wel veel effort en focus om deze inkomsten daadwerkelijk te realiseren. De totale opbrengsten per bezoeker zijn hierdoor relatief hoog. Meer opbrengsten zijn alleen te realiseren door meer bezoekers te trekken. Resultaat Nu het zwembad is gerealiseerd en geopend, hebben veel exploitatiekosten een vast karakter en kan ook het bezoekersaantal maar in beperkte mate worden verhoogd. De mogelijkheden om het resultaat positief te beïnvloeden zijn daarom niet onbeperkt. In het volgende hoofdstuk doen we suggesties hoe de exploitatie van Zwembad De Marke kan worden verbeterd, gegeven de configuratie, de omvang en de technische staat van het bad. Per onderdeel (kosten en opbrengsten) doen we hiertoe aanbevelingen en praktische suggesties, die in hoofdstuk 4 worden uitgewerkt in een begroting voor de jaren

22 4. OPLOSSINGSRICHTING EN BEGROTING Inleiding In dit hoofdstuk doen we aanbevelingen voor een strategie om het resultaat van zwembad De Marke te verbeteren (4.2), inclusief cijfermatige uitwerking in bezoekersaantallen en opbrengsten (4.3.), kosten (4.4.), resultaat (4.5) en conclusies en aanbevelingen (4.6.). Vervolgens concluderen we of het zwembad De Marke binnen de door de raad gestelde financiële kaders kan worden geëxploiteerd in Strategie Zwembad De Marke heeft een relatief grote wateroppervlakte ten opzichte van het aantal inwoners, met lagere bezoekersaantallen als gevolg. Hierdoor zijn de personeelskosten, maar ook de exploitatiekosten relatief hoog en zijn er tot en met 2013 forse exploitatietekorten ontstaan. De raad heeft gevraagd of De Marke binnen de gestelde kaders kan worden geëxploiteerd. Om dit te bereiken, is het noodzakelijk de bezoekersaantallen en de opbrengsten te verhogen en de kosten, voor zover mogelijk, in lijn te brengen met de opbrengsten. Omdat de bevolkingsomvang, de configuratie van het bad en de exploitatiekosten nu grotendeels vaststaan, is het van belang om zoveel mogelijk bezoekers te trekken (meer volume, constante prijzen), met minder kosten dan nu op de begroting staan. Deze strategie kan in acht subdoelstellingen worden verduidelijkt. Meer opbrengsten Bereik van De Marke vergroten door in te zetten op werven van bezoekers buiten de gemeente; Inzetten op alternatieve geldstromen/budgetten. Meer samenwerking en synergie zoeken met het Multifunctioneel Centrum De Marke; Horeca meer benutten; Verbeteren van de kwaliteit van de zwemlessen; Minder kosten Verbetering van de effectiviteit en efficiëntie van de programmering en personeelsbezetting; Personeelskosten in lijn brengen met het aantal bezoekers; Administratie professionaliseren en automatiseren. Op elk van deze doelstellingen gaan we onderstaand nader in en verder geven we aan hoeveel dit kan bijdragen aan het verminderen van het huidige en voor de komende jaren begrote exploitatietekort. Algemeen Eerst merken we in het algemeen op dat al veranderingen in gang zijn gezet (o.a. minder baliepersoneel, nieuw rooster en programmering, meer groepen). Om aan de doelstellingen te voldoen, zijn er een nog aantal praktische verbeteringen mogelijk, waarvan een aantal relatief snel kunnen worden ingevoerd en het toekomstperspectief van de Marke verbetert. Veranderingen in een organisatie kunnen niet altijd onmiddellijk plaatsvinden. We denken dat een deel van de veranderingen daarom meer tijd vergt en niet meteen in 2014 kan worden doorgevoerd (zoals lagere personeelskosten). 20

23 4.2.1 Meer opbrengsten Bereik vergroten Op dit moment komt reeds 34% van de actieve zwemmers (met name doelgroepen en instructiezwemmers) van buiten de gemeente Hattem (waarvan 23% uit Zwolle). Dit heeft deels te maken met de watertemperatuur (die in Hattem hoger/beter is dan in Zwolle) en het feit dat het bad bevalt en Zwolle een tekort aan zwemwater heeft (bron: gemeente Hattem). Aangezien de bevolkingsomvang van Hattem niet sterk zal groeien de komende jaren, zal de autonome groei van bezoekersaantallen vanuit Hattem niet voldoende zijn en zal De Marke de blik nog meer dan nu naar buiten de gemeente moeten richten om op een bovengemiddeld bezoekersaantal uit te komen. Met gerichte (marketing)acties zou het aantal bezoekers van buiten de gemeente kunnen worden verhoogd. We gaan er vanuit dat de bezoekersaantallen behoorlijk kunnen stijgen. Dit, en een campagne onder de eigen bevolking, zal ertoe bijdragen dat we van hoge animocijfers kunnen uitgaan. Meer samenwerking met MFC De Marke/beter benutten van de horeca Op dit moment wordt het management van het zwembad reeds gedeeld met MFC De Marke. Het MFC beschikt over een eigen horeca en twee conciërges, van wie één ook het onderhoud van het zwembad voor zijn rekening neemt. De gebouwen zijn formeel separaat, maar bouwtechnisch wel met elkaar verbonden. Wij zijn van mening dat de sporthal, het zwembad en het cultuurhuis nog beter en meer moeten samen werken, met de volgende voordelen: Uitwisselen van personeel. De horeca kan hierdoor op bepaalde tijden voor bepaalde doelgroepen (waar sociale cohesie een rol speelt) weer bezet worden waardoor de omzet op peil blijft (nu is geen horeca-omzet meer geraamd). Koffie in de horeca gratis serveren, waardoor sociale cohesie wordt verhoogd en klanten vaker komen (voor elkaar en niet alleen voor het zwemmen). De omzet zal (op basis van ervaringscijfers) zelfs met 20% kunnen groeien ten opzichte van de horeca-omzet van 2013 (en loopt verder op bij meer bezoekers); Gezamenlijke inkoop van de horeca met het MFC (deze is nu gescheiden).hierdoor kan een voordeel van circa 3% op de inkoop ) behaald worden; Efficiënter inzetten van personeel: de sporthalbeheerders kunnen ook werkzaamheden in het zwembad doen (schoonmaak, e.d.) waardoor de externe schoonmaakkosten (geraamd op euro per jaar) zouden kunnen vervallen en ook de personeelskosten hiervoor (indicatie 2015); Synergetische aspecten: sportverenigingen uit het MFC zouden ook gebruik kunnen gaan maken van het zwembad. We ramen de extra omzet op 4,000,-- per jaar; Bij grote activiteiten van de sporthal ook het zwembad betrekken en zeker de horeca. Maak de infrastructuur zo dat men ook wat gebruikt in deze horeca. Het bedrag hangt sterk af van de activiteit en de omvang daarvan (PM). Inzetten op alternatieve geldstromen/budgetten Een gedeelte van de kosten van schoolzwemmen kan worden gedekt door de formatie van de combinatiefunctionaris (voor o.a. schoolzwemmen) binnen de gemeente Hattem uit te breiden. Deze bijdrage wordt geleverd vanuit het Rijk en is een voordeel voor de gemeente. Voor de volledigheid en om dit bedrag zichtbaar te maken is het geraamde bedrag ( ) vanaf 2015 in de begroting als aftrekpost op de personeelskosten opgevoerd. Formeel is dit echter een voordeel voor de gemeente en niet direct voor de Stichting. Ook kan worden overwogen om de (zwem)verenigingen een commercieel tarief te laten betalen voor de huur van het zwembad (indicatie: euro per uur, vergelijk het schoolzwemtarief). De subsidie aan de verenigingen zal dan wel verhoogd moeten worden, waarvoor echter een ander budget zou kunnen worden aangesproken. Het bedrag hiervan is nog niet geraamd, maar is het nader onderzoeken waard. 21