Hotel De Gouden Klomp

Transcriptie

1 Uit de geschiedenis van de En sch e d e se horeca Hotel De Gouden Klomp J ohan H em ken Wie kent het niet, het kruispunt De Klomp? Eens een begrip, nu een benaming die door alle stadserfvernieuwingen een beetje op de achtergrond dreigt te raken. Kruispunt De Klomp is in Enschede iets bijzonders, zoals dat bijvoorbeeld ook geldt voor de Noorder- en Zuiderhagen, het Van Loenshof, en het kruispunt De Graaff. Het is de van ouds bekende plek waar Langestraat, Kalanderstraat, De Klomp (eens Gronauschestraat) en De Heurne (voorheen Oldenzaalsestraat) bij elkaar komen. Het heeft zijn naam te danken aan het op de noordoostelijke hoek gelegen gelijknamige en historische pand, het voormalige logement De Klomp, later beter bekend als Hotel De Klomp, ook wel De Gouden Klomp geheten. D e Esclspoort In vrocgerc tijd en werd Ensche de o mslo ten door een dubbele gracht m et daartussen een aarde n wa l. D eze wa l was o ntstaan door het uit graven van de buiten ste grac ht, zo ro nd M et scho p en kru iwa ge n (!) werd deze circa vijftic n m eter br ed e, vier m ete r diep e en éé n kilomet er lange grac ht uitgegraven. M et het vr ijko me ndc zand werd ce n aarde n wa l, ve rsterk t m ct ec n palcndam, opgeworpe n. In 1598 werd E nschede o p last van Prins M aurits o ntma nteld, dat wil zeggen da t de bu iten grach t gede m pt die nde te worde n. H ier voo r w erd het zand gebru ikt van de wa l die tu ssen de beide stadsgrac hte n was opgeworpc n. D aar m en destijds uit ve ilighe idsoverwegingc n zo we inig m ogelijk toega nge n to t het platt elandsradje w ilde, we rd ge kozen voor hoogsten s tw ee poorten m et bruggcn. H et gevolg daarvan was dat de sinds ee uwen uit diverse richtingen komend e wegen ve rleg d dienden te w orden, en w el zodanig dat zij elkaar bij de bruggenhoofd cn ontm octtc n. D e tw ee po orten die destijds toegan g tot het stadj e gave n, w aren in het noo rdwesten D e Veldpoort en in het oosten, richtin g de es van de Esmarke, de Eschpoo rt. D e ee rste was gelegen in de M arktstraat tu ssen de Zuidcr- en N oorderh agen ene rzij ds en de W alen Stadsgravenstraat an derz ij ds. D e Eschpoo rt bevond zich tu ssen dc H averstraat en de vroegere O ldc nzaalsestraat, de tege nwoo rdige H averstraatp assage en de H eurne. Beid e poorten waren ve rbo nde n door de Lan gestraat. R eeds voor het m idd en van de 18e ee uw verrezen er even buiten de stadspoo rten naast hui zen ook enkele herbergen. Bui ten /1 Sliepsteen 3

2 De beurijding "an Enschede door de Koz akken op 18 november 181 ]. Hier de komst "an de beurijders door de Eschpoort, Een uitgave van drukkerij Stroeve & Scholten uit 19 1] CollectieJohan Hemken de Veldpoort wa ren dat etablisseme nten met fi'aaie namen als H et Witte Paard en H et R od e H ert, terwijl men even buiten de Eschp oort kon overnac hten in het logem ent D e Klomp. Logement De Klomp R eizigers die na het sluiten van de stadspoorten een onderkomen zoc hten, konden, zoals dat ook elders wc! het geval wa s, terecht in een herberg die eve n buiten de poort lag. M en mocht zich gelukkig prijzen, wa nneer daar voor geld en goe de w oorden een legerstede of een ru stplaats in het stro bem achti gd kon worden. De late reiziger ko me nde uit de richting Gro nau/m ünster, O ldenzaal en Alstätte/ Ahaus, vo nd in het logement De Klomp een w arm e maaltijd en onderd ak voor de nach t. In we lk ja ar het logement is gebo uwd, is niet exac t bekend. In ieder geval wordt er in het j aar 1768 voor het eerst m elding van gemaakt. Dat was bij het hu w elijk van de logem enthouder T heodo rus Plante(n) ( ), jongste zoo n van de chiru rgus Dirk Plante(n) (t 1748) en 4 n Sliepsteen Gesina Lasonder. M aar aange no me n mag worde n, dat hier al veel langer een herberg is geweest die zo heette. Uit het hu w elijk van deze T heodo rus Plante(n) zij n onder meer tw ee dochters voortge ko me n, Gezi na en H ermina. De jon gste, H ermina. gebo ren in 1781, beh eerde same n met haar vader het logem ent. N a diens ove rlij den in I S07 huwde zij met W essel Fred erik Verb eek (1776-1S33). Deze laatste was een zoon van de onderwijz er H erm armus Verbeek. Bijzondere gasten O p I S november I SI 3, het was juist Sint M aartensmarkt, ook w el 'kolde karmis' genoemd, w erd Ensche de van de niet erg geziene Fransen bevrijd. Het wa ren Kozakken, die vanuit Gronau op hun korte gedro nge n paarden de Eschpoort binnenreden. M en was zo blij eindelij k van het Franse juk bevrijd te zij n, dat er (hi ftig werd gedro nken en gedanst. Enke le kozakken konden de ve rleiding blijkbaar niet weerstaan om mee te dansen, wat bij de meisjes bijzonder in de smaak viel. Immers de Enschedese j on gens sto nden niet bepaald bekend als dan stalenten. H elaas is één boerenmeisj e het feesten toen (Haal geworde n. Tijdens het dansen zakte zij in een en we rd vervo lgens dood de danszaal uit gedrage n. De kozakk en waren beter gewend dan wat wij hier te lande aan sterke dran k te bieden hadd en. Terwijl de boeren hen aangaapten, deden de oos terlinge n in het logement D e Klomp zich rijkelij k tegoed aan j en ever met peper, terwijl later in het Elderinkshuis vlees aan het spit werd gebraden. N a de Franse tijd floreerd en de zake n goe d in het logem ent De Klomp, waa rdoor het aan het begin van de 19 c eeuw al te bo ek sto nd als hotel. In die tijd was het zelfs dè ove rnac htingsmogelij khe id van Enschede. Daar kwam de aristoc ratie ove r de vloer om bij ee n uitgebreide dis en een goed glas w ij n op verhaal te komen van een ve rmoeiende reis of voor een kort verblijf. O p 19 juli I S22 waren dat bijvoorbeeld de toe n 47-ja rige koningin W ilhelmina, prinses van Prui sen en gemalin van koning Willem I, samen met haar toen I2-jarige dochtertj e prinses

3 M arianne. Volgens opgave ge bru ikte n zij er "ccnigc vcrucrsingcn", N og gee n maand later, o p 9 aug ustus, bezocht de Deense kroonprins m et zij n ec htge no te en prins Lo uis van Steinfurt De Klo mp voor ee n lunch. O m het gebouw bij de rgelijke gelegenheden wat m eer allure te geven, w erd o p het hotel de vlag gehesen. T o t de bijzondere gaste n m ag ook de schrijver j acob van Lennep ge re kend worden. D eze bezo cht, o p zijn voetreis door N ed erland, samen m et zij n vr iend D irk van H ogendo rp. in j uli van het j aar 1823 ook Twen te. U it het nagelaten man uscript van mr. J acob van Lennep, uitgegeven in 1942, zij n over die tocht enkele bijzonderh ed en bew aard gebleven: "... Losser, het eerste do/p uras e indclijle en[raai. Wij dronken ergoede kt?{fie en wandelden Iloort naar Ensdiede,!/laar wij in de h erb el~~ de Klomp de gasteil aall taf el vonden. Dez elve bestonden uit mensdien Ilall een slecht en ollaallgcllaa lll uitzien, waarsdiijnlijl: konnnicscn oj s.noekclaars, of111isschicn I/iel beide; ook Iloegde z ich de joil,~ e Baron M ulcrt bij OIlS, heer I' all H engeto en andere plaatsen, doch die onder curatelen staat l/iegc/js Zijll prodiçalitcit. W ij bez ochten na het eten (OIIS liiiddaglllaal was ze er lekker en 11001' 't eerst vonden I/lij hier nicilecrsen} den Burçcmccstcr liall Blcidestcin, die door x ijn bombazijll clljàbrick schatrijk is gewordell..." Vooraanz icht van het in 1890 gebollll'de koets/lil is Colleetic Johall He//lkCII Het tijdens de stadsbrand l!ail 7 mei 1862 lie/1i'oeste hotel 'De Klomp', Een tekelling I'all C. C.A. Last ColleeticJohall Heinleen N a ee n be zo ek aan de Grote So ciëteit en het drink en van Rhijnioij n, ging en zij naar bed en "sliepen zeer goed. N.B. Ik had ccnc wieg tot slaapplaats en ller/allg nooit beter". Ald us Van Lennep. O pmerk elij k in Van Lennep s citaat is, dat hij " mensdien van een slech t en O llaa ll~{!e llaa lll uitzien" over één kam schee rt m et " leounniescn" : Een uitspraak, die de weesha ndhav ers van destijds beslist geen goed doet. 'Vetleoopingen' Uit het huwelijk Verbeek -Plante(n) zij n geen kinderen voortgeko men, die de zaak ev entueel voo rt zo uden ku nne n zette n. Z odoende w erd in 1846 hun ui t Pruisen afko mstige neefje, Theodorus Kosters ( ) er logem entho uder. Deze was in 1822 ge huwd m et zij n nicht H endrika Kosters ( ). H ij is ee n zoon van Gezina Plante(n), de o udste dochter van de ee rder ge noemde logem enthouder T heodorus Plante(n). Gezina was in 1796 ge huw d m et de 22 jaar o ude re Andries K osters, zoon van de [abticeur Ar ent Ko sters. Ui t dit hu welijk werde n tw ee dochters ge bore n, w aarvan H ermina ( ), vernoem d naar haar gelij kna m ige tante, de jongste was. Z ij hu w de in 1852 m et Andreas Ge rrit Höpink, zoon van de tuairc van G ro na u. D eze T heodo ru s Kosters heeft er ec hter ni et lang de scepte r kunnen zwaaien, wa nt hij overleed reed s in Een kleine tien jaar heeft hij samen m et zijn j ongste dochter het hotel gedreven. Zodoende kwam na Thcodorus' overlij de n het hotel aan di ens dochter H ermina en schoonzoon And reas Gerrit H ö pink. D eze hadden één dochter, H endrika, en vier zoons Baren d ( ), T hcodorus J ohan nes (186 (- 1926), Joan ( ) en An dr eas Ge rrit ( ). Men kon in het ho tel D e Goude n Klomp niet alleen terecht voor overn achting en ee n uitgebr eid diner, het bood ook onde rda k aan handelsreizigers. H et beho efd e destij ds slechts bekend te w orde n, dat de gross ie r in kol oniale w are n uit Deventer in '11 Klooinp w as afgestapt, ofalle winkeliers uit de stad en mark en, j a zelfs uit Losser en Buurse, haastten zich er he en om hem hun bestellingen o p te geven. N aast de verkoop va n staatslo ten door de hotelier H ö pin k, werde n er ook door han delaren diverse go ede ren, zoa ls horl oges, go ud- en zilve rwerk, te koop aangeboden. Bovendien kon m en hier ied ere dinsdag vanaf tien uur 's oc hte nds terecht om de plaatselijke notaris te raadplegen. De grote zaal leen de zich bijzonder vo o r feest- en danspartijen, die er o nde r de klanken van live m uziek dan ook m et regelmaat va n de klok plaatsvonden. Maar ook 've ilingen en ve rkoopingen' w erde n er wekelij ks gehoude n. 11 Sliepsteen 5

4 Twentse insecten In het najaar van 1846 logeer t er o pnieuw een niet onbeduidende gast in hotel D e Goude n Klomp. H et is de uit Drenthe afko ms tige H ann Boom. Deze w as de stijds redacteur bij de Pro vinciale- en Zwolsch e Coura nt. In ' M ij ne reisportefeuille of omzwervingen door O verij ssel', beschrijft 1300m Theodorus Kosters als "een gezo llde CI1 vriendclijlec 10L'(elllellthollder". Komende van Lonnek er nuttigden zij er 's avo nds, na aankomst m et de koets, " een <'(oed,'(las wijn en gebruikten er een boterham niet cijcrs", D at de waard hun eier en voorzette verwonde rde Boom geenszins. " Hier is innncts het kippellialld", aldus Boom. N a ee n uitstek end e nachtrust en een even zo goed o ntbij t, hebben zij"de lio(\?ellde IJOorlJl iddag te Enschede dool;'(ebra<'(t, toen de keilkeilklok in den Gouden Klomp OIIS ter maaltijd noodiçde, waarbij de 10gelJlellthollder voordiende, een viertal gasteli - waarouder ook z oo wij tueenen habitu és - aanraten) en even als te A lmelo, een le,gio ollgelloodigde vliegen, niet de brutaliteiti die Tw entse insecten eigen isi de tafel bedekte". Niet bepaald recl am e voor het be ste hotel-restaurant van Ensche de! Alhoewel dit o ngemak niet ge heel o nde nk baa r is. D e naastgel egen paardenstal en de in de nabijheid van het hotel gelegen stadsg rac ht, m et zij n stilstaande en niet altij d even frisse water, zull en hier beslist deb et aan zij n geweest. Maar ook de mesth open, die toentertijd nog her en de r in de straten van het plattelandsta dje lagen, zullen zeker ook de nodige brutale Twentse insecten hebben geleverd. Zoals ui t Booms reisportefeuille blijkt, w erd de waard er in he t geheel niet zenuw ach tig van: "... terwijl een reiz(l?er vlieç cn liill,\? en ze doodkneepi en Kosters 't kalfslilees heel dik snijdendei lachte". H o e het ook zij, het o ngedierte heeft de kostelij ke maaltijd ni et nad elig kunnen beïnv loeden, wa nt ied er een ging bij zonder vo ldaa n van tafe l. Mûnsteische Posthuis R eeds in 1598 liep er ee n handelsw eg van H olland o ve r Deventer, Goor, Ensc he de, Gronau naar het D uitse Münster. In de 17 c eeuw deed de zogenaam de Münsterse postw agen zij n intrede. D eze hield in Ensched e stil bij H et M ünstersch e Posthuis, gelegen ter hoogte van de tegenwoordige St. J acobuskerk aan de M arkt te Enschede. Daar werd de post o ve rgeladen in de wagcns naar Deventer en ZwolIc. Van 1726 tot 1794 was het pos tmeesters chap te Enschede in handen van de ui t Gronau stamm ende fami lie Van der Schild. Va ndaar dat H et M ünstersch e Posthuis ook wel D e Schildskoning werd ge noemd. Aa n het begin van de zestige r j aren van de 18 c eeuw ging er tw ee m aal per week een geregelde postw agen van Enschede naar D eventer en terug. Voor slec hts dertig stuivers per enke le reis kon men met de ze postkoets meerijden. In 1795 w erd het posthuis overge nomen door de fam ilie Le De z andstenen toegangspoort bij het liool1l1alige hotel 'De Gouden Klomp (rond 19( 0) CollectieJohan Hemleen 11 Sliepsteen 7

5 Ilólel,,1)E' l\l.!.o M F "' Inlerc,T'lcplJ,on 88. 'Hotel De Klomp' op een ansicht uit 1901 : 'Electrisch licht' en 'matige prijzen' A nsichtkaart: collectiejohall Hemken Roi. D eze zag zich in echter genood zaakt H et Münstersch e Posthuis van de hand te doen. H et moe st plaats maken voor de nieuw te bouwen St. Jacobuskerk. Vanaf dat moment mo est de M ünstersch e Postw agen, die toen reeds meer dan tw ee eeuwe n Het Münstersche Posthuis had aangedaan, omzien naar een andere pleisterpl aats. Deze w erd gevonden in D e Go ude n Klomp. Hi er w erd voor de verzorging van de bri evenpost spe ciaal een achterkamertje inge richt. Een j aar later werd er een dagelijkse postw agendien st ingesteld tussen H olland en Münster, waardoor men elke dag D eventer kon bereik en. Tot ver in de 19 C eeuw bleefee n reis per po stkoets van het w esten naar Ensch ede en vice versa allerminst een pretje. Langzaam slechts vorde rde de reis en meni gm aal kwam er opo ntho ud. De diligen ces rateld en, scho mmelden of kropen over slechte, onve rharde we gen. Vaak zagen de reizigers zich gedwonge n uit te stappe n en zelf de hand en uit de mou wen te steke n om het gevallen of in de modder gezakte rijtui g weer op weg te help en. Willem de Clerq, die in het jaar 1813 de tocht naar T wen te waagde, schreef hierover in zij n reisverslag het volgende: "Na Dellenter bestegen wij een postkar die wel de incest onge//lakkelijke bak moest genoejll d worden waarin //lcii kon worden vervoerd", H otsend en botsend w ist hij zij n bestemming te bereiken. Ma ar oo k de rest van zij n verblijfliep allerminst van een leien dakje. H et absolute dieptepunt bereikte hij tijdens een wandeling van Vriezenveen naar Almelo. Al kort na vertrek zakte hij zo diep in de modder, dat zijn schoene n blev en steken. Uiteindelijk ZJg De Clerq zich genoodzaak t Alme lo blootsvoets binn en te wa ndelen. De gesteldheid VJn het Ensch edese wegenne t zal er destijds wel niet beter aan toe zijn geweest. In het voorjaar, bij opdooi, was Ensched e vaak dagen achteree n geïsoleerd, doordat er gee n wagen meer kon en mocht passeren. Pas in de tw eede helft van de 19 C eeuw kwa m hier, door de aanleg van ve rharde wegen, langzaam verbe tering in. O ok de aanleg van spoorwegverbindinge n met Ensche de heeft gro te gevolgen gehad voor het diligen cevervoer en daarm ee du s oo k voor hotel D e Klomp. In 1880 wa ren de spoorw ege n al zover uitgebreid, dat deze diensten niet meer lonend waren. H otelier Andreas Ge rrit H öpink sr. heeft deze bui blijkbaar aan zien komen, want vanaf 1862 treft men hem, naast hotelhouder van De Go uden Klomp, bovendien aan als vertege nwoordiger van Van Ge nd & Loos; als zodanig in 1880 opgevolgd door zij n oudste zoo n Barend. In die positie werd hem oo k dikwij ls de finan ciële afwikkeling van leveringen op gedragen, het begin der kassierszaken. In 1884 treft men het kantoo r van Van Ge nd & Loos aan Achter 't H ofje en we l op de plaats waar op I november 1889 het kassierskantoo r B. Höpink geves tigd we rd. Verwoest Bij de grote stadsbrand van 7 mei 1862, w aarbij nagen oeg gehe el Ensche de in de as werd gelegd, viel oo k De Go uden Klomp ten prooi aan de vlamme nzee. Wonder boven wonder bleef de fraaie toegangspoort gespaard. Dit fenomeen is direct na de ramp vastgeleg d door de Engelse tekenaar C.C.A. Last op een gravure van W.H. Slow. O p 9 juli 1862 vo nd er in de restanten van het afgebra nde hotel de aanbesteding plaats vo or"het bouwen van een nieuw loocmcnt-oebouu. de Klomp te Enschede". U it de nagenoeg nog sme ulende puinhop en verrees een nieuw hotel De Klomp, qu a omva ng gro ter en statiger dan het oude. H et gebo uw schoot als een padd estoel uit de grond, ondanks het feit dat bouwmaterialen moeilijk en maar mondjesmaat te verkrijgen waren. D oor de grootschalige wederopbouw van Enschede was krapt e op de goe derenma rkt ontstaan. Nog voor Situatieschets van het hotel 'De COl/den Klomp' met de uitbreiding ljall 19 ] CollectieJohall Hemleen 8 11 Sliepsteen

6 Kerstmis, goe d vier maand en nadat de aanbesteding had plaatsgevonden, vond de officiële ope ning plaats, ondanks het feit dat de muren nog zweetten en hierd oor het leren behang hier en daar weer losliet. H et was geheel gebouwd volgens de toen gelde nde normen en de nieuwste snufjes waren er in verwerkt, waardoor het destijds als het modernste hotel van Ensch ede go ld. Het bleek ee n goe de zet te zijn geweest. H et nieuwe pand vo ldeed aan alle verwac htinge n en de behoefte aan me er eet- en log eergclcgcnheid binnen de gemee nteg rens en daarbuiten. N et als voorheen was oo k nu de doelgroep duidelijk niet het gewone cafébezoek, maar meer de be tere klasse, die er naast een aange name en co mfortabele nachtru st in een van de royale en luxe hot elkam ers, bovendien terecht kon voor uitgebreide lun ch es en diners. H et pand bevatte bene den onder meer ee n roya le entree, ee n eetkame r, een gro te conve rsatiezaal en ee n wenteltrap naar de eerste verdieping. Voor het restaurant en het hotelbedrijf beschikte men ben eden ove r ee n ruim en goe d ingerichte keuken annex spo elke uken. O p de eerste verdi eping bevonden zich naast het woonge deelte van de hotelier en zij n gezin nog eens veerti en hotelkamers, een badkam er, ee n priv é [toilet] en een tw eede keuken. Tab/cs d'h àtc Op 5 oktober 1877 werd door "Andreas Gerrit H öp ink, hotelhouder te Enschede, verkocht aan Arend Thcodorus Du Crocq, particuli er, wonende te Voorst: H et hotel genaamd "De Klomp" met stalling en verdere gebouwen, plaats en erve n, gelegen aan de Gronausche en O lde nzaalsestraat te Enschede, kadaster Sectie B nummers 867, hui s en erf drie vierkante roeden vier en negenti g vierkante ellen en 868 stal en erf drie vierkante roeden zeve n en vee rtig vierkante ellen, door verko per en echtge note in algehele gemeenschap van goe deren gehuwd bij acte van boed elscheiding verkregen op zes februari achttienhonderd zeve n en vij ftig". ~ I Fr- --- Detail van de holil/ltekellillg uit 1903 van het straataanzicht met het royale halkon boven de nicu IFC ho(~rdillgallg Collectie Geil/eente Archief Enschede Hiervoor moest de nieuwe eige naar, Du C roc q, een bedrag van maar liefst gulde n neertellen. De aanvaarding van het verkochte was op 15 november van datzelfde ja ar. Du C roc q, toen 3 I ja ar oud, had bedongen dat Andreas Ge rrit Höpink te Enschede gee n hotel, logement of stalho uderij mocht leiden. Voorts werd overeengekomen dat, mocht de familie H öp ink niet in de gelegenhei d zijn om een geschikt woonhuis te betrekke n, zij tijdelijk doch ten langste twee maa nden na genoemde datum, de toen door hun in geb ruik zijnde vertrekken in het verkochte hot el mocht blijven bewonen. Ook hot elhou der Du C roc q deed er goe de zake n. D it gaf hem vo ldoende aanleiding om eens wa t serie uzer naar de oude stallen te kij ken. Me dio 1890 gaf hij opdrac ht tot de bouw van ee n nieuw koetshui s, dat gehe el in stijl was met de allure van het hotel. De eerste verdieping van dit koetshuis was tevens ingericht voor bewoning. Waa rschij nlij k heeft dit gediend om onde rdak te versc haffen aan het inwonende personeel. Dit besto nd ft I i destijds uit ee n kok, huisknecht, buffetjuffrouw, dien stbod e, enkele keln ers en ee n stalknec ht. H et aantal personeelsled en heeft beslist hoger gelege n, daar dit alleen een opsomming is van het inwon ende person eel. O nder gérant Schöler waren er tables d' h óte, w aaraan de gasten zich du s schaarden voor het gezame nlij k nuttigen van de maaltij d. De tables d' h óte ko mt tegenwoordig nagenoeg niet meer voor. In die tijd schie p zij een inti em e sfeer in het hot el.. Toegangspoort De 42-ja rige in Lochem geboren koo pma n Leen Frankenh uis en de 37-jarigc architec t Engbe rt Z eggelink waren op 2 I mei 1900 voor een bedrag van guldcn (een verdubbeling in slechts 23 j aar tijd!), eige naar gew orden van het hotel met stalling en het wagenhuis met bovenwoning. Dit voo r die dagen imme nse bedrag moe st vóór de eerste juli daaropvolgend zijn vo ldaan. T ot de eerste juli 1901 heeft hotelhouder Du C rocq het hotel-restau rant nog 11 Sliepsteen 9

7 deze toe aan het voormalige 'Hof te 13oekelo'. Hoe het oo k zij, dit fraaie stu k cultuurerfgoe d. dat inmiddels de status van Ge meentelijk Monument heeft verkrege n, verdient een betere staat dan waa rin het tegenwoordig verkee rt! Kijkjc in de Oldcneaalscstraat (thans dc Heurnc} in 1902, met rechts op de hock liet voonnalioc hotel 'De Klomp'. DegOl/dc /1 klomp midden bo fjcii liet raatll h c~{t bij de ill:rijpc/1dc fjcrbol/llji/lg IJall 1915 helaas het veld tnoeten ruiuien A nsichtleaart: collectiej ohall HClI/kCII gedreven, daarna is hij met z' n echtge no te naar Den H aag vertrokken. Omdat er blijkb aar duid elijk behoefte bestond aan meer accom modatie, wilden de nieu we eigenaren het bestaande hotel danig uitbreiden. H et plan was om de binnenplaats tussen het hotel, de stalling en het wagenhuis te bebouwen. In deze plannen was echter gee n ruimte meer vo or de fraaie uit Bentheim er zandsteen vervaardigde toegangspoort, die de catastro fale stadsbrand had overleefd. Door ee n eerdere uitbreiding van het vro egere hot el, ro nd 1830, was deze zandstene n poort geplaatst direct naast het hoofdgebou w, aan de kant van de Gron auschestraat. Hi er diende ze tot ingang naar de binn enplaats met de stallen en rij tuigloo dsen. M et het verdwijnen van deze poort was het toenma lige gemeentebestuur van Enschede blij kbaar toch niet zo erg gelukkig. Op li juni ' 901 doet zij, vanwege de gemeentelij ke taken met betrekking tot 'gedenktee kenen van geschiedenis en kunst' hierover ee n schrijven uitgaan naar het M inisterie van Binnenland sche Zaken. Dit bracht het op zij n beurt weer onder de aand acht van de directie van het N ederland seli Museum voor Geschiede nis & Kunst, een onde rdeel van het Rij ksmuseum in op richti ng. Een ex pert van het R ijksmuseum kwam daaro p persoonlijk naar Enschede om het object te bekijken. Hij kwam met de eigenaren ee n koopsom van 3 0 gulden ov ereen. Voorwaarde w as dat het monument in de eerste helft van juli 190 I doo r de ko per moest zijn afgebro ken en verw ij derd. Ondertussen ginge n er in Enschede ook stem men op, om het 'p oortj e', zoals het he el besch eiden in de correspo ndentie van de geme ente Enschede we rd aangeduid, voor de regio te beh ouden. M et de medewerking van alle betrokken partijen, nam de to en 63-ja rige Gerrit Jan van H eek de recht en en plichten van het Rijksmu seum over en w erd daarmee per 9 juli eigenaar van het 'poortje'. Bij die gelegenheid verhuisde het van het hotel naar die ns bu itengoed in T w ekkelo. Daar siert het, na ruim honderd j aar, nog heden ten dage de ingang van bu itengoed H et Stroot. In 1934 beschrijft E.H. te Kuile de poort als vo lgt: " de fjoogstccllcli z ijn versierd met maskers CII rozenen CII die gqlallkccrd worden door Toskaansclic haluc zuilen, die CCII hoifdgcstcf dragen, Op lietfrics CCII jadu-rctië]. Op de kraolllijst aall weerszi jden CCII ICCl/ III, die een plak gckapt wapensduld houdt, De paas in het midden is modern", Wa ar de poort oo rspro nkelij k vandaan komt is tot op heden nog stee ds omstreden. M et nam e L.A. Stroink beweert dat ze afko mstig is van het ro nd 1830 afgebrok en 'Huys te H engelo'. W eer ande ren schrijven Uitbreiding In mei 19 1 verkoc hten Frankenhuis en Z eggelin k het complete pand w eer, nu aan de uit Amsterdam komende en op 5 augustus 1836 te Groenlo gebo rcn H en ricus Joh annes D ievelaa r en zij n tw intig jaa r j onge re ec htgenote Johann a Geertruida Foest. D eze lieten het hotel in z'n gehe el restaurere n en aanpassen aan de toen geldend e eisen, waarond er koud e en warme baden, uitpakkamers en natu urlijk..... elektrisch licht! H et ande rs zo rustige en gedistingeerde hotel we rd o p do nderdagavond 26 september 19 1 opgeschrikt door een immense kloppartij. H et talrijk toe gestro omd e publi ek zag hoe het gehele hotelperson eel en oo k de aanwezige logés hals over kop vertro kken om elde rs een heen komen te zoe ke n. Debet aan deze vec htpartij was een uit de hand gelop en vergadering. N adat de orde weer hersteld en de rust weergekeerd was, ko n ied er w eer veilig teru gkeren. D oordat Di evelaar echter niet betaalde, ging het pand gedwonge n onder de hamer. O nder toezicht van notaris Pet eri vond op 12 december 1901 een openbare veiling plaats. O pme rkelijk hierbij is, dat deze plaatsvo nd in het café M end elaar en niet zoals men zou mogen verwac hten in hotel De Klomp zelf Voor ee n bedrag van gulden w erden Frankenhuis en Zeggelink opnieuw eigenaar van het hotel, waa ro p het gezin Dievelaar op 22 februari 1902 terugkeerd e naar Amsterdam. Op 13 mei 19 3 verkochten Frankenhuis en Zeggelink het pand opnieuw, nu aan Joh ann es Marinus Beu kers. D e 35-jarige in Ootmarsum gebo ren Beu kers was gehuwd met de elf jaar jongere uit Lonnek er afko mstige Alberta Gcertr uida Sanders. H et kersverse horecapaar had er blij kbaar zin in, wa nt al in okto ber van hetzelfde jaar stapte Beukers naar het ge meentehuis 10 /1 Sliepsteen

8 van Enschede, met onder zijn arm het bestek en de bou wtekeningen voor ee n geplande uitbreiding van het bestaand e hotel. T ijdens de gemeenteraadsvergade ring van 19 oktober werd zijn ontwe rp zo nder slag ofstoot goe dge keurd. Gezien de omvang en de plaats van de uitbreiding, moet dit de gro tere ver bo uwing zijn, die de heren Frankenhuis en Zeggelink reeds in 1900 gepland hadd en en waar de toegangspoort voor heeft moete n wijken! De verbo uw ing omva tte onder meer ee n aanz ienlijke uitbreiding van het aantal hotelkam ers van 17 naar 26. Bovendien kreeg het hotel er een nieuwe zaal en ee n uitp akkam er bij. H et geheel w as voor die tij d vrij modern van opzet en voldee d aan de laatste wensen. Zo was het nieu we gedeelte voorzien van maar liefst drie closeti nric hti nge n met wa terspoeling(!) en een tweetal porseleinen hoekgep laatste urinoi rs. Alle inp andig en direct aangesloten op het gemeenteriool, zonder tussch enkom st eener beerput! O pmerkelij k daarbij is dat het toilet ('privé') op de eerste verdie ping diende tot het gemeenschappelijke gebruik voor de gasten van in ied er gevalnegen (!) hot elkamers. O nder een fraai en royaal balko n kwam de nieuwe hoo fdingang, verfraaid met palmen en lantaarns. H et balkon is er nog, maar de ingang is na diverse verbouwinge n als zodanig verdwene n. D oor deze ingrijpende aanbo uwen andere belangrijke verbeteringe n heeft Beukers het hot el tot gro te bloe i we te n te brengen. Naast de hotel- en restaurantfunctie we rd hotel De Klomp stee ds meer een centrum voor uiteenlopende activi teiten en bijeenkomsten. Men ko n er ook terecht voor dansavonden, vergaderinge n, lezingen, vei linge n, feesten en partijen. Bovendien vo nden diverse vereniginge n en club s er onderdak. Enke le plaatselij ke muziekverenigingen maakt en er voor hun repetities en j aarlijkse uitvo eringen dankbaar gebruik van. Daarnaast bood het ruimschoots de gelege nheid voor de alom bekende Twentse bruiloften, die er met regelmaat van de klok we rde n gehouden. Teruggang Op 26 april 191 I overleed Beukers vrij plotseling op 42-jarige leeftijd. H ij leefde en werkte voor zij n hot el. Door zijn vriendelijkhei d en voorko me ndheid was hij bij zij n gasten erg geliefd. H et hotelrestaurant we rd door de we duwe op de oude voet voortgezet, echter onder de directie van haar gérant Arthur Vossen, voorheen oberkelner in De Klomp. or deze beslissing was niet zo' n succes, óf zij heeft een goed bod op het hotel gekrege n, maar in ieder geval ve rtro k zij op 12 j anuari 19 12, same n met haar beide kin deren, naar Apeldoorn. Per 27 j anuari daaropvolgend kwam er een nieuw e hotelier- eigenaar. H et was de op 20 februari 1877 te Winterw ij k geboren Arn oldus H erm armus Christian us R eiring. Same n met zij n echtgenote, Johanna So phia T heresia Dieben, dreef hij ook al ee n hotel in Wi ntersw ij k, Hot el Stad M unster genaamd. Opnieuw werd er in het van ouds bekende eerste rant,'s reizigers- en familieho tel getim me rd, verbo uwd en gerestaureerd. Zo we rden alle kam ers vo orzien van centrale verwarming, terwijl de nieu w ingerichte zalen en salon (m e t piano) uitn odi gend waren voor grote en kleine partijen. Voor ' Plats du jour àf 0,60 en lunch àf 1,5 0 ' kon men er dagelijks terecht ' tussdien 12 Ctl 2 uur'. En voor de "Tablc d' liàtc à 5 Yz uur, Diners à parts' van vijf tot zeven uu r, voor ee n tegen woordig niet meer voor te stellen bedrag van respectievelijk f 1,50 en f 2,-. Bovendien werd er tege n luttele cen ten een goed glas gerstenat van he t merk Dortmunder Kroncnbráu getapt; later ook Miirchen- en Mtïnchenerbie ren. Van klok tot klok De wa t oudere lezers zullen vooral denken aan de eens zo geliefd e w and elroute 'van klok tot klok'. O fwel vanaf kruispunt De Klom p via de Langestraat en H averstraat. ove r de oude Markt, door de M arktstraat en de Hengelosestraat tot aan de spoorwcgovergang Ensche de Gronau. Op het plaveisel daar sto nd destijds, net als voor het hotel De Klomp, een ouderwetse klok. O p het traject tussen de beide stukken straatmeubilair slenterden op de uitgaansavonden de verkering zoekende, ofde al op vrijersvoeten geraakte jong elui, vice versa. Kruispunt Dc Klomp in Aal1 het voonnaligc hotel 'De Klomp' herinnert al/cm 110g de naam boven de il1gallg l1aar de stc!'ffcl1- CII tnatrasscnwinkcl van Lu ntcr & Co. Zo te z ien had de veteeenagent er destijds CCII malekic aan, Ansichtlsaan: colleetic Johall Hemleen Einde? D e eerste w ereldoorlog is oo k op hotel De Go uden Klomp duidelijk van gro te invloed geweest. Ondanks het fcit dat N ederland niet direct in de oo rlog was verwikkeld, was er stee ds minder te krijgen. H et beetje dat nog te koop was, moest veelal duur worde n betaald. Hi erd oor hadd en de gasten minder te besteden 11 Sliepsteen 11

9 en naarmate de oo rlog voortschree d, bleven er stee ds meer gasten weg. Z oals voor vele n, was het oo k voor de familie R eirin g een moeilijke tijd om de zaak draaiende te houden. Door de drastisch e teru ggang in het aantal overnacht ingen en diners, zag R eiring zich geno odzaakt om een deel van het hotel van de hand te doen. Z od oende we rd W. Sch enke medio 19 I4 eigenaar van het hoekgedeelt e. Deze liet het oude hot elgedeelte in het daarop volgende jaar verbo uwe n tot w inkel-woonhuis. De pu i aan de Olden zaalse- en Gronausestraat we rd ingr ij pend gewij zigd. O p de afgero nde hoek, die dit pand zo karakteriseerde, kwam de ingang naar de winkel, zoals w e die heden ten dage nog kennen. De vroegere eetzaal we rd w inkelruimte, terwij l de zes kame rs op de eerste ve rdieping bleven bestaan, echter nu niet meer voor het onderbrenge n van hotelgasten, maar voor bewon ing van het winkelgezin. In novemb er 19'4 diend e hotelier R eiring ook een verzoe k in tot het verbo uwen van het middelste hot elgedeelt e. Hiervoor had hij de hulp ingeroepe n van de in Go uda gevestigde architect J.H. de Wilde. Bij de totale verbo uwing, die we rd uitgevoerd door de Ensch ed ese aannem er J. M. Tönies & zn., w erd de achtermuur tot een hoogte van circa tw ee meter vijftig geheel gesloo pt. Ook de beid e bintlagen van de eerste en tw eede ve rdie ping en een deel van het dak moesten wijken. Waa r eens vol overgave we rd vergaderd en geconve rseerd, we rd nu een verkoopru imte van grutterswaren, boter, kaas en dergelijke. De winkelru im te we rd om hygiën isch e reden en geheel betegeld. Ook hier werden de kamers op de eerste verdieping aangepast aan bewoning door het gezin dat de wi nkel bediende. Doorda t de toegang naar de eerste verdieping van oorsprong geschiedde door he t links aangrenze nde gedeelte dat nu toebehoorde aan Schenke, was het nodi g hier vanuit de achtergang een nieuwe trap te maken. De tw ee lantaarns op de verdieping bleven ook in de nieuwe situatie zorgen voor lich t- en luchttoevoer van het Ecu kijkjc op de Cronauscstraat richtil/g Vccl/straat rond 1955, Z O ~lzdc!'ool' CCII enorme drukte tijdens de spitsuren, Links het hotcl-cajè-rcstaurant 'De Kalanderij', I/aast de Sc/IOCIICIIZaak van Vall Haren. Foto ; Gemeente Ardiic] Enschede trapgedeelte en het portaal. N et als de verbouw ing van het hoekpand door de heer Schen kc kreeg ook dit zijn beslag in Door beid e verbo uw inge n vervielen maar liefst ruim derti g hotelbedden! Hotel Kalanderij In de daarop volgende j aren w isselden het hotel en de winkelpanden v eelvuldig van eigenaar en bestemming. Praktisch bij ied ere w isseling we rd er weer getimmerd en verbo uwd. Begin 1916 verkocht R eiring het gehee l gemeubileerde hot el annex winkelpand aan de afdeling Enschede van de N ederlandse Aannemersbond W.A. T homasson W z. te Ensche de. Doordat R eirin g inmid dels naar Den Haag was vertrokken, ging Thomassou naarstig op zoek naar een gérant of pachter. D eze werd spoedig gevonde n in de persoon van de 33 jarige ArnhemmerJohan W illem Frederik Coopma n en zij n vro uw Bernar dina Joh anna Smit. O nder de nieuwe naam Hotel-c afé-restaurant De Ni euwe Klomp en het geno t van de m uzikale klank en van ee n or kest von d op zaterdagavond 15 april een dave rend open ingsbal plaats. Bij het 11 Sliepsteen I]

10 bestem ming houdt. Echte r D e Klomp is nooit helem aal uit Ensche de verdwene n. T oen in 1922 door Joh an Hem ken aan de Richtersw eg te Enschede ee n nieu w hot el- café we rd gebouwd, kreeg dit bewust de naam De Klomp. Ecn w eloverwogen en bewuste keuze van H em ken. "Eanskc hef sinds nicanskcn hcugllis z ien ' 11 leloonip had CII z o z alt aait blicnt'11 ok!", waren zij n woorde n. En zo is het, wa nt tegenwoordig prijkt nog stee ds boven in de geve l van dit karakter istieke pand aan de R ichtersweg de naam D e Klomp, als een ode aan het eens zo legendarische en alom bekende Enschedese hotel! De noordoostelijke hocle van de tegenwoordige De HCl/fIlCen De Klomp (anno 2005), waar IIrocgcr hotel 'De Goud en Klomp' was gcllcstigd Foto :J ohan Hemteen bovenmate dru k bezochte feest we rd het nieuwe exploitantenec htpaar overstelpt met ee n eno rme hoeve elheid blocmen. Aansluitend werd er op zondag cen matin ee en 's avo nds een groot conce rt gegeven. Ondanks het gro te entho usiasme hebben oo k zij het hier waarsc hijnlijk niet kunnen bolw erk en. W ant reeds een goed j aar later vertrokke n zij met hun beide zoons en docht er naar Nijmegen. Per 3 I mei verscheen er een nieuwe pachter: Johannes Andreas f erdinand Kod eritsch. Onder hem vo nd wel de meest opmerkelijke hand el in hotel De Klomp plaats, en we l op zaterdag 2 februari O p die dag hield de heer Kalkoen e er van 's morgens elf tot 's middags vier uur zitting, om oude kunsttand en en - gebitten in te kop en. Al w aren het stukken en brokken, hij betaalde er maar liefst het reusachti ge bedra g van f 5,- per tand voor! W aarschijnlij k mede door de econo mische teru ggang ten gevo lge van de eerste wereldoorlog, ko n ook de familie Koderitsch het hier niet volho uden en vertro k naar Rheden. Daarop verkoc ht Thomasson het pand in aan Hendrik Verbeek, caféhouder te En schede. Een van de eerste din gen die vera nderd werd, was de naam. Vanaf dat moment ging het als H ot el Kalanderij, genoemd naar de nabij gelegen Kalanders traat, de geschiede nis in. Hierm ee kwa m een definitief einde aan het tijdp erk van Hotel D e Klomp, dat minstens honderd vijftig j aar heeft geduur d. N aar het waarom van de naamsverand ering do or Verbeek kan allee n maar worde n gegist. W aarschijnlij k heeft hij er zijn eigen identiteit aan w illen geven. Dat het eige nlij k nog maar we inig van doe n had met het vano uds bekende hotel De Klomp, zal zeker mede bepalend zij n geweest. Voortbcstaan Om het gehee l wa t meer cachet te geve n liet Verb eek de naastgelegen w inkel weer bij het hot el- restaurant aantrekken en ombouwen tot café. N a tien j aar, in 1928, ver ko cht Hendrik Verb eek aan de H en gelosch e Bierbrouwerij: "een pand ingericht tot hotel, café CII restaurant, II/ Ct cruc 1,cQelCgCII aan de C ronauschcstraat te Enschede, gcllulll li/crd J CII Ja, hotel "Katandeiij". Daarna volgen de exploi tanten, onder wie Prijt en Veldka rn p, elkaar snel op. T ot het begin van de j aren zestig van de vorige eeu w heeft het pand als H otel Kaland erij dienst gedaan. Sindsdien is daar het Chinees Indische restaurant Hong Kon g gevestigd. W aarm ee dit historische stukj e En sched e, na zo'n tw eeënhalve ee uw als horecagelegenheid dienst te hebben gedaan, vooralsnog die vvinkelpanden Ooit was het kruispunt De Klomp het drukste kru ispunt van de stad. R ond moest er nog ee n agent van polit ie aan te pas komen om de dro m me n fietsend e 6brieksarb eiders in goe de banen te leid en. Als zo'n vee rtig jaar later iemand naar het kruispunt De Klomp vro eg, luidde het stereotype antwoord: "bij dc stoplichten". Hier sto nde n immers de eerste verkeerslichten van Enschede. Pas later kw amen ze oo k bij kruispunt De Graaff H et tussenli ggende hotelged eelte heeft, in zij n korte bestaan als winkelruimte, voordat Verbeek er weer een hor ecapand van maakte, vele huurders van even zovele pro du cten gehuisvest. Onderm eer hebben hier Sanders, W olters, Steenmers en Van Bru ggen hu n koopwaar aan de man prob eren te brengen. Ook het zo karakteristieke hoekpand heeft in de loop der j aren meni g middenstand er tot wi nkelruimte gediend. Nadat coupeur Sche nke er in kor tstondig ee n kleermakerij en manufact urenzaak dreef, was hier Maga zijn D e Klomp van H. LUI1ter & Co., speci aalzaak in slaapkarn ermeubelen, matrassen- en stoffenhandel gehuisvest. Nadien heeft J. Vellem an er eni ge j aren, onder de naam Magazijn Sport, zij n hand el gedreven [zie n Sliepsteen van voorjaar 2005]. Vanaf eind j aren dertig tot circa 1960 had Van H aren er zijn schoenenzaak (tegenw oordig op de tegenoverliggende ho ek). 14 I1 Sliepsteen

11 Daarna heeft het, onder eigendom van de Ge meente Enschede, ee n tijdlang leeggestaan. Van 1963 tot 2000 heeft de firm a Platvoet er zij n kantoo rvakhandel gehad. T hans is het pand in gebruik door een auto matiek (voorhee n een j uwelierszaak) en een van de vele telecomwinkels die Ensche de rij k is. De wi nkelpuien aan de straatzij de zij n geheel gemodernisee rd. Behalve op de begane gro nd we rd er meestal we inig veranderd aan de gev els, die een taai leven hadd en en vaak nog hebb en. De naam van het voormalige hot el D e Klomp heeft nog j arenlang op de hoekgevel geprij kt. M aar door het wisselen van de wac ht en de vele verbo uwinge n heeft deze, eve nals het hotel, helaas het loodj e moeten leggen. Vanaf de tege noverligge nde hoek kan men goe d zien dat het hier gaat om cen oud, ind rukw ekkend en glorieus bou ww erk! )/1 KIOO11lp Ge dure nde de 19 c eeuw was de naam van het hotel lange tijd De Go udc n Klomp. W ann eer dit is gewijzigd is niet exac t te achterhalen, omdat in de volksmond stee ds werd gespro ken over 'u Kloo mp. Zowel in officiële als andere stukken wordt het etablisseme nt afwisselend en gelijktij dig met zowel D e Klomp alsook met D e Go uden Klomp aange duid, wa t het zoe ken naar het wa nnee r van de juiste ben aming er niet eenvo udiger op heeft gemaakt. Hel aas heb ik op mij n zoektoc ht naar de histori e, glorie en ondergang van het hotel De (Go ude n) Klomp gee n fotomateriaal van het interieur en de eige nare n kunne n achterhalen. Lezers die in het bezit zij n van dergelijk materiaal of mij op het spoor ervan kunnen zetten, worde n van harte uit gen od igd co ntac t met mij op te nemen. Bronnen: Archief auteur Gemeente Archief Enschede ArchicfDe Twentsche Courant T ubantia , H arm, Mijne reisportcjcuillc ~f oniewcrvinçcn door Ovcrijssc! Lcnucp, Jacob van, Nederland in den goeden ouden tijd 1823 Stroink, L.A., Stad en Land uatt Twente