Het college heeft kennis genomen van het consult en is hieraan tegemoet gekomen door middel van diverse verhelderingen in de tekst van het voorstel.

Transcriptie

1 Onderwerp: Pilot voor een financiële tegemoetkoming bij 14 adressen in de polders Kamerik-Mijzijde en Kamerik-Teylingens, wegens door het waterschap gewekte verwachtingen over funderingsbescherming COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HOOGHEEMRADEN COMMISSIE SKK ALGEMEEN BESTUUR SKK (A) 29 JANUARI 2015 Nummer: In D&H: 18 november 2014 Steller: Peter Hesen In Cie: BMZ Telefoonnummer: SKK 29 januari 2015 Afdeling: Watersysteembeheer In AB: Portefeuillehouder: Kromwijk Dit onderwerp wordt geagendeerd ter kennisneming ter consultering ter advisering Korte inhoudelijke omschrijving: Op 11 juni en 2 oktober 2014 heeft de commissie SKK op verzoek van het college consulterend gesproken over het voorstel Pilot voor een financiële tegemoetkoming bij 14 adressen in de polders Kamerik-Mijzijde en Kamerik-Teylingens, wegens door het waterschap gewekte verwachtingen over funderingsbescherming. Het college heeft kennis genomen van het consult en is hieraan tegemoet gekomen door middel van diverse verhelderingen in de tekst van het voorstel. Op 18 november 2014 heeft het college besloten: 1. Te besluiten tot een pilot voor een financiële tegemoetkoming bij 14 adressen in de polders Kamerik- Mijzijde en Kamerik-Teylingens, wegens door het waterschap gewekte verwachtingen over funderingsbescherming. Ter kennisneming ontvangt de commissie SKK het voorstel aan het college waar het besluit op is gebaseerd. (zie ook bestuurlijk actiepunt nr. 293) 1

2 INLEIDING Voorzieningen om houten fundering te beschermen tegen peilverlaging De watergebiedsplannen Zegveld & Oud Kamerik en Kamerik & Kockengen zijn, met bijbehorende peilbesluiten, in respectievelijk 2005 en 2007 vastgesteld door het algemeen bestuur. Voor het deelgebied Oud-Kamerik heeft het algemeen bestuur in 2013, als technische uitwerking, een projectplan vastgesteld. In de peilbesluiten is, ook op nadrukkelijk verzoek van de Provincie, rekening gehouden met de diverse functies in het gebied. Zo wordt een vast en relatief hoog peil ingesteld op plekken waar de bebouwingsfunctie dominant is (woonkernen en bebouwingslinten). Dit waarborgt een goede bescherming van kwetsbare houten funderingen en zorgt tevens voor minder (verzakkings)schade aan wegen, leidinginfrastructuur, bruggen, erven en beschoeiingen. In gebied met landbouw als hoofdfunctie worden lagere peilen ingesteld dan bij woonkernen en bebouwingslinten. Deze peilen moeten in de loop van de tijd steeds verder worden verlaagd om de gewenste drooglegging in stand te houden. Een peilscheiding tussen dichte bebouwing en landbouwareaal blijkt in de praktijk op doelmatige en kostenefficiënte wijze mogelijk. Doelmatig betekent in dit geval dat de kosten voor maatregelen lager zijn dan de kosten voor herstel van schade aan fundering als gevolg van peildaling. In circa 90 procent van de gevallen is in het beheergebied van het waterschap al een peilscheiding gerealiseerd tussen dichte bebouwing en landbouwareaal. Hoofdzakelijk door de overheid in het kader van landinrichtingsprojecten maar ook door eigenaren zelf (vooral langs keringen). De aparte peilvakken voor woonkernen en bebouwingslinten staan bekend als collectieve hoogwatervoorzieningen. Aparte peilvakken voor slechts één adres (individuele hoogwatervoorzieningen) zijn, uitgezonderd langs keringen, slechts op beperkte schaal in het beheergebied aangelegd. Vrijwel altijd door particulieren en slechts bij hoge uitzondering door het waterschap. Geen juridische verplichting voor het waterschap om fundering te beschermen Juridisch gezien is het waterschap alleen verplicht een bijdrage te leveren aan bescherming of herstel van fundering als de peildaling sneller gaat dan de bodemdaling (dit heet peilwijziging ). In het agrarisch deel van de polders uit de watergebiedsplannen Zegveld & Oud-Kamerik en Kamerik & Kockengen is de peilverlaging over het algemeen niet groter dan de bodemdaling (dit heet een peilaanpassing ). Voor de verspreide bebouwing in dit areaal draagt het waterschap in feite geen verantwoordelijkheid om een bijdrage te leveren aan de bescherming van kwetsbare fundering. Bij de in het verleden uitgevoerde landinrichtingsprojecten zijn voor deze verspreide adressen door de overheid niet of nauwelijks maatregelen getroffen ter bescherming van de fundering. Ook het waterschap wil er nu van afzien om in dergelijke gevallen een bijdrage aan beschermende maatregelen te leveren, hoewel dit wel is opgenomen in de genoemde watergebiedsplannen. Toch financiële tegemoetkoming door het waterschap vanwege eerder gedane toezeggingen Na het gereedkomen van de inrichtingsmaatregelen uit de watergebiedsplannen gaat het waterschap in het landbouwgebied het peil gefaseerd verlagen om op het gewenste niveau te komen. Vanwege het jarenlang niet volgen van de normale bodemdaling bij het peilbeheer in het betreffende gebied, is een stapsgewijze inhaalslag noodzakelijk. Maar wel met grotere stappen dan de normaal om het ontstane verschil te overbruggen. Dit kan extra risico s met zich mee brengen voor de verspreide bebouwing met houten fundering. Om die reden en vanuit de optiek van behoorlijk bestuur heeft het waterschap toch (hoewel niet zondermeer juridisch verplicht) toegezegd maatregelen te willen treffen ter bescherming van de fundering, bijvoorbeeld in de vorm van een individuele hoogwatervoorziening of een infiltratiedrain rond kwetsbare panden. Alleen adressen waar sprake is van duidelijke verslechtering van de fundering ten gevolge van de nieuwe peildaling komen hiervoor in aanmerking. Duidelijke verslechtering houdt in dat de daling van het waterpeil overeenkomt met (de toename van) het droogvallen van het funderingshout (b.v. 15 centimeter daling is 15 centimeter extra - droogstand). Bij fundering zonder droogstand betreft het nieuwe schade (voor zover niet om andere reden aantasting heeft plaatsgevonden), bij fundering met reeds opgetreden droogstand/aantasting is sprake van additionele schade. Uit studie is gebleken dat het waterschap ook bij een duidelijke extra schade een bijdrage zou moeten leveren, hoewel dan al sprake is van een onomkeerbare, schadelijke situatie. Het gaat in dat geval alleen om een tegemoetkoming vanwege de extra schade en zeker niet om de bekostiging van volledig funderingsherstel. 2

3 Uit onderzoek op circa 60 adressen in de polders Kamerik-Mijzijde en Kamerik-Teylingens is naar voren gekomen dat bij 14 adressen sprake is van een aanzienlijke verslechtering wanneer het peil wordt verlaagd conform het peilbesluit, waardoor men aanspraak kan maken op een bijdrage van het waterschap. Bij de overige verspreide adressen is dat niet het geval, omdat het daar gaat om reeds aanwezige grote aantasting van de fundering (peildaling maakt niet meer uit), niet kwetsbare (betonnen) funderingen, gebouwen op staal (geen funderingspalen) of panden waar reeds sprake is van schade door andere oorzaken, bijvoorbeeld diverse typen fundering binnen één bouwwerk. Aanbod geldt voor veertien adressen De bewoners van de betreffende 14 adressen hebben in de periode per, namens het college verstuurde, brief vernomen dat het waterschap gaat zorgen voor een bijdrage aan de bescherming van de fundering. In de praktijk bleken de situaties op de 14 adressen behoorlijk verschillend, vandaar dat maatwerk-brieven zijn opgesteld. Afhankelijk van de situatie varieerde de boodschap in deze brieven van het waterschap zal maatregelen treffen rond (een deel van) de bebouwing tot het waterschap zal in beperkte mate bijdragen aan de mitigerende maatregelen voor (een deel van) de bebouwing. Beschermende maatregelen op een adres kunnen bestaan uit een apart peilvak met een relatief hoog en vast peil of een infiltratievoorziening rond panden om het grondwater continu op voldoende hoog niveau te houden. Op basis van het door het algemeen bestuur vastgestelde watergebiedsplan en de in 2010 ontwikkelde Beslisboom Peilbesluit en Gebouwschade beschikte het college over het kader om toezeggingen te doen voor maatregelen of financiële tegemoetkoming. Dit binnen het door het algemeen bestuur meegeven kader om bij de watergebiedsplannen alleen maatregelen op basis van vrijwilligheid bij betrokkenen te realiseren. Op grond van de gebruikte formuleringen hoeft het waterschap de gedane toezeggingen juridisch waarschijnlijk niet na te leven, maar het zou wel schadelijk zijn voor het vertrouwen. Aan alle eigenaren van de genoemde 14 adressen is bericht dat het waterschap terug zou komen met een definitieve uitwerking nadat in een vervolgfase door het betrokken adviesbureau een advies was opgesteld over de doelmatigheid van maatregelen (in hoeverre ze goedkoper zijn dan de kosten van herstel van de schade aan fundering). Aan een deel van de eigenaren is schriftelijk medegedeeld dat het college overweegt om niet doelmatige maatregelen af te kopen, in afhankelijkheid van een nog op te stellen regeling. Verder heeft men te horen gekregen dat de peilen in de polder niet worden verlaagd voordat het waterschap alle werkzaamheden heeft afgerond. Bij 12 van de 14 adressen blijkt sprake van eerder ontstane schade aan de fundering als gevolg van allerlei andere oorzaken, met name gebrekkige bescherming door de eigenaren tegen eerdere peildalingen. Aangezien de peilen uit het nieuwe peilbesluit nog niet zijn ingesteld heeft dat op zich nog niet tot (toename van) schade geleid. Onderzoek wijst uit dat het erg duur en erg lastig is om goed in te schatten wat de extra schade is in gevallen waar reeds (kans op) onomkeerbare aantasting aan de orde is en hoe de verantwoordelijkheden liggen bij deze aanvullende schade. In onderstaande paragrafen wordt dit onderwerp verder toegelicht. Te verwachten schade moeilijk te bepalen Toen de toezeggingen over individuele hoogwatervoorzieningen in de watergebiedsplannen werden gedaan beschikte het waterschap nog niet over een goede methode om de te verwachten funderingsschade als gevolg van peildaling vast te stellen en de juiste mitigerende maatregelen te formuleren. Met de in 2010 ontwikkelde Beslisboom Peilbesluit en Gebouwschade kwam na enige tijd een hulpmiddel tot de beschikking. De Beslisboom is bedoeld om voorafgaand aan definitieve besluitvorming de schade van peilverlaging te schatten zodat daar in een plan al meteen rekening mee kan worden gehouden. Bijvoorbeeld door de concept-peilen toch wat bij te stellen of meteen concrete mitigerende maatregelen te formuleren. Voor de watergebiedsplannen Zegveld & Oud-Kamerik en Kamerik & Kockengen is het een methodiek die achteraf wordt toegepast om de schade van de peilverlaging te schatten de eventuele bijdrage van het waterschap aan mitigerende maatregelen of funderingsherstel. Een wezenlijk onderdeel van de Beslisboom is de bepaling van de doelmatigheid van maatregelen. Indien de kosten van verwachte schade lager zijn dan de kosten van maatregelen worden de maatregelen als nietdoelmatig gezien. In dat geval stelt de Beslisboom dat geen maatregelen worden uitgevoerd en kan een schadevergoeding van toepassing zijn (als verwacht wordt dat schade daadwerkelijk optreedt). In de Beslisboom wordt alleen gekeken naar de geschatte kosten van de totale schade en de kosten van het volledige pakket aan maatregelen, niet naar het eventuele aandeel van het waterschap daarin. Het impliciete uitgangspunt daarbij is dat een fundering ook bij geringe schade als op termijn verloren moet 3

4 worden beschouwd. De schade is immers onomkeerbaar en zal met maatregelen hoogstens vertraagd kunnen worden. De Beslisboom, die vooral gaat over wat er moet gebeuren, bleek in de praktijk niet toereikend voor alle adressen om te komen tot een goede vaststelling van schade/maatregelen en de juiste verdeling van de verantwoordelijkheid tussen waterschap en eigenaar. Daarom is in de periode een (werk)handleiding bij de beslisboom opgesteld die een nadere uitwerking geeft van hoe een en ander gedaan dient te worden. Essentieel in deze Handleiding is de methodiek risico-analyse. Deze bestaat uit twee toetsingen. Op de eerste plaats een risico-bepaling door verwachte grondwaterstanden (na aanpassing van het slootwaterpeil) te toetsen aan de hoogte van funderingshout, uitgaande van een worst case waarbij in dit gebied het grondwater 20 centimeter uitzakt ten opzichte van het nieuwe slootwaterpeil (om rekening te houden met het uitzakken van het grondwaterpeil in de zomerperiode). Bij de tweede toetsing wordt bekeken of de worst case benadering nuancering behoeft vanwege specifieke omgevingsfactoren, zoals de afstand tot open water en de aanwezigheid van grote bomen (die zuigen in de zomerperiode veel grondwater op). Eerste en tweede toetsing door een deskundige leveren samen een eindoordeel over de te verwachten schade. Aandeel van eigenaar en waterschap in de schade nog lastiger te bepalen In tegenstelling tot de Beslisboom gaat de Handleiding nader in op diverse schadescenario s, waarbij al dan niet sprake is van eerder opgetreden schade. Daarmee wordt tot op zekere hoogte kwantitatief aangegeven welke aanvullende schade op kan treden door een nieuwe peilverlaging. Deze bepaling kent een behoorlijke grote onzekerheid, omdat daadwerkelijke grondwaterstanden en effecten op de fundering niet goed kunnen worden vastgesteld. Nog lastiger is het om bij deze onzekere bepaling een verdeling van verantwoordelijkheid (en uiteindelijk kosten) te maken tussen eigenaar en waterschap. Feitelijk zou je kunnen stellen dat het waterschap geen enkele verantwoordelijkheid heeft in situaties waar reeds sprake is van (vrijwel altijd onomkeerbare) schade. Het is echter niet altijd goed vast te stellen of al schade van betekenis is opgetreden en of aanvullende schade zorgt voor een duidelijk snellere verzakking van een pand. Soms gaat het alleen nog maar over een kans op aantasting, omdat de houten fundering waarschijnlijk slechts een paar maanden per jaar voor een klein stukje droog staat. Wanneer aantasting al is opgetreden of reeds sprake is van een kans op aantasting zal peilverlaging de aantasting waarschijnlijk versnellen of de kans op aantasting verhogen. Daarom zal ook in deze situaties een bijdrage beschikbaar worden gesteld, mits de aanvullende schade substantieel is. Het waterschap zal overigens bij reeds opgetreden schade zeker niet volledig funderingsherstel bekostigen. Pogingen tot toepassing van de handleiding om te komen tot een verdeling van verantwoordelijkheden en kosten tussen waterschap en eigenaar leidden de afgelopen paar jaar steeds tot ingewikkelde, niet zo transparante en ogenschijnlijk oneerlijke conclusies voor diverse adressen. Uiteindelijk is, ook om allerlei technische discussie te vermijden, besloten tot een standaardbedrag gebaseerd op de kosten voor beschermende maatregelen. Eigenaren kunnen dit bedrag gebruiken om zelf een individuele hoogwatervoorziening aan te leggen om de situatie te houden zoals deze nu is of zelfs te verbeteren (door de peilen nog wat hoger in te stellen dan nu). Duidelijkheid geven om vaart te kunnen maken De 14 eigenaren hebben intussen één tot twee jaar moeten wachten op vervolgstappen van het waterschap en de agrariërs in het gebied hebben vele jaren na de vaststelling van het peilbesluit nog steeds niet de toegezegde peilen. Het streven is om in 2015 een start te maken met het gefaseerd verlagen van de peilen. Vanwege tijdsdruk (de peilen moeten omlaag) en om financiële zekerheid te scheppen dient het waterschap op korte termijn duidelijkheid te geven over de vervolgstappen aan de veertien eigenaren en mogelijk in de toekomst aan nieuwe gevallen in de genoemde polders, d.w.z. overige eigenaren die op basis van eigen onderzoek alsnog duidelijke potentiële schade aan kunnen tonen voor de fundering. Een financiële tegemoetkoming aan de eigenaar, ten behoeve van het treffen van beschermende (schade voorkomende) maatregelen en/of funderingsherstel, kan hier voor zorgen. Op deze wijze komt het waterschap tegemoet aan zijn verantwoordelijkheid vanuit de optiek van behoorlijk bestuur. 4

5 Een financiële tegemoetkoming van euro voor elk van de veertien adressen Het voorstel is dat het waterschap een niet onderhandelbaar bedrag biedt van aan de eigenaren van verspreide adressen in het landbouwgebied van de polders Kamerik-Mijzijde en Kamerik-Teyingens waar de fundering duidelijk verslechtert door de peildaling. Dit bedrag komt overeen met de gemiddelde kosten per adres voor beschermende maatregelen, afgeleid uit de praktijkcijfers voor hoogwatervoorzieningen die de afgelopen zeven jaar zijn aangelegd. Zie bijlage 1 voor de onderbouwing van dit bedrag. Met euro dekt het waterschap op acceptabele wijze de verwachte toename van schade aan fundering door de nieuwe peildaling en wordt een bedrag geboden waarmee men in de gemiddelde situatie het peil kan houden zoals dat nu is. Het betreft dus niet de precieze aanvullende - schade. Zoals eerder beschreven is deze zeer lastig vast te stellen. Alleen een opgraving en nauwgezette inspectie van de hele fundering zou een compleet en nauwkeurig beeld opleveren. Dat brengt onacceptabel hoge kosten met zich mee die in geen verhouding staan tot het doel. We moeten het dus doen met deskundigenoordeel, al dan niet gebaseerd op steekproefsgewijs onderzoek van een klein deel van de fundering. Voor het merendeel van de 12 adressen met reeds opgetreden schade aan de fundering is euro overigens niet voldoende voor het funderingsherstel dat in de huidige situatie al door de eigenaar uit zou moeten worden gevoerd. Sommige eigenaren zijn van mening dat het waterschap, ondanks hun eigen nalatigheid, voor een groot deel of zelfs volledig de kosten van funderingsherstel zou moeten dragen. Het waterschap heeft dergelijke lasten nooit op zich willen nemen. Randvoorwaarden bij de financiële tegemoetkoming Het aanbod wordt gedaan onder de volgende randvoorwaarden: De in aanmerking komende 14 adressen zijn geselecteerd omdat daar duidelijke (toename van) schade wordt verwacht als gevolg van (snelle) peildaling. Het waterschap koopt met de geboden niet-onderhandelbare financiële tegemoetkoming bij elk adres de verplichting af om beschermende maatregelen te treffen. Het betreft een eenmalig bedrag in relatie tot de voorgenomen peilverandering, vanwege de bijzondere toezegging van het waterschap dat in het kader van de laatste peilbesluiten en watergebiedsplannen peilaanpassing wordt gezien als peilwijziging. Bij een volgende peilaanpassing zal dit niet meer het geval zijn. De ontvanger hoeft over het bedrag van de tegemoetkoming geen inkomstenbelasting te betalen, omdat het aan schade is gerelateerd. De selectie van de veertien adressen is immers gebaseerd op (de mate van) van schade en het bedrag van euro is een acceptabele dekking van de te verwachten (toename van) schade. De tegemoetkoming is in principe bedoeld voor funderingsherstel of maatregelen door de eigenaar ter voorkoming van verdere schade. Het waterschap is bereid om de eigenaren tijdens maximaal twee bezoeken te adviseren over door hen te nemen inrichtingsmaatregelen. Het waterschap stelt zich bereidwillig op bij de vergunningverlening. Met eigenaren wordt een overeenkomst gesloten, waarin onder meer wordt vastgelegd dat deze tegemoetkoming eenmalig is, het geld aan funderingsherstel/maatregelen wordt besteed, het contract aan een nieuwe eigenaar ter beschikking moet worden gesteld, het waterschap adviseert en de besteding steekproefsgewijs zal worden gecontroleerd. Een eigenaar die niet akkoord gaat met het aanbod van het waterschap kan een beroep doen op nadeelcompensatie (in geval van - op zich - rechtmatig handelen door het waterschap) of eventueel een civiele schadeclaim indienen (als sprake zou zijn van onrechtmatig handelen door het waterschap). Aan de eigenaar zal duidelijk worden gemaakt dat dit niet tot een hogere vergoeding hoeft te leiden. Pilot, om precedentwerking te voorkomen Aangezien het waterschap nog niet goed bekend is met deze vorm van financiële tegemoetkoming krijgt de regeling de vorm van een pilot. Deze in areaal, tijd en geld ingekaderde pilot zal in de loop van 2015 worden geëvalueerd ter bepaling van de aanpak bij overige adressen in het beheergebied die een gelijksoortige aanspraak kunnen maken op een bijdrage van het waterschap. Op deze wijze wordt een directe precedentwerking naar de rest van het gebied voorkomen. Qua areaal gaat het om 14 adressen, qua tijd geldt dat de overeenkomsten op 1 april 2015 getekend moeten zijn en qua geld gaat het om euro voor elk van de 14 adressen. 5

6 Bij de evaluatie van de pilot wordt vooral gekeken naar het aantal overeenkomsten dat per 1 april 2015 is afgesloten en (de kans op) juridische procedures bij de overige adressen. De resultaten van de evaluatie worden meegenomen in een voorstel aan het algemeen bestuur voor een definitieve tegemoetkomingsregeling, die in de loop van 2015 in samenhang zal worden behandeld met de besluitvorming over de beleidsnota hoogwatervoorzieningen. Sondering van aanbod bij veertien adressen Met de eigenaren van elk van de veertien adressen is in een gesprek de intentie van het waterschap besproken om de toezegging voor een bijdrage na te komen in de vorm van een standaardbedrag van euro. Dertien maal vond het gesprek plaats aan de keukentafel en één maal via de telefoon. Vervolgens is aan elk van de eigenaren verzocht om in een aan te geven of men in zou kunnen stemmen met zo n bedrag als het formele aanbod komt en zo niet wat daarvoor de argumenten zijn. De reacties waren divers, variërend van enkele regels tot en met uitgebreide notities en offertes van aannemers. In tabel 1 zijn de reacties anoniem en samengevat weergegeven. In de tabel is ook de huidige conditie opgenomen van de houten fundering om aan te geven of de eigenaar tot dusver zelf al tot op zekere hoogte nalatig is geweest bij het beschermen van deze kwetsbare fundering. De conclusie is: 6 Eigenaren zouden met het aanbod akkoord kunnen gaan. 7 eigenaren zouden niet akkoord gaan met het aanbod, waarvan: o 4 eigenaren het bod te laag vinden, variërend van circa euro tot circa 2 ton te laag. o 3 eigenaren liever zien dat het waterschap maatregelen treft (die toegezegd zouden zijn). 1 eigenaar heeft nog geen reactie gegeven. Tabel 1. Resultaten van sondering bij 14 adressen Globale omschrijving van categorieën huidige conditie fundering (in de praktijk bestaat meer differentiatie) Goed: geen aantasting van fundering (door schimmel/bacterie of andere oorzaak). Redelijk: reeds kans op aantasting van fundering vanwege mogelijk periodiek te lage grondwaterstand (in zomer) Slecht: aantasting van fundering heeft reeds plaatsgevonden. Nr. Huidige conditie fundering Reactie op sondeering aanbod Opmerking 1 Slecht Niet akkoord Maatregelen voor hoogwatervoorziening kosten al gauw euro meer. 2 Slecht Akkoord Wil zelf de rest van de flink hogere kosten voor nieuwe fundering betalen. 3 Goed Akkoord Adres heeft al een zelf aangelegde hoogwatervoorziening. 4 Slecht Niet akkoord Men legt de verantwoordelijkheid voor een hoogwatervoorziening graag bij het waterschap, want dat is deskundig en staat boven de partijen. 5 Slecht Niet akkoord Men legt de verantwoordelijkheid voor een hoogwatervoorziening graag bij het waterschap, want dat is deskundig. 6 Slecht Niet akkoord Het waterschap heeft een hoogwatervoorziening toegezegd en moet zich daar aan houden. Verschillende behandeling van adressen in bebouwingslint en verspreid in polder kan niet. 7 Slecht Niet akkoord Nieuwe fundering voor hele boerderij kost al gauw 2 ton. 8 Redelijk Niet akkoord Bedrag is niet toereikend voor nodige maatregelen. 9 Redelijk Akkoord Neemt overige kosten voor maatregelen voor eigen rekening. 10 Slecht Niet Akkoord Men vraagt het waterschap om de helft van de kosten voor funderingsherstel van de boerderij, die circa 2 ton bedragen. 11 Slecht Akkoord Geen 12 Slecht Onbekend Moet situatie nog goed bekijken 13 Slecht Akkoord Geen 14 Redelijk Akkoord Bedrag dekt ongeveer de kosten van nieuwe fundering van het betreffende (bij)gebouw. 6

7 ARGUMENTEN 1. Het college is voornemens om, mede gebaseerd op de studie nut en noodzaak hoogwatervoorzieningen, aan het algemeen bestuur een nieuw beleid voor te leggen, waarbij onder ander wordt afgezien van de aanleg van nieuwe hoogwatervoorzieningen door het waterschap. Vooral vanwege de hoge lasten voor het waterschap voor (vervangings)onderhoud op de zeer lange termijn, terwijl de baten vrijwel alleen bij particulieren liggen. Het waterschap wil naar een situatie met (weer) meer eigen verantwoordelijkheid van de burger. Binnen dit beleid past niet meer de aanleg van individuele hoogwatervoorzieningen op de betreffende 14 adressen. Daardoor zullen deze verdwijnen uit het watergebiedsplan. Vanwege het gewekte vertrouwen en vanuit de optiek van behoorlijk bestuur wil het waterschap in plaats daarvan een financiële tegemoetkoming bieden. Ook als het beleid niet wordt gewijzigd is het voornemen om op betreffende adressen geen individuele hoogwatervoorzieningen aan te leggen, vanwege te verwachten langdurige onderhandelingen over maatregelen en verantwoordelijkheden waardoor niet snel genoeg de nieuwe peilen kunnen worden ingesteld. 2. Het bieden van een financiële tegemoetkoming is in deze 14 gevallen een redelijk alternatief voor de door het waterschap toegezegde beschermende maatregelen of schadevergoeding. Er wordt tegemoet gekomen aan de wens van diverse eigenaren om in plaats van beschermende maatregelen een geldbedrag toegekend te krijgen wat kan worden ingezet voor funderingsherstel. Er ontstaan geen verkeerde verwachtingen. Eigenaren kunnen gaan denken dat de panden met de beschermende voorziening voldoende beschermd zijn. Op de meeste adressen is dit niet aan de orde omdat de fundering reeds onomkeerbaar is aangetast. De ontvanger hoeft over het bedrag van de tegemoetkoming geen inkomstenbelasting te betalen, omdat het aan schade is gerelateerd. De selectie van de veertien adressen is immers gebaseerd op - de mate van schade en het bedrag van euro is een acceptabele dekking van de te verwachten toename van - schade. Het waterschap is bereid om particulieren te adviseren over beschermende maatregelen en zal zich bereidwillig opstellen bij vergunningverlening. 3. Een financiële tegemoetkoming met afkoop van eventuele verplichtingen is sneller en doelmatiger dan de realisatie van beschermende maatregelen Het kan relatief snel geregeld worden. Er is geen discussie meer over de maatregelen. Met eigenaren en eventuele buren hoeft niet onderhandeld te worden over de aard en omvang van de voorzieningen, in het bijzonder de effecten op andere gebruiksfuncties. Er hoeft geen overdracht plaats te vinden van eigendom, beheer en onderhoud van de voorzieningen aan de eigenaren (die dat mogelijk niet willen). Het waterschap is gevrijwaard van klachten over het functioneren van beschermende voorzieningen. 4. Met het aanbod kunnen (lange) juridische procedures worden voorkomen. Het kunnen verkrijgen van een financiële tegemoetkoming maakt voor eigenaren het juridische - alternatief van een procedure voor nadeelcompensatie of schadeclaim minder aantrekkelijk. Op het gebied van (schade)vergoeding door de overheid aan particulieren bestaat voldoende jurisprudentie om te weten dat het waterschap in deze een degelijke juridische positie heeft. 5. Met de volgende alternatieve aanpakken loopt het waterschap meer risico. Watergebiedsplan uitvoeren conform bedoeling, waarbij op een flink aantal adressen individuele maatregelen moeten worden getroffen met alle vertraging van dien. Kans op extra kosten en veel verantwoordelijkheid bij het waterschap (ook voor de lange termijn). Watergebiedsplan zodanig aanpassen dat het waterschap geen verantwoordelijkheid meer heeft voor het treffen van maatregelen voor kwetsbare funderingen wanneer slechts de bodemdaling wordt gevolgd met de peildaling ( peilaanpassing ). Reeds eerder is uitgezocht dat deze handelswijze geen recht doet aan het vertrouwensbeginsel, hetgeen eigenaren een juridische grond kan geven in een procedure tegen het waterschap. Diezelfde eigenaren kunnen daarnaast even goed nog een beroep doen op nadeelcompensatie of een schadeclaim indienen. Verder zal een dergelijke handelswijze schadelijk zijn voor het imago van het waterschap. 7

8 KANTTEKENINGEN EN RISICO S Nadelen van deze werkwijze Het bieden van een financiële tegemoetkoming met afkoop van eventuele verplichtingen kent de volgende nadelen: De kans is groot dat, in ieder geval bij een deel van de eigenaren, ophef ontstaat omdat men de tegemoetkoming te laag vindt. Men zal deze namelijk gaan vergelijken met de totale kosten voor aanleg van een individuele hoogwatervoorziening of volledig herstel van fundering. Dit kan leiden tot directe bestuurlijke betrokkenheid en media-aandacht. Men zal over het aanbod willen onderhandelen. Dit kan voeren tot lange trajecten en verder uitstel van peilverlaging. Het geboden bedrag kan onder druk komen te staan als rond de fundering nieuwe feiten aan het licht komen, b.v. via onderzoek door eigenaren, of als het waterschap aantoonbaar bepaalde toezeggingen moet nakomen. Betrokken eigenaren kunnen een punt maken van niet precies gekwantificeerde schade. De selectie van de veertien adressen heeft plaatsgevonden op basis van voorzienbare duidelijke schade (voorzienbaar = we weten dat deze op zal gaan treden). De hoogte van de financiële tegemoetkoming is mede gebaseerd op een schatting van het aandeel in de schade dat voor rekening komt van het waterschap. Een nauwkeurig gekwantificeerde schade is echter niet beschikbaar (want relatief veel te duur en waarschijnlijk aanleiding gevend tot verdere discussie). De tegemoetkoming voorziet niet in de gevolgen van onvoorzienbare schade (waarvan we nog niet weten dat die op zal treden). Het totale bedrag kan oplopen indien andere eigenaren in het gebied succesvol protest aantekenen tegen het besluit waarin het waterschap meldt geen bijdrage te gaan leveren aan bescherming van fundering. Vanwege de onbekendheid met dit soort regelingen kunnen onvoorziene juridische en financiële ontwikkelingen optreden. Wanneer de pilot succesvol is zal het lastiger zijn om deze niet te implementeren voor de rest van het beheergebied (ondanks pilot toch een zekere precedentwerking). Ondervanging van deze nadelen: Met de genoemde nadelen van de wordt als volgt omgegaan: Desgewenst zal in een persoonlijk gesprek met de eigenaren het aanbod worden toegelicht. Dan zal ook worden gereageerd op eventuele tegenwerpingen, onder andere met verwijzing naar eigen verantwoordelijkheid en eventuele eigen nalatigheid qua onderhoud. Het waterschap zal in overleggen met de betreffende eigenaren een zakelijke lijn aanhouden, waarbij onder andere gelet wordt op het vertrouwensbeginsel en het evenredigheidsbeginsel (o.a. individueel nadeel in verhouding tot het collectief belang). Voor niet-voorzienbare schade kunnen belanghebbenden alsnog, op basis van artikel 7.14 van de Waterwet en de nadeelcompensatieverordening, een extra - schadevergoeding eisen. Nadeelcompensatie betreft de schade die redelijkerwijs voor rekening komt van een overheid. Dat zal meestal niet de volledige schade zijn. Wie niet tevreden is met de nadeelcompensatie kan vervolgens een schadeclaim indienen, met afhandeling via de verzekering van het waterschap of met uiteindelijke tussenkomst van de. Dit zal alleen tot een verdere vergoeding leiden indien wordt aangetoond dat het waterschap verwijtbaar nalatig is geweest in de taakuitoefening (onrechtmatige daad). Men dient in die gevallen wel zelf de hierdoor ontstane (extra) schade te kwantificeren en specifiek te onderbouwen. Kosten voor niet-voorzienbare schade zullen waarschijnlijk pas op langere termijn duidelijk worden en betaling vindt mogelijk (bij aantoonbaar onrechtmatig handelen) plaats vanuit de verzekering van het waterschap. 8

9 RELATIE MET ORGANISATIEMISSIE, COLLEGEPROGRAMMA OF ANDERE BELEIDSDOCUMENTEN In algemene zin stuurt het waterschap steeds meer op een zakelijke en maatschappelijk verantwoorde werkwijze. Het aanbieden van een financiële tegemoetkoming kan overbodige kosten en latere discussie voorkomen. Het biedt eigenaren de mogelijkheid om te kiezen voor een aanpak die hen het beste uitkomt. Verder getuigt het van een zakelijke opstelling om aan het aanbod en overige afspraken een tijdslimiet mee te geven en eigenaren de keuze te laten tussen het aanvaarden van het bod of een formele route in te gaan van nadeelcompensatie of een civiele schadeclaim. FINANCIËLE CONSEQUENTIES Het totale bedrag voor de veertien adressen is (14 maal ). Zoals gebruikelijk bij subsidies en vergoedingen wordt over dit bedrag geen BTW afgedragen. In het krediet van het watergebiedsplan is rekening gehouden met een dergelijke post voor de aanleg van individuele hoogwatervoorzieningen in de betreffende polders. Er is dus geen verhoging van het krediet nodig. De afkoop leidt, in tegenstelling tot de aanleg, niet tot activering van investeringsuitgaven en deze uitgaven zullen daarom in één keer als kosten in het resultaat moeten worden verwerkt. De éénmalige kostenpost van is niet in de meerjarenbegroting voorzien en leidt tot een verhoging van het begrote netto-kostenniveau. Daar tegenover staat een verlaging van het krediet van het watergebiedsplan die leidt tot lagere toekomstige kapitaallasten dan begroot. Over de gehele afschrijvingsperiode bezien zijn de kosten daarmee gelijk. Indien de kosten nog in dit boekjaar worden gerealiseerd dan worden deze verantwoord in de jaarrekening van De wijziging van het krediet wordt vervolgens verwerkt in een begrotingswijziging. UITVOERING Het waterschap stelt voor elk van de veertien adressen een aanbod voor een financiële tegemoetkoming op en geeft de eigenaren desgewenst een mondelinge toelichting. In de communicatie wordt aangegeven dat men ook kan kiezen voor nadeelcompensatie of een schadeclaim. Tevens worden eigenaren op de hoogte gebracht van het moment waarop het waterschap de peilen wil verlagen, afhankelijk van het voorziene moment van afronding van collectieve hoogwatervoorzieningen voor de (lint)bebouwing van Kamerik en Oud-Kamerik. De afspraken met de eigenaren over afkoop zijn uiterlijk 1 april 2015 vastgelegd in een door beide partijen ondertekende overeenkomst. Eventuele door particulieren aan te leggen individuele hoogwatervoorzieningen moeten gereed zijn op 15 oktober In de loop van 2015 zal een evaluatie plaatsvinden van de pilot. De resultaten en een voorstel voor de rest van het beheergebied voor een dergelijke financiële tegemoetkoming worden vervolgens voorgelegd aan het algemeen bestuur om in samenhang te behandelen met de definitieve besluitvorming over de beleidsnota hoogwatervoorzieningen. COMMUNICATIE De geboden financiële tegemoetkoming en de onderbouwing ervan worden schriftelijk en desgewenst mondeling toegelicht aan de eigenaren op de veertien adressen. Het besprokene en de afspraken worden door het waterschap vastgelegd in verslagen en uiteindelijk formeel in een overeenkomst. Het gebied wordt via de algemene nieuwsbrief geïnformeerd. BIJLAGE(N) nee ja, namelijk 1. Onderbouwing van de tegemoetkoming van euro (DM ) TER INZAGE nee ja, namelijk 9

10 Bijlage 1. Gemiddelde kosten per adres voor individuele hoogwatervoorziening DM v5 Versie 9-sep-14 Opmerkingen: > Er zijn nog niet zo veel praktijkcijfers beschikbaar over individuele voorzieningen, daarom is ook gebruik gemaakt van kosten per adres in lintbebouwing (collectief) en in uitvoering/nog uit te voeren individuele v > Vanwege deze onzekerheid is bij enkele berekeningen van gemiddelden zwaarder gewicht toegekend aan adressen met hogere gemiddelde kosten (zodat het uiteindelijke gemiddelde zeker niet te laag is) > Cijfers tussen haakjes verwijzen naar de toelichting onder de tabel Watergebiedsplan Onderdeel Kern, bebouwingslint of weg Kosten Aantal adressen Gemiddelde (1) Collectief Individueel Totaal Collectief in kern in lint incl. kern U itgevoerd - collectief Watergebiedsplan Zegveld - Oud-Kamerik Collectieve hwvz 5B Zuid Hoofdweg (kern Zegveld) Collectieve hwvz 5B Noord Rondweg (kern Zegveld) - Molenweg Collectieve hwvz 5A Noord Voorhaakdijk-Toegang-Nagtegaalspad Collectieve hwvz 5D Noord Meije-Bosweg Subtotaal (gewogen gemiddelde: gedeeld door 450) Watergebiedsplan Kamerik - Kockengen Collectieve hwvz Kamerik v.teylingenweg (kern Kanis - Kamerik) Collectieve hwvz Teckop Teckop Subtotaal (gewogen gemiddelde: gedeeld door 170) Totaal uitgevoerd collectief ( gedeeld door 620 adressen) Uitgevoerd - individueel Watergebiedsplan Zegveld - Oud-Kamerik Individuele hwvz Zegveldse kant Dwarsweg-Milandweg-Oude Meije Totaal uitgevoerd individueel ( gedeeld door 14 adressen) Totaal uitgevoerd (niet gewogen gemiddelde van collectief (12.460) en individueel (30.000)) In uitvoering/nog uit te voeren - collectief Watergebiedsplan Zegveld - Oud-Kamerik (40613) Collectieve hwvz Oud-Kamerik v.teylingenweg (35 adr.) Grechtkade (5 adr.) Lange Meentweg (30 adr.) Totaal in uitvoering/nog uit te voeren collectief ( gedeeld door 70 adressen) In uitvoering/nog uit te voeren - individueel Watergebiedsplan Zegveld - Oud-Kamerik (40627) Individuele hwvz Oud-Kamerik v.teylingenweg (oost 23 adressen, west 7 adressen) Subtotaal ( gedeeld door 30) Watergebiedsplan Kamerik - Kockengen Individuele hwvz Kamerik e.o. v.teylingenweg Mijzijde en Teylingens Subtotaal ( gedeeld door 35) Totaal in uitvoering/nog uit te voeren (gewogen gemiddelde, gedeeld door 135 adressen) Gemiddeld bedrag per adres = gemiddeld bedrag bij uitgevoerd (21.230) plus gemiddeld bedrag bij in uitvoering/nog uit te voeren (25.333), gedeeld door 2 Gemiddelde kosten per adres voor individuele hoogwatervoorziening (afgerond naar boven) Toelichting: (1) Reeds gemaakte en te maken totale kosten, dus inclusief alle voorbereiding (ook eventueel bebouwingsonderzoek) en uitvoering. (2) Alsof alle kosten zijn gegaan naar de adressen in het lint. Het is namelijk niet precies bekend welke kosten naar kern en lint zijn gegaan. Deze werkwijze leidt tot enige overschatting van de kosten per adres i (3) Bij deze berekening wegen de gemiddelde kosten voor alle 620 adressen in de collectieve voorzieningen even zwaar als de gem iddelde kosten voor 14 individuele voorzieningen samen. Aan de kosten voor in voorzieningen wordt dus veel meer waarde toegekend. (4) In Oud-Kamerik is voor circa euro aan bebouwingsonderzoek gedaan (35 adressen). Is niet normaal voor collectieve voorziening. Feitelijke kosten zijn daardoor circa euro per adres. (5) Bij deze berekening is het totaal bedrag gedeeld door het totaal aantal adressen. De wat hogere kosten voor de 70 adressen in Oud-Kamerik tellen dus wat zwaarder mee. 10