Oplegnotitie. Inleiding

Transcriptie

1 Oplegnotitie Aan Gemeente Langedijk t.a.v. Frieda Coppens Plaats, datum Amsterdam, 26 september Onderwerp Aanvulling op Strategisch Integraal Huisvestingsplan Onderwijs Ons kenmerk Behandeld door Maarten Groenen Inleiding De gemeente is begin 2013 met de schoolbesturen een gezamenlijk traject gestart om te komen tot een Strategisch Integraal Huisvestingsplan Onderwijs (SIHP). Doel van dit plan is enerzijds om actief in te spelen op ontwikkelingen als krimp, een aantal verouderde schoolgebouwen en de aanstaande overheveling van de verantwoordelijkheid van het buitenonderhoud naar schoolbesturen. Anderzijds moet dit plan invulling geven aan concrete beleidsambities om te komen tot zogenaamde Integrale Kindcentra (IKC s). Het opstellen van het SIHP is een zorgvuldig traject geweest, waarbij op basis van een uitgebreide analyse is gekomen tot een scholenplan per kern. Om een realistisch beeld te krijgen van mogelijke oplossingsrichtingen per school is per schoollocatie een minimum, maximum en plus variant uitgewerkt. Bij deze varianten zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: Minimum variant: gemeente voldoet aan haar huisvestingsplicht en doet het noodzakelijke in het kader van instandhouding. De huisvesting is daarmee de komende jaren op een voldoende niveau, maar er wordt niet expliciet ingezet op een kwaliteitsverhoging (technisch dan wel functioneel) van de huisvesting. Maximum variant: gemeente voldoet aan haar huisvestingsplicht op een maximale wijze én voorziet hierbinnen waar kansrijk c.q. wenselijk in een technisch dan wel functionele kwaliteitsverbetering van de huisvestingsportefeuille. Plus variant: naast haar wettelijke taak (faciliteren in doelmatige huisvesting) faciliteert de gemeente middels specifiek en aanvullend lokaal beleid met betrekking tot onderwijshuisvesting. Het lokale beleid binnen dit IHP betreft het inzetten op de realisatie van Integrale Kind Centra (IKC). Tijdens verschillende (interactieve) bijeenkomsten met schoolbesturen is gewerkt aan een scholenplan, dat kan rekenen op draagvlak van de schoolbesturen. Op 19 augustus jl. hebben de schoolbesturen ingestemd met Scholenplan Langedijk en de rapportage van het SIHP. In dit scholenplan wordt bij 8 scholen de minimum variant voorgesteld bij 4 scholen een alternatieve variant, die ligt tussen de minimum en maximum variant. Daarnaast wordt bij de scholen in Sint Pancras en Oudkarspel de plus variant voorgesteld.

2 2/6 In het SIHP wordt ten slotte geconstateerd dat: Door het afstoten van semi-permanente huisvesting en samenvoegen van onderwijslocaties zal vraag en aanbod binnen een aantal jaren beter op elkaar aansluiten. Door het realiseren van ingrijpende technische en ruimtelijk functionele aanpassingen en uitbreiding van enkele schoolgebouwen de kwaliteit van de huisvesting van het onderwijs wordt verhoogd (zowel bij de minimale als maximale variant). Het (Strategisch) Integraal Huisvestingsplan Onderwijs naar verwachting voor een soepele overheveling zorgt van de verantwoordelijkheid van het buitenonderhoud per 1 januari Door het koppelen van onderwijs met gerelateerde maatschappelijke activiteiten enerzijds het aanbod voor kinderen tussen 0 en 12 jaar wordt versterkt en anderzijds mede en dubbelgebruik van schoolgebouwen wordt gefaciliteerd. De partners nadrukkelijk betrokken waren bij de totstandkoming, wat heeft geresulteerd in draagvlak voor het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs. In de rapportage van het SIHP zijn tevens de financiële consequenties inzichtelijk gemaakt. De totale investering voor de realisatie van het Scholenplan bedraagt circa 5,6 miljoen, waarvan 0,6 miljoen voor het gebouwelijk faciliteren van IKC s. Dit resulteert voor de periode circa ,- aan nieuwe kapitaallasten. Door de gemeente zijn vervolgens de consequenties voor de begroting inzichtelijk gemaakt. Het voorliggende SIHP is vanuit de gemeente mede opgesteld door wethouder Westerkamp en ambtelijke medewerkers in nauw overleg met de schoolbesturen en overige maatschappelijke partners. Tijdens de ambtelijke voorbereiding is de suggestie gedaan om meer inzicht te verschaffen in de consequenties in het geval de gemeente de komende 10 jaar niets (nieuws) doet op het gebied van onderwijshuisvesting. In deze oplegnotitie wordt deze zogenaamde 0 variant verder uitgewerkt. 1.1 Consequenties 0 variant Indien de gemeente kiest voor de 0 variant betekent dit dat er gedurende de scope van het SIHP oftewel de komende 10 jaar niet wordt geïnvesteerd in onderwijshuisvesting. Dit betekent dat alleen de bestaande huisvestingslasten op de begroting drukken. In het onderstaande overzicht is opgenomen welke lasten dit betreft. Uitgangspunt hierbij is dat de gemeente vanaf 2015 niet meer verantwoordelijk is voor het buitenonderhoud van de scholen in het primair onderwijs, conform de landelijke wetswijziging die in voorbereiding is. De zakelijke lasten met betrekking tot schoolgebouwen zijn onbekend (en relatief beperkt). Gemeentelijke lasten Kapitaallasten Onderhoudslasten PO NVT NVT NVT Zakelijke lasten (verzekering)???? Totaal

3 3/6 1.2 Relatie met zorgplicht De gemeente heeft een wettelijke zorgplicht met betrekking tot onderwijshuisvesting. Dat betekent dat de gemeente moet voorzien in adequate huisvesting. De Raad heeft op 9 januari 2009 de Verordening voorzieningen huisvesting gemeente Langedijk vastgesteld. Deze verordening geeft concrete invulling aan de wettelijke zorgplicht ten aanzien van onderwijshuisvesting. In de verordening staat onder andere beschreven op welke voorzieningen schoolbesturen wanneer aanspraak kunnen maken en hoe deze worden bekostigd. Indien de gemeente ervoor kiest om 0 variant te hanteren, is de kans groot dat dit botst met de uitvoering van haar wettelijke plicht. Want indien de komende 10 jaar een school groeit (en uitbreiding nodig heeft) of een schoolgebouw aan vervanging toe is, is de gemeente verplicht deze voorzieningen te bekostigen. Voor de scholen in Sint Pancras geldt dat de technische en functionele staat van de schoolgebouwen van een matige kwaliteit zijn en vooral de Paus Johannes en De Steltloper aan het einde van hun levensduur zitten. De gemeente zal niet aan haar zorgplicht voldoen, als het de komende 10 jaar niets doet. Op termijn geldt voor de Maria in Noord-Scharwoude hetzelfde. Ten aanzien van deze schoolgebouwen is tevens gebleken dat de huidige onderhoudsplanning niet heeft resulteert in een adequaat (onderhouds)niveau. Voor deze locaties geldt dat de gemeente conform de verordening alleen de mogelijkheid heeft om te voorzien in vervangende nieuwbouw (verwijzen naar andere locaties is geen reëel optie). Renovatie is namelijk geen voorziening in de huisvesting, zeker wanneer de schoolbesturen vanaf 2015 verantwoordelijk worden voor al het onderhoud en aanpassingen aan schoolgebouwen. Een goedkopere technische / functionele renovatie van een schoolgebouw door de gemeente kan alleen met consensus van alle besturen en (meestal) dus op basis van een SIHP worden overeengekomen. Dit betekent dat als de gemeente niets doet en strikt de verordening hanteert er de komende 10 jaar minimaal 3 scholen aanspraak zullen maken op vervangende nieuwbouw 1. De kosten voor het realiseren van vervangende nieuwbouw voor de 3 genoemde bedraagt 5,2 miljoen. School Ingrepen per variant Maximum variant OBS De Steltloper RKBS Paus Johannes RKBS Maria De gemeente kan de verwachte aanvragen voor vervangende nieuwbouw indien het SIHP niet wordt uitgevoerd - mogelijk nog 2 4 jaren afhouden afhankelijk van het schoolgebouw door deze af te wijzen, maar dient de komende 10 jaar wel met de bovengenoemde investeringen rekening te houden. Tenslotte heeft de gemeente bij de scholen in Oudkarspel semi-permanente uitbreidingen gerealiseerd, die overbodig en technisch verouderd zijn. Het slopen of verwijderen van deze uitbreiding (circa ,-) is tevens voor rekening van de gemeente. 1 Ook voor Het Baken in Sint Pancras en het oostelijk deel van De Duizend Eilanden in Noord- Scharwoude zou over 5 10 jaar kunnen gelden, dat zij aanspraak gaan maken op vervangende nieuwbouw.

4 4/6 1.3 Relatie met schoolbesturen Het voorliggende SIHP kent draagvlak van de schoolbesturen en is in goede samenwerking opgesteld. De gemeente is al enige tijd in overleg met de schoolbesturen om de huisvestingssituatie in Sint Pancras te verbeteren en heeft daarmee verwachtingen gecreëerd. Onderwijshuisvesting is een gedeelde verantwoordelijkheid tussen gemeente en schoolbesturen. In een situatie met een aantal verouderde schoolgebouwen en toenemende (en aanzienlijke) leegstand zal de relatie met de schoolbesturen sterk onder druk komen te staan, indien de gemeente de komende 10 jaar niet investeert in scholen. De financiële druk op de exploitatie van de schoolgebouwen wordt daarmee zeker na de overheveling van het buitenonderhoud sterk verhoogd, wat mogelijk resulteert in minder middelen voor het onderwijs en / of financiële problemen voor schoolbesturen. Overzicht geprognosticeerde leegstand (o.b.v. Leerlingprognose 2013 en bestaande capaciteit) Jaar Ruimteoverschot in m² bvo Ruimteoverschot in % van totaal 22% 26% 30% 33% 1.4 Relatie met overheveling buitenonderhoud Momenteel is een wetwijziging in voorbereiding waarbij vanaf 2015 schoolbesturen verantwoordelijk worden voor het totale onderhoud en aanpassingen aan schoolbesturen. Deze aanstaande overheveling heeft aanzienlijke financiële impact voor schoolbesturen, doordat: de werkelijke kosten van onderhoud en aanpassingen (de komende 10 jaar) bij een aantal verouderde schoolgebouwen naar verwachting ruim boven de verwachte materiele instandhoudingsvergoeding van het rijk zal liggen. de materiele instandhoudingsvergoeding is gebaseerd op het aantal leerlingen. Voor elke m² die normatief leeg staat ontvangt het schoolbestuur geen vergoeding. De gemeente is niet verantwoordelijk voor de wijze en hoogte van de materiele instandhoudingsvergoeding door het rijk. Echter het schoolbestuur wordt vanaf 2015 in de 0 variant volledig opgezadeld met een enorme overcapaciteit en een deels verouderd scholenbestand. Indien de gemeente de komende 10 jaar niet investeert in onderwijshuisvesting, is het de verwachting dat de overheveling van het buitenonderhoud tot grote bezwaren en claims vanuit de schoolbesturen gaat leiden Relatie met onderwijs(huisvestings)beleid Indien de gemeente kiest voor een 0 variant ten aanzien van onderwijshuisvesting heeft dit ook effect op het realiseren van bestaande en nieuwe beleidsambities. Niet investeren betekent enerzijds dat bestaand beleid ten aanzien van brede scholen niet ten volle wordt gerealiseerd. Gewenste koppelingen tussen onderwijs en andere organisatie voor kinderen tussen 0 12 jaar worden niet (maximaal) gefaciliteerd. Daarnaast heeft de gemeente dit jaar samen met de schoolbesturen een visie ontwikkeld op de realisatie van Integrale Kindcentra. Deze integrale kindcentra moeten een oplossing bieden voor de versnippering van organisaties en activiteiten en zorgen voor een doorgaande lijn van 0 t/m 12 jaar. 2 In het concept wetsvoorstel, dat met betrekking tot de overheveling van het buitenonderhoud in het primair onderwijs, op 20 juni 2013 is gepubliceerd, is geen overgangsregeling tussen gemeenten en schoolbesturen opgenomen. Dit betekent dat er sprake zal zijn van een zogenaamde koude overdracht. Een schoolbestuur kan dus in principe geen aanspraak maken op een compensatie, tenzij er sprake is van achterstallig onderhoud.

5 5/6 Het voorliggende SIHP zet tevens in op de realisatie van IKC s, aangezien deze een belangrijke gebouwelijke component kennen. Wanneer de gemeente de komende 10 jaar niet investeert in onderwijshuisvesting, biedt de ruime leegstand op de sommige locaties de mogelijkheid om een deel van het IKC concept uit te rollen. Voor de meeste locaties echter geldt dat gebouwelijke aanpassingen nodig zijn om het IKC concept goed te faciliteren. Tegenover deze investeringen zullen ook extra huurinkomsten staan, zodat de investeringen worden gedekt. In de bijlage van deze toelichting is de relatie met het onderwijs(huisvestings)beleid verder uitgewerkt. 2. Onderwijs beleid geactualiseerd en gevat in SIHP Tot op heden is de Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs Langedijk 2009 gebruikt als kader voor onderwijshuisvesting. Daarnaast zijn er relevante beleidsdocumenten zoals de Brede school Notitie en de LEA notitie, die mede van invloed zijn hoe onderwijshuisvesting vorm krijgt. De gemeente heeft nadrukkelijk de wens om het onderwijs beleid en de huisvesting van scholen integraal te benaderen. Een veel gebruikte methode hiervoor is het opstellen van een SIHP waarin beide gevat worden. Het SIHP geeft ook een antwoord op de vraag hoe nieuwe ontwikkelingen die op gemeente afkomen het beste geïmplementeerd kunnen worden en waarom. Tijdens het opstellen van het SIHP is gebleken dat er in de afgelopen jaren gewijzigde inzichten zijn ontstaan ten aanzien van de kaders in de Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs Deze staan beschreven in hoofdstuk 3.4 in het SHIP. Overgang brede school beleid naar Integraal kindcentrum (IKC) beleid In 2005 is in Langedijk de eerste start gemaakt met de ontwikkeling van de brede scholen. De nadruk lag destijds op de gebouwen. Er zijn multifunctionele accommodaties gerealiseerd. In 2009 werd door de verschillende participanten aangegeven om uitvoering te willen geven aan inhoudelijke samenwerking binnen de brede school. De gemeente heeft toen de regie genomen om alle partijen bij elkaar te brengen en heeft een startconferentie brede school georganiseerd. In 2010 is er door de gezamenlijke partijen een notitie brede school opgesteld Langedijk in de Breedte. Vervolgens heeft 6 december 2010 de ondertekening van het convenant brede school plaatsgevonden. Tenslotte is er gezamenlijk met de betrokken schoolbesturen een brede school coördinator aangesteld. In de ontwikkeling van kinderen van 0-12 jaar kennen we op dit moment veel soorten van aansturing en veel verschillende financieringsregelingen en toezicht systemen. De verantwoordelijkheden zijn sterk versnipperd. De stapeling van regelingen bemoeilijkt een efficiënte regierol voor de gemeente. Daardoor wordt de doorgaande lijn van de ontwikkeling van kinderen bemoeilijkt. De kwaliteit en effectiviteit van de begeleiding en ontwikkeling van de kinderen heeft daaronder te lijden. Ook ondervinden ouders hinder wanneer zij zorg en arbeid willen combineren door de versnipperde dagindeling. De laatste jaren zetten veel gemeenten in op integratie van voorschoolse voorzieningen, onder meer als gevolg van de invoering van de Wet OKE (Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie) in Deze wet maakt gemeenten verantwoordelijk voor het organiseren van een doorgaande ontwikkelingslijn voor kinderen in een vroeg stadium met een risico op onderwijsachterstand- door het aanbieden van een passend VVE aanbod. Andere belangrijke ontwikkelingen zijn de transitie en transformatie van de jeugdzorgstelsel naar de gemeenten en de invoering van de wet Passend Onderwijs. Dit alles maakt terugdringen van de bestaande versnippering alleen nog maar urgenter.

6 6/6 Het IKC is een speerpunt om gestalte te geven aan de transitie en transformatie van de jeugdzorgstelstelsel en passend onderwijs. Met name de voorschool neemt een belangrijke plek in het IKC en gaat een grotere rol spelen in de preventie van jeugdzorg en passend onderwijs. Er wordt voorgesteld om ervoor te kiezen in te zetten op de ontwikkeling van voorscholen georganiseerd in kindcentra. Het kindcentrum als organisatie biedt mogelijkheden de bestaande versnippering op te heffen, niet alleen voor de voorschoolse periode maar voor de gehele doorgaande lijn t/m 12 jaar. Kindcentra zijn samenwerkingsvormen van in ieder geval basisonderwijs kinderopvangvoorzieningen (voorzieningen voor voorschoolse opvang voor kinderen van 0-4 jaar) en tussen- en naschoolse opvang, waarin gewerkt wordt vanuit één pedagogische/didactische visie, onder aansturing van één leiding. Voor kindcentra bestaat geen blauwdruk. Het kindcentrum wordt ingericht op basis van de specifieke situatie in de buurt of wijk en de behoeften van kinderen en ouders. Het SIHP zet in op het realiseren van Integrale Kindcenta (IKC s). Door het koppelen van onderwijs met gerelateerde maatschappelijke activiteiten wordt enerzijds het aanbod voor kinderen tussen o en 12 jaar versterkt en anderzijds mede- en dubbelgebruik van schoolgebouwen gefaciliteerd. De IKC s moeten resulteren in krachtige voorzieningen. Samenvatting en conclusie Indien de gemeente kiest voor de zogenaamde 0 variant en de komende 10 jaar dus niets doet, heeft dit de volgende consequenties: Een botsing met de wettelijke zorgplicht ten aanzien van onderwijshuisvesting, wat resulteert in een normatieve leegstand van meer dan 30% en een aantal schoolgebouwen waarvan de technische en functionele kwaliteit ondermaats is. De relatie met de schoolbesturen komt (naar verwachting) sterk onder druk te staan, doordat de financiële druk op de exploitatie wordt verhoogd. De aanstaande overheveling van de verantwoordelijkheid van het buitenonderhoud naar de schoolbesturen vanaf 2015 zal (naar verwachting) leiden tot grote bezwaren en claims vanuit schoolbesturen. Het bestaande beleid ten aanzien van brede scholen en het nieuwe beleid ten aanzien van IKC s kan niet of niet optimaal worden gerealiseerd. Het is een gemiste kans om geen IKC s te realiseren die de gemeente de mogelijkheid bieden om belangrijke ontwikkelingen zoals de transitie en transformatie van de jeugdzorgstelsel en de invoering van passendonderwijs verantwoord te kunnen implementeren