*R b* Bijlage R b: Gevolgen nieuw BBV

Transcriptie

1 *R b* Bijlage R b: Gevolgen nieuw BBV In deze bijlage verschaffen wij u inzicht in verschillende (wets-) wijzigingen die van invloed zijn op onze gemeente. Hierbij maken wij per wijziging inzichtelijk welke verandering er plaatsvindt en welke gevolgen dat heeft voor de gemeente. Ad 1. Uitvoeringsinformatie: vaste taakveldindeling Momenteel is de gemeente vrij in de indeling die zij voor de programmabegroting en de uitvoering hiervan hanteren. Hierdoor kan de gemeente zelf bepalen welke begrotingsprogramma's (in Bladel zijn dat beleidsvelden) zij hanteert en welke producten en activiteiten zij voor de uitvoering hiervan gebruiken. Deze vrijheid heeft tot gevolg dat er op basis van de gemeentelijke administraties geen gegevens beschikbaar zijn, die direct op landelijk niveau met elkaar kunnen worden vergeleken. Ondanks de bovenstaande constatering hebben verschillende partijen (zoals het CBS en BZK) wel behoefte aan deze vergelijkbaarheid. Om toch te kunnen voldoen aan deze behoefte leveren gemeenten jaarlijks Iv3 gegevens aan. Dit gebeurt aan de hand van een matrix met voorgeschreven Iv3 functies en kosten (economische categorieën). Gemeenten moeten hiervoor een aanvullende handeling uitvoeren om tot vergelijkbare cijfers te komen. Om tot betere vergelijkbaarheid van gegevens te komen wordt in de herziening van het BBV voorgeschreven dat colleges de ramingen en realisatiecijfers die zij moeten leveren voor de begrotingsuitvoering, indelen aan de hand van uniforme eenheden, waaraan de bijhorende baten en lasten moeten worden toegerekend. Dit wordt dan een verplichte taakveld indeling. De 51 nieuwe taakvelden vervangen de circa 105 oude Iv3-functies. Met deze wijziging van de BBV wordt bereikt dat alle gemeentelijke begrotingen beter kunnen worden vergeleken. Zij hebben overigens geen invloed op de indeling van de programmabegroting en de uitoefening van de autorisatiebevoegdheid door de raad en laten dus de sturing van beleidsprioriteiten via de begroting vrij. De vaste taakveldindeling is verplicht voorgeschreven met ingang van de begroting Dit betekent dat we de programma s c.q. beleidsvelden ook onderverdelen naar deze taakvelden. Deze onderverdeling nemen we vooralsnog in een afzonderlijke bijlage op in de begroting Hoewel de gemeente de beleidsvelden (programma's) grotendeels ongewijzigd kan laten, betekent deze wijziging wel dat wij de financiële productraming vrijwel volledig door moeten lopen aan de hand van de gewijzigde wetgeving, waarbij waarschijnlijk het hele rekeningschema geactualiseerd moet worden. Ook zullen de kostensoorten aangepast moeten worden. Dit zal een grote ambtelijke opgave blijken. Deze wijziging zal afgezien van de benodigde ambtelijke inzet geen financieel effect geven. Ad 2. Prestatie-indicatoren Naast de uniforme taakvelden, wordt in het herziene BBV voorgeschreven dat de gemeente een basis set van beleidsindicatoren hanteert voor de begroting en de verantwoordingsstukken. De indicatoren moeten worden opgenomen in de begroting bij de beleidsvelden. Wij kunnen er zelf voor kiezen om daar eigen indicatoren aan toe te voegen. Het is de bedoeling de indicatoren zo in te richten dat zij de beleidsruimte van gemeenten niet beperken. De nadruk zal komen te liggen op outcome indicatoren, waarmee raadsleden kunnen sturen op maatschappelijke effecten. De indicatoren zullen openbaar zijn en gebruikersvriendelijk ontsloten worden. Zij zullen voor alle gemeenten van toepassing zijn en gebaseerd zijn op landelijk beschikbare bronnen. Het gaat om indicatoren die actueel zijn en een verandering kunnen laten zien. Een werkgroep van VNG/KING heeft een basis set van circa 50 indicatoren voor de gemeenten opgesteld. In een ministeriële regeling zijn deze indicatoren teruggebracht naar 39 indicatoren Onderdeel van deze basis set zijn de beleidsindicatoren van de gemeentelijke monitor sociaal domein. De ontsluiting van de indicatoren gaat plaatsvinden via en kent een verplichtend karakter om ze op te nemen in begroting en jaarrekening. Het doel van de nieuwe indicatoren is: meer transparantie, een betere vergelijking tussen gemeenten en het relateren van de maatschappelijke effecten aan de begroting. De indicatoren zijn getoetst aan de volgende uitgangspunten: De indicatoren leveren een bijdrage aan de versterking van het horizontale toezicht en stellen raasdsleden in staat te sturen op maatschappelijke effecten. Daarmee lopen ze parallel aan de opzet van de 3Wvragen in de programmabegroting; De indicatoren zijn in alle gemeenten van toepassing; De indicatoren zijn gebaseerd op reeds bestaande landelijke bronnen, zodat er geen extra uitvraag bij gemeenten nodig is en alle gemeenten automatisch deelnemen aan de indicatorenlijst; De indicatoren zijn afkomstig uit bestaande bronnen waarvan de beschikbaarheid gegarandeerd lijkt; R b

2 De indicatoren zijn actueel, worden met regelmaat gepubliceerd en kunnen binnen deze termijn ook een verandering laten zien; De basisset indicatoren uit de Monitor Sociaal Domein wordt overgenomen. Deze wijziging zal naar verwachting weinig ambtelijke inspanning vergen om deze te implementeren. Ook zal deze wijziging geen financieel effect geven. De wijzigingen zullen bij de begroting 2017 voor de eerste maal worden opgenomen. Ad 3 Financiële kengetallen Het BBV schrijft voor dat in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basis set van vijf financiële kengetallen moet worden opgenomen die gaan gelden voor de begroting vanaf 2016 en de jaarrekeningstukken vanaf Naast de kengetallen wordt een beoordeling van de onderlinge verhouding van de kengetallen in relatie tot de financiële positie opgenomen. De kengetallen en de beoordeling geven gezamenlijk op eenvoudige wijze inzicht aan raadsleden in de financiële positie van hun gemeente. De invoering van de set van vijf kengetallen is voornamelijk bedoeld om de financiële positie voor raadsleden inzichtelijker te maken. De volgende kengetallen worden nu bij de begroting 2016 (en jaarrekening 2015) verplicht gesteld: Netto schuldquote (netto schuld/totale baten) Netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen (netto schuld -/- doorgeleende gelden/totale baten) Solvabiliteitsratio (Eigen Vermogen/Totaal Vermogen) Grondexploitatie (Bouwgrond in exploitatie + niet in exploitatie genomen gronden / totale baten) Structurele exploitatieruimte (structurele baten structurele lasten + structurele onttrekkingen reserves structurele toevoegingen reserves / totale lasten) Belastingcapaciteit (woonlasten gemeente/ landelijk gemiddelde woonlasten). Hoe de kengetallen worden beoordeeld in relatie tot de financiële positie van de gemeente is aan de gemeente zelf, hier is geen normering van rijkswege op van toepassing. Deze vernieuwing van de BBV is reeds in onze begroting 2016 verwerkt. Ad 4 Verbonden partijen In de ogen van de adviescommissie is het van belang dat de informatie over verbonden partijen die gemeenten in de begroting en verantwoording opnemen aansluit op de informatie over hun eigen posities, activiteiten en risico s. De commissie verwacht dat het opnemen van informatie in de beleidsvelden (programma s) waarop de samenwerking met de verbonden partij betrekking heeft, bevordert dat de bijdrage van verbonden partijen in de beschouwingen over de begroting en verantwoording kan worden meegenomen. Hierdoor kan de positie van de raad bij de kaderstelling ten aanzien van en controle op de verbonden partijen worden versterkt. De paragraaf verbonden partijen zou dan zoveel als mogelijk beperkt moeten blijven tot de financiële aspecten van de verbonden partijen. In de programma s (beleidsvelden) moeten we opnemen in welke mate het realiseren van de doelstellingen afhankelijk is van (de) verbonden partij(en). In de begroting wordt aangegeven wanneer er belangrijke risico s bekend zijn dat de beleidsdoelstellingen niet worden gerealiseerd door een verbonden partij, met vermelding van de mogelijke oorzaken daarvan en welke maatregelen hierop worden genomen. Bij meerjarige beleidsdoelstellingen wordt hierbij tevens de inschatting voor de komende jaren vermeld. In de jaarrekening moet gemeld worden welke belangrijke beleidsdoelstellingen niet zijn gerealiseerd door de verbonden partij, met vermelding van de oorzaken daarvan. In de paragraaf verbonden partijen moeten de volgende partijen worden opgenomen: Gemeenschappelijke regelingen waarin wordt deelgenomen; Stichtingen en verenigingen waarin een financieel en bestuurlijk belang is; Coöperaties en vennootschappen waarin een financieel en bestuurlijk belang is. Deze vernieuwing van de BBV is reeds voor een belangrijk deel in onze begroting 2016 verwerkt. Een deel van de informatie over verbonden partijen gaan we vanuit de paragraaf verbonden partijen overhevelen naar de beleidsvelden. Ad 5 Accountantscontrole Ten aanzien van de accountantscontrole heeft een werkgroep een aantal adviezen uitgebracht: Er is meer aandacht voor de kwaliteit van het opdrachtgeverschap van de raad nodig; 16it

3 De controlerende accountant moet over voldoende gemeente-specifieke kennis beschikken; De accountant moet goed aansluiten bij de controlebehoefte van gemeenten (gemeenten kunnen dus ook over een eigen interne accountantsdienst beschikken); Het college is verantwoordelijk voor een rechtmatige uitvoering van de begroting; het college doet daarom mededeling over de financiële rechtmatigheid, welke vervolgens door de accountant gecontroleerd wordt; Er moet een eenduidige en specifieke interpretatie van de Nadere Voorschriften Controle en Overige Standaarden (NV COS) komen die aansluit bij de eigenheid van gemeenten; Ook de toezichthouder op accountants die de gemeenten controleren dient over specifieke kennis te beschikken van de governance structuur en het juridische en financiële kader van de gemeenten; Gemeenten kenmerken als organisaties met een OOB-status (Organisatie van Openbaar Belang) heeft volgens de werkgroep een toegevoegde waarde. De regelgeving met betrekking tot rechtmatigheid, toezicht en controle wordt niet op korte termijn aangepast. Deze vergt op onderdelen nog nader onderzoek en gaat waarschijnlijk in 2018 in. Ad 6 Overhead en rentetoerekening Overhead Het BBV kent momenteel geen voorschriften voor kostentoerekening van apparaats- en personeelskosten. Ook kent het BBV geen bepalingen ten aanzien van heffingen of ten aanzien van kostprijsberekening. Hierdoor ontstaan er in het land regelmatig discussies over de tariefberekening voor producten waarvan de kostprijs maximaal kostendekkend mag zijn. In veel gevallen worden de indirecte kosten verantwoord op kostenplaatsen, waarna deze via verdeelsleutels aan afzonderlijke producten/taakvelden/activiteiten worden toegerekend. In het gewijzigde BBV worden baten en lasten van overhead niet meer onder de afzonderlijke beleidsvelden geregistreerd maar centraal onder een afzonderlijk taakveld ( Ondersteuning organisatie of Bedrijfsvoering ). Hiermee vervalt de noodzaak van kostentoerekening aan alle gemeentelijke producten, taken en activiteiten. Om te voorkomen dat er verschillen gaan optreden in de wijze van toerekening van overhead, wordt een algemene definitie van overhead voorgeschreven. Uitgangspunt van deze definitie is dat kosten zoveel mogelijk direct worden toegerekend aan de betreffende producten/activiteiten. Alle bedrijfskosten die direct verbonden zijn aan producten/activiteiten die gericht zijn op de externe klant, moeten in de betreffende taakvelden worden geregistreerd. Volgens deze nieuwe methodiek wordt in de begroting en verantwoording niet meer gerekend met de integrale kostprijs. In een aantal gevallen speelt het hanteren van een integrale kostprijs nog wel een rol. Daarom wordt in het nieuwe BBV geregeld dat in die gevallen wel indirecte kosten worden toegerekend, terwijl deze kosten tegelijkertijd in de begroting zichtbaar blijven. In de nieuwe regelgeving wordt rekening gehouden met o.a. grondexploitaties, de berekening van het EMU saldo, leges, afvalstoffenheffing en rioolheffing en de vennootschapsbelasting. In de paragraaf lokale heffingen moet voortaan verplicht een overzicht opgenomen worden van de berekening van de heffingen en de mate van kostendekkendheid. Ook deze wijziging vergt een grote wijziging van de huidige financiële inrichting van onze administratie. Er zal op onderdelen overlap (kunnen) zijn met de wijziging omtrent uitvoeringsinformatie (verplichte taakvelden) en vennootschapsbelasting. Door deze nieuwe methodiek zullen de bedragen in onze begroting per beleidsveld niet meer goed vergelijkbaar zijn met de bedragen per beleidsveld van de afgelopen jaren en jaarrekening. Toen waren die bedrijfsvoeringskosten immers verwerkt in de afzonderlijke beleidsvelden. Nu worden die kosten daaruit gehaald en op een apart beleidsveld geplaatst. Het nieuwe beleidsveld bedrijfsvoering zou er dan als volgt kunnen uitzien (de bedragen zijn vooralsnog gefixeerd weergegeven). 16it

4 Bedrijfsvoering Specificatie (bedragen x 1.000,-) Begroting Bedrijfsvoering Algemeen Loonkosten Overige personele kosten Informatie- en communicatie technologie Samenwerking Kempengemeenten Jeugdsamenwerking P&O-samenwerking VTH-samenwerking ISD-samenwerking SSC-samenwerking Facilitair en huisvesting Huisvesting Facilitair Subtotaal Overige ondersteuning Af: overige opbrengsten Totaal overhead Financiële nadelen Als gevolg van het niet meer verdelen van de overhead zullen de interne uurtarieven dalen die gehanteerd worden om de overheadkosten (in de vorm van apparaatskosten) te verdelen over producten/activiteiten, maar ook over investeringen en grondexploitaties. Door deze systematiek is nu een deel van de overhead geactiveerd en komt deze dus (gespreid) in de toekomst ten laste van de exploitatie in de vorm van kapitaallasten. Indien de overheadkosten in zijn geheel niet meer worden verdeeld leidt dat tot een extra kostendruk op de exploitatie, omdat deze lasten dan naar voren worden gehaald. Gesloten exploitaties Doordat overheadkosten niet meer worden toegerekend aan producten en activiteiten dalen de kosten van een aantal producten. Dit raakt ook de gesloten exploitaties, investeringen en werken voor derden. Voor zover deze onderdelen niet in de limitatieve lijst van uitzonderingen zijn opgenomen zullen die exploitaties een beter resultaat geven. Vennootschapsbelasting Een bijkomend nadelig effect dat hierbij kan optreden is dat deze exploitaties "op papier" (meer) winst gaan maken, waardoor de Vpb-druk kan toenemen. Mogelijk kunnen deze kosten fiscaal alsnog worden toegerekend, maar dat zal dan extra inzet vragen (en een systeem om dit vast te leggen). Wij verwachten echter dat dit effect beperkt is, omdat er niet veel (winstgevende) activiteiten voor derden worden uitgevoerd. De Vpb-heffing moet worden bepaald op basis van de fiscale grondslag. De fiscale winstbepaling zal extracomptabel plaatsvinden en er zullen geen latente belastingvorderingen en/of schulden worden gevormd. Dit sluit het beste aan op de specifieke kenmerken en doelstelling van het BBV-verslaggevingsstelsel. De inventarisatie van de Vpb-plichtige activiteiten bevindt zich op dit moment in de afrondende fase. Het huidige beeld is dat de financiële impact van de wet voor het jaar 2016 beperkt is. Hierbij maken wel de kanttekening dat de financiële impact van grondexploitaties nog niet bekend zijn, omdat op landelijk niveau nog steeds niet duidelijk is hoe de waardering naar de waarde in het economisch verkeer zal gaan plaatsvinden. In 2016 worden de (verdere) voorbereidingen getroffen om de administratieve aanpassingen gereed te maken. - Rentetoerekening De gemeente maakt gebruik van totaalfinanciering. Er is dus geen direct verband te leggen tussen de rentelasten en de activiteiten. Er wordt verschillend omgegaan met de toerekening van rente. In veel gevallen wordt, net als in Bladel, gewerkt met een toerekening van interne (omslag)rente aan de verschillende producten/taakvelden. Dit is complex en wordt vaak als ondoorzichtig ervaren. Ook gaat de vrijheid om de rente op verschillende wijze toe te rekenen ten koste van de onderlinge vergelijkbaarheid van kosten verbonden aan de producten/-activiteiten. De behoefte aan inzicht in de kosten op de taakvelden en de behoefte om de wijze van verantwoorden van rente in de begroting en jaarrekening te harmoniseren heeft er toe geleid dat de rentekosten verplicht moeten worden toegerekend met behulp van (rente)omslag. Voor het berekenen van een rentevergoeding over het eigen vermogen mag voortaan maximaal het rentepercentage gehanteerd worden dat door de gemeente over extern aangetrokken financieringsmiddelen wordt vergoed. Aangezien het hierbij veelal om een samenstel van meerdere langlopende en kortlopende leningen gaat, zal hiertoe een gewogen percentage moeten worden berekend. We weten op dit moment nog niet wat de eventuele financiële consequenties zullen zijn. 16it

5 Voortaan moet in de paragraaf financiering inzicht worden geboden in rentelasten, rentebaten, het renteresultaat en de financieringsbehoefte. Ad 7 Het stelsel van baten en lasten: investeringen met maatschappelijk nut De wijzigingen in het nieuwe BBV richten zich ook op de systematiek van afschrijvingen en de sturing van het EMU-saldo op kasbasis. Verplicht activeren investeringen met maatschappelijk nut Het huidige BBV laat gemeenten veel vrijheid om investeringen met maatschappelijk nut (dat wil zeggen, investeringen in goederen die niet verhandelbaar zijn en waar geen tarief voor gevraagd mag worden, zoals bruggen, wegen en pleinen e.d.) al dan niet te activeren. Dit leidt tot grote verschillen tussen gemeenten. Daarom vervalt het onderscheid tussen investeringen met een maatschappelijk nut en met economisch nut. Alle investeringen dienen te worden geactiveerd en over de verwachte levensduur te worden afgeschreven. Deze nieuwe methode zal alleen van toepassing zijn op nieuwe investeringen die na 2017 worden gedaan. Uitgaven voor (nieuwe) wegen en rotondes e.d. die nu soms via de exploitatie worden gefinancierd (dekking geschiedt dan ten laste van de algemene reserve), moeten worden geactiveerd. Daardoor worden de lasten uitgesmeerd over de afschrijvingstermijn. Het is overigens nog steeds toegestaan om het volledige "investerings"bedrag te storten in de reserve afschrijving geactiveerde investeringen. De jaarlijkse afschrijvingen kunnen dan gedekt worden ten laste van deze reserve, zodat er dan geen sprake is van een voor- of nadelig effect. EMU saldo Met het oog op een betere raming en beheersing van het EMU-saldo wordt in het nieuwe BBV een geprognosticeerde balans voorgeschreven. Ook wordt voorgeschreven om het meerjarig EMU-saldo op te nemen in een begrotingsparagraaf. Met het opnemen van een geprognosticeerde balans krijgt de raad meer inzicht in de ontwikkeling van onder meer investeringen, het aanwenden van reserves en voorzieningen, en in de financieringsbehoefte. De geprognosticeerde balans voor het jaar t+1 moet tenminste de posten bevatten die nodig zijn om het EMU-saldo er eenduidig uit af te kunnen leiden. Hij moet aansluiten op de balans in de jaarrekening, maar behoeft niet dezelfde mate van detail te kennen. 16it