Dyslexieprotocol. PCBO "het Anker"

Transcriptie

1 Dyslexieprotocol PCBO "het Anker" 2011/2012

2 Inhoud A. Wat is dyslexie? B. Wie doet binnen de school uitspraken over dyslexie? C. Hoe spreken we over dyslexie met de ouders? D. Strategie voor de begeleiding van kinderen met lees- en spellingsmoeilijkheden. E. Toets en onderzoeksbeleid i.v.m. kinderen met lees- en spellingsmoeilijkheden. F. Hoe passen wij het onderwijs aan voor kinderen met lees- en spellingsmoeilijkheden? (grote lijn) G. Wat bieden wij wat betreft informatie over en ondersteuning van kinderen met lees- en spellingsmoeilijkheden? H. Welke externe hulp en ondersteuning trekken wij aan voor kinderen met lees- en spellingsmoeilijkheden? I. Wie zorgt er voor een dyslexieverklaring? WAT IS DYSLEXIE Een definitie: De stichting Dyslexie Nederland hanteert als definitie voor dyslexie: dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen in de automatisering van de woordidentificatie (lezen) en/ of de schriftbeeldvorming (spellen) Omschrijving Van dyslexie is sprake wanneer een leerling niet of moeizaam leert lezen en spellen terwijl er geen duidelijke verklaring voorhanden is. Hij/zij maakt een pientere indruk, gaat naar een goede school, kan goed zien enz. Er hapert dus iets in de leerling waardoor hij moeite heeft met lezen en spellen zonder dat duidelijk is waar die hapering precies vandaan komt. Ongeveer 5% van de kinderen (meer jongens dan meisjes) is dyslectisch. Dyslexie gaat vaak samen met dysorthografie (spellingstoornis). Er is slechts een klein verschil. Bij dysorthografie kan zwakte op het gebied van de handmotoriek en de visuomotoriek de spellingmoeilijkheden versterken, bij dyslexie vrijwel niet. Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 2

3 Criteria Er is reeds veel onderzoek gedaan naar de oorzaak van dyslexie en dysorthografie. Niettemin is nog niet volledig duidelijk hoe dyslexie precies ontstaat. Wel zijn er sterke vermoedens. Verondersteld wordt dat er bij veel dyslectici iets hapert op het gebied van de taalverwerving. Dat betekent echter niet dat bij een dyslectische leerling de taalontwikkeling over de volle breedte problematisch verloopt. Het taalbegrip kan bijvoorbeeld volledig in orde zijn. Ook het begrijpend lezen kan als goed naar voren komen. Bij het vaststellen of er sprake is van dyslexie wordt er in veel gevallen gebruik gemaakt van onderstaande criteria: De achterstand met lezen en spellen is 1 a 2 jaar. Met (het merendeel van) de andere vakken heeft de leerling geen problemen. De scores van de kinderen op het gebied van lezen en of spelling komen uit in het E gebied, ondanks intensieve begeleiding van school en thuis. Drie aaneensluitende toetsmomenten zijn van belang voor het aanvragen van het onderzoek. Er mag geen opmerkelijke groei zitten in dit gescoorde gebied. Er is sprake van tenminste gemiddelde intelligentie. Het komt bij dyslectici nogal eens voor dat de begaafdheid op onderdelen ongelijk verdeeld is: goede visuo-ruimtelijke capaciteiten en matige tot zwakke auditief-temporele capaciteiten. Andere stoornissen zijn afwezig. Er is sprake van vertraagde taalontwikkeling/ vertraagde taalvaardigheid. Er zijn aanwijzingen voor familiaire erfelijkheid. Stelling name Om te kunnen vaststellen of een kind dyslectisch is moet duidelijk zijn wat we hieronder verstaan. Uitgaande van wetenschappelijke afspraken hierover door de Stichting Dyslexie Nederland nemen wij aan dat een dyslecticus altijd problemen heeft met: De verwerking van de lettertekens en van de klanken. Het vergroten van kennis bij het leren lezen, spellen en sommige andere 'schoolse' zaken (bijv. tafels en topografie). Het geautomatiseerd toepassen van die kennis bij lezen, spellen en soms ook hoofdrekenen. Het tempo, de complexe taken en de concentratie bij lezen en spellen en soms ook bij andere vakken. Wanneer er problemen zijn op het gebied van lezen en spellen hoeft een kind dus niet altijd dyslectisch te zijn. Ook andere oorzaken zijn mogelijk. Bijvoorbeeld: o Het kind leert over het algemeen erg moeilijk. o Er is onvoldoende aandacht besteed aan de leerproblemen. o Het kind heeft een periode geen (goed) onderwijs genoten door ziekte, wisseling van school of leerkracht. o Het kind heeft andere problemen of zorgen. In deze situaties wordt gesproken over een bovenliggende problematiek en is er geen directe koppeling naar dyslexie. Een ander kenmerk zorgt voor een beperkte opname en weergave van lezen en spellen. Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 3

4 De intern begeleider Zorgt voor afstemming van hulp binnen de groep. De hulp wordt door de groepsleerkracht beschreven in de groeps- of handelingsplannen of individuele leerlijn. Deze leerlijn wordt ingezet als de aansluiting niet meer voldoet met de dagelijkse stof die aangeboden wordt(zie zorgplan). De dagelijkse invulling is terug te vinden in de weekschema's. We hebben op onze school een intensief begeleidingsplan voor kinderen met dyslexie. We merken echter dat niet alle leerlingen van onze lees- en spelling-interventie profiteren. Dit zijn vaak de leerlingen met een ernstige vorm van dyslexie. Op school kunnen wij deze leerlingen onvoldoende de individuele zorg bieden die zij zo hard nodig hebben om tot een goede leerontwikkeling te komen. Wij merken dat het voor deze kinderen zeer belangrijk is dat zij, naast de zorg op school, behandeling krijgen van een gespecialiseerde behandelaar, zodat zij zich naar hun mogelijkheden kunnen ontwikkelen. Kijkt u voor een fimpje over dyslexie: uitzending 1 november 2011 KENMERKEN BIJ HET LEREN Algemene kenmerken Kinderen met dyslexie kunnen moeite hebben: om het verschil te horen tussen klanken als m en n; p, t en k; s, f en g; eu, u en ui om de klanken in volgorde te zetten, zoals bij 'dorp' en 'drop' of '12' en '21' om de aandacht te houden bij 'klankinformatie' (gesproken woord) met het inprenten van reeksen, bijvoorbeeld tafels of spellingsregels met het onthouden van vaste woordcombinaties, uitdrukkingen of gezegdes met het onthouden van losse gegevens, zoals rijtjes, woordjes en jaartallen Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 4

5 Problemen bij het lezen De leesproblemen van kinderen met dyslexie vallen het meest op bij hardop lezen. Sommige kinderen hebben een traag leestempo en lezen de woorden spellend. Andere kinderen hebben een hoog leestempo, maar maken daarbij veel fouten door te raden. Er kan ook sprake zijn van een combinatie van beide. Problemen bij de spelling Kinderen met dyslexie maken langdurig veel spellingfouten en hebben, om dat te voorkomen, veel steun nodig van spellingsregels. Het kan zijn dat ze één bepaald woord op een bladzijde op verschillende manieren spellen. Kinderen met dyslexie proberen vaak de spelling van specifieke woorden te onthouden. Dit is een enorme belasting voor het geheugen. Bovendien beklijft de kennis meestal niet, omdat ze het op een ongestructureerde manier in het geheugen opslaan. Problemen bij het schrijven Kinderen met dyslexie schrijven vaak onleesbaar en maken veel doorhalingen. Bij leerlingen die wel leesbaar schrijven, valt het trage schrijftempo op. De kleuterfase Het klinkt vreemd om een kind dyslectisch te noemen, wanneer het nog niet heeft leren lezen. Toch zien we bij kleuters, waarbij later dyslexie blijkt, al bepaalde kenmerken:. Ze hebben moeite om klanken in woorden op de juiste volgorde te plaatsen.. Ze kunnen woorden of zinnen niet precies (na}zeggen.. Ze kennen weinig feiten en begrippen, zoals links en rechts, kleuren, dagen van de week.. Ze onthouden moeilijk versjes en liedjes.. De motorische ontwikkeling kan problematisch verlopen. Leren lezen, groep 3 Bij het leren lezen zien we bij dyslectici het volgende:. Ze kunnen de klank bij een letter moeilijk onthouden.. Ze verwarren letters, die op het eerste gezicht en het gehoor op elkaar lijken (bijvoorbeeld: m/n, b/d, v/w, u/eu/ui, a/aa).. Ze kunnen de eerste woordjes moeilijk onthouden.. Ze lezen te veel 'letter voor letter' of haperen bij het lezen. Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 5

6 Lezen na groep 3 Na het leren lezen wordt het lezen verder ontwikkeld. Hierbij speelt, naast de leestechniek, ook het begrijpen van de tekst een belangrijke roi. Bij dyslectici zien we de volgende problemen veel voorkomen:. Ze laten woorden weg, voegen ze toe of maken er soms heel andere woorden van.. Ze verwarren tekens die op elkaar lijken (bijvoorbeeld: m/n, b/d, z/s, v/w, u/eu/ui).. Ze lezen een onder woord dan er staat, maar het woord betekent wel ongeveer hetzelfde (bijvoorbeeld: kat = poes). Ze 'gokken' veel of lezen te veel 'letter voor letter'. Ze vinden lezen moeilijk of hebben er zelfs een hekel aan. Spellen Foutloos schrijven is voor dyslectici nog moeilijker dan lezen. Belangrijke kenmerken zijn:. Ze halen letters die op elkaar lijken door elkaar (bijvoorbeeld: m/n, b/d, s/z, v/w, f/v, u/eu/ui).. Ze draaien letters om (bijvoorbeeld: ei = ie, ui = iu).. Ze laten letters en woorden weg of voegen ze juist toe.. Ze schrijven woorden op zoals ze klinken (de=du).. Ze kennen vaak wel regels voor het spellen, maar gebruiken ze niet tijdens het schrijven.. Ze maken nog meer fouten in hun eigen verhalen. Andere vakken Ook bij het leren van andere vakken kunnen dyslectische leerlingen problemen hebben, bijvoorbeeld:. Ze keren cijfers om (31 =13).. Bij het hoofdrekenen worden fouten gemaakt doordat de 'tussenstappen' worden vergeten.. Ze hebben moeite met 'rijtjes leren' bij aardrijkskunde en het uit het hoofd leren van de tafels.. Ze maken veel schrijffouten in hun aantekeningen en werkstukken.. Engelse woorden opschrijven is moeilijk. Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 6

7 ALGEMEEN SCHOOLPROTOCOL Om dyslexie effectief te kunnen aanpakken zijn afspraken op schoolniveau erg belangrijk. Over de aanpak worden de volgende principes door de leerkrachten gehanteerd. Werkhouding Ter versterking van de eigenwaarde en zelfvertrouwen: zelfvertrouwen actief vergroten bij schoolwerk via gesprekken vertellen wat de leerling goed kan op school en daarbuiten, positieve gesprekjes klassengesprek over dyslexie boekje (voor-) Iezen bv: "De smoezenkampioen" van Carry Slee ( aangepaste becijfering/beoordeling hanteren, naast een objectieve beoordeling. bijzondere kwaliteiten/activiteiten van de leerling in de groep benadrukken Verbeteren van de taakaanpak: o aanpak weergegeven in groepsplannen en uitgewerkt in weekschema's. o hoeveelheid werk aanpassen o meer tijd geven bij complexe taken o complexe taken leren in stappen aan te pakken Concentratie bevorderen: een rustige werkomgeving scheppen afwisseling in taken brengen bij vermoeidheid helpen vermoeidheid te herkennen zelf laten kiezen wanneer apart te zitten Adviezen aan de ouders regelmatig praten met het kind over hoe het op school gaat zelfvertrouwen centraal stellen via gesprekken huiswerk aanpassen aan het kind en de mogelijkheden thuis Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 7

8 Kleuterfase Extra aandacht voor de taalontwikkeling en - beschouwing:. interactief voorlezen van verhalen. laten vertellen bij platen/ woordenschat vergroten. uitnodigen tot talig spel. praatboeken Fonologische ontwikkeling stimuleren:. auditief synthetiseren. rijmen. auditief analyseren in (dubbel-)klanken. gebaren bij liedjes aanleren Verwerven van kennis :. geheugensteuntjes bieden bij en structuur aanbrengen in (abstracte) begrippen en namen:(kleuren, dagen, links/rechts) bijv. links=hand met lintje. na het hoeveelheidbegrip de cijfers leren herkennen (0-9) en getal 10 Werkhouding:. motivatie verhogen voor talige informatie: werken met drama, 'taalhoek' en gesprekken stimuleren. complexe talige taken vereenvoudigen. luisterhoek maken. pictogrammen gebruiken om stappen in taken aan te geven Toetsing:. middels een checklist voor kleuters, PLD overzicht. Aanwezig bij de groepsleerkacht. Deze gegevens kunnen meegenomen worden naar groep 3, zodat het leesproces daar op voorhand al in de gaten gehouden kan worden..cito taal voor kleuter. registratie lijsten methode Schatkist. Leerlingvolgsysteem observaties Memelink Lezen Verwerven van kennis:. kennis van woordbetekenis en zinsbouw vergroten. meelezen/ luisterlezen. niet hardop laten lezen in de klas, tenzij voorbereid. bij platen laten vertellen. aanleren van verschillen tussen visuele en auditieve woordstructuren Toepassen van kennis:. laten stillezen. leren voorspellend lezen met tekst-structuur kennis. extra leeshulp: tutor -lezen / koppellezen. op zo hoog mogelijk Avi niveau oefenen, zover begrip en techniek toelaten (norm qua tijd en fouten soepel hanteren!) Werkhouding:. boekpromotie. bij Avi toetsafname een niveau lager beginnen (laten inlezen) en veel stimuleren. vertrouwen geven dat lezen gaat lukken Toetsing: Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 8

9 . methode gebonden toetsen: aan de hand van de toetsen Veilig Leren Lezen. Hieruit volgt een individueel aangepast programma. Cito Lees techniek en tempo 2x perj aar. aanvullend de DMT bij kinderen die een D of E score hebben gehaald.. Avi toetsen, 2 x per jaar,zo mogelijk toetsen. Adviezen aan de ouders:. boekpromotie, bintern begeleiderliotheekbezoek. tekst eerst voorlezen, voordat je kind hem leest. Inzetten Ralfi lezen thuis vanaf eind groep 3 om de vakantie te overbruggen naar groep 4. Interne begeleider geeft advies. Spellen Verwerven van kennis:. bewust leren worden van eigen fouten. systematisch de spelling opbouwen, zoveel mogelijk volgens auditief beginnende regels. leren verwoorden van spelling categorieën. aanleren van voorwaardelijke kennis: zoals lange/korte klanken; (mede)klinkers; klankgroepen. extra spellinghulp, intensieve arrangement in de groepsplannen Toepassen van kennis:. toepassing regels en steuntjes in ander werk aanleren. controlefase aanleren na het schrijven, gericht op eigen foutenbeeld. leren geleerde steuntjes en regels te gebruiken via opbouw: eerst in eenvoudige taken, dan in complexe. waar mogelijk de computer gebruiken voor tekstverwerking. extra spellinghulp Werkhouding:. bij dictee alleen woordjes laten opschrijven Toetsing:. methodegebonden toetsen. Cito spelling toets Adviezen aan de ouders: Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 9

10 . thuis in principe niet te veel aan de spelling werken, kan via computer programma Ambrasoft en het oefenen van de woordrijen van de week.. verwachten dat veel geduld nodig is voor je ziet dat het kind vooruitgaat met spellen. verwachten dat het kind in spontane briefjes veel fouten maakt. fouten in spontane briefjes niet verbeteren. inspanning expliciet waarderen Rekenen Verwerven van kennis:. tafels aanleren met omgekeerde en dichtbij liggende sommen. open tafelkaart hierbij leren hanteren werkbare oplossingsmanier. steuntjes aangeven. grote getallen goed leren uitspreken. bewust leren worden van eigen fouten. oplossingsmanieren leren verwoorden Toepassen van kennis:. tafelkaart leren gebruiken tijdens rekentaken. inzicht stellen boven automatiseren. leren oplossings-manieren te gebruiken. lange sommen met kladpapier laten doen (tussenstappen). splitsingen proberen te automatiseren. bekende tafels proberen te automatiseren. hoofdrekenen. rekenmachine leren gebruiken in de bovenbouw. extra rekenhulp Werkhouding:. schattend leren rekenen. kladpapier bij toets. tafelkaart bij toets Toetsing:. methode gebonden toetsen. Cito rekentoets voor kleuters. Cito reken toets Adviezen aan de ouders:. verwachten dat je kind de tafels niet uit het hoofd kent (op rij en/of sommen door elkaar), wat niet wil zeggen dat er niet geoefend hoeft te worden. verwachten dat er bij klokkijken verwarring is (voor en over e.d.). verwachten dat geld rekenen problematisch kan zijn. een boodschap laten doen en zelf laten betalen. uitdragen dat fouten mogen. in principe geen extra huiswerk Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 10

11 Schrijven. Bij problemen doorverwijzen naar externe hulp voor de kleine motoriek; kinderfysiotherapie.. blokschrift aanleren als de adviezen dit aangeven van bv. kinderfysiotherapeut.. met de best passende pen laten schrijven,bv Stabilo. computer gebruiken Advies aan de ouders:. er vanuit gaan dat het kind zijn best doet op het handschrift, ook al is het niet prachtig Wereld Oriëntatie Kennis verwerven:. hoeveelheid schriftelijke informatie beperken. leeswerk op begrip richten, leren studerend omgaan met informatie. samen met goede leerling schriftelijke informatie doornemen. ezelsbruggen verzinnen voor jaartallen/ reeksen/moeilijke namen/begrippen, zoals: TV-TAS( Ned. eilanden). meer tijd geven. digitale manieren verkennen van de methode.. extra leerhulp. opbouw van werkstuk leren (structuur) Toepassen kennis:. creativiteit stimuleren. opbouw van werkstuk leren toepassen. vooral leren feiten opzoeken i.p.v. weten. extra leerhulp Werkhouding:. spellingfouten niet aanrekenen in werkstukken. creativiteit extra waarderen. veel complimenteren voor schriftelijk werk. bespreken wat de leerling nog moeilijk vindt met huiswerk. mondeling toetsen als kind dit prettig vindt. hoeveelheid topografie verminderen. topografietoets in hoeveelheid opbouwen Adviezen aan ouders:. verwachten dat het onthouden van (plaats)namen moeilijk is. laten kaartlezen op vakantie. nieuwe kennis inzichtelijk koppelen aan oude kennis. samen schriftelijke informatie doornemen Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 11

12 B. Wie doet binnen de school uitspraken over dyslexie? Binnen de school zijn de volgende personen goed ingevoerd op het gebied van dyslexie: - Ida Tulner (intern begeleider) - groepsleerkracht We gaan niet verder dan het uitspreken van vermoedens. De intern begeleider of leerkracht zal spreken over een ernstige lees- spelling problematiek en kan in het verlengde daarvan vermoedens uitspreken van een dyslectisch probleem. Er worden geen stellige uitspraken naar derden gedaan. Vanuit de school zal er pas over dyslexie worden gesproken als er een diagnostisch onderzoek heeft plaatsgevonden en de onderzoeker de diagnose dyslexie stelt. C. Hoe spreekt de school over dyslexie met ouders? In gesprekken met ouders zullen wij uitgaan van de definitie, criteria en begeleidingsmogelijkheden die zijn beschreven in dit dyslexieprotocol. Tijdens de schoolloopbaan van het kind worden ouders op de hoogte gehouden van de ontwikkeling, begeleiding, toetsing en eventuele onderzoeken. Schriftelijke informatie over ons dyslexieprotocol is te vinden op de website. Hier kan tijdens gesprekken naar verwezen worden. D. Strategie voor de begeleiding van kinderen met lees- en spellingsmoeilijkheden GROEP 1 Intredevragenljst voor ouders. De kinderen na binnenkomst enkele maanden observeren. Signalering uitvoeren naar taalrisicofactoren door observatie, toepassen registratie methode Schatkist en de Cito toetsen. Snel contact leggen met ouders bij eventuele problemen Problemen op het gebied van motoriek en spraakontwikkeling zijn primair en behoeven daarom een snelle aanpak: extra aandacht mogelijk al een uur per week in de kleine kring. Als werkhoudingproblemen het zicht verduisteren, worden deze snel aangepakt. Zonodig doorverwijzen naar logopedie en kinderfysiotherapie. Bij vergaande problemen schakelen we externe hulpverlening in. GROEP 2 De punten genoemd bij 1 voortzetten. Signalering uitvoeren naar taalrisicofactoren door observatie, toepassen registratie methode Schatkist en de Cito toetsen. Starten met groepsplannen: taal Bij aanvang in groep 2 wordt besloten of de kinderen extra hulp nodig hebben. Deze wordt binnen de klas uitgevoerd. Bepalen of de overgang naar groep 3 verantwoord is, ouders in een vroeg stadium hiervan op de hoogte stellen. Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 12

13 GROEP 3 Bepalen met behulp van de herfstsignalering van Veilig Leren Lezen welke leerlingen achterstand vertonen. Verdere signalering en analyse aanpak vervolgen van Veilig Leren Lezen Extra hulp en ondersteuning binnen de klas: plaatsing in het groepsoverzicht: intensief arrangement Ouders inschakelen voor gerichte oefening Eventueel extern onderzoek als het kind didactisch en/of sociaal/emotioneel komt vast te zitten. Vervolg inzet groepsplannen: lezen GROEP 4 Veel extra oefenen en trainingsmogelijkheden bieden in school als ook thuis. Als andere leergebieden voldoende zijn en functioneert het kind sociaal / emotioneel goed dan is een extern onderzoek nog niet nodig. Hulp bieden om de leesvaardigheid zodanig te ontwikkelen dat de leerling leestechnisch mee kan in de taalmethode en mee kan blijven doen met het begrijpend lezen. GROEP 5 De punten genoemd bij groep 4. Het nastreven van een zo hoog mogelijk leesniveau blijft van groot belang. In groep 5 krijgt de leerkracht een beter beeld van de spellingsvaardigheden, de zwakke lezers beginnen meer behoefte te krijgen aan ondersteuning bij de teksten van de zaakvakken. Starten met het aanbieden van compensatietechnieken, bijvoorbeeld extra verwerkingstijd, trainen van de luistervaardigheid en geheugen. GROEP In deze groepen moet er zo veel mogelijk worden getraind op de punten waar de leerling zwak in is. De leerling krijgt meer tijd en mag minder werk maken met een goed kwalitatief niveau. Dispensatie komt in beeld, bijvoorbeeld het aanpassen van de taakomvang of werkomstandigheden. Stimuleren van acceptatie en leren omgaan met dyslexie speelt in deze jaren een grote rol. De leerling kan als tutor ingezet worden voor (zwakke) lezers in de onderbouw ter vergroting van zijn eigen competentiegevoel. Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 13

14 E. Toets- en onderzoeksbeleid in verband met kinderen met lees- en spellingsmoeilijkheden Op onze school worden de kinderen getoetst met behulp van de methodegebonden toetsen en door de Cito toetsen[lvs]. Naar aanleiding van de uitslagen van de toetsen wordt zonodig extra leerhulp geboden. Dit staat beschreven in groepsplannen, handelingsplannen. Als extra leerhulp na de methodische- en Cito toetsing te weinig oplevert, wordt er door intern begeleider verder onderzoek gedaan. De resultaten worden besproken met de ouders door de eigen groepsleerkracht. Adviezen die hier uit voort komen worden uitgevoerd in de volgende periode. We maken gebruik van het Protocol Leesproblemen en Dyslexie, aanwezig voor de groepen 3 tm 8. Mocht het zo zijn dat we daarna handelingsverlegen raken, dan kan er een onderzoek gedaan worden door een externe instantie met een psychodiagnostische bevoegdheid. De meerwaarde van het onderzoek is voor de school vooral gelegen in de handelingsgerichte diagnose. F. Hoe passen wij ons onderwijs aan, voor kinderen met lees- en spellingsmoeilijkheden? [in grote lijn] Per leerling wordt bekeken welke van de volgende aanpassingen zinvol zijn. F 1. Aanpassingen in het algemeen Als een leerling geen aansluiting meer heeft bij het reguliere proces op groepsniveau, dan worden de volgende aanpassingen gedaan: De hoeveelheid van de stof Het niveau van de stof Aanpassingen aan de instructie Leertijd verlengen door ouders thuis leerstof te laten herhalen of voor te bereiden. F2. Aanpassingen specifiek De aanpassingen bestaan uit: Minimum programma op een bepaald leerstofonderdeel. Samen lezen van teksten en vragen bij bijvoorbeeld begrijpend lezen. Extra instructie aan de instructietafel Pre-teaching Vergroten van teksten en toetsen. Toestaan van rekenhulpmiddelen i.v.m. automatiseringsproblemen Afsprakenschrift voor spelling. F3. Eigen programma: Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 14

15 Het eigen programma, eigen leerlijn, wordt eventueel opgestart als een leerling een achterstand heeft van minimaal een jaar en na zorgvuldige afweging van de consequenties die daaruit voortvloeien. Dit altijd in overleg met interne- en ambulante begeleiding groepsleerkacht en ouders.. F4. Begeleiding Een groeps-handelingsplan wordt opgesteld door de leerkracht in samenwerking met de intern begeleider. Daarbij wordt ook een evaluatiedatum vastgelegd. De groepsleerkracht is normaliter de uitvoerder. Het opstarten van het eigen programma wordt alleen maar gedaan na toestemming van de ouders, de eigen leerlijn. De hulp van ouders bestaat uit het thuis oefenen of voorbereiden van de lesstof F5. Groepshandelingsplanning Voor leerlingen met dezelfde problematiek kan een groepshandelingsplan worden opgesteld. Dit gebeurt in de groep door de leerkracht. F6. Aanpassingen periodieke toetsen Dit gebeurt op de volgende manieren: Meer tijd Uitvergroten Aanpassingen AVI zonder tijd, dus alleen op fouten Individueel afnemen toetsen Voorlezen van teksten bij toetsen, digitale toetsen Vito voor spelling en begrijpend lezen. F7. Voortgezet onderwijs Bij de overgang naar het voortgezet onderwijs wordt er een onderwijskundig rapport ingevuld. In dit onderwijskundig rapport wordt aangegeven dat de leerling [mogelijk] dyslexie heeft. G. Wat bieden wij wat betreft informatie en ondersteuning van kinderen met lees- en spellingsmoeilijkheden? Bevorderen acceptatie De school probeert bij dyslectische kinderen gaandeweg de acceptatie en het zelfverantwoordelijk handelen te stimuleren en te ondersteunen. De leerling moet leren omgaan met de beperking in zijn cognitief presteren en de belemmeringen die dit [ook in de toekomst] tot gevolg heeft voor zijn loopbaan. Hiervoor zijn werkboeken beschikbaar in de orthotheek. Samen met kind en intern begeleider wordt dit werkboek besproken onder schooltijd. Intern begeleider stelt hier tijd voor beschikbaar. Documentatiemateriaal De school beschikt over documentatiemateriaal rond dyslexie om kinderen in de gelegenheid te stellen een spreekbeurt te houden of een werkstuk te maken over deze problematiek. H. Externe instanties betrokken bij kinderen met lees- en spellingsmoeilijkheden Hulp van externe instanties worden op de volgende manier ingezet: Onderzoek door de Onderwijs Adviesdienst, op het moment dat we handelingsverlegen raken. Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 15

16 I. Wie zorgt er voor een dyslexieverklaring? Bij schoolverlaten laten wij geen dyslexieverklaring opstellen, middelbare scholen onderzoeken vaak zelf de leerlingen op dyslexie. Bij vroegtijdig schoolverlaten laten wij ook geen dyslexieverklaring opstellen. Wel maken wij een onderwijskundig rapport, waarin onze vermoedens van dyslexie worden beschreven. De verklaring mag alleen worden afgegeven door een erkend specialist, psycholoog, op dit gebied J.Dyslexie vergoeding Van de basisschool wordt verwacht de nodige relevante schoolinformatie aan te leveren. Na het diagnostisch onderzoek kan worden overgegaan op behandeling bij de gespecialiseerde instantie. Interessante website: Er zijn vijf mogelijkheden voor vergoeding van dyslexiezorg 1. via de zorgverzekering, mits er sprake is van ernstige, enkelvoudige dyslexie Als uw kind niet voldoet aan de hierboven genoemde criteria is vergoeding ook mogelijk: 2. via de GGZ 3. via een aanvullende verzekering voor psychologische hulp 4. via belastingaftrek 5. via de gemeente 1. Vergoeding via de zorgverzekering Sinds 1 januari 2009 is de vergoeding van diagnostiek en behandeling van ernstige, enkelvoudige dyslexie in het basispakket van de zorgverzekering opgenomen. Het woord 'enkelvoudig' wil zeggen dat er géén sprake mag zijn van bijkomende stoornissen zoals bijvoorbeeld AD(H)D, PDDNOS, DCD, ODD. In 2012 kunnen ouders aanspraak maken op de vergoeding: o als de dyslexiezorg vóór de 12e verjaardag van hun kind aanvangt. Elk kalenderjaar wordt de leeftijdsgrens met een jaar opgetrokken tot in 2013 alle kinderen in het primair onderwijs van 7 jaar en ouder in aanmerking komen voor vergoeding van dyslexiezorg als er een leerlingdossier is opgebouwd waaruit blijkt dat er in het onderwijs een traject is geweest van extra hulp bij het leren lezen en spellen o als de school vermoedt dat er sprake is van ernstige, enkelvoudige dyslexie omdat het kind geringe vooruitgang vertoont Om te voorkomen dat alle kinderen met leesproblemen worden aangemeld voor een dyslexie-onderzoek heeft de school de functie van poortwachter. De basisschool stelt een leerling-dossiers amen om het vermoeden van ernstige dyslexie bij een leerling te onderbouwen. Dit dossier bevat een overzicht van de E- scores op lees- en spellingtoetsen en een beschrijving van de geboden hulp op school. Kinderen bij wie intensieve begeleiding op school onvoldoende helpt, hebben een verwijzing naar de zorg nodig. Als ouder meldt u uw kind aan bij een dyslexiebehandelaar die beoordeelt of in het leerlingdossier het vermoeden van ernstige dyslexie door de school voldoende is onderbouwd om tot onderzoek over te gaan. Toont het diagnostisch onderzoek aan dat er bij nader inzien geen sprake is van ernstige dyslexie, dan worden de kosten van het onderzoek niettemin vergoed door uw verzekering. Afhankelijk van het soort polis kunt u zelf een zorgverlener kiezen, of u moet gebruik maken van een zorgverlener met wie uw verzekeraar een contract heeft afgesloten. Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 16

17 Raadpleeg van tevoren uw zorgverzekeraar. Contact met verzekeraar Het is raadzaam van tevoren te informeren bij uw verzekering met welke behandelaars zij een contract hebben afgesloten. Kiest u een behandelaar die geen contract heeft, dan kunt u eventueel in aanmerking komen voor restitutie van (een deel van) de kosten die u eerst zelf hebt betaald. Soms heeft u eerst toestemming nodig van uw verzekeraar om aan het traject van diagnostisch onderzoek en behandeling te kunnen beginnen. Het is een vereiste dat alle behandelaars vanaf 1 januari 2010 werken met het DBC-systeem. DBC staat voor Diagnose Behandel Combinatie, en is de basis van het betalingssysteem in de zorg. Om de kwaliteit van behandelaars te waarborgen zijn twee instituten opgericht: het Kwaliteitsinstituut Dyslexie (KD) en het Nationaal Referentiecentrum Dyslexie (NRD). 2. Via de GGZ Voor kinderen waarbij sprake is van bij dyslexie tegelijk voorkomende problemen (comorbiditeit) bestaat er een mogelijkheid leesbegeleiding te krijgen via de behandeling in de GGZ. De deskundigen binnen de GGZ missen echter vaak de expertise om dyslexie te kunnen diagnosticeren en behandelen. Een uitzondering vormen de Pedologische Instituten zoals bijvoorbeeld de Bascule in Duivendrecht, Herlaarhof op verschillende locaties in Oost- Brabant, de dyslexiepoli van Yulius, de Viersprong in Halsteren (West-Brabant), Molendrift en OCRN in Noord-Nederland. 3. Via een aanvullende verzekering voor psychologische hulp Een dyslexie-onderzoek kan ook onderdeel zijn van een psychologisch onderzoek. In dit geval kan een deel van de kosten van het psychologisch onderzoek (tot maximaal 500 euro) worden vergoed. Het onderzoek moet benoemd worden als: een test in verband met leerproblemen waarvoor u eerst bij de huisarts een verwijzing moet vragen. 4. Via belastingaftrek Komt uw kind niet in aanmerking voor bovengenoemde vergoeding van diagnose en behandeling dan kunt u proberen de kosten van dyslexie als bijzondere uitgaven af te trekken van de belasting. Kijk hiervoor bij Belastingaftrek van kosten dyslexie. 5. Via de gemeente Kunt u de kosten met uw inkomen niet dragen, dan kunt u bij de gemeente een beroep doen op de Bijzondere bijstand. Protocol leesproblemen en dyslexie PCBO het Anker 17