Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 4: Criminaliteit (Delta)

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 4: Criminaliteit (Delta) Samenvatting door een scholier 2078 woorden 14 jaar geleden 7,1 11 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer hoofdstuk 4: Criminaliteit. 1. Wat is criminaliteit? 1.1 waarden, normen en wettelijke normen Waarden: opvattingen van mensen over wat in het leven belangrijk gevonden wordt. Normen: concreet aangeven hoe je je in een bepaalde situatie hoort te gedragen regels. Afwijkend gedrag: als mensen zich niet aan de normen van een bepaalde samenleving of groep houden. Criminaliteit: door de overheid in een bepaald land in een bepaalde tijd strafbaar gesteld gedrag, het gaat om wettelijk vastgestelde normen. Delicten: strafbare handelingen Wetboek van strafrecht: hier staan strafbare handelingen omschreven. Overtredingen: minder ernstige delicten. Bv zwart rijden, hard rijden Misdrijven: ernstige delicten. Bv diefstal, geweld tegen personen. Je krijgt voor 4/8 jaar een strafblad 1.2 wat strafbaar is verschilt naar jaar en tijd Techniek maakt nieuwe delicten mogelijk. Als de maatschappij verandert, veranderen opvattingen over wat wel en niet mag. Vroeger niet: porno, softdrugs, euthanasie. Nu: wel. Er zijn nu ook dingen strafbaar en vroeger niet: verkrachting in huwelijk. Ned strafrecht lijkt op dat van anderen landen maar verschilt soms. 1.3 criminaliteit als probleem Waarom?: - het veroorzaakt persoonlijk leed, soms invaliditeit, soms de dood - mensen kunnen bang worden, en zich onveilig voelen. Pagina 1 van 9

2 - Kost de samenleving veel geld: schade door geweld, vernieling, diefstal, inbraak en fraude. En de kosten voor de politie, justitie en beveiliging. Arme wijken lopen meeste kans om slachtoffer te worden. Als iedereen elkaar wantrouwt gaat de kwaliteit van de samenleving achteruit. 2. Criminaliteit: hoeveel en welke soorten? 2.1 hoeveel criminaliteit?: Geregistreerde misdrijven: alle misdrijven die bij de politie bekend zijn gemaakt en die de politie zo belangrijk vindt dat er proces-verbaal is opgemaakt. Niet alles wordt aangegeven: geen slachtoffer, schaamte, gevoel niet serieus genomen te worden door politie. Als het gaat om familie, bekenden en denken dat het toch niet is op te lossen. Enquêtes: gehouden onder een deel van de bevolking, dat representatief is voor hele bevolking. Slachtoffer enquête: Gevraagd van welke misdrijven ze slachtoffer is geworden, en politie wel/niet ingelicht Dader- of zelfrapportage- enquête: gevraagd weke misdrijven men het afgelopen jaar zelf gepleegd heeft. Laatste 10 jaar nauwelijks stijging, NL bevindt zich op Europees niveau. 2.2 soorten criminaliteit - geweldscriminaliteit -> meeste angst voor. Moord, doodslag, mishandeling, diefstal met geweld. - Vermogenscriminaliteit: 2/3 van de geregistreerde criminaliteit. Eenvoudige diefstal en inbraak. Verduistering, valsheid in geschrifte, bedrog en heling. - Vernielingen: 1/7 deel. O.a. brandstichting, verstoren openbare orde. - Verkeersmisdrijven: 9%. O.a. doorrijden na een ongeluk, dronken achter het stuur. - Drugshandel - Milieu delicten Witteboordencriminaltiteit: wordt achter het bureau gepleegd, door te rommelen met papieren en cijfers: fraude. Belasting ontduiking: de lage inkomsten opgeven. Meestal door de hoge inkomsten Uitkeringsfraude: niet opgeven van inkomsten naast uitkering. Georganiseerde criminaliteit: leveren van diensten waaraan in de samenleving behoefte bestaat, maar die strafbaar zijn gesteld. Afpersingen en illegaal gewin. Vooral in de drughandel. Meest criminaliteit is toegenomen, behalve kapingen van treinen, gijzelingen. Kraken van woningen in vrijwel verdwenen. Pagina 2 van 9

3 3. Waarom plegen mensen misdrijven? - Individuele / psychologische theorieën: verklaren waarom bepaalde individuen misdrijven plegen. - Sociologische theorieën: gaan over de vraag welke maatschappelijke omstandigheden en ontwikkelingen de kans groter maken dat mensen zich crimineel gedragen. 3.1 psychologische verklaringen Cesare Lombroso: arts, grondlegger van de individuele verklaringen. - Geboren misdadigers: laag voorhoofd, brede kaken - Aanzet tot onderzoek: is crimineel gedrag erfelijk? - Erfelijk soms - Crimineel gedrag door: opvoeding en maatschappelijke omstandigheden. Karakter trekken crimineel: - Extroverter - Impulsiever - Op directe bevrediging van behoeften gericht. Socialisatie: leerproces waarbij kinderen zich de waarden en normen eigen maken van de samenleving op groep waartoe zij behoren. 3.2 sociologische verklaringen Subcultuur: cultuur die op bepaalde punten afwijkt van de in een bepaalde samenleving dominante waarden normen. Leren kleine diefstallen/vernielingen/vechten = stoer. Anomietheorie (straintheorie): Verband misdaad armoede/sociale ongelijkheid. Als algemeen aanvaarde doelen niet te bereiken zijn lappen sommige mensen de regels aan hun laars om het toch te bereiken. Etiketteringstheorie: Crimineel gedrag duurt voort door reactie van de samenleving. Samenleving biedt weinig kansen, legaliteit, behandelt hem als misdadiger -> criminele pad weer op. Controle-bindingstheorie: Mensen plegen geen misdrijven als ze veel te verliezen hebben. Gevoelig voor de controle door mensen met wie zij sterke bindingen hebben. Gelegenheidstheorie: Door de welvaart valt er meer te stelen. Overal in de winkels liggen aantrekkelijke spullen uitgestald. Misdaad bevorderende factoren: - Alcohol, eerst moed indrinken - Drugs, erg duur -> stelen om geld te krijgen Pagina 3 van 9

4 - Vuurwapens - Tv geweld 3.3 sociale groepen Oververtegenwoordiging van: - Mannen, maar bij de jonge generatie verschillen kleiner, vrouwen wel minder ernstige delicten. - Lagere klassen, niet meer maar verschil in soort delict. Lagere: diefstal, geweld. Hogere: belastingontduiking, fraude. - Jongeren, meer dan ouderen. Vooral zichtbaar en hinderlijk. Steeds jonger. - Allochtonen, diefstal, inbraak, straatroof en ander geweld. Jongeren, lagere klassen en werkelozen met weinig toekomstperspectief. Wonen vaak in grote steden. 3.4 waarom stijgt de criminaliteit? Waarden en normen zwakker Individualistischer, egoïstischer Minder sociale controle Groter, sneller en efficiënter. Als je je niet meer betrokken voelt bij de organisatie steel je makkelijker iets van de zaak. Concurreren op de markt, je moet veel geld verdienen ander ben je een loser. Door concurrentie let je niet meer op anderen. Toename illegale goederen en diensten. Gelegenheid, tot vermogenscriminaliteit. 4. Opsporing 4.1 openbaar ministerie Legaliteitsbeginsel: geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan voorafgegane wettelijke strafbepaling. Wetboek van Strafvordering: bij opsporingen en berechting van dader bepaalde regels in acht nemen: bewijs op legale manier verkregen, wat zijn de rechten van de verdachte. Openbaar ministerie: onderdeel ministerie van Justitie. Drie taken: 1. opsporing van strafbare feiten 2. vervolging van strafbare feiten 3. uitvoering van strafvonnissen. Opsporingswerk meestal door politie maar eindverantwoordelijkheid bij OM. Officieren van justitie: - leiden onderzoeken, hulp van rechter voor bv huiszoekingsbevel. Samen werken met politie, gemeentelijke sociale recherches en opsporingsdiensten. FIOD, AID Pagina 4 van 9

5 - brengt verdachte voor rechter - eist bepaalde straf in rechtszaak - is verantwoordelijk voor uitvoering straf. Opportuniteitsbeginsel: OM hoeft niet alle strafbare feiten te vervolgen. Seponeren: strafzaken niet aan de rechter doorgeven. Als: klein vergrijp, zaak op andere manier geregeld, te weinig bewijs. Beleid landelijk vastgelegd, prioriteiten kunnen per regio verschillen -> Driehoeksoverleg: bespreken van prioriteiten door OM, politie en burgemeester. Transactie: verdachte boete laten betalen i.p.v. voor rechter verschijnen. 4.2 politie - voorkomen en bestrijden misdaad drie hoofdtaken: 1. hulpverlening: info geven, weg wijzen, mensen opsporen 2. handhaven openbare orde: verkeer regelen, evenementen regelen, ruzies sussen 3. opsporingstaken (hoofdtaak): strafbare feiten voorkomen, verdachten opsporen Vormfouten: Als de politie zich niet aan de regels houdt bij opsporing en aanhouding, kan de of v justitie niet tot vervolging overgaan. 4.3 dwangmiddelen Dwangmiddelen: wettelijke bevoegdheden van de politie om waarheid te achterhalen. Hoe zwaarder het misdrijf hoe zwaarder de dwangmiddelen. Heterdaad betrappen: verdachte aanhouden, iedere burger mag dat. Aanhouden: alleen politie, verdachte mee naar het bureau voorleiden aan hulp off v jus. Op het bureau: politie mag vrijheidsbenemende dwangmiddelen gebruiken. Max 15h Verhoor: 6 uur max. Geen recht op advocaat, wel zwijgrecht. Inverzekeringstelling na 15h en daarna bewaring. Off van Jus: kan vragen aan rechter commissaris om gerechtelijk vooronderzoek: getuigen onder ede horen en verdachten aan een psychiatrisch observatieonderzoek onderwerpen. 5. Berechting en straf 5.1 terechtzitting Pagina 5 van 9

6 Openbare terechtzitting: na afsluiten vooronderzoek, en voldoende bewijs. - Rechter (bij ingw 3) ondervraagt verdachte, getuigen en evt. deskundigen. Officier van Justitie en advocaat v/d verdacht kunnen vragen stellen. - Officier v justitie houdt toespraak (requisitoir): bewijzen naar voren brengen, straf eisen. - Advocaat: verdedigingsrede, - verdachte krijgt laatste woord. - Rechter(s): uitspraak. 5.2 rechters op 4 niveaus 1. Kantongerecht: 61 kantongerechten. Alleensprekende rechter over overtredingen. Vaak na afwijzen schikking, meestal na horen alle partijen direct uitspraak. Hoger beroep bij rechtbank. 2. Rechtbank: 19 rechtbanken. Misdrijven en beroepszaken kantongerechten. Bij ingw zaken 3 rechters. 2 weken nodig voor uitslag. In hoger beroep bij gerechtshof. Alleen sprekende rechters: - Politie rechter; lichtere misdrijven - Economische politie rechter: milieu zaken. - Kinderrechter. 3. Gerechtshof: 5 gerechtshoven. Beroepszaken v/d rechtbanken. 3 rechters. Voor een hogere straf: unaniem oordeel nodig. 4. Hoge Raad: Cassatie: hoge raad oordeelt of de lagere rechter de wetten juist heeft toegepast, zoniet lagere rechter opnieuw de zaak bekijken. Jurisprudentie: als wetten niet helemaal duidelijk zijn, doordat het moeilijk te regelen is of nieuwe ontwikkelingen is de uitspraak van de hoge raad een richtlijn voor soortgelijke gevallen. In NL geen juryrechtspraak. 5.3 Waarom straffen? Discussie: - Welk doel - Nuttig, gewenste effect? - Wat moet verband zijn straf en delict - Genoeg plaatsen en maatregelen voor uitvoeren straffen? - Kosten bestraffing niet te hoog? Doelen strafrecht: 1. Vergelding: boeten voor misdaad. 2. Preventie: afschrikken voor mensen om het weer te doen. 3. Resocialisatie: terugkeer in samenleving mogelijk maken. (reclassering: hulp voor terugkeer in maatschappij) 4. Voorkomen van eigenrichting: voorkomen slachtoffers zelf wraak nemen. Recidivisten: na straf opnieuw delicten plegen. Pagina 6 van 9

7 5.4 soorten straffen en maatregelen Daderstrafrecht: de rechter moet bij zijn uitspraak rekening houden met de ernst van het strafbare feit, de bewijsvoering en evt. bijzondere omstandigheden. Per delict: min en max straf. Voorwaardelijke straf: straf niet uitgevoerd als dader zich aan opgelegde voorwaarde houdt. Hoofdstraffen: Gevangenisstraf: een dag tot levenslang. Meestal vervroegde invrijheidsstelling. Hechtenis: na overtreding, max 1 jr en 4 mnd. Vaak vervangen door geldboete. Geldboete: min 2 max Onbetaalde arbeid: taakstraf, dienstverlening door maatschappelijk nuttige arbeid. Veroordeelde moet het zelf aanbieden, rechter kan andere straf opleggen als het niet goed gebeurd. Bijkomende straffen: Ontnemen bepaalde rechten, auto rijden of kiesrecht Verbeurd verklaren in beslag genomen goederen of eigendommen Openbaar maken rechterlijke vonnis. Maatregelen: beschermen ook de samenleving TBS: ter beschikking stellen van de staat. Als het geestelijke vermogen dader tekort schiet. Dwangverpleging moet voor ontwikkeling zorgen. Plaatsing psychiatrisch ziekenhuis: verschil TBS niet rechter maar dokter of psychiater beslist over de patiënt. Minderjarigen: Onder 12 jr: niet strafrechtelijk aansprakelijk voor hun daden. Schade kan op ouders worden verhaald. Stop reactie: opstel schrijven en excuses aanbieden jr: - lichte vergrijpen: winkeldiefstal/vernieling afhandeling door politie ->halt project: taakstraf - zwaardere zaken: off v justitie: korte taakstraf/boete - te zwaar: kinderrechter: straffen in belang v/h kind. Ondertoezichtstelling door gezinsvoogd, vrijheidsstraf, tuchtschool. 5.5 uitvoering van de straf 1. vrijheidsstraf: gevangenissen: langdurige straffen huizen van bewaring: verdachten en kort gestraften vrouwengevangenis Voorarrest: bekeken hoe hoog ontsnappingsrisico is door: psychische gesteldheid, verslaving of motivatie voor opleiding. -> type inrichting toegewezen. Langdurig gedetineerden: laatste fase straf naar halfopen inrichting: weekendverlof, overdag werken of Pagina 7 van 9

8 opleiding. Of zelfs thuis dmv elektronische enkelband 2. Taakstraf: Alternatieve straf 3. Financiële sancties: Meest toegepaste hoofdstraf. Rekening houden met draagkracht dader. 4. Overige: TBS, punt van discussie; hoge koste, lange wachttijden, uitzichtloze toekomst bij geen kans op genezing. Nieuwe ontwikkelingen op straf gebied: - Lik op stuk: snelrecht: binnen enkele uren/dagen voor rechter. - Administratieve afhandeling: via acceptgiro kaart, niet betalen -> eerst betalen dan cel. - Educatieve Maatregel Alcohol Verkeersdelicten: deelnemen aan cursus die kennis verschaft en houding veranderd. Zelf betalen. Niet meedoen = kans rijbewijs kwijt. - Plukze wetgeving: wet om georganiseerde misdaad af te schrikken. Wederrechtelijk verkregen voordeel vrij gemakkelijk af te pakken. - Schadevergoeding: alternatief voor strafrechterlijke vervolging. Overeenkomst dader en slachtoffer nodig. 6. Hoe werkt het in de praktijk? 6.1 pak- en strafkans - pakkans lijkt klein, maar verdachten hebben vaak verschillende misdrijven gepleegd. - pakkans per misdrijf verschilt. ¾ tegen het leven worden opgehelderd. - rechters geven vaker gevangenis straffen en hoger voor hetzelfde misdrijf. - selectiviteit: selectie in het strafrechterlijke systeem. 6.2 klassenjustitie? Mensen uit lagere sociale klassen hebben een grotere kans om gepakt en veroordeeld te worden 6.3 effecten van straffen - alleen slachtoffer of nabestaanden kunnen oordelen of leedtoevoeging genoeg is geweest. - Impulsieve, extraverte personen zijn niet gevoelig voor straf. - 60% ex-gevangenen en tbs-ers recidiveert. - gewenning bij verzwaarde straf na herhaling. - verkeerde dingen leren in de gevangenis - te weinig draafvlak in eigen omgeving voor het handhaven v/d norm 7. Beleid 7.1 overheidsbeleid Criminaliteitsbeleid: 1. Bestrijden -> repressie Pagina 8 van 9

9 Taak van de overheid, uitgevoerd door de politie en justitie. 2. Voorkomen -> preventie Overheid en particuliere organisaties en burgers. Sinds jaren 70 is strafklimaat veranderd: - Minder gericht op resocialisatie - Meer op straf een meer aandacht voor slachtoffers. Sociale controle is toegenomen: meer huismeesters, conciërges en andere toezichthouders. Ook conducteur is terug. Tegenwoordig ook meer aandacht voor milieucriminaliteit, fraude en georganiseerde misdaad. Drugsbeleid: Onderscheid soft en hard drugs. Opportuniteitsbeginsel: coffeeshops niet vervolgd maar gedoogd. Huidig beleid gesteund door alle partijen, maar: Rechts: meer repressie, drugsbeleid in pas met Europa brengen. Links: meer preventie, verdedigd drugsbeleid. 7.2 preventie Preventie: alle (niet strafrechterlijke) maatregelen van burgers en overheid om delicten te voorkomen Maatregelen gericht op: - Dader: kinderen voorlichten over gevaren criminaliteit, steun geven aan achterstandsituaties. Speciaal beleid voor de risicogroepen (3.3) en recidive voorkomen. - situatie: sloten, bewakings- en controle apparatuur die technisch beter moeten worden. Minder contant geld in kassa s van banken en winkels. Beveiliging op cd s, kleding enz. - slachtoffer: postbus 51 spotjes, folders tegen diefstal en inbraken, voor potentiële slachtoffers. Cursus zelfverdediging. Trainingen voor bank en winkel personeel. Onbedoelde gevolgen op lange termijn: - verplaatsing criminaliteit - verharding strijd tussen criminelen en politie. Als je alle aangegeven misdaad wilt oplossen kost dat veel geld en mensen. Dat gaat ten koste van onderwijs, gezondheidszorg, sociaal werk en hulpverlening. Te hoge werkdruk voor de rechters kan tot verkeerde beslissingen leiden en dat onschuldige mensen in de cel raken. Pagina 9 van 9