Onmaatschappelijk gedrag -> niet verboden gedrag dat afwijkt van geldende normen & waarden.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1434 woorden 25 juni ,8 21 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer CRIMINALITEIT Wetten & rechtsregels Onmaatschappelijk gedrag -> niet verboden gedrag dat afwijkt van geldende normen & waarden. Rechtsregels (=wetten) belangrijk om: ongewenst gedrag tegen te gaan. orde in maatschappij aan te brengen. conflicten naar behoren te regelen. rechtvaardigheid te waarborgen; onafhankelijke rechtspraak. Wetboek van Strafrecht (vanaf 1881) -> alle rechtsregels in vastgelegd: rechtsregels aangepast -> normen & waarden wijzigen immers. rechtsregels toegevoegd -> samenleving namelijk steeds complexer Wat is criminaliteit-> Overtreding -> niet ernstig strafbaar feit (door rood rijden); geen strafblad. Misdrijf -> ernstig strafbaar feit (moord); wel strafblad. Criminaliteit -> alle misdrijven De registratie van criminaliteit Misdaadstatistieken weinig betrouwbaar; cijfers alleen van geregistreerde criminaliteit: niet iedereen doet aangifte (taboe). niet elk delict wordt ontdekt (dronken rijden). Bepaling toe-/afname criminaliteit lastig: bij grotere opsporingsactiviteit ontdekt men meer delicten. registratie vaak onnauwkeurig. Centraal Bureau voor de Statistiek (=CBS) houdt: Pagina 1 van 10

2 slachtofferenquêtes: o subjectief. o alleen veelvoorkomende criminaliteit vanwege steekproefsgewijs. o slachtofferloze criminaliteit logischerwijs niet meegeteld. daderenquêtes: o onbetrouwbaar aangezien weinigen eerlijk antwoorden Is Nederlands onveilig-> Statistiek: 1,3 miljoen geregistreerde misdaden per jaar. 20% wordt opgelost. 35% van ouder dan 15 jaar jaarlijks slachtoffer. Gevoelens onveiligheid ontstaan vooral door angst voor geweld. Moord meestal persoonlijk drama/afrekening. Zinloos geweld -> bewust personen/zaken schade toe brengen Maatschappelijke gevolgen Gevolgen criminaliteit: materiële schade (vernielingen/diefstal) -> miljarden euro s per jaar. immateriële schade (verkrachting/angst). OORZAKEN VAN CRIMINALITEIT In de genen of door de sociale omgeving Oorzaken crimineel gedrag: aangeboren eigenschappen (driftig/psychische stoornis). sociale omgeving Oorzaken op micro- en macroniveau Sociale invloed op criminaliteit: primaire socialisatie (=microniveau): o eerste sociale milieu (gezin) -> fout gedrag niet altijd door ouder gecorrigeerd. o tweede sociale milieu (school, buurt, verenigingen) -> stoerdoenerij. maatschappelijke omstandigheden (=macroniveau): o maatschappelijke achterstanden -> bij uitzichtloze situaties meer criminaliteit. o vervaging normen & waarden. Pagina 2 van 10

3 o afnemende sociale controle. o afnemende pakkans -> personeelstekort Criminaliteit & sociale achtergrond Sociale achtergrond criminelen: werklozen -> diefstal wegens lager inkomen. allochtonen -> grotere werkloosheid/leven in 2 culturen. adolescenten -> kijken tot hoever ze kunnen gaan. Meer werkgelegenheid meest effectieve aanpak allochtone criminaliteit. Verschil delicten in leeftijd: jongeren -> diefstal/vernielingen. ouderen -> milieu-/economische-/verkeersdelicten Verklaringen voor crimineel gedrag Verklaringen crimineel gedrag: persoonlijkheidstheorie -> verband crimineel gedrag en ervaringen in kinderjaren; persoonlijkheid opgebouwd uit: o id -> instinctieve driften (seks, agressie). o ego -> bewustzijn. o superego -> geweten, schuld & schaamte ontwikkelt door samenleving. anomietheorie -> om doel te bereiken gaat men wegens beperkte middelen tot crimineel gedrag over. etiketteringtheorie -> als persoon etiket krijgt opgeplakt, wordt hij gestimuleerd zich zodanig te gedragen. aangeleerd-gedrag-theorie -> intensief contact met crimineel gedrag leidt tot crimineel gedrag. bindingstheorie -> mensen met weinig sociale contacten (=bindingen) eerder geneigd tot crimineel gedrag. BESTRIJDING VAN CRIMINALITEIT Variaties in crimineel gedrag Soorten misdrijven: delicten tegen de openbare orde/gezag (vlag verbranden/telefoon afluisteren). misdrijven tegen leven/persoon (moord/mishandeling). ruwheidmisdrijven (graffiti/vernieling). vermogensmisdrijven (diefstal/verduistering). seksuele misdrijven (aanranding/verkrachting). verkeersmisdrijven (dronken rijden). Pagina 3 van 10

4 misdrijven tegen de Opiumwet (verkoop/bezit van drugs). economische delicten. milieudelicten. Georganiseerde criminaliteit -> misdrijven door organisatie: hebben intern sanctiesysteem. gebruik geweld om positie in circuit te versterken. witwassen van geld. plegen meerdere soorten misdrijven. gebruiken dekmantels. activiteiten in meerdere landen tegelijk. vooral actief in drugshandel & prostitutie Preventie & bestraffing Tweesporen beleid: Veelvoorkomende criminaliteit/kleine criminaliteit (diefstal/vandalisme) -> licht bestraft; versterken gevoelens van onveiligheid. Zware criminaliteit (moord/inbraak/overval) -> zwaar bestraft. Kleine criminaliteit: verbetering sociale controle (huismeesters in flats/meer conducteurs). HALT -> gaat uit van: o intensivering functionele toezicht. o versterking binding jongeren & samenleving. Winkeldiefstal: winkeliers: o technische preventie (camera s/spiegels). o meer personeel/bewakers. o betere training personeel. overheid: o centrale registratie winkeldiefstallen. o uitbreiding bevoegdheden politie. o heling zwaarder aanpakken. Drugsgebruik: undercover agenten -> handel in harddrugs aanpakken. alcohol verboden in verkeer. Voetbalvandalisme: aanstellen van supporters die eigen club in gaten houden. Pagina 4 van 10

5 strenge begeleiding supportersvervoer. alcohol verbod in stadion. pasjesregeling. terughoudende berichtgeving in media. snelrecht toepassend/flinke straf. Witteboordencriminaliteit: dader heeft beroep met hoge status. strafbaar feit gepleegd in beroepssituatie. dader maakt misbruik van vertrouwen in zijn beroep. moeilijk te vervolgen -> controlemogelijkheden & specialistische kennis gering. Sofi-nummer heeft controle belastingfraude vergemakkelijkt Rechtsbescherming Rechtsstaat -> overheid moet zelf ook aan regels houden; soms mag overheid wel geweld gebruiken. Gehandhaafd door onafhankelijke rechterlijke macht: mensenrechten -> Universele Verklaring van de Rechten van de Mens: o niet discrimineren. o niet martelen. o niet zomaar gevangen zetten. o recht op eerlijk proces. o vrijheid van meningsuiting. bepalingen waar overheid zich aan moet houden bij bestraffing: o legaliteitsbeginsel -> alleen straffen als in wet staat dat het verboden is. o elk wetsartikel moet nauwkeurige omschrijving van straf bevatten. o ne bis in idem -regel -> slechts één keer veroordelen voor zelfde delict. o onschuldig totdat rechter schuldig bevindt Procedure in vogelvlucht Procedure dader op-/aanpakken: politie -> verdachte oppakken & proces-verbaal opmaken. officier van justitie -> bewijs zoeken en verdachte/getuigen verder verhoren. rechter -> bepalen of verdachte schuldig is: o moet mens/rechtspersoon zijn -> vroeger werden dieren veroordeeld. o delict moet geheel bewezen zijn. o delict is strafbaar -> vervalt bij zelfverdediging. o dader is strafbaar -> vervalt bij ontoerekeningsvatbaarheid De politie Pagina 5 van 10

6 Taken politie: hulpverlening (ouders van verdwaald kind opsporen/de weg wijzen). handhaving openbare orde (verkeer regelen/bemiddeling burenruzies). opsporing (strafbare feiten voorkomen/verdachten opsporen). Politie mag alleen aanhouden bij redelijk vermoeden van strafbaar feit: op heterdaad betrappen. aangifte gedaan. Bevoegdheden politie bij verdachte: staande houden -> personalia niet verplicht te geven; soms toch verplicht te legitimeren. aanhouden -> verzet niet toegestaan. fouilleren -> alleen toegestaan als dit oplossing van delict bevordert. vrijheidsbeneming -> voorarrest maximaal 3 maanden. huiszoeking -> alleen toegestaan met huiszoekingsbevel. inbeslagneming -> rechter beslist of deze goederen later worden teruggegeven. Politiewet -> hierin staat omschreven wanneer welke dwangmiddelen mogen worden gebruikt. OFFICIER VAN JUSTITIE Taken Openbare aanklager (=officier van justitie): leidt opsporingsonderzoek -> onderzoek door politie naar bewijzen tegen verdachte. brengt verdachten voor rechter (=vervolging). eist bepaalde straf. verantwoordelijk voor uitvoering straf. Openbaar Ministerie -> alle officieren gezamenlijk Keuzemogelijkheden Officier van Justitie heeft bij delict meerdere mogelijkheden: seponeren -> wegens onvoldoende bewijs/klein vergrijp/verdachte al genoeg gestraft. transactievoorstel -> verdachte mag dan betalen (=schikking) en wordt dan niet aan rechter voorgeleid. vervolgen -> rechtszaak. Voorwaardelijke sepot -> voorwaarden verbinden aan seponeren (verplicht afkicken) Uitbreiding opsporingsmethoden Pagina 6 van 10

7 Redenen waardoor opsporing criminaliteit moeilijker wordt: betere organisatie -> hiërarchische opzet waardoor alleen ondersten te pakken zijn. informatietechnologie -> internet & mobiele telefoons moeilijker af te luisteren; criminelen luisteren politie/justitie af. Nieuwe opsporingsmethoden -> hiervoor moet hoofdofficier van justitie telkens toestemming voor verlenen: richtmicrofoons. infiltranten -> personen die ongemerkt misdaadorganisatie binnendringen om informatie te verzamelen. infiltranten mogen verboden waar kopen -> vertrouwen winnen. gecontroleerde doorvoer -> verboden goederen doorlaten voor meer inzicht in misdaadorganisatie. informanten meer geld betalen -> leden van misdaadorganisatie die aan politie informatie doorspelen. inkijkoperaties -> om te kijken of strafbare feiten worden gepleegd. kroongetuige -> crimineel die verklaring aflegt voor strafvermindering Crisis in opsporing Om toestemming voor nieuwe opsporingsmethoden te verlenen afspraken gemaakt: Wetboek van Strafvordering vermeldt nauwkeurig wanneer welke methoden toegestaan zijn. Scherpe afspraken hoe politie & justitie zich moet gedragen bij opsporing. Betere samenwerking tussen politie & justitie. DE RECHTSZAAK Onafhankelijkheid rechters Onafhankelijkheid rechters gewaarborgd door: rechter kan niet worden ontslagen. salaris is bij wet geregeld; geen beïnvloeding mogelijk. aantal rechters in elke rechtszaak staat vast. Griffiers/gerechtssecretarissen: leggen schriftelijk vast (=proces-verbaal) wat er tijdens rechtszaak is gezegd. maken vonnissen van rechters op Soorten gerechten Soorten rechtbanken: 1. kantongerecht -> behandelt slechts overtredingen. 2. arrondissementsrechtbank: politierechter -> behandelt lichte misdrijven. meervoudige kamer -> behandelt zware misdrijven. Pagina 7 van 10

8 kinderrechter -> behandelt misdrijven door kinderen van 12 t/m gerechtshof -> in Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Den Bosch & Leeuwarden. 4. hoge raad -> in Den Haag; vernietigd eventueel vonnis (=cassatie) van gerechtshof. Je wordt dan terugverwezen naar een ander gerechtshof Verloop rechtszaak Verloop rechtszaak: 1. dagvaarding -> oproep om op bepaalde dag naar zitting te komen. 2. opening -> rechter controleer persoonsgegevens. 3. aanklacht -> officier van justitie leest aanklacht voor. 4. onderzoek -> rechter begint aan onderzoek bewijs; vaak proces-verbaal & getuigen. 5. verhoor van verdachte -> verklaring verdachte, ondervraging door rechter, officier van justitie & eigen advocaat. 6. requisitoir -> verhaal van officier van justitie, beschuldiging verdachte en eis voor straf. 7. pleidooi -> advocaat verdedigt verdachte en vraagt vrijspraak of strafvermindering. 8. laatste woord -> verdachte kan spijt betuigen, onschuld benadrukken of aangeven hoeveel schade hij zal ondervinden van eventuele straf. 9. vonnis -> uitspraak bij kantonrechter dezelfde dag of anders binnen twee weken Rechtshulp Rechtshulp: advocaat -> ken juridische procedures. bureau voor rechtshulp -> voor informatie bij kleinere rechtszaken. rechts-/wetswinkel -> rechtenstudenten die gratis advies geven. STRAFFEN Waarom straffen we-> Motieven voor bestraffing: vergelding. afschrikking voor dader -> herhaling voorkomen. afschrikking voor samenleving. handhaving van rechtsorde -> onderlinge wraakacties voorkomen. resocialisatie -> normen & waarden van dader verbeteren. beveiliging van de samenleving -> bij personen die gevaar voor samenleving zijn Geschiedenis van straffen Tot aan de middeleeuwen wraak in vorm van schade vergoeding of geweld voornaamste straf. Pagina 8 van 10

9 In 12e eeuw wordt straffen taak overheid door ontstaan steden. Accusatoire rechtspraak -> alleen rechtszaak bij beschuldiging. Inquisitoire rechtspraak -> overheid spoort zelf misdadigers op. In 19e eeuw wetten die gelden voor alle stadsinwoners. In 1870 afschaffing van doodstraf; vervangen door gevangenis. Voltooiing van Nederlandse Wetboek van Strafrechten in > strafrecht milder & rechtvaardiger. Na WOII resocialisatie wettelijk vastgelegd doel van gevangenisstraf -> straf moet gericht zijn op verbetering & heropvoeding De straf Rechter bepaald aan hand van Wetboek van Strafrecht & omstandigheden straf. Soorten straffen: hoofdstaffen: o geldboete. o vrijheidsstraf: -> hechtenis -> term bij overtredingen. -> gevangenisstraf -> term bij misdrijven. o alternatieve straf (HALT/bushokjes schoonmaken/verpleging in revalidatiecentrum voor verkeersslachtoffers). bijkomende straffen (TBS) -> wanneer dader niet/verminderd toerekeningsvatbaar is; samenleving beschermen tegen dader. BURGERLIJK RECHT Procedure Burgerlijk recht/privaatrecht -> conflicten tussen burgers/bedrijven e.d. Eiser -> degene die zaak aan rechter voorlegt. Gedaagde -> persoon die voor rechter wordt gedaagd. Dagvaarding -> mededeling dat gedaagde voor rechter moet komen: naam van eiser. eis. motivatie van eis. tijdstip & plaats van rechtszaak. Pagina 9 van 10

10 Verweer -> reactie van gedaagde op eis; mag ook schriftelijk. Vonnis -> onherroepelijk als geen partij in hoger beroep gaat Vonnis Als partij vonnis niet nakomt: dwangsom -> voor elke dag niet nakomen van vonnis bepaald bedrag betalen. loonbeslag -> loon van verliezer wordt overgemaakt aan winnaar totdat schuld zo volledig is betaald Kort geding Kortgeding -> vereenvoudigde procedure voor spoedeisende zaken (studenten eisen van huisbaas dat hij heftig lekkend dak repareert). Pagina 10 van 10