Designing the Daily Digital

Transcriptie

1 Designing the Daily Digital Infonomics & New Media, Hogeschool Zuyd, Maastricht CrossMedia Content, Hogeschool Utrecht, Utrecht ICT en Beleid, TNO, Delft INM mei 2009

2 Introductie: het informatiedieet van Matz, student, woont in Haarlem Op zijn 18 e verjaardag, we schrijven 2012, krijgt Matz van de Nederlandse overheid een velletje digitaal papier dat hij kan gebruiken om nieuws en teksten op te lezen. De overheid wil dat hij zich ontwikkelt tot een verantwoordelijke, geïnformeerde burger, vandaar. Hij gebruikt het ding een tijdje, maar vindt de voorziening op den duur wat te beperkt. Je kunt nieuws en teksten zoeken, informatie opvragen en lezen. Maar files bewerken is niet mogelijk en bewegende beelden kunnen evenmin worden weergegeven. Bovendien heeft het digitaal papier geen directe verbinding met het internet. Zijn vader en moeder gebruiken het e-paper, zoals ze het noemen, als ze voor hun werk lang in de trein zitten. Gelukkig heeft Matz van de universiteit waar hij studeert een epaperplus gekregen een flinterdunne netbook in A5 formaat die dichtgeklapt een leesfunctionaliteit heeft, inclusief bewegend beeld, en opengeklapt een editfunctie kent. Standaard is het apparaat verbonden met internet. De epaperplus heeft geen toetsenbord, maar wel een geïntegreerd touchscreen en Matz kan het apparaat ook gebruiken om te bellen hij heeft een draadloos oortje dat met de epaperplus verbonden is. Zodra Matz s ochtends zijn epaperplus pakt, ontvangt hij op zijn gepersonaliseerde portal het laatste nieuws van de universiteit over colleges die zijn verzet. Omdat hij in het laatste jaar van zijn opleiding zit, krijgt hij automatisch ook relevante vacatures te zien. De faculteit bedrijfskunde werkt samen met een aantal nieuwsproviders en toonaangevende bloggers. Een selectie van interessante en kwalitatief hoogwaardige nieuwsberichten op het gebied van economie verschijnt automatisch op het portal. Enkele artikelen en links naar nieuwe websites verplaatst Matz direct naar de wiki die hij met een stel studiegenoten is begonnen. Ze maken als opdracht een themawebsite over innovatie in non-profit organisaties. Omdat Matz ook graag het dagelijkse nieuws volgt bekijkt hij na het scannen van berichten - een stream van zijn favoriete omroep. Tegelijkertijd worden er in splitscreen links naar gerelateerde berichten van andere nieuwsbronnen en commentaar van gebruikers uit zijn sociale netwerk getoond. Hij ziet dat een vriendin naar aanleiding van een nieuwsitem over smogvorming in Nederland een petitie is gestart om de Nederlandse overheid te dwingen na te denken over de subsidiëring van oplaadpunten voor elektrische auto s langs lokale wegen. Goed plan, bedenkt Matz, en hij ondertekent de petitie elektronisch. Op weg naar college krijgt hij bij het treinstation automatisch een update op zijn epaperplus van de reizigerkrant. Deze geeft een selectie van het nieuws, gebaseerd op de populariteit van de berichten voor mensen met een soortgelijk gebruikersprofiel, gekoppeld aan zijn ovstudentenkaart. Hij bekijkt het schaatsnieuws en leest zowel een artikel van zijn favoriete sportverslaggever als een minder vleiende blog van een trouwe fan die de cupwedstrijd ook heeft gevolgd. Hij beoordeelt het commentaarstuk met 5 sterren. Aangekomen op de universiteit ontvangt hij tijdens het college een link naar een grappig filmpje dat zaterdag is gemaakt op het voetbalveld van zijn lokale vereniging. Het staat op de portal van de club, de site waar ook het competitieschema te zien is en een nabeschouwing door de scheidsrechter van de week. Hij bekijkt het filmpje, schrijft er een kort commentaar onder en linkt het gelijk door naar het profiel op zijn sociale netwerksite. Na college neemt hij de trein terug naar Haarlem. Op het station aangekomen ontvangt hij via zijn telefoon het SMS-bericht dat in zijn buurt net een gezochte drugsbaas is gesignaleerd (Matz is geabonneerd op politieberichten met een geotag voor attendering binnen een straal van 1 kilometer van zijn huisadres). Via de GPS-functionaliteit kan hij precies zien in welke straat de politie zich nu bevindt. Hij gaat er naar toe en met zijn digitale camera maakt hij een mooie actiefoto, precies op het moment dat de gezochte in de politieauto wordt gepropt. Deze foto stuurt hij door naar de redactie van het plaatselijke nieuwsportal De Haarlemmer. Ze willen de opname graag gebruiken en betalen Matz er 400 voor. Om bij te komen luistert hij thuis naar de podcast van zijn favoriete voetbalverslaggever. Hier heeft hij een abonnement op, gratis, want geheel gefinancierd uit contextual advertising. Op het scherm van de epaperplus ziet hij tijdens het luisteren dat er een nieuw type voetbalschoen op de markt is gekomen. Daar kan hij mooi die 400 aan besteden. Met drie clicks selecteert hij kleur, maat en design. Binnen twee dagen kan hij er op scoren! 2

3 1. Van MePaper-2D naar MePaper-3D De structurele aanpassing van de perssector naar digitale uitgeefmodellen wordt gecompliceerd door het economisch zware weer waar zeker dagbladen de laatste jaren in terecht zijn gekomen. Een al wankele positie verslechtert verder als gevolg van de economische crisis. De traditionele papieren informatiedrager moet het ontgelden: oplagen zowel als advertentie-inkomsten lopen sterk terug bij vrijwel alle titels. Meer muziek lijkt er te zitten in niet-traditionele verspreiding: internetgebruik neemt toe terwijl mobiele berichtgeving zich stilaan begint te ontwikkelen. Dat laatste gebeurt zowel via telefoons als e-readers, het studieobject van het huidige MePaper-project. Wordt de pers inderdaad digitaal en mobiel? Het illustratieve scenario op de openingspagina van deze projectomschrijving speelt zich af in de nabije toekomst, maar is verre van fictief. Een belangrijk resultaat van MePaper-project ( ) is het inzicht dat communicatie in snel tempo digitaal, mobiel, continue, gepersonaliseerd en interactief wordt. In dit transformatieproces is de e-reader slechts een element, zij het een vitale schakel. We weten nu meer over het display van de toekomst, de digitale informatiedrager waar kranten wereldwijd naar zullen overschakelen, maar beseffen evenzeer dat het succesvol gebruik daarvan een kwestie van lange adem wordt, voor zowel dagbladondernemingen, journalisten als krantenlezers. Het moge ook duidelijk zijn dat e-readers een passende plek gaan zoeken tussen andere informatiedragers: print, audio, online, en niet simpelweg in de plaats daarvan komen. Die mediamix is onderdeel van het heruitvinden van de krant waar het gros van de titels inmiddels over nadenkt en hopelijk snel mee gaat experimenteren. Uitgangspunt hierbij is dat de inhoud van de gedrukte media niet alleen via verschillende platforms verspreid wordt, maar ook voor verschillende doelgroepen, in verschillende formats, op verschillende momenten. De weekendlezer, de forens, de zakelijke gebruiker, de internetsurfer en de gadgetfreak hebben alle andere voorkeuren. De traditionele papieren krant is een heel ander medium dan het opinieblad, het televisiestation, de mobiele telefoontoepassing met de laatste nieuwsupdates of de e-reader met een speciaal ontworpen digitale uitgave. Deze formats en de diverse typen van gebruik sluiten elkaar niet uit maar vullen elkaar juist aan. Een tweede inzicht dat we de afgelopen jaren hebben verworven is de noodzaak van een integrale aanpak van mediavernieuwing. Alleen journalistieke formats en displaytechnologie is een te beperkte invalshoek voor verandering. Onlosmakelijk daarmee verbonden zijn de ambities en visies van het management, de afstemming tussen de diverse inhoudscategorieën (redactioneel, commercieel, service etc.), aangepaste verdienmodellen en gewijzigde blad-lezerrelaties. Daaraan zullen we in het hier voorgestelde vervolgtraject evenwaardig aandacht besteden en tegelijkertijd afstemming voorzien met andere innovatieve initiatieven binnen en voor de Nederlandse dagbladwereld. Een weg te gaan is er ook op het vlak van de herdefinitie van journalistieke content. We hebben gemerkt dat de wel eens geuite hoop van multimediale distributie op basis van hetzelfde materiaal een te eenvoudige voorstelling van zaken is. Produce once, publish many, het klinkt aantrekkelijk maar is meer een makersdroom dan 3

4 een lezerswens. Bij onze lab-testen bleek duidelijk dat iedere distributiewijze een eigen, specifieke inrichting van de informatie vergt. Vandaar ons onderscheid tussen de krant van morgen (op e-reader) en van overmorgen (voor netbooks); vandaar ook het beperkte succes van de meeste krantenwebsites (met print-hergebruik als basis). Zeker de lezersgeoriënteerde maatkrant vraagt om geheel daarop geënte content, en het vocabulaire daarvoor met bijbehorende journalistieke conventies moet nog grotendeels worden ontwikkeld. Maar we weten nu tenminste dat deze opgave zich aandient, en nieuwe technologie maar een deel van de oplossing is. Alhoewel MePaper zich expliciet met journalistieke (redactionele) formats heeft beziggehouden, ter compensatie van de eenzijdige focus op technologie, is daar nog tijdens de rit gerichte aandacht voor commerciële formats aan toegevoegd. Bezien is hoe reclamemakers zich oriënteren op het fenomeen interactive advertising. De hieruit resulterende inzichten wijzen nadrukkelijk naar een evenwaardige plek voor beide contentcategorieën in toekomstige R&D-projecten. Onderdeel van die vraagstelling is ook de gewenste / noodzakelijke interactie tussen adverteren en (redactioneel) informeren. Op het punt van de door MePaper gevolgde werkwijze tekent zich een breuk met de traditie af. Waar kranten doorgaans gesloten zijn naar buiten, zeker naar de concurrentie, hebben we binnen dit project succesvol samengewerkt over de concerngrenzen heen. Op professioneel niveau blijkt dat mogelijk; open innovatie, met effect voor de gehele bedrijfstak, is een haalbare kaart, mits bepaalde spelregels worden gerespecteerd. Met voldoende erkenning voor elkaars invalshoek geldt dat ook voor de samenwerking tussen de beroepspraktijk en de wereld van onderzoek en ontwikkeling. We hebben op dat punt veel bijgesteld ten opzichte van de oorspronkelijke opzet, en een model ontwikkeld waar op doorgebouwd kan worden. Het standaard-innovatiemodel, de triple helix (ontwikkelen in afstemming tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden), heeft nu voet aan de grond in de dagbladwereld. Dat is vooruitgang, omdat door media vaak getwijfeld werd/wordt aan de wenselijkheid van externe impulsen. Nu duidelijk is dat de bedrijfstak voor een ingrijpende, systemische verandering staat, lijkt die barrière geslecht. Een laatste bijstelling van de aanpak is de omschakeling van gesloten naar open innovatie. Nu hebben we gewerkt met een viertal dagbladen. Voor het vervolg willen we maximaal profiteren van het innovatieve potentieel van alle gevestigde printmedia en daarnaast van de veranderkracht die bij nieuwe ondernemingen (start-ups) en andere media zoals omroepen aanwezig is. Externe impulsen zijn belangrijk voor een sector die traditioneel naar binnen gekeerd is. Vooral bij nieuwe media-initiatieven is internet het logische vertrekpunt, in plaats van het vergelegen veranderdoel. Ze hoeven geen tradities te doorbreken, geen interne weerstand te slechten, geen afscheid te nemen van een vertrouwde werkwijze. Dat brengt een dynamiek en snelheid in het proces die gevestigde media goed kunnen gebruiken. Om die reden wordt de zoektocht voortgezet onder een aangepaste naam: MePaper, Designing the Daily Digital, kortweg MePaper3D. 4

5 2. Wie, wat, waar, hoe en waarom; uitgangspunten van het vervolgproject De overschakeling van de analoge, papieren krant naar allerlei vormen van digitaal publiceren is een transformatie die in de gehele geïndustrialiseerde wereld aan de orde is en ook voor de vaderlandse pers steeds aannemelijker wordt. Het MePaper-project preludeerde op deze ontwikkeling, in het bijzonder door het ontwerpen van journalistieke formats voor elektronische informatiedragers. Voor het hier voorgestelde vervolgtraject zal deze focus verbreden naar de digitale krant in zijn geheel en het type organisatie dat daar vorm aan moet geven. Er is alle aanleiding voor een dergelijke integrale aanpak. De Nederlandse dagbladindustrie verkeert door een combinatie van structurele en conjuncturele verzwakkingen in een zorgelijke staat. De conjuncturele factoren zou een doelbewust commercieel georganiseerde bedrijfstak zelf het hoofd moeten kunnen bieden. Voor de structurele factoren daarentegen is de inspanning van meerdere partijen noodzakelijk. Het MePaper-vervolgproject opteert voor een triple helix -aanpak, waarin bedrijven, kennisinstellingen en overheid in nauw overleg innovatieve oplossingen bewerkstelligen, in dit geval de basis leggen voor een toekomstvaste en maatschappelijk relevante dagbladindustrie. Gezien het grote maatschappelijke belang van een vitale pers, is betrokkenheid van meerdere partijen noodzakelijk. Dagbladen hebben over het algemeen wel geïnvesteerd in procesinnovatie, het optimaliseren van het huidige productie- en distributiesysteem, maar nauwelijks of niet in productinnovatie. Vandaar de geringe aantrekkingskracht bij vooral nieuwe generaties lezers. Kranten zullen een nieuwe manier van kijken en reageren op de externe omgeving moeten bewerkstelligen, als gevolg waarvan de structuur van het metier fundamenteel verandert: strategische innovatie, gebaseerd op en gedragen door een visie op informatieverschaffing in het digitale tijdperk. Uit de huidige praktijk blijkt, overigens wereldwijd, dat daarvoor externe impulsen cruciaal zijn. Tegelijkertijd zal ook het hoe veel aandacht moeten krijgen: onconventioneel denken, slimmer organiseren en werken, vernieuwen als routine. Deze sociale innovatie verankert visies en strategieën in dagelijks beleid. In de inleiding van deze projectaanvraag is al kort aangegeven hoe deze activiteit voortbouwt op het huidige MePaper. Verder in deze notitie worden allereerst de uitgangspunten van het vervolgproject toegelicht. Vervolgens komt de projectstructuur aan de orde. In een derde paragraaf volgt een meer gedetailleerde en thematisch uitwerking van de onderscheiden werkpakketten. In bijlage worden enige opties voor opschaling en/of verdieping van het project gepresenteerd. Wat Voor de zoektocht naar de krant van de toekomst moet niet alleen een afzonderlijk onderdeel, zoals nu binnen MePaper de journalistieke formats voor e-readers, aan de orde komen, maar juist de digitale krant in al zijn aspecten en in alle stadia van ontwikkeling. De verbreding vindt plaats op twee niveaus: van de krant als product naar de krant als bedrijf, organisatie, en behoudens innovatie van de redactionele inhoud ook vernieuwing van de commerciële content. Dat wil zeggen: aandacht voor innovatieve dagbladconcepten, geheel andere manieren van publiceren; 5

6 betrokkenheid van alle belanghebbende productie-eenheden: journalistiek, layout, marketing, management; ontwikkeling van meerdere contentelementen: redactioneel + vormgeving + commercieel, van professionele journalisten, maar ook lezersbijdragen en embedded copy ; aandacht voor digitalisering van de gehele productiecyclus: vergaren, produceren, bewerken, beheren, publiceren, exploiteren, lezen, terugkoppelen. niet alleen prototypes voor e-readers, maar ook voor andere mobiele, elektronische informatiedragers zoals netbooks, iphones etc. ontwikkelen van het bij een digitale krant passende kosten- en exploitatiemodel (voor bestaande titels) of businessplan (voor nieuwe initiatieven); aandacht voor het hierop inspelende organisatiemodel en personeelsbeleid. Deze inclusieve benadering kan op verschillende wijzen gestalte krijgen: deels door het verder ontwikkelen van bestaande formats voor digitaal publiceren, door het als R&Dteam zelf ontwikkelen van bepaalde innovatieve toepassingen of door het faciliteren van concepten/prototypes van derde partijen, oude en nieuwe uitgevers. Deze functies kunnen behalve voor het ontwikkelen van applicaties ook vervuld worden voor het testen op lezersvriendelijkheid en relevantie van al die digitale formats in het MePaperLab. Daarmee krijgt de Nederlandse dagbladindustrie een toegankelijk en betaalbaar ontwikkelplatform tot zijn beschikking, een prima kraamkamer voor innovatieve toepassingen. Wie MePaper3D kiest voor een open innovatie -aanpak, waarbij meerdere partijen gezamenlijk werken aan het fundament voor toekomstige succes van de elektronische krant. De basis wordt gevormd door de huidige MePaper-ploeg (dagbladen en onderzoeksgroepen), maar die zal worden aangevuld met diverse partijen, zowel uit de onderzoekswereld als het bedrijfsleven. Bij gelegenheid van de eindpresentatie van het huidige project zal kenbaar worden gemaakt dat geïnteresseerde partijen zich kunnen aanmelden voor deelname aan een vervolgtraject. Daarmee zal de samenstelling van MePaper veranderen, breder en diverser worden, meer een open ontwikkelomgeving voor de hele sector dan een gesloten groep van een beperkt aantal dagbladorganisaties. Daarbinnen is dan weer een differentiatie van rollen met partijen verantwoordelijk voor de continuïteit, voor onderzoek en voor interactie met de beroepspraktijk. Een tweede verandering is het betrekken van nieuwe uitgevers naast de gevestigde dagbladbedrijven. Veel innovatieve impulsen komen van start-ups, jonge bedrijven of individuele ondernemers die niet behoren tot de traditionele mediasector. Ook deze partijen verdienen een kans tot doorontwikkeling en hebben behoefte aan kennisdeling. Hun aanwezigheid is een stimulans en inspiratiebron voor de gevestigde media. Hoe Binnen de ontwikkelstudio van MePaper hebben we nuttig leergeld betaald. Het paritair bijeenzetten van onderzoekers en journalisten blijkt te ambitieus, als gevolg van te zeer verschillende werkcondities. Los daarvan, voor verslaggevers gaat het nieuws altijd voor, vergadering of niet. Daarmee is in de praktijk een groter ontwikkelaandeel genomen door de betrokken onderzoekers en bleek de noodzaak van het inhuren van externe expertise. Voor het vervolgtraject kiezen we daarom voor professionalisering van de ontwikkelomgeving. Dit impliceert: 6

7 differentiatie van projectbetrokkenheid: een centrale rol voor R&D, een klankbordrol voor betrokken media, een draagvlakrol voor beroepsorganisaties etc. onderscheid tussen de diverse onderzoeksrollen (initiëren, ontwerpen, realiseren, testen, evalueren en rapporteren); een fulltime ontwikkelteam, verantwoordelijk voor projectorganisatie, planning / continuïteit, productontwikkeling en gebruikerstesten; ruimte voor het op inhuurbasis aantrekken van specifieke expertise (design, herstructurering, accountancy etc.). Concreet MePaper3D wordt een project dat sectorbreed effect sorteert en in nauwe samenwerking met daartoe gemotiveerde titels en beroepsorganisaties binnen de Nederlandse pers zal worden opgezet. Maatstaf voor realisatie zijn, samengevat, de volgende uitgangspunten: een ontwikkelomgeving waarin dagbladvernieuwing voor betrokken partijen daadwerkelijk gestalte krijgt. een tweejarig, strak geregisseerd traject, uitmondend in substantiële praktijkproeven van door het project gelanceerde of in doorontwikkeling genomen innovatieve toepassingen; aandacht voor de gehele innovatiecyclus (strategische keuzes, proof-ofconcept, prototype, gebruikerstesten, feedbackmechanismen, implementatiescenario s, living lab / veldtest, evaluatieprocedures). open innovatie (preconcurrentieel, co-design, kennis delen - ook met andere NL-VL ontwikkelprojecten, inzichten ontsluiten). Na het gezamenlijk en publiek verkennen van het potentieel van e-paper applicaties, op individueel bedrijfsniveau toepassen van verworven inzichten. een kerngroep van kennisinstellingen (ontwikkelaars, continuïteit), gecombineerd met een klankbordgroep van participerende dagbladen (meeontwikkelaars, praktijknabijheid) en een stuurgroep waarin beroepsorganisaties draagvlak voor het innovatieproces bieden. een combinatie van moederproject (verantwoordelijk voor het concept van de digitale krant) en diverse bijdragende projecten (gericht op onderdelen, aspectstudies) een combinatie van vaste partners (verantwoordelijk voor het hele project) en geassocieerde partners (betrokken bij deelstudies, bijdragend aan het MePaper3D-eindresultaat). De geassocieerde partners kunnen ook gedurende het project aansluiten en/of uitstromen. een vaste locatie voor gebruikers / lezerstesten (lab-omgeving) waar de projectgroep gebruik van maakt maar die ook beschikbaar is voor andere partijen. veel aandacht voor presentatie en deling van kennis en ervaringen op regelmatige high profile workshops waarin de voortgang van het project wordt besproken, uitgenodigde nationale en internationale experts hun visie geven en geïnteresseerde bladen een forum hebben voor strategieontwikkeling. 7

8 3. Projectstructuur De hiervoor beschreven R&D-opzet is nader vormgegeven in werkpakketten. Onderstaand een overzicht, dat in de volgende paragraaf verder zal worden beargumenteerd en geconcretiseerd. WP 1: organisatiestructuur Begin: mei 09 Einde: juli 09 Korte beschrijving: Invullen van de diverse organisatieonderdelen (kerngroep, projectmanagement, klankbordgroep, stuurgroep) en omschrijving van taken / verantwoordelijkheden. In overleg vaststellen van rapportage- en communicatieroutines. Inrichten van een elektronische project-werkomgeving. Concrete resultaten: een operationele projectomgeving, zowel fysiek als elektronisch publiciteit omtrent start en ambitie van het project samenstelling klankbordgroep op basis van aanmelding en overenstemming WP 2: de media van de toekomst Begin: mei 09 Einde: december 2010 Korte beschrijving: In dit werkpakket vooral aandacht voor de veranderingen op conceptueel niveau: een karakteristiek van de kenniseconomie, het type printproduct dat succesvol kan zijn in de informatiesamenleving en de manier waarop (vooral nieuwe generaties) mediaconsumenten bediend wensen te worden. Verder aandacht voor innovatie als handelingskader en de wijze waarop weerstanden tegen verandering kunnen worden overwonnen. Concrete resultaten: mediaproductie: voorbeelden van innovatieve nieuwsproductie mediaconsumptie: samenvatting en vertaling naar Nederlandse context van onderzoek naar het internetgebruik van diverse lezerscategorieën. innovatiestrategieën (productgericht) veranderstrategieën (procesgericht) 8

9 WP 3: de nieuwe journalistiek Begin: juni 09 Einde: januari 11 Korte beschrijving: In dit werkpakket wordt geëxperimenteerd met nieuwe expressievormen, specifiek voor de digitale publicatie, vooral gericht op het lezen via mobiele informatiedragers (ereaders, netbooks, smart phones). Aandacht voor zowel nieuwe journalistieke formats als Net-gebaseerde vormen van adverteren. Voor dit ontwikkelwerk wordt de MePaper designstudio verder geprofessionaliseerd. Naast lab-testen ook veldtesten (informatie als onderdeel van het dagelijks leefpatroon) met nieuwe applicaties. Concrete resultaten: prototypes voor digitale journalistiek (zowel inhoud als vorm) prototypes voor interactief adverteren (concept, inhoud, vorm) labtesten van nieuwe applicaties (gebruiksvriendelijkheid) veldtesten nieuwe applicaties (digitaal lezen als onderdeel van het dagritme) WP 4: innoveren in samenwerking Begin: oktober 09 Einde: maart 11 Korte beschrijving: MePaper3D werkt eveneens als een open ontwikkelomgeving, waarin geïnteresseerde partijen voor een bepaald thema zich met de vaste onderzoeksgroep kunnen associëren. Ze brengen hiervoor zelf de vereiste middelen in. Oogmerk is bundeling van dagbladinnovatie en versterking van de kritieke massa voor de noodzakelijke transformatie van de bedrijfstak. Diverse thema s lenen zich voor deze constructie. Denk naast innovatieve redactionele en commerciële toepassingen aan redactionele organisatiemodellen, cross-mediaprojecten, lezersinbreng of juridische vraagstukken gerelateerd aan digitale verspreiding. Concrete resultaten: proof of concept van voorgenomen productinnovaties lezerstesten van nieuwe applicaties benchmarken van nieuwe producten aan ervaringen elders 9

10 WP 5: digitale verdienmodellen Begin: september 09 Einde: februari 11 Korte beschrijving: In dit werkpakket staat de financieel-economische dimensie van media-innovatie centraal. Allereerst een gedegen doorrekening van de productiekosten bij geheel digitale productie: besparingen, ook extra investeringen. Verder analyse van de diverse verdienmodellen die internationaal worden geïmplementeerd. Concrete resultaten: rekenmodellen, op basis van beschikbare bedrijfsgegevens of stelgetallen exemplarische business cases, in samenwerking met daarvoor beschikbare publicaties bedrijfsspecifieke transitiescenario s voor de omschakeling van analoge naar digitale productie WP 6: kennis delen Begin: juni 10 Einde: mei 11 Korte beschrijving: Relatief veel aandacht zal uitgaan naar kennisdeling en het creëren van draagvlak voor vernieuwing van product en portfolio. Disseminatie is daarmee niet een activiteit die aan het einde van het project plaatsvindt maar een dragend onderdeel van het project zelf. Er zullen regelmatige workshops plaatsvinden voor ieder van de doelgroepen: mediamanagement, journalisten, commerciële diensten. Deze bijeenkomsten dienen ook om te schakelen tussen de Nederlandse praktijk en aansprekende voorbeelden van dagbladmarkten in andere delen van de geïndustrialiseerde wereld. Concrete resultaten: 3D Academie; regelmatige (driemaandelijkse) bijeenkomsten op basis van thema s uit de WPs 2 en 5 elektronische debatomgeving voor permanente dialoog tussen projectpartners (follow-up van de fysieke ontmoetingen) showcase met (internationale) voorbeelden van geslaagde dagbladinnovatie diverse thematische weblogs presentaties op de diverse professionele fora, nationaal en internationaal eindconferentie voorjaar

11 4. Thematische uitwerking MePaper3D zal, in afwijking van het huidige project, geen klassiek onderzoek zijn, geschraagd door onderzoeksvragen, methodische kaders en vastomschreven onderzoeksproducten. Centraal staat het besef dat de dagbladsector snel en effectief tot innovatie van concept en product moet besluiten, en daarvoor een geëigend ontwikkelkader nodig heeft. Daarmee is het proces minstens zo belangrijk als het eindresultaat. Dat stelt eisen aan opzet en uitvoering. MePaper3D moet daarom verstaan worden als een programma, waarvan ambitie en richting is vastgelegd maar waarbinnen tegelijkertijd ruimte blijft voor concretisering in overleg en productie op maat van de vragende partij, de betrokken kranten en digitale media-initiatieven. Dat heeft consequenties voor de betrokken onderzoekers, die actief participeren eerder dan van afstand observeren en analyseren. Onderstaand een uitwerking van de hiervoor kort getypeerde werkpakketten. Werkpakket 1: organisatiestructuur Betrokken partijen Lead partner: INM Kerngroep: INM, Crossmedia, ICT en Beleid Associate partner: nvt Klankbordgroep: nvt Bij de ambitieuze en complexe taak die MePaper3D zich stelt past voldoende draagvlak binnen de sector, robuustheid op het terrein van projectmanagement en flexibiliteit bij het uitvoeren van de diverse projectonderdelen. We denken daar vorm aan te geven met een drietal organisatorische eenheden: een kerngroep bestaande uit kennisinstellingen met R&D-ervaring op mediaterrein, een klankbordgroep waaraan geïnteresseerde dagbladen en nieuwe media op maat kunnen participeren en een stuurgroep waarin sectororganisaties en onafhankelijke experts zitting nemen. Binnen de stuurgroep zal de variëteit van de sector zo goed mogelijk tot uitdrukking moeten worden gebracht: vertegenwoordigende organisaties, belangengroepen, gezaghebbende opinies. Van afgevaardigden wordt vooral inhoudelijke betrokkenheid verwacht, en om die reden gemikt op personen die zowel zaakcompetentie bezitten als open lijnen hebben naar de formeel verantwoordelijken in de betreffende organisatie. De volgende beroepsorganisaties zullen uitgenodigd worden te participeren: NDP_NUV, NVJ, NNP, Nederlands Genootschap van Hoofdredacteuren. Verder vertegenwoordigers van nieuwe media, denk aan Dutch Media Professionals en IAB- Nederland. Onafhankelijke experts zullen veelal een academische achtergrond hebben of voortkomen uit de (semi-)overheidsorganen die actief zijn binnen het medialandschap. Vereiste competenties liggen in ieder geval op het economischfinancieel vlak, mediabeleid en verandermanagement. Het Stimuleringsfonds voor de Pers neemt deel in de capaciteit van waarnemend lid. Het ligt voor de hand om te bezien of ad hoc innovatie-initiatieven van de Nederlandse overheid kunnen leiden tot personele unies op Stuurgroepniveau. In ieder geval zijn goede communicatielijnen wenselijk, opdat afstemming van prioriteiten en activiteiten tot stand kan komen. 11

12 Voor het operationeel deel van het project tekent een kerngroep van een klein aantal R&D-partijen. Het huidige MePaperproject is geïnitieerd en wordt aangestuurd door INM, hogeschool Zuyd. Voor het hier gepresenteerde vervolg is dat een te smalle basis. Daarom wordt voor de uitvoering van werkzaamheden een beroep gedaan op een tweetal andere uitvoeringsgerichte kennisinstellingen: naast de Hogeschool Zuyd (Lectoraat Infonomics & New Media) ook de Hogeschool Utrecht (Lectoraat Crossmedia Content) en TNO (ICT en Beleid Unit). Deze drie kennispartners zullen ieder een of twee werkpakketten onder hun hoede nemen, en in overleg het project operationeel vormgeven. Omwille van de continuïteit treedt INM op als penvoerder en formeel verantwoordelijke partij. In het huidige MePaper-project is vast komen te staan dat dagbladen weinig autonome ontwikkelcapaciteit hebben, althans te weinig voor structurele deelname aan gezamenlijke onderzoekstrajecten. Voor hen is continue uitvoerende R&Dverantwoordelijkheid een zaak die niet spoort met aanwezige competenties en gangbare werkroutines. Daarom zal participatie van het veld een ander, meer incidenteel karakter hebben, en verder verbreden van de redactie naar de management- en marketingafdelingen. De huidige MePaper-groep van vier dagbladen wordt uitgebreid naar een klankbordgroep waarin een groot aantal bladen, omroepen en nieuwe media-initiatieven zitting heeft. In beginsel kunnen alle bestaande Nederlandse titels en publicaties daarvoor opteren. Het aanmeldmoment valt samen met de eindrapportage van het huidige MePaperproject, medio mei Dan worden de vervaardigde prototypes voor mobiele elektronische kranteninhoud getoond en toegelicht. Teneinde enige garantie te hebben dat aanmelding niet vrijblijvend is zouden geïnteresseerde kranten wel een fee (eigen bijdrage) moeten betalen, in de orde van 5000 euro. Voor dat commitment is dan toegang geregeld tot de reguliere werkbijeenkomsten, betrokken experts, informatieverzamelingen en interactiefora gedurende de looptijd van het project. Uiteraard zullen participerende bladen daar zelf over besluiten, maar we stellen ons voor dat het nuttig is om binnen een deelnemende krant een taskforce digitalisering in te stellen voor deelname aan de diverse projectactiviteiten, waarin dus in ieder geval een leidinggevende, een journalist en een marketingexpert. Deze taskforce kan dan ook gedurende het project de schakel zijn tussen de (externe) projectomgeving en geledingen binnen het eigen bedrijf. Werkpakket 2: de media van de toekomst Betrokken partijen Lead partner: TNO ICT en Beleid Kerngroep: INM, Crossmedia Associate partner: (1) vergaderlocatie MediaPlaza (optie) Klankbordgroep: (1) management van deelnemende kranten (hoofdredactie, directie), (2) high potentials / middle management deelnemende kranten / publicaties Doel van dit werkpakket is het opbouwen van verandercapaciteit bij de betrokken titels, in eerste instantie voor het zittend management en op termijn voor het toekomstig kader. Dit is de denktank van het project. 12