Feitenboek. Input voor keuze gemeenteraad over samenwerken of fusie met omliggende gemeenten. Rapport Gemeente Uitgeest

Transcriptie

1 Feitenboek Input voor keuze gemeenteraad over samenwerken of fusie met omliggende gemeenten Rapport Gemeente Uitgeest BMC 6 december 2013 drs. A.H.M. van Helden drs. R.W.C. van Woerkum drs. S.J. Wajer P.A.B. van Unnik MSc drs. A. Bakker Correspondentienummer: AD

2 INHOUD Samenvatting en duiding... 3 Inleiding... 3 Wat kunnen we leren van eerder onderzoek naar samenwerken en fuseren?... 3 De betekenis van de onderzoeksresultaten voor de keuze van de gemeenteraad van Uitgeest... 5 De strategische visie en woningbouwambities van Heemskerk en Castricum... 6 De financiële aspecten en de feiten over het huidige samenwerken en uitbesteden... 7 Op welke taken werkt Uitgeest samen of besteedt zij taken uit?... 8 De betekenis van de financiën voor de keuze van de gemeenteraad van Uitgeest... 9 Statistieken over de geografische situatie en bewegingen van mensen en organisaties... 9 DEEL A WAT KUNNEN WE LEREN VAN EERDER ONDERZOEK NAAR SAMENWERKEN EN FUSEREN? Hoofdstuk 1 Opbrengsten fuseren versus samenwerken Opbrengsten fuseren versus samenwerken De paradox van herindeling Conclusie: samenwerking als tussenstap of alternatief? Resultaten onderzoek Van Twist e.a De algemene uitkering en gemeentelijke herindelingen Minder invloed raadslid na herindeling Hoofdstuk 2 Begripsbepaling Samenwerkingsvarianten Vier modellen voor intergemeentelijk samenwerken Verdergaande samenwerking binnen BUCH of IJmond, naar taken en vormen Belangrijkste alternatieven voor samenwerking DEEL B STRATEGISCHE VISIE EN WONINGBOUWAMBITIES VAN HEEMSKERK EN CASTRICUM Hoofdstuk 3 Ambitie Heemskerk en Castricum Ontwikkelingsvisie Heemskerk (vanuit de structuurvisie Heemskerk 2020) Buitengebied Strategische visie Buitengewoon Castricum (vanuit de structuurvisie Castricum 2030) DEEL C FINANCIELE ASPECTEN EN FEITEN OVER UITBESTEDEN EN SAMENWERKEN Hoofdstuk 4 Schematische samenvatting deel C Hoofdstuk 5 Vergelijking financiële kerngegevens gemeenten Hoofdstuk 6 Meerjarig evenwicht gemeente Uitgeest Hoofdstuk 7 BTW bij ambtelijke fusie Hoofdstuk 8 De algemene uitkering bij fusie Hoofdstuk 9 Uitbestede taken en samenwerkings-verbanden Uitgeest Uitbestede taken Samenwerkingsverbanden Kosten beëindigen uitbesteding van taken en samenwerkingsverbanden

3 DEEL D STATISTIEKEN OVER GEOGRAFISCHE SITUATIE EN BEWEGINGEN VAN MENSEN EN ORGANISATIES Hoofdstuk 10 Schematische samenvatting deel D Hoofdstuk 11 Maatschappelijke oriëntatie Waar werken de inwoners van Uitgeest? Waarvandaan komen de forensen die werken in Uitgeest? Verhuisbewegingen van en naar Uitgeest Waar gaan de jeugdigen naar school? Aantal leerlingen vo per schoolvestiging Afstand tot supermarkten en warenhuizen Afstand tot recreatieve voorzieningen Afstand tot zorginstellingen Bestemmingen van AWBZ-vervoer en collectief leerlingenvervoer Maatschappelijk middenveld Hoofdstuk 12 Achtergrondkenmerken bevolking Bevolkingsontwikkeling Bevolkingsontwikkeling indexcijfers (2003=100) Bevolkingssamenstelling naar leeftijd (Beroeps)bevolking Personen met een uitkering; soort uitkering naar regio Personen met een uitkering; soort uitkering naar regio Personen met een uitkering; soort uitkering naar regio per 100 inwoners Uitkeringsgerechtigden WAO Uitkeringsgerechtigden WAZ Uitkeringsgerechtigden Wajong Uitkeringsgerechtigden WIA Uitkeringsgerechtigden WW Inkomen van particuliere huishoudens Re-integratie IJmondgemeenten Wachtlijsten en dienstverbanden Wsw IJmondgemeenten Gezondheid bevolking Kennemerlandgemeenten Zorgcliënten IJmond-gemeenten Zorgcliënten gemeenten Bergen, Castricum en Heiloo Hoofdstuk 13 Achtergrondkenmerken bedrijven Opvallende verschillen in bedrijven (aantal en soort) Werkzame personen naar sector Aantal horecabedrijven per sector Bedrijven Uitgeest Hoofdstuk 14 Bodemgebruik Bodemoppervlak naar gebruiksvorm in de gemeente Uitgeest

4 Samenvatting en duiding Inleiding Om een goede keuze te kunnen maken tussen de varianten van samenwerken en fusie is het voor de gemeenteraad wenselijk en ook nodig om een aantal feiten te kennen. Daarom is dit feitenboek opgesteld. Hieronder volgt eerst een samenvatting. Daarin doen wij op enkele plaatsen tevens een poging om, waar dat mogelijk is zonder politieke uitspraken te doen, betekenis te geven aan de feiten om te kunnen komen tot een keuze. Wat kunnen we leren van eerder onderzoek naar samenwerken en fuseren? In dit proces staat de vraag centraal wat de lokale samenleving meer baat oplevert: samenwerken of fuseren met buurgemeenten, en met welke buurgemeente(n) dan? De kenmerken van fuseren en samenwerken zijn daartoe onderzocht. Hiervoor is gebruik gemaakt van onderzoek naar gemeenten die in het recente verleden zijn heringedeeld of zijn gaan samenwerken. Deze resultaten staan uitvoerig beschreven in het feitenboek. Leeswijzer Hieronder worden eerst de kernmerken van fuseren en van verschillende samenwerkingsvormen geschetst. Vervolgens worden de resultaten van meerdere onderzoeken naar beide varianten beschreven. De onderzoeken zijn apart van elkaar uitgevoerd en bieden gezamenlijk een overzicht van de actuele kennis over fusies en samenwerkingsverbanden van gemeenten De betekenis van deze onderzoeken voor de keuze door de gemeenteraad van Uitgeest. Kenmerken van fuseren en samenwerken Kenmerken van fuseren Fuseren wordt gekenmerkt door een fusie van zowel de besturen (college en raad) als de ambtelijke organisaties. Er ontstaat een nieuwe ambtelijke organisatie met een nieuw bestuur. In dit feitenboek verstaan we onder fusie een bestuurlijke en een ambtelijke fusie. Kenmerken van samenwerken Samenwerkingsvormen die we in dit onderzoek onderscheiden zijn de volgende: Het klassieke model van samenwerken wordt vooral gebruikt voor uitvoerende taken, soms aangevuld met het maken van beleid voor diezelfde taken. Het samenwerkingsverband kent een eigen rechtsvorm, zoals een gemeenschappelijke regeling of stichting, met personeel in dienst van het samenwerkingsverband. Een voorbeeld is een gezamenlijke afvalinzamelaar of een GGD die werkt voor een aantal gemeenten. Het netwerkmodel is een lichte vorm van samenwerking. Het model kent geen eigen rechtsvorm. Ambtenaren blijven in dienst van de eigen organisaties en werken structureel samen. Kennisuitwisseling staat hierbij centraal. Ambtenaren werken in werkgroepen samen aan een beleidsthema of vraagstuk, bijvoorbeeld de decentralisatie van de jeugdzorg. Het matrixmodel is een samenwerkingsvorm waarbij samenwerkende gemeenten elk één of meer taken uitvoeren voor alle deelnemende gemeenten. Het model kent geen eigen rechtsvorm. Gemeente A heeft bijvoorbeeld de sociale dienst die alle taken op het gebied van werk en inkomen doet voor de andere gemeenten, gemeente B doet alle onderwijszaken en gemeente C neemt de belastingheffing voor het gehele gebied voor haar rekening. 3

5 Meestal treden alle medewerkers uit een bepaalde sector in dienst van één bepaalde gemeente, of worden daar naar toe gedetacheerd. Het integratiemodel is een ambtelijke fusie tussen de samenwerkende gemeenten. Het grootste deel van de ambtelijke organisaties gaat samen in één nieuwe organisatie. De mate van inbreng van mensen en middelen tijdens de integratie kan gelijkwaardig zijn (iedere gemeente levert evenveel) of niet gelijkwaardig (de ene gemeente levert meer mensen en/of middelen dan de andere gemeente). De nieuwe organisatie werkt op contractbasis voor gemeentebesturen van de verschillende gemeenten. Medewerkers komen in dienst van de nieuwe organisatie of worden daar naar toe gedetacheerd vanuit de oude organisaties. Resultaten van onderzoeken Effecten van fuseren en samenwerken De effecten van fuseren en de bovengenoemde samenwerkingsvormen zijn, met uitzondering van het klassieke model, uitgebreid onderzocht en met elkaar vergeleken op de aspecten kwaliteit, kwetsbaarheid, kosten en democratische verantwoording. Het gaat om onderzoeken die zijn gepubliceerd in Enkele conclusies die getrokken kunnen worden: De kwaliteit, professionaliteit en het strategisch vermogen van de ambtelijke organisatie nemen toe door een fusie. Mede daardoor neemt ook de bestuurskracht toe. De kwaliteit van wethouders stijgt en de raad is beter in staat om het college te kunnen controleren. De kwaliteit van de best presterende gemeente wordt doorgaans de norm voor de nieuwe gemeentelijke organisatie. Wel zorgt de integratie van verschillende organisaties tot een tijdelijke dip in kwaliteit. De kwaliteit van werk verbetert ook als wordt samengewerkt in het matrixmodel, waarbij een complicerende factor is dat de mogelijke verschillen in loongebouwen tot scheve gezichten kunnen leiden. Bij samenwerken in het integratiemodel geldt ook dat kwaliteit doorgaans toeneemt, omdat medewerkers met dezelfde expertise van elkaar kunnen leren en kunnen specialiseren. Bij het samengaan van een grote gemeente met kleine gemeente(n) stijgt doorgaans de kwaliteit van dienstverlening aan bewoners en de kwaliteit van de ambtelijke organisatie. De kwetsbaarheid van de ambtelijke organisaties vermindert door een fusie. Er zijn minder 'eenmanszaakjes' en meer mogelijkheden om elkaars werk tijdens ziekte of vakantie waar te nemen. Ook in het netwerkmodel is uitval door achtervang te organiseren, maar dat vraagt meer inspanning. Het matrixmodel vermindert de kwetsbaarheid van functies, doordat personeel gezamenlijk wordt geworven, maar kent ook meer inspanning om te organiseren. Afwezigheid van medewerkers kan gemakkelijk worden opgevangen in het integratiemodel, waar functies vaak door meerdere personen worden bezet. Daardoor is de kwetsbaarheid van de uitvoering van taken door uitval klein. Ten aanzien van kosten tonen diverse onderzoeken bij herhaling aan dat fusies geen kostenbesparing opleveren. In geval van het netwerkmodel is het bereiken van kostenreductie geen doel. Wel kan genoemd worden dat daar bespaard kan worden op externe inhuur. Het matrixmodel levert niet direct besparingen op. De toedeling van kosten aan de deelnemers is hier vaak een struikelblok. Het integratiemodel kent behoorlijke aanloopkosten, maar kunnen aanzienlijke besparingen opleveren. Vooral bij het samengaan van een grotere met kleinere gemeente(n). De democratische verantwoording gaat over de werking van het proces tussen de burger en de raad, het bestuur en de ambtelijke organisatie. Bij een fusie zien ambtenaren en bestuur soms een verbeterde procedurele kwaliteit en verzakelijking in politieke verhoudingen. Bewoners hebben tegelijkertijd moeite met de toegenomen afstand tot het bestuur en vertonen lagere betrokkenheid en participatie. 4

6 In het netwerkmodel is het door meerdere samenwerkingspartners moeilijk voor de raad om haar controlerende taak uit te voeren. Ditzelfde geldt voor het matrixmodel. In het integratiemodel heeft de democratie hieronder minder te lijden. Evaluatie van fusies door betrokkenen In een onderzoek naar fusies is na afloop van de fusie door rechtstreeks betrokkenen geconcludeerd dat zij gematigd positief zijn en het nut van de fusie inzien. Ruim tweederde van de respondenten is na afloop van de fusie van mening dat de fusie het best mogelijke alternatief is. Een tweede conclusie is dat fuseren in de eerste plaats organisatorische ambities realiseert. Het draagt bij aan het vergroten van de bestuurskracht (de interne capaciteit om extern meer en betere resultaten te boeken), het professionaliseren van de organisatie en het verbeteren van de dienstverlening aan de burger. Tegelijkertijd geeft het merendeel van de respondenten aan dat fuseren de relatie van de gemeente met de gemeenschap kan verminderen. De afstand tot de burger verslechtert door een fusie eerder dan dat deze verbetert. Ook de herkenbare identiteit van de gemeente gaat er eerder op achteruit dan vooruit. Fuseren en de invloed van raadsleden Een angst bij fusies is de afname van invloed van raadsleden als gevolg van de fusie. In Denemarken is uitgebreid onderzoek gedaan naar de gevolgen van gemeentelijke fusies voor het intern functioneren van de lokale democratie. Dit is gedaan na een grote hervormingsoperatie van 2007, toen het aantal van 271 gemeenten werd teruggebracht tot 98 gemeenten en vijf regio s en de grootte van de raad is gegroeid in zetelaantal. Uit dit onderzoek blijkt het volgende. De invloed van de raad als geheel blijkt niet verminderd, maar geconcentreerd bij een kleiner aantal sleutelfiguren in de raad. Wel wordt de stem van individuele raadsleden minder gehoord dan voorheen. Ook blijkt dat raadsleden in grotere gemeenten hun politieke invloed moeten afstaan aan het dagelijks bestuur en het ambtelijk apparaat. Raadsleden die gewend waren aan een kleine gemeente werden na de fusie geconfronteerd met een groot en weinig transparant bestuursapparaat. Doordat zij niet méér tijd aan het raadswerk konden besteden dan voor de fusie, is een deel van hun invloed overgegaan naar het college en de ambtelijke organisatie. Fuseren en inkomsten voor de gemeente uit het Gemeentefonds Een angst ten aanzien van fusies is ook het lager uitvallen van inkomsten uit het Gemeentefonds (de algemene uitkering). Uit dit onderzoek blijkt het volgende. De teruggang in de algemene uitkering bij een fusie is gemiddeld niet meer dan 2%. Er blijkt wel een verschil te zijn tussen fusies naar gemeenten boven de inwoners en fusies tot deze grens. Bij gemeenten tot inwoners is de gemiddelde teruggang 2,7%, bij gemeenten boven deze grens 0,6%. Deze teruggang in de algemene uitkering wordt bij het samenvoegen van gemeenten voor 90% bepaald door het verlies van het vaste bedrag van de algemene uitkering. Iedere gemeente krijgt immers een vast bedrag binnen de uitkering, zodat als twee gemeenten fuseren eenmaal het vaste bedrag verloren gaat. De teruggang van inkomsten wordt echter meer dan gecompenseerd door lagere bestuurskosten na de fusie (minder raadsleden, minder wethouders en minder kosten van ambtelijke ondersteuning voor deze personen). De betekenis van de onderzoeksresultaten voor de keuze van de gemeenteraad van Uitgeest Op het eerste gezicht lijkt iedereen beter te worden van een fusie. De ambtelijke organisatie wordt professioneler en minder kwetsbaar, de gemeente wint aan belang in de regio (sterkere bestuurskracht) en de dienstverlening krijgt een stevige impuls. Bewoners ervaren echter een toename van de afstand tot hun gemeentebestuur en de interesse en participatie van burgers neemt af. 5

7 Een dilemma is dat nabijheid van burgers tot politiek eenvoudiger is te organiseren bij kleinere, zelfstandige gemeenten, terwijl de democratische invloed gemakkelijker is te borgen in een grotere, heringedeelde gemeente. De verschillende samenwerkingsvormen hebben alle voor- en nadelen ten aanzien van kwaliteit, kwetsbaarheid, kosten en democratische verantwoording. De ambtelijke fusie (integratiemodel) is de enige samenwerkingsvariant die een zekere robuustheid vertoont. Deze leidt tot hogere kwaliteit van dienstverlening aan de bewoners, leidt tot een verbetering van de kwaliteit van de ambtelijke organisatie en tot afname van de kwetsbaarheid. De invloed van de kiezer hoeft niet af te nemen. Samenwerken blijkt niet zonder meer een blijvend alternatief voor fusering. In sommige gevallen blijkt samenwerking een opstap naar een intensievere samenwerkingsvorm of uiteindelijk zelfs fuseren. Er zijn twee gevallen bekend van samenwerkingsverbanden die tot nu toe in stand bleven. Beide betreffen ambtelijke fusies. De strategische visie en woningbouwambities van Heemskerk en Castricum Visie Heemskerk Heemskerk wil een diverse en evenwichtige gemeente zijn en blijven in velerlei opzichten, waarbij diversiteit, vitaliteit, duurzaamheid en 'groen' de kernbegrippen zijn voor de toekomst. De ontwikkelingsvisie richt zich dan ook op het behoud en versterken van de kwaliteiten van het buitengebied en het optimaliseren en verbeteren van de bestaande stedelijke omgeving. Geen grote uitbreidingen, maar investeren in duurzame kwaliteit. Daarnaast zet Heemskerk in op behoud van het huidig aantal inwoners, sociale cohesie en betrokken buurten, sport, toerisme en duurzame industrie, open verbindingen met de regio, een dynamisch woonbeleid en op onderwijs en kennis. Heemskerk wil een autovrij centrum en een dorps karakter. Visie Castricum Castricum wenst een groene en leefbare gemeente te zijn met een reeks van wisselende landschappen en dorpen van kust tot meer met bijzondere ecologische, cultuurhistorische en recreatieve waarden en potenties. Dit alles in combinatie met een veilige en behaaglijke woonomgeving, optimale voorzieningen voor alle leeftijdsgroepen, fraaie verblijfsgebieden in de dorpen en de natuur en een inspirerende omgeving voor inwoners, ondernemers en werknemers. De identiteit van de kernen Akersloot, Bakkum, Castricum, Limmen en de Woude wordt hierbij gerespecteerd. De gemeente stelt zich op als een dienstverlenende organisatie die burgerparticipatie bevordert. Woningbouwambities Gemeente Heemskerk Castricum Tabel Heemskerk en Castricum met ambitie aantal woningen Heemskerk richt zich op het faciliteren van de autonome bevolkingsgroei. Om beter aan te sluiten op de toekomstige vraag van bewoners dient er binnen de mogelijkheden te worden gestreefd naar meer grondgebonden woningen ten koste van appartementen. Bij de uitwerking van nieuwe woongebieden zal rekening worden gehouden met voorzieningen, sport, scholing en buurtbeleid. Nog uit te geven op bedrijventerrein De Trompet: ongeveer 50 bedrijven vanaf In Castricum wordt gekozen voor het stabiel blijven van de bevolking. Daarom zullen nieuwe woningen aan de woningvoorraad worden toegevoegd. In Limmen kan een groot aantal woningen worden gebouwd op de locatie Zandzoom. In Castricum / Bakkum en Akersloot kan woningbouw worden gerealiseerd binnen de bestaande kernen. Gestapelde woningbouw wordt niet uitgesloten. In het Regionaal Actie Programma wonen (RAP) zijn in de periode 2010 tot 2020 voor de gemeente Castricum woningen opgenomen. 6

8 De financiële aspecten en de feiten over het huidige samenwerken en uitbesteden Leeswijzer Hieronder gaan we achtereenvolgens in op: De financiële positie van de gemeenten in IJmond- en BUCH-regio. Het effect van BTW op ambtelijk fuseren. De verandering in de algemene uitkering uit het Gemeentefonds in geval van fusie. De taken die Uitgeest uitbesteedt. Uitbesteden van taken en samenwerken met andere gemeenten: o De samenwerkingsverbanden waaraan Uitgeest deelneemt. o De kosten van beëindigen van uitbestedingen en uittreden uit samenwerkingsverbanden. De betekenis van de financiën voor de keuze van de gemeenteraad van Uitgeest. Financiële positie Meerjarig evenwicht De programmabegrotingen 2013 en de bijbehorende meerjarenramingen van de BUCH- en de IJmond-gemeenten laten zien dat alle gemeenten beschikken over een meerjarig evenwicht tussen de lasten en de baten voor de jaren 2013 tot en met 2017, met dien verstande dat dit evenwicht voor Heemskerk bestaat voor de jaren 2013 tot en met 2015 en voor Velsen voor de jaren 2013 tot en met Het meerjarig evenwicht voor deze gemeenten is kwetsbaar. Het feitenboek gaat geeft nadere informatie hierover voor de gemeente Uitgeest. Algemene reserve per inwoner 2013 De BUCH-gemeenten hebben een grotere algemene reserve dan de IJmond-gemeenten. Heemskerk heeft een grotere algemene reserve dan Castricum. Weerstandscapaciteit Uitgeest De IJmond-gemeenten hebben samen een sterkere weerstandscapaciteit dan de BUCH-gemeenten. Volgens de provincie scoren de gemeenten gelijk. Woonlasten huishoudens De woonlasten bestaan uit: Onroerende zaakbelasting (OZB) Reinigingsheffingen Rioolheffingen. De BUCH-gemeenten kennen hogere woonlasten dan de IJmond-gemeenten. Castricum kent hogere woonlasten dan Heemskerk. De OZB is in de IJmond-gemeenten iets hoger dan in de BUCH-gemeenten. Heemskerk scoort voor woningen iets hoger dan Castricum. Voor niet-woningen geldt dan Castricum iets hoger scoort dan Heemskerk. De IJmond-gemeenten hanteren hogere reinigingsheffingen dan de BUCH-gemeenten. Heemskerk hanteert hogere reinigingsheffingen dan Castricum. De BUCH-gemeenten kennen samen hogere rioolheffingen dan de IJmond-gemeenten. Castricum berekent hogere rioolheffingen dan Heemskerk. 7

9 Het effect van BTW op ambtelijk fuseren Een ambtelijke fusie hoeft geen hogere kosten op te leveren voor de deelnemende gemeenten als gevolg van BTW dan de kosten die gemeenten zouden hebben zonder ambtelijke fusie. Dit geldt in de huidige situatie waarbij gemeenten een beroep kunnen doen op het zogenaamde BTW-compensatiefonds. En eveneens in de situatie die ontstaat indien het rijk het BTW-compensatiefonds zou afschaffen. Voorwaarde is dat de gemeenten kiezen voor een samenwerkingsverband in de vorm een reguliere gemeenschappelijke regeling en een dienstverleningsovereenkomst sluiten met de gezamenlijke ambtelijke organisatie die zoveel mogelijk vermijdt dat er onnodige kosten van BTW kunnen ontstaan. De verandering van de algemene uitkering uit het Gemeentefonds in geval van fusie In geval van fusie tussen de gemeenten Uitgeest en Castricum zal naar huidig inzicht sprake zijn van een blijvend nadelig verschil tussen de algemene uitkering die deze gemeente nu afzonderlijk ontvangen en de uitkering die zij ontvangen als fusiegemeente. Het berekende nadeel bestaat uit 0,511 miljoen (1,1%) in Dit neemt af in de jaren daarna, tot 0,478 miljoen (1,0%) in Voor de fusiegemeente Uitgeest is de achteruitgaan in algemene uitkering voor 80% ( 0,4 miljoen) te verklaren door het wegvallen van eenmaal de vaste voet per gemeente. Uit onderzoek (zie hiervoor in deze samenvatting) is gebleken dat er gemiddeld sprake is van een achteruitgang van 2,7% voor gemeenten met minder dan inwoners. Deze teruggang van inkomsten wordt echter meer dan gecompenseerd door lagere bestuurskosten na de fusie. In geval van fusie tussen de gemeenten Uitgeest en Heemskerk zal naar huidig inzicht geen sprake zijn van een verschil tussen de algemene uitkering die deze gemeente nu afzonderlijk ontvangen uit het Gemeentefonds en de uitkering die zij ontvangen als fusiegemeente. Dit is een opmerkelijke uitkomst. In z n algemeenheid geeft de berekening van Uitgeest-Heemskerk eenzelfde beeld als Uitgeest-Castricum met uitzondering van de verdeelmaatstaven klantenpotentieel lokaal en klantenpotentieel regionaal. Door de werking van deze maatstaven wordt de fusiegemeente Uitgeest-Heemskerk gekarakteriseerd als een gemeente met een sterkere centrumfunctie. Het financiële effect hiervan is zo voordelig dat de afnames op de overige maatstaven volledig worden gecompenseerd. Op welke taken werkt Uitgeest samen of besteedt zij taken uit? Uitbestede taken door de gemeente Uitgeest De gemeente Uitgeest besteedt diverse taken uit aan gemeenten, samenwerkingsverbanden van gemeenten en particuliere organisaties. Het gaat om de volgende taken. Advisering op gebied van: bijstand voor zelfstandigen (uitbesteed aan het Instituut voor midden- en kleinbedrijf) gezondheid (gemeente Heemskerk) onderwijs (extern bureau) bouw- en woningtoezicht, de drank- en horecawet en Brandweer-preventietaken (Regionale Uitvoeringsdienst IJmond) Uitvoering op het gebied van: belastingen (gemeente Velsen) basisadministraties Adressen en Gebouwen en GEO-taken (gemeente Velsen) automatisering, systeembeheer en applicatiebeheer (gemeente Velsen) administratie van sociale zaken (gemeente Velsen) verzekeringen en de salarisadministratie (extern bureau). 8

10 Samenwerkingsverbanden waarin Uitgeest deelneemt De gemeente Uitgeest werkt op 22 taken samen met andere gemeenten en daarnaast soms ook met derden, ter realisering van die taken. De intergemeentelijke samenwerkingsverbanden zijn voornamelijk zuidelijk georiënteerd (IJmond en Kennemerland). Partners van de gemeente Uitgeest bevinden zich vaker in de gemeente Heemskerk dan in Castricum. Kosten van beëindigen van uitbestedingen en uittreden uit samenwerkingsverbanden In het feitenboek staat per uitbesteding en samenwerkingsverband beschreven welk soort overeenkomst is gesloten, of en wanneer uittreding mogelijk is, het begrotingsbedrag voor 2013 en de kosten voor eventuele beëindiging van de overeenkomst. Deze gegevens laten zich door de onderlinge verschillen niet goed samenvatten. Daar komt bij dat de kosten niet bij voorbaat vaststaan, maar de uitkomst zullen van onderhandeling met de partners van Uitgeest. Het gaat hierbij overigens altijd om eenmalige kosten. De betekenis van de financiën voor de keuze van de gemeenteraad van Uitgeest In het algemeen gesproken kan worden gesteld dat de financiën mede aanleiding kunnen zijn voor de situatie dat de gemeente Uitgeest niet ontkomt aan verdergaand samenwerken of fuseren. Uitgeest kan immers nu al nauwelijks financieel evenwicht blijven realiseren, terwijl de grote nieuwe taken (arbeidsparticiptie, maatschappelijke participatie en jeugdzorg) er per 2015 aankomen. Maar binnen de vier beleidsvarianten die nu aan de orde zijn, maken de financiën niet het verschil, en waar wel dat wel zo lijkt te zijn (fusie met Heemskerk dan wel Castricum) ligt de werkelijkheid toch genuanceerder. De financiële gevolgen van fusie op de uitkeringen uit het Gemeentefonds zijn verschillend voor fusie Uitgeest- Heemskerk en fusie Uitgeest-Castricum. Daarbij moet echter wel worden bedacht dat de uitkeringen uit het Gemeentefonds ook tegemoetkomingen bevatten in extra kosten die gemeenten kunnen hebben voor hun sociale structuur. Kosten van sociale uitkeringen, re-integratie en sociale werkvoorziening blijven in de regel echter gedeeltelijk ook ten laste van de gemeente zelf. Een hogere uitkering uit het Gemeentefonds staat daarom niet gelijk aan meer ruimte voor leuke dingen. Soms is het tegendeel het geval. Statistieken over de geografische situatie en bewegingen van mensen en organisaties In het feitenboek zijn gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek opgenomen, aangevuld met enkele andere bronnen. De sociale en fysieke kernmerken van de gemeente Uitgeest in relatie tot haar buurgemeenten zijn nu beschikbaar en vergelijkbaar. Dit kan handig zijn om per beleidsvariant (fuseren of verdergaan samenwerken, richting zuid of noord) een inschatting te maken van de omgevingsfactoren die daarbij moeten worden meegewogen. Leeswijzer In iedere paragraaf wordt het verschil inzichtelijk gemaakt in cijfers en feiten tussen de IJmond-gemeenten en de BUCH-gemeenten. Ditzelfde geldt voor het verschil tussen Heemskerk en Castricum. De IJmond-gemeenten bestaan uit de gemeenten Uitgeest, Velsen, Beverwijk en Heemskerk. De BUCH-gemeenten bestaan uit de gemeenten Uitgeest, Bergen, Castricum en Heiloo. Het CBS ziet de gemeente Uitgeest als een onderdeel van de statistische regio die veel groter is en bestaat uit de gemeenten Alkmaar, Amsterdam, Bergen, Beverwijk, Castricum, Haarlem, Haarlemmermeer, Heemskerk, Heerhugowaard, Heiloo, Uitgeest, Velsen en Zaanstad. Die statistische regio noemen we hier gemakshalve de CBS-regio. 9

11 Maatschappelijke oriëntatie Inkomende en uitgaande arbeid Van de inwoners van Uitgeest die een baan in Nederland vervullen, werkt 88% binnen de samengestelde regio. Meer inwoners werken in de IJmond-gemeenten dan in de BUCH-gemeenten. De Nederlanders die een baan vervullen in Uitgeest zijn voor 85% afkomstig uit de CBS-regio en bestaan voor 38% uit mensen uit Uitgeest. De gemeenten met het grootste aandeel zijn vervolgens Zaanstad (9%), Castricum (9%) en Heemskerk (9%). Inkomende en uitgaande verhuizingen Van de 422 mensen die in 2011 naar Uitgeest verhuisden, komt het grootste deel (19,9%) uit Heemskerk, gevolgd door Castricum (14,2%). Van de 386 mensen die vanuit Uitgeest verhuisden, vertrok 18,7% naar Heemskerk, gevolgd door Beverwijk (11,9%) en Castricum (11,7%). Schoolgaande jeugd en leerlingenvervoer De jeugd tot en met 18 jaar kenmerkt zich als volgt: Het primair onderwijs: leerlingen volgen vrijwel uitsluitend onderwijs binnen Uitgeest. Het voortgezet onderwijs: leerlingen uit Uitgeest volgen dit voornamelijk (75,9%) in Castricum. Middelbaar beroepsonderwijs: leerlingen volgen dit buiten de IJmond- en BUCH-gemeenten. Van de 36 leerlingen uit Uitgeest die gebruik maken van collectief leerlingenvervoer zijn de IJmond-gemeenten iets vaker de bestemming dan de BUCH-gemeenten en is Castricum vaker de bestemming dan Heemskerk. Aanbod van en afstand tot voorzieningen De afstand tot supermarkten en warenhuizen is in vergelijking met de BUCH-gemeenten ongeveer gelijk aan de IJmond-gemeenten. Ditzelfde geldt voor de vergelijking van de gemeente Heemskerk met Castricum. Eenzelfde conclusie gaat op voor de afstand tot recreatieve voorzieningen. Nabijgelegen huisartsenposten en ziekenhuizen bevinden zich meer in de IJmond-gemeenten dan in de BUCHgemeenten. Ze komen meer voor in Heemskerk dan in Castricum. Van de 35 mensen uit Uitgeest die gebruik maken van AWBZ vervoer zijn de IJmond-gemeenten iets vaker de bestemming dan de BUCH-gemeenten en is Heemskerk vaker de bestemming dan Castricum. Maatschappelijke organisaties Het merendeel van de organisaties uit het maatschappelijk middenveld die actief zijn in de gemeente Uitgeest is actief in de regio IJmond en in Heemskerk. Een minderheid van die organisaties is actief in de BUCH-gemeenten en in Castricum. Kenmerken bevolking In het feitenboek staan achtergrondkenmerken van de bevolking van de gemeente Uitgeest en haar buurgemeenten genoemd. Bevolkingsontwikkeling Per 2013 kent Uitgeest inwoners, Heemskerk inwoners en Castricum inwoners. De IJmond-gemeenten zijn met samen inwoners groter dan de inwoners van de BUCHgemeenten samen. 10

12 De IJmond-gemeenten groeiden in de periode iets meer dan de BUCH-gemeenten. De gemeente Heemskerk groeide in die periode en Castricum is gekrompen. De BUCH-gemeenten hebben relatief meer 65+ inwoners dan de IJmond-gemeenten. Het aandeel inwoners van 65+ jaar oud is ten opzichte van Uitgeest (15,9%) relatief het grootst in Castricum (23,8%) en is in Heemskerk 20,8%. Gegevens van overige leeftijdscategorieën zijn terug te vinden in het feitenboek. Beroepsbevolking en personen met een uitkering De BUCH-gemeenten hebben ten opzichte van de IJmond-gemeenten een hoger aandeel hoog opgeleiden, een lager aandeel personen met een uitkering en een hoger gemiddeld inkomen. Castricum heeft ten opzichte van Heemskerk een hoger aandeel hoog opgeleiden, een lager aandeel personen met een uitkering en een hoger gemiddeld inkomen. Gezondheid en zorg Gegevens van re-integratie, sociale werkvoorziening, gezondheid en zorg laten geen grote verschillen zien tussen de IJmond- en BUCH-gemeenten. Wel valt op Uitgeest per inwoner minder personen gebruik maken van re-integratie en sociale werkvoorziening dan in de overige IJmond-gemeenten. Uitgeest heeft per inwoner ook aanmerkelijk minder cliënten die gebruik maken van extramurale begeleiding dan de andere gemeenten in de IJmond en BUCH. Kenmerken bedrijven Er zijn, op basis van de CBS-statistieken, betrekkelijk weinig onderscheidende factoren te zien tussen de IJmonden BUCH-gemeenten in het aantal vestigingen naar bedrijfstakken. Dit geldt ook voor het aantal werkzame personen in deze sector. Het verschil tussen Castricum en Heemskerk in bedrijvigheid is vrijwel gelijk. Wel heeft Castricum volgens deze cijfers relatief tweemaal zo veel horecabedrijven als Heemskerk en Uitgeest. Heemskerk heeft relatief tweemaal zo veel personen werkzaam in de landbouw als Castricum en Uitgeest. Op basis van algemene kennis van regio is uiteraard bekend dat de regio IJmond veel meer staal-georiënteerde bedrijven heeft en de regio BUCH veel meer toeristische bedrijvigheid herbergt. Bodemgebruik Bodemoppervlak naar gebruiksvorm De IJmond-gemeenten hebben in oppervlakte meer verkeersterrein, (semi-)bebouwd terrein en recreatieterrein dan de BUCH-gemeenten. Andersom geldt dit voor agrarisch terrein, bos en open natuurlijk terrein en binnenwater. Castricum heeft meer agrarisch terrein, bos en open natuurlijk terrein, binnenwater, verkeersterrein en recreatieterrein (iets meer) dan Heemskerk. Heemskerk heeft meer semi-bebouwd terrein dan Castricum. Op bodemgebruik door bebouwd terrein scoren beide gemeenten ongeveer gelijk. 11

13 DEEL A WAT KUNNEN WE LEREN VAN EERDER ONDERZOEK NAAR SAMENWERKEN EN FUSEREN? 12

14 Hoofdstuk 1 Opbrengsten fuseren versus samenwerken In ons onderzoek staat de vraag centraal of samenwerking of fuseren (herindeling) de lokale samenleving het meeste baat oplevert. Bestaande (wetenschappelijk) onderzoeken leveren op dit punt een aantal bevindingen op die we als hypothesen kunnen inbrengen in het onderzoek. Hierna zijn de herindelingsvariant en drie te onderscheiden samenwerkingsvormen afgezet tegen de effecten op de drie K s (Kwaliteit, Kwetsbaarheid en Kosten) en de vormgeving van de democratische verantwoording. Wat direct opvalt is dat het type samenwerking van invloed is op de opbrengsten (die nemen in algemene zin toe naarmate de samenwerking intensiever is). 1.1 Opbrengsten fuseren versus samenwerken Bron: Fraanje & Herweijer Innoveren In samenwerking: een alternatief voor herindeling? Bestuurswetenschappen No 3, Voor het antwoord op de vraag wat de opbrengsten van een herindeling zijn, zijn zij te rade gegaan bij vier omvangrijke onderzoeken naar de effecten van gemeentelijke herindeling. Voor de opbrengsten van samenwerk baseren zij zich op zeven cases (waaronder BEL Combinatie, de Waard, K5, Enschede-Losser). In tegenstelling tot herindeling kent samenwerking verschillende verschijningsvormen en daarmee verschillende opbrengsten. We gebruiken hier de typologie van samenwerking dat in het artikel van Fraanje & Herweijer is gebruikt. Deze studie gaat uit van de volgende drie hoofdvormen van samenwerken 1 : Het netwerkmodel is een lichte vorm van samenwerking. Ambtenaren blijven in de eigen organisatie, maar werken wel structureel samen om schaalvoordelen te realiseren. Het delen van kennis is hierbij belangrijk. Dat kan via de vorming van ambtelijke en intergemeentelijke werkgroepen rond een beleidsthema of vraagstuk. Daarbij is het mogelijk om personeel uit te wisselen om kennis over te brengen, dan wel te delen. In het matrixmodel nemen de samenwerkende gemeenten elk één of meerdere taakvelden of beleidsterreinen voor hun rekening en voeren die voor alle deelnemende gemeenten uit. Gemeente A heeft bijvoorbeeld de sociale dienst die alle taken op het gebied van werk en inkomen doet voor de andere gemeenten, gemeente B doet alle onderwijszaken en gemeente C neemt de belastingheffing voor het gehele gebied voor haar rekening. Meestal treden alle medewerkers uit een bepaalde sector in dienst van één bepaalde gemeente, of zij worden daar naar toe gedetacheerd. Er is sprake van integratie en specialisatie. Bij het integratiemodel voegen de samenwerkende gemeenten het grootste deel van hun ambtelijk apparaat samen in één nieuwe afzonderlijke organisatie-eenheid die op contractbasis diensten verleent aan de deelnemende gemeentebesturen. 1 In hoofdstuk 2 voegen wij voor de discussie in Uitgeest een vierde hoofdvorm van samenwerken toe. 13

15 Medewerkers uit deze gemeenten worden overgeheveld naar de nieuwe organisatie of worden daar naar toe gedetacheerd. Binnen dit model figeren twee varianten: die van de gelijke inbreng, waarbij gemeenten in min of meer gelijke mate hun mensen expertise inbrengen, en de variant van de grote broer waarbij een of meerdere gemeenten hun ambtelijke organisatie goeddeels onderbrengen bij een grotere gemeente die vervolgens ook diensten gaat verrichten voor die gemeente(n). Wanneer gemeenten kiezen voor een lichtere vorm, door bijvoorbeeld niet hun gehele takenpakket, maar slechts een deel daarvan bij een grote gemeente onder te brengen, toont dit model grote gelijkenis met het model van de gastheergemeente dat het platform middelgrote gemeenten samen met adviesbureau BMC heeft ontwikkeld (Schilder & Lieveld, 2011). De onderliggende dimensie bij deze drie modellen is de mate waarin de rechtspositie van de betrokken gemeenteambtenaren verandert. In het ene uiterste blijven zij gewoon in dienst bij de eigen gemeente en werken ook primair voor die gemeente (netwerkmodel). In het andere uiterste komen zij te werken voor een nieuwe ambtelijke organisatie die taken verricht voor verschillende gemeenten (ambtelijke integratie). Opbrengsten Herindelen Samenwerken Netwerkmodel Matrixmodel Integratiemodel Kwaliteit en kwetsbaarheid - Het aantal eenmanszaakjes blijkt verminderd waardoor er meer mogelijkheden zijn om taken van elkaar over te nemen bij ziekte, vakantie of vertrek (Berghuis e.a., 1995: ). - De gemeenten in de Bsv-samenwerking maken gebruik van elkaars kennis en - De k5-gemeenten rapporteren een verbetering van de kwaliteit en een vermindering van de - Bij integratie met gelijke inbreng (BEL, de waard) stappen de ambtenaren over naar een nieuwe organisatie en treffen daar nieuwe - De professionaliteit, kwaliteit en het strategisch vermogen van de ambtelijke organisatie zijn toegenomen (Toonen e.a., 1998: 120). capaciteit en zeggen nu eenvoudiger uitval van capaciteit te kwetsbaarheid. Uiteraard hebben zij geen nieuwe (ambtelijke) organisatie collega s vanuit de andere samenwerkende gemeenten. Ze zijn niet meer de enige die zich met een - Fraanje e.a. stellen vast dat de nieuw gevormde gemeente na een herindeling aanzienlijk aan bestuurskracht wint. De professionaliteit van het ambtelijk apparaat is toegenomen en de kwetsbaarheid van de gemeentelijke organisatie voor ziekte of andersoortige uitval is minder geworden. Bovendien is de effectiviteit van het beleid van de gemeente verbeterd. Gemeenten zijn na een herindeling beter in staat grootschalige opgaven te realiseren. De strategische denkkracht en het vermogen om grote strategische besluiten te nemen, nemen toe. kunnen opvangen. Maar dat vraagt door de netwerkvorm meer inspanning en is geen automatische winstpakker zoals bij ambtelijke integratie. opgericht zoals bij sommige vormen van ambtelijke integratie, maar zij werven wel gezamenlijk personeel. Daarbij is een complicerende factor dat de deelnemende gemeenten verschillen in omvang en daarom een ander loongebouw hebben. bepaalde portefeuille bezighouden en krijgen collega s naast zich met wie ze kunnen sparren en overleggen. Afwezigheid kan nu gemakkelijk worden opgevangen. Als de ambtelijke organisatie integreert met een grote broer (ten Boer, Losser) zien we hetzelfde gebeuren, met dat verschil dat die nieuwe collega s nu afkomstig zijn uit de grote buurgemeenten (Groningen, Enschede). 14

16 Opbrengsten Herindelen Samenwerken Netwerkmodel Matrixmodel Integratiemodel Verder is ook de positie van de heringedeelde gemeenten in de regio en in verhouding tot mede-overheden sterk verbeterd. Zij zijn een meer gelijkwaardige partner voor buurgemeenten en de provincie en een sterkere gesprekspartner voor het Rijk. In Gemeenschappelijke Regelingen hebben de nieuwe gemeenten een stevige vinger in de pap (Fraanje e.a., 2008: 55-57). Dat kan scheve gezichten opleveren bij de (deels gedetacheerde) ambtenaren die met elkaar op één werkplek moeten samenwerken. De k5- gemeenten hebben daarom wel de andere arbeidsvoorwaarden zo veel Uit deze voorbeelden van ambtelijke integratie komen bovendien positieve berichten over hogere kwaliteit van de dienstverlening aan de bewoners, alsook een verbetering van de kwaliteit van de ambtelijke organisatie (Fraanje & Herweijer, 2013). - Op termijn valt op het terrein van de kwaliteit en de professionaliteit winst te boeken, maar de integratie van verschillende ambtelijke organisaties en besturen zorgt voor een tijdelijke dip die allesbehalve een kwaliteitsverbetering tot gevolg heeft (B&A groep, 2002: 7). als mogelijk gelijk geschakeld (Fraanje & Herweijer, 2013). - De kwaliteit van de wethouders stijgt en de raad is beter in staat om het college te controleren. De burgemeester kan zich beter focussen op één van zijn kerntaken, de portefeuille Openbare Orde (Fraanje e.a., 1998: 48-51). - Bij een herindeling wordt het kwaliteitsniveau van de best presterende gemeente de norm voor de nieuwe gemeente (Fraanje e.a., 2008). Conclusie: de kwetsbaarheid van de ambtelijke organisaties vermindert en de professionaliteit en kwaliteit nemen toe. 15

17 Kosten Diverse onderzoeken hebben bij herhaling aangetoond dat herindelingen geen kostenbesparing opleveren (Allers & Geertsema, 2012). In paragraaf 1.5 zijn de conclusies van Knaacks onderzoek (2013) naar de Algemene Uitkering en Herindelingen opgenomen. - Het bereiken van een kostenreductie is geen voor de hand liggende doelstelling. De deelnemende gemeenten behouden immers hun ambtenaren en die gaan door de samenwerking ook vaker overleggen en reizen. Wel kan door deze vorm van samenwerking worden bespaard op externe inhuur. - De twee casussen laten geen besparing zien. De Rekenkamer van de Middelsee-gemeenten rapporteert dat het gezamenlijke handhavingsbureau niet tot kostenreductie heeft geleid, terwijl in de Krimpenerwaard de weinig doorzichtige besluitvorming met een onderscheid tussen operationele en strategische taken noopt tot veel afstemming en daarom weinig efficiencywinst oplevert. - De toedeling van de kosten in de k5-samenwerking is vaak een struikelblok gebleken. De verschillen in de reiskostenvergoeding voor de medewerkers bleken zelfs een bottleneck te vormen. - Het opzetten van een ambtelijke integratie met gelijke inbreng, waarbij feitelijk een nieuwe organisatie wordt opgebouwd (BEL, de waard), kent behoorlijke aanloopkosten door de externe advisering, de opvang van mogelijke boventalligheid, het vervullen van de vele vacatures en andere reorganisatiekosten (zoals het organiseren van tijdelijke huisvesting). Bij de eerste tussenevaluatie van het BEL-model blijkt dat een te sterke focus op besparingen ertoe heeft geleid dat er te weinig beleidsregisseurs waren aangesteld. Dit had een negatieve invloed op het functioneren van het samenwerkingsmodel. In de Waard is een lening afgesloten om de frictiekosten te kunnen dragen. Die lening zal komende jaren worden afgelost met de gelden die een net heringedeelde gemeente extra uit het gemeentefonds ontvangt (van der Zwan, 2011). - Ambtelijke integratie met een grote broer levert wel snelle en structurele winst op. 16

18 Voor zowel ten Boer als Losser was kostenbesparing ook een expliciet doel van de overheveling van (een deel van) het takenpakket naar de grote broer. In beide gevallen is het personeelsbudget aanzienlijk teruggebracht door met de taken ook ambtenaren over te dragen aan de grote buurgemeente. In beide gemeenten is ook een aanzienlijke besparing gerealiseerd. Democratische verantwoording - Een herindeling leidt er op langere termijn toe dat het opkomstpercentage bij reguliere raadsverkiezingen daalt (Fraanje & Herweijer, 2013). - De respondenten in het grootschalige onderzoek van Toonen cum suis herkennen het effect van een verminderde betrokkenheid en participatie van de burger ten gevolge van herindelingen (Toonen e.a., 1998: 121). - De Zuid-Hollandse respondenten geven aan dat inwoners na een herindeling minder vertrouwen in hun gemeente hebben. Ook oordelen zij dat de zakelijkheid van het contact tussen burgers en gemeente is toegenomen. Dat vertaalt zich onder meer in de afgenomen regelmaat van het contact tussen wethouder en individuele burgers (Fraanje e.a., 1998: 16-20). - Het controleren en kaderstellen worden voor de gemeenteraad vooral lastig wanneer een gemeente verschillende samenwerkingspartners heeft, de samenwerkingsvorm daarbij per taak verschilt en als de besluitvormingsstructuur weinig doorzichtig is. - Een voorbeeld is de strategie van de gemeente Losser om de samenwerkingsterreinen te verdelen over meerdere partners. - Het controleren en kaderstellen wordt voor de gemeenteraad vooral lastig wanneer een gemeente verschillende samenwerkingspartners heeft, de samenwerkingsvorm daarbij per taak verschilt en als de besluitvormingsstructuur weinig doorzichtig is. Daarbij spreekt vooral het voorbeeld van de Krimpenerwaard tot de verbeelding. De k5- gemeenten hebben in hun GR voor de besluitvorming rond operationele taken een andere procedure vastgelegd dan voor strategische taken. - Wanneer de samenwerkingsvorm eenduidig is vormgegeven en alle taken bij één werkorganisatie zijn neergelegd, heeft de democratische invloeduitoefening niet of nauwelijks te lijden onder de samenwerking. - Het nut en het belang van de ombudsfunctie van de eigen raadsleden mag zeker in deze context niet worden onderschat. 17

19 - Het onderzoeksteam van Toonen rapporteert daarbij dat sommige gemeentelijke functionarissen, met name de burgemeester, de verzakelijking in de politieke verhoudingen positief beoordelen. Zij spreken van een toename van de procedurele kwaliteit van het besluitvormingsproces en duiden de verschuiving van participatie naar representatie in de lokale democratie positief (Toonen e.a., 1998: 121). - De B&A Groep ziet in Drenthe een vergelijkbaar verschil in waardering van de toegenomen zakelijkheid tussen het gemeentebestuur en de gemeenschap. Enquêtes onder burgers en gemeentelijke functionarissen laten zien dat beide groepen een toename van de afstand tussen bestuur en inwoners zien, zowel letterlijk (het gemeentehuis is nu gesitueerd in een ander dorp tien kilometer verderop) als figuurlijk (de verhoudingen zijn verzakelijkt). 2 Conclusie: ambtenaren en bestuur zien voordelen in de toegenomen afstand, terwijl bewoners er moeite mee hebben. In paragraaf 1.6 zijn de conclusies van een Deens onderzoek naar de invloed van raadsleden na een herindeling. Het beperkt heel bewust de speelruimte als Losser onverhoopt toch voor een fusiepartner moet kiezen. Maar voor nu maakt deze strategie van risicospreiding het voor de gemeenteraad lastig zijn controlerende taak uit te voeren. Dit onderscheid in besluitvormingsprocessen heeft niet bijgedragen aan een succesvolle samenwerking. 2 Opmerking BMC: De afstand tot de burger hoeft niet groter te worden. De afstand tot de burger heeft meer te maken met houding en gedrag van bestuurders en medewerkers dan met fysieke afstand tot bijvoorbeeld een gemeentehuis. In een dienstverleningsconcept van de nieuwe gemeente kan dit verder worden uitgewerkt en zal tevens worden uitgegaan van het principe dat de gemeente meer naar de burgers zal gaan in plaats van de burger naar de gemeente. 18

20 1.2 De paradox van herindeling Op het eerste gezicht lijkt iedereen beter te worden van een herindeling. De ambtelijke organisatie wordt professioneler en minder kwetsbaar, de gemeente wint aan belang in de regio en heel fijn voor de bewoners de dienstverlening krijgt een stevige impuls. Diezelfde bewoners ervaren echter ook een toename van de afstand tot hun gemeentebestuur. De respondenten in het Zuid-Hollandse onderzoek geven aan dat zij verwachten dat het vertrouwen van de inwoners in hun nieuwe gemeente afneemt. De opkomstcijfers bij de lokale verkiezingen bevestigen het bange vermoeden van de respondenten dat de betrokkenheid van de inwoners bij hun gemeente afneemt. Hier ontstaat een paradox: bestuur en ambtelijke organisatie professionaliseren en verbeteren, maar de inwoners nemen het niet waar omdat hun interesse voor en betrokkenheid bij de lokale politiek afneemt. De conclusie kan aldus luiden dat zowel de geharnaste voorstanders alsook de tegenstanders van herindelingen gelijk hebben. De laatsten moeten erkennen dat heringedeelde gemeenten op termijn aan bestuurskracht winnen, terwijl protagonisten moeten toegeven dat de afname van de interesse bij burgers in de lokale politiek zorgwekkend is. Een andere paradox over nabijheid en democratische invloed: nabijheid is eenvoudiger te organiseren bij kleinere, zelfstandige gemeenten, terwijl de democratische invloed gemakkelijker is te borgen in een grotere, heringedeelde gemeente. 1.3 Conclusie: samenwerking als tussenstap of alternatief? Hoewel intergemeentelijke samenwerking op termijn vrijwel altijd verbetering van de bestuurskracht oplevert, laten de besproken casussen zien dat samenwerking niet per definitie een blijvend alternatief voor herindeling is. Het lijkt erop dat alleen ten Boer en de BEL Combinatie blijvers zijn. Wat maakt hun samenwerking duurzaam, terwijl andere vormen van samenwerking slechts succesvol zijn als tussenstap naar een intensievere samenwerkingsvorm of zelfs herindeling? Een lichte vorm van samenwerking, zoals in een netwerkconstructie, lijkt als belangrijke functie te hebben dat partners aan elkaar wennen en eventueel bestaand wantrouwen kunnen wegnemen. Voor de Bsv-gemeenten was de belangrijkste winst van deze lichte samenwerking niet zozeer directe verbetering in de bestuurskracht, maar het scheppen van vertrouwen als aanloop naar verdere stappen. De vijf gemeenten in de Krimpenerwaard begonnen ooit ook met netwerksamenwerking, maar hebben die na verloop van tijd omgezet naar matrixsamenwerking. Ook dat lijkt geen eindstation te zijn. De vier Middelsee-gemeenten zijn zelf best tevreden met hun matrixsamenwerking. Hier komt de impuls tot verandering, vooral van buiten. Nog voordat het tweede kabinet-rutte de kat de bel aanbond met zijn voorstel voor gemeenten met minimaal inwoners, had de provincie Friesland al vraagtekens geplaatst bij deze samenwerking. Bij de besproken voorbeelden van ambtelijke integratie met gelijke inbreng is het verschil tussen de BEL Combinatie en de Waard opmerkelijk. De drie gemeenten in de eerste samenwerking houden vast aan hun intensieve samenwerking, terwijl de tweede samenwerking een opstap is gebleken naar de vorming van de nieuwe gemeente Molenwaard. Hoe is dat verschil te verklaren? Een eerste verklaring kan zijn dat de drie BEL-gemeenten hun samenwerking vooral zijn aangegaan om hun eigen bestuurskracht te versterken; er zijn nauwelijks bovenlokale opgaven die de drie gemeenten nu gezamenlijk oppakken. 19

21 De drie de Waard-gemeenten daarentegen moeten niet alleen hun eigen bestuurskracht verbeteren, maar ook enkele regionale thema s oppakken. Daarnaast is een belangrijk verschil dat in de BEL-gemeenten de colleges, de gemeenteraden en de bestuursondersteuning elk hun eigen standplaats hielden. In Graafstroom, Liesveld en Nieuw- Lekkerland vestigden hun equivalenten zich in een gezamenlijk kantoor in Bleskensgraaf. Wanneer B&W bij elkaar op de gang zitten en elke dinsdag gezamenlijk vergaderen, dringt als vanzelf de vraag zich op wat nog de meerwaarde van ambtelijke integratie is boven bestuurlijke herindeling. De casussen ten Boer en Losser betreffen allebei voorbeelden van ambtelijke integratie met een grote broer en beide gemeenten hebben samenwerking gezocht omdat ze koste wat kost zelfstandig willen blijven. Ten Boer heeft al zijn taken bij de ambtelijke organisatie van Groningen neergelegd, terwijl Losser slechts voor een deel daarvan de gemeente Enschede inhuurt. Ondanks enkele knelpunten overheerst in Ten Boer de tevredenheid over de samenwerking met de dienstverlening door Groningen en is er vorig jaar een nieuwe dienstverleningsovereenkomst afgesloten voor de jaren vanaf Losser staat net aan het begin van de samenwerking met Enschede op enkele deelgebieden. Voor de korte termijn is vooral de vraag relevant of de versnippering aan samenwerkingsverbanden voor deze Twentse gemeente goed zal blijken te werken. Het duurzame karakter van de BEL Combinatie en de Ten Boer-constructie ligt besloten in de volledige taakoverdracht en daarmee de duidelijkheid voor het college en de raad waar ze moeten zijn om te controleren en bij te sturen. Ze hebben een en hetzelfde adres waar het geld naar toe moet gaan en waarvoor als tegenprestatie taken worden uitgevoerd. Daarmee is ook meteen duidelijk waar ze nieuwe wensen of eventuele klachten kunnen neerleggen. Dat maakt dat Ten Boer, Blaricum, Eemnes en Laren directe zeggenschap en controle over hun taken en bevoegdheden houden. Die eenduidigheid en duidelijkheid is bij lichtere samenwerkingsvormen minder vanzelfsprekend. Bij een netwerk- en matrixconstructie vraagt de vormgeving van de democratische invloedsuitoefening blijvende aandacht. Daarbij spelen vragen als: Hoe houden gemeenteraden invloed en controle op voor hen belangrijke beleidsterreinen en hoe ga je in de algemene en dagelijkse besturen van GR en om met minderheden? Wil je werken met een meerderheid van de helft plus één, of vind je het ook belangrijk dat minderheden niet met een kater achterblijven als het samenwerkingsverband een richting opgaat die één gemeente niet wenst? Ambtelijke integratie is aldus de samenwerkingsvorm waar wél de voordelen van een herindeling kunnen worden behaald, maar het nadeel van vergroting van de afstand tussen burger en bestuur achterwege blijft. Bovendien heeft deze intensieve samenwerkingsvorm in vergelijking tot de lichtere vormen als belangrijk voordeel dat de democratische verantwoordingslijnen helder en eenduidig zijn. Samenwerken via ambtelijke integratie is daarmee een reëel alternatief voor herindeling. 1.4 Resultaten onderzoek Van Twist e.a. Lichte evaluatie gemeentelijke herindeling. Inzichten op basis van 39 herindelingen in Gelderland, Limburg en Overijssel, mei De belangrijkste conclusie van dit onderzoek is dat mensen die bij de herindeling betrokken waren en mensen die achteraf met de gevolgen van de herindeling worden geconfronteerd mild oordelen over die herindelingen. Ze zijn gematigd positief en zien het nut van de operatie in. Ook wanneer herindeling wordt bezien in relatie tot alternatieven, zoals een ambtelijke fusie of een intergemeentelijke samenwerking, is ruim twee derde van de respondenten van mening dat zij de herindeling het beste alternatief blijven vinden. 20

22 Daarbij moet vanzelfsprekend worden opgemerkt dat resultaten uit het verleden geen garantie voor de toekomst zijn. We kijken niet naar voorkeuren voor nieuwe herindeling, maar naar beoordeling achteraf van eerder ondernomen herindelingen. De tweede hoofdconclusie van het onderzoek is dat herindeling in de eerste plaats organisatorische ambities realiseert. Herindeling draagt bij aan het vergroten van de bestuurskracht, het professionaliseren van de organisatie en het verbeteren van de dienstverlening aan de burger. Let wel, dat zijn dus niet per se interne aangelegenheden: bestuurskracht vergroten zegt iets over de interne capaciteit om extern meer en betere resultaten te boeken. Gemeenten versterken zichzelf, om vervolgens in hun gemeente buiten beter te kunnen presteren. Tegelijkertijd geeft het merendeel van de respondenten aan dat herindeling de relatie van de gemeente met de gemeenschap kan verminderen. De band met de burger verslechtert door herindeling eerder dan dat deze verbetert. Ook de herkenbare identiteit van de gemeente gaat er eerder op achteruit dan vooruit. Dat maakt dat herindeling geen instrument is om een democratisch tekort of een te grote afstand tot de burger op te lossen, maar vooral een instrument is om de gemeente als entiteit en organisatie met haar taken in het publieke bestel te verbeteren. Daar kunnen de burger en de gemeenschap op termijn van profiteren, wat uiteraard gevolgen kan hebben voor de relatie tussen gemeente en burger. 1.5 De algemene uitkering en gemeentelijke herindelingen Koudwatervrees beheerst de discussie. De discussies rond de gemeentelijke herindeling en de (financiële) gevolgen hiervan richten zich sterk op de nadelige effecten op de Algemene Uitkering uit het Gemeentefonds. Volgens minister Plasterk is het verlies van het vaste bedrag een belemmering bij herindeling en ook onder bestuurders is er vrees voor dit inkomstenverlies. Maar wat gebeurt er nu werkelijk en hoe moet dat gewogen worden? Wat is het verband tussen de lagere inkomsten en de gewijzigde uitgaven? Zijn er ook maatregelen die herindeling echt kunnen stimuleren? Om deze vragen te beantwoorden heeft Knaack een onderzoek uitgevoerd, dat uit twee delen bestaat: Analyse van de paragraaf Algemene Uitkering van twintig herindelingscans. Een onderzoek bij 38 gemeenten naar de hoogte van de bestuurskosten. De conclusies zijn duidelijk: De teruggang in de algemene uitkering bij herindeling is gemiddeld niet meer dan 2%. Er blijkt wel een verschil te zijn tussen herindelingen naar gemeenten boven de inwoners en tot deze grens. Bij gemeenten tot inwoners is de gemiddelde teruggang 2,7%, bij gemeenten boven deze grens 0,6%. Deze teruggang in de Algemene Uitkering wordt bij het samenvoegen van gemeenten voor 90% bepaald door het verlies van n- 1 keer het vaste bedrag van de algemene uitkering. Deze teruggang van inkomsten wordt meer dan gecompenseerd door lagere bestuurskosten na herindeling. 21

23 1.6 Minder invloed raadslid na herindeling ( Raadsleden in heringedeelde Deense gemeenten hebben het gevoel minder invloed te hebben op het bestuur van hun gemeente. De invloed van de raad is geconcentreerd bij enkele vooraanstaande raadsleden zoals fractievoorzitters en commissievoorzitters. Dat blijkt uit een recente Deense studie naar de gevolgen van gemeentelijke herindelingen voor het functioneren van de lokale democratie. In Denemarken is de gemiddelde omvang van gemeenteraden sinds de grote hervormingsoperatie van 2007, toen het aantal van 271 gemeenten werd teruggebracht tot 98 gemeenten en vijf regio s, gegroeid van 16,9 naar 25,7 zetels. Daardoor wordt de stem van individuele raadsleden minder gehoord dan voorheen. De invloed van de raad als zodanig is niet verminderd, maar geconcentreerd bij een klein aantal sleutelfiguren. Ook blijkt dat raadsleden in grotere gemeenten hun politieke invloed moeten afstaan aan het dagelijks bestuur en het ambtelijk apparaat. Raadsleden die gewend waren aan een kleine gemeente werden na de fusie geconfronteerd met een groot en weinig transparant bestuursapparaat. Doordat zij niet méér tijd aan het raadswerk konden besteden dan voor de fusie, is een deel van hun invloed overgegaan naar het college en de ambtenaren. Het is voor het eerst dat uitgebreid onderzoek is gedaan naar de gevolgen van gemeentelijke fusies voor het intern functioneren van de lokale democratie. Tot nu toe beperkte de discussie zich volgens de Deense onderzoekers tot de klassieke dimensies als schaalvoordelen, professionalisering van het bestuur en de kloof tussen burgers en politici. 22

24 Hoofdstuk 2 Begripsbepaling Samenwerkingsvarianten Fraanje & Herweijer gebruiken in hun artikel dat uitvoerig wordt aangehaald in paragraaf 5.1 van dit feitenboek een drietal verschijningsvormen voor samenwerken. Het gaat om het netwerk-, het matrix- en het integratiemodel. Voor de discussie over de toekomst van de gemeente Uitgeest stelt BMC voor om onderstaande indeling te gebruiken, waarin het zogenoemde klassieke model is toegevoegd. Het klassieke model is de vorm waarin de gemeente Uitgeest tot nu vooral heeft samengewerkt met omliggende gemeenten. Vervolgens voegt BMC in dit hoofdstuk een paar aanvullende begripsbepalingen rond het onderwerp samenwerken toe ten behoeve van de raadsdiscussie. 2.1 Vier modellen voor intergemeentelijk samenwerken Typering Omschrijving Subvarianten Klassiek model Vooral voor uitvoerende taken, soms aanvullend ook voor beleid Taakvarianten: op diezelfde taken Per taak organiseren Met eigen rechtspersoonlijkheid, in de vorm van een openbaar lichaam o.b.v. Wgr of bv een stichting Voor meer taken (gebundeld) Met personeel in dienst van het samenwerkingsverband Geïntegreerd (vaste Voorbeelden: sociale werkvoorziening, GGD, afvalinzameling en groep gemeenten) ook: belastinguitvoering, salarisadministratie, beheer ICT Aansturingsvarianten *): Klassiek Shared service center Netwerkmodel Vooral voor kennisuitwisseling Taakvarianten: Zonder eigen rechtspersoonlijkheid, in de vorm van een Per taak convenant, al dan niet o.b.v. Wgr Voor meer taken Zonder personeel in dienst van het samenwerkingsverband (gebundeld) Voorbeelden: kennis op gebied van drie decentralisaties uitwisselen; voorbereiden van gezamenlijke inkoop of subsidiëring Geïntegreerd (vaste groep gemeenten) Matrixmodel De samenwerkende gemeenten nemen elk één of meer taken voor hun rekening en voeren die uit voor alle deelnemende gemeenten Voorbeeld: gemeente A doet sociale dienst, gemeente B doet onderwijs, gemeente C doet belastingheffing Medewerkers uit een bepaalde sector treden in dienst van één bepaalde gemeente, of zij worden daar naar toe gedetacheerd De samenwerking heeft dus geen eigen rechtspersoonlijkheid en geen eigen personeel Er is sprake van bundeling per taak, specialisatie per gemeente en integratie van gebied Integratiemodel (ambtelijke fusie) De samenwerkende gemeenten voegen het grootste deel van hun ambtelijke apparaat samen Elke gemeente behoudt haar raad, college en een kleine ambtelijk staf De gezamenlijke organisatie verleent op contractbasis diensten aan de deelnemende gemeentebesturen (en is dus een shared service center *) Taakvarianten: Alleen uitvoering van taken samenvoegen Naast uitvoering ook het beleid van die taken samenvoegen 23

25 Medewerkers worden overgeheveld naar de nieuwe organisatie of worden daar naar toe gedetacheerd De samenwerking heeft dus rechtspersoonlijkheid Er is sprake van bundeling van taken en integratie van gebied De samenwerking is een shared servicecenter* *) Als we kijken vanuit het aansturingsprincipe kunnen we onderscheid maken naar de klassieke vorm van aansturing en het shared service center: Bij de klassieke vorm werkt het samenwerkingsverband aanbodgestuurd. Het bestuur en de algemeen directeur van het samenwerkingsverband bepalen wat wordt geleverd en hoe dat gebeurt. Eigenaarschap en opdrachtgeverschap worden via een hiërarchische lijn uitgevoerd. Bij het shared service center werkt het samenwerkingsverband vraaggestuurd. Het lijkt sterk op een extern bureau (maar wel in eigendom van de deelnemers in het samenwerkingsverband). Eigenaarschap en opdrachtgeverschap worden verschillend uitgevoerd. Het bestuur en de algemeen directeur van het samenwerkingsverband voeren het eigenaarschap uit. De experts binnen elke gemeente zijn opdrachtgever op hun taakgebied. Het samenwerkingsverband is opdrachtnemer. Samenwerkingsverbanden in een oogopslag Model samenwerking Rechtspersoonlijkheid Personeel in dienst bij Bundeling en integratie samenwerkingsverband Klassiek Ja Samenwerkingsverband Kan, maar hoeft niet Netwerk Nee Deelnemende gemeente In beginsel weinig Matrix Nee Taakbehartigende Sterk gemeente Integratie Ja Samenwerkingsverband Optimaal 2.2 Verdergaande samenwerking binnen BUCH of IJmond, naar taken en vormen Taken en gebied Meer taken inbrengen in de samenwerking, binnen dezelfde regio: aanvullen, bundelen en integreren Mogelijke vormen Klassiek model, eventueel aangevuld met netwerkmodel Matrixmodel, dus met specialisatie per gemeente Integratiemodel, dus met ambtelijke fusie 2.3 Belangrijkste alternatieven voor samenwerking Alternatief Bestuurlijke fusie Uitbesteden van meer taken aan stichtingen en/of bedrijven (en daarna inkopen bij hen) Uitbesteden van taken aan een of meer buurgemeenten (en daarna inkopen bij hen) Verzelfstandigen van meer taken (en daarna subsidiëren) Taken zelf blijven doen 24

26 DEEL B DE STRATEGISCHE VISIE EN WONINGBOUW- AMBITIES VAN HEEMSKERK EN CASTRICUM 25

27 Hoofdstuk 3 Ambitie Heemskerk en Castricum De volledige structuurvisies van Heemskerk en Castricum staan op onze website: Ontwikkelingsvisie Heemskerk (vanuit de structuurvisie Heemskerk 2020) Heemskerk wil een diverse en evenwichtige gemeente zijn en blijven in velerlei opzichten. Diversiteit, vitaliteit, duurzaamheid en 'groen' zijn de kernbegrippen voor de toekomst. In de Strategische Toekomstvisie "Het geheim van de IJmond" is hiertoe koers op hoofdlijnen voor de lange termijn (tot 2040) uitgezet, die bestaat uit de volgende onderdelen: Inzetten op behoud huidig aantal inwoners Inzetten op sociale cohesie en betrokken buurten Inzetten op sport, toerisme en duurzame industrie Inzetten op open verbindingen met de regio Inzetten op dynamisch woonbeleid Inzetten op onderwijs en kennis Autovrij centrum met dorps karakter Positie als 'groene long' van de metropoolregio Amsterdam Inzetten op samenwerking met IJmond en profileren eigen sterke punten De ontwikkelingsvisie richt zich dan ook op het behoud en versterken van de kwaliteiten van het buitengebied en het optimaliseren en verbeteren van de bestaande stedelijke omgeving. Geen grote uitbreidingen, maar "investeren in duurzame kwaliteit' (zie de integrale structuurvisiekaart op blz. 60). De ruimtelijke kwaliteiten vormen samen de basislaag voor Heemskerk. Ruimtelijke ontwikkelingen worden alleen toegestaan als ze geen afbreuk doen aan de kernkwaliteiten van Heemskerk en deze bij voorkeur zelfs versterken. Voor het landschap betekent dit het herkenbaar houden van de ontstaansgeschiedenis en het behouden van de contrasten tussen (open) landschap en de kern. Buitengebied Het buitengebied van Heemskerk kent drie landschapsvormen: de open weidegebieden, het duinlandschap en het tuinbouwareaal. Open weidegebieden/polder In het buitengebied dient de Heemskerkerpolder in z'n huidige vorm gehandhaafd te blijven. De open weidegebieden richting Castricum en Uitgeest geven 'lucht' aan de bewoners van de streek en bieden interessante zichtlijnen. De relatie tussen het park Assumburg/Oud Haerlem en het groene buitengebied dient behouden te blijven. In dit gebied zijn combinaties van functies aanwezig zoals waterberging, recreatie en ecologische verbindingzone. Duinlandschap Het duingebied (en strand) heeft naast haar landschappelijke en ecologische waarde een belangrijke functie voor de (sportieve) recreatie. De kernwaarden rust en stilte staan hier voorop. De primaire waterkering wordt gevormd door het strand en duinen en dient het veiligheidsniveau altijd te kunnen handhaven.waterwinning blijft in de toekomst gehandhaafd. 26

28 Tuinbouwareaal Het tuinbouwgebied Heemskerkerduin/Noorddorp heeft in samenhang met haar functie een eigen ruimtelijke karakteristiek. Het beleid zoals vastgelegd in het bestemmingsplan Heemskerkerduin/Noorddorp biedt ruimte voor verdere ontwikkeling tot moderne en duurzame glastuinbouw met medegebruik van kleinschalige recreatie. In het plan-mer zijn de milieueffecten van verschillende scenario's aan glastuinbouw- en recreatieontwikkelingsmogelijkheden in het tuinbouwgebied onderzocht vanwege de nabije ligging van het natuurgebied Noordhollands Duinreservaat. De exacte beschikbare milieuruimte blijkt met name afhankelijk van de omvang, de concrete locatie en fasering in tijd van de glastuinbouwontwikkelingen. Naarmate de glastuinbouwontwikkelingen op grotere afstand van het Natura 2000-gebied worden geprojecteerd, zijn de effecten op de natuurwaarden van het gebied beperkter. Mitigerende maatregelen kunnen tot op een zekere hoogte de negatieve effecten voorkomen, dan wel terugdringen. Voor iedere nieuwvestiging of uitbreiding van een glastuinbouwbedrijf zal moeten worden beoordeeld of er gevolgen kunnen zijn voor het Noordhollands Duinreservaat. Stedelijk gebied Tot 2020 wordt geen verdere uitbreiding met woningbouw en bedrijvigheid voorzien dan de reeds ingezette en voor een deel afgeronde bebouwing in Waterakkers-Lunetten, Broekpolder en De Trompet. De prognoses en (plan)capaciteit van de bestaande voorraad en plannen is zodanig dat verdere uitbreiding niet aan de orde is. Binnen de bebouwde kom zijn twee type ingrepen nodig, die onafhankelijk van elkaar uitvoerbaar zijn: 1. Verdichten met respect voor bestaande kwaliteiten 2. Herstructurering om de kwaliteiten te optimaliseren Wonen Heemskerk richt zich op het faciliteren van de autonome bevolkingsgroei. Om beter aan te sluiten op de toekomstige vraag van bewoners dient er binnen de mogelijkheden te worden gestreefd naar meer grondgebonden woningen ten koste van appartementen. Het gebiedsgerichte herstructurerings- en herontwikkelingsprogramma van woongebieden zal worden doorgezet. Woningbouwvereniging WOONopMAAT is projectpartner in de 2C tranche Herstructurering. Bij de uitwerking van nieuwe woongebieden zal rekening worden gehouden met voorzieningen, sport, scholing en buurtbeleid. Werken Voor de economische ontwikkelingvan Heemskerk wordt ingezet op regionale samenwerking in vraag en aanbod. Optimalisatie van de bestaande werkgebieden en inbreiding waar mogelijk staan voorop. Dit resulteert in de herstructurering van De Houtwegen. De zuidzijde van het bedrijventerrein mag worden herontwikkeld. Het opslagstation, dat momenteel nog gevestigd is op Tolhek, is hier een passende functie. Het gebied 'De Houtwegen Noord' mag ingericht worden als wonen/werken met een bufferzone naar het landelijk gebied. Hiervoor is een goed onderbouwd plan nodig dat recht doet aan de gewenste ruimtelijk-functionele kwaliteiten. Tolhek is een ontwikkellocatie voor een sociaal-economische functie, het Rode Kruis Ziekenhuis is een passende functie. Verduurzaming is op alle bedrijventerrein een ambitie voor de komende jaren. Voorzieningen Voor de maatschappelijke voorzieningen zetten we in op behoud en evenwichtige spreiding over de vier woonzorgzones. Een toekomstgericht accommodatiebeleid wordt opgesteld, afgestemd op de herstructureringen inbreiding van woonwijken. Groen en water Het groen in het stedelijk gebied vervult een belangrijke functie en dient behouden te blijven. Schoon water en voldoende ruimte voor berging staan voorop naast de functionele kwaliteit van water. 27

29 Recreatie en toerisme De gemeente Heemskerk zet in op toerisme. Ontwikkelingen vinden plaats binnen de kaders van de recreatieve zonering uit het toeristisch-recreatief beleid. Nieuwe ontwikkelingen zijn mogelijk in het recreatieontwikkelingsgebied aan de oostkant van Heemskerk. Het kan daarbij zowel gaan om de realisatie van nieuwe voorzieningen als verbetering van bestaande faciliteiten. Belangrijke randvoorwaarde voor uitbreiding en nieuwvestiging is het respecteren van de bestaande landschappelijke, ecologische, cultuurhistorische en archeologische waarden in het gebied. Mobiliteit Open verbindingen met de regio voor auto en openbaar vervoer zijn essentieel voor het in stand houden van een gunstig vestigingsklimaat voor ondernemers en bewoners. Het actuele verkeersbeleid wordt uitgevoerd, waarbij het aspect duurzame mobiliteit nadrukkelijker aandacht zal krijgen. Optimalisatie van routes van buslijnen en uitbreiding van de fietsverbindingen dient uitgevoerd te worden. Milieuaspecten/duurzame ontwikkeling Milieuaspecten en duurzame ontwikkeling worden volwaardig in ontwikkelingen betrokken. Milieuhinder dient voorkomen te worden en wordt teruggedrongen waar nodig. Duurzame ontwikkeling is leidraad voor al het toekomstig handelen en uit zich in klimaatbestendige en C02- neutrale ontwikkelingen. Dit is van invloed op de ontwikkeling van woningen, bedrijven, recreatie, mobiliteit, zoetwaterwinning etc. De primaire waterkering staat in geen geval onder druk en zal ook bij klimaatveranderingen de benodigde ruimte krijgen om het veiligheidsniveau te garanderen. 3.2 Strategische visie Buitengewoon Castricum (vanuit de structuurvisie Castricum 2030) De10 kerndoelen vormen de basis van de structuurvisie. Versterken van de identiteit Het veilig stellen en versterken van de centrale kwaliteit van de gemeente Castricum. Dat wil zeggen een groene en leefbare gemeente met een reeks van wisselende landschappen en dorpen van kust tot meer met bijzondere ecologische, cultuurhistorische, geomorfologische en recreatieve waarden en potenties. Dit alles in combinatie met een veilige en behaaglijke woonomgeving, optimale voorzieningen voor alle leeftijdsgroepen, fraaie verblijfsgebieden in de dorpen en de natuur en een inspirerende omgeving voor inwoners, ondernemers en werknemers. De identiteit van de kernen Akersloot, Bakkum, Castricum, Limmen en de Woude wordt hierbij gerespecteerd. De gemeente stelt zich op als een dienstverlenende organisatie die burgerparticipatie bevordert. Realistische bevolkingsontwikkeling Een realistische bevolkingsontwikkeling in de gemeente Castricum betreft een ontwikkeling waarin vergrijzing een plaats heeft en extra aandacht is voor jongeren en starters op de woningmarkt. Leefbaarheid en de bescherming van mens, dier en milieu zijn in de gehele gemeente gewaarborgd. Er wordt gekozen voor het stabiel blijven van de bevolking. Daarom zullen nieuwe woningen aan de woningvoorraad worden toegevoegd. In Limmen kan een groot aantal woningen worden gebouwd op de locatie Zandzoom. In Castricum / Bakkum en Akersloot kan woningbouw worden gerealiseerd binnen de bestaande kernen. Gestapelde woningbouw wordt niet uitgesloten. Voor de gehele gemeente geldt dat op sommige plekken voor een betere afronding van de randen kan worden gezorgd. Bouwen aan de randen van de kernen is mogelijk. Doel van het bouwen van woningen is zorgen voor voldoende huisvesting voor bepaalde doelgroepen om daarmee ook de huidige voorzieningen voor inwoners in stand te houden. Voorwaarde bij het bouwen is dat het buitengebied open en groen blijft. Naast een nieuwbouwprogramma is uitgangspunt van het woonbeleid een integrale en gecoördineerde aanpak van de bestaande voorraad en de bestaande wijken, het creëren van een sluitend netwerk van wonen, zorg en welzijn en keuzevrijheid op de woningmarkt. 28

30 Bij uitbreiding van de woningvoorraad geeft de gemeente Castricum invulling aan het doelgroepenbeleid. Er worden daarbij vier strategieën gelijkertijd bewandeld: inzetten op doorstroming, ouderenhuisvesting, jongerenhuisvesting en starters op de woningmarkt. Kernwaarden zijn: leefbaarheid, duurzaamheid en samenwerking. Met name voor huishoudens met lagere inkomens wordt gezorgd voor een betaalbaar woningaanbod. In het totaal van de woningbouwplannen wordt gestreefd naar circa 40% sociale woningbouw. Open houden van het landelijk gebied De gemeente Castricum heeft een veelvoud aan landschappen binnen haar grenzen. Deze landschappen zijn om allerlei redenen zeer waardevol en dienen behouden te blijven. Kernwaarden als rust, stilte, duisternis, openheid en landschapsbeleving blijven behouden. Nieuwe functies kunnen de kwaliteit en de toekomst van het landelijk gebied versterken. Deze nieuwe functies dienen te worden getoetst aan het Beeldkwaliteitsplan uit de Kadernota Buitengebied. Ze moeten de identiteit van het landelijk gebied versterken. Van bebouwing in het buitengebied kan slechts in zeer beperkte mate sprake zijn. Er is voldoende capaciteit op de bestaande uitleglocaties en inbreidingslocaties in de kernen. De mogelijkheden voor beleving van het landelijk gebied verdienen versterking. Recreatieve ontwikkelingen en voorzieningen kunnen slechts dan plaatsvinden als geen zodanige aantasting van waarden plaatsvindt, waardoor essentiële zaken dreigen te verdwijnen. Een gezonde landbouw is goed voor een duurzaam beheer van het buitengebied (de polders). Er wordt ingezet op verweving van functies (bijv. natuur en landbouw) waar mogelijk, en scheiding waar nodig. Verdieping en specialisatie kan voor de ene agrariër een optie zijn, en voor de ander verbrede landbouw met een duidelijke rol daarbinnen voor het natuurbeheer en recreatie. De economische ontwikkeling van agrarische functies is niet overal verenigbaar met de gewenste natuur en landschapskwaliteiten. Ook spelen hydrologische, cultuurhistorische, archeologische, natuurhistorische en recreatieve aspecten een rol bij duurzaam beheer. De agrariërs moet ruimte worden geboden voor nevenactiviteiten om de economie van het buitengebied te versterken. Agrarisch natuurbeheer en natuurvriendelijke recreatie kunnen daarbij een belangrijke rol spelen. Ook stimulering van biologische landbouw verdient aandacht. Voor instandhouding van het landschap en de realisering van de Ecologische Hoofd Structuur zijn, naast de agrariërs, de natuurorganisaties belangrijke beheerders. Ontwikkeling van routes voor langzaam verkeer De ontwikkeling van fiets-, wandel- en waterroutes voor het faciliteren van het recreatieve gebruik van het landelijk gebied is een belangrijke ambitie. Daarnaast is het ook van belang om goede verbindingen tot stand te brengen voor veilige langzaam verkeer routes tussen de kernen. Nieuwe verbindingen worden zorgvuldig ingepast met respect voor en in aansluiting op de veranderingen rond de functies van het landelijk gebied (natuur, landbouw). Om de verkeersoverlast op het bestaande wegennet te verminderen, en om de nieuwe locaties goed te kunnen ontsluiten, zet de gemeente Castricum in op de aanleg van een nieuwe aansluiting op de A9 ten noorden van Limmen. Daarnaast moet langzaam verkeer aantrekkelijker worden en parkeren zo veel mogelijk op eigen terrein plaatsvinden bij nieuwbouwprojecten. Ook is de aanleg van ongelijkvloerse kruisingen met het spoor noodzakelijk, onder andere nabij het station in Castricum. De gemeente blijft streven naar goed openbaar vervoer. Werkgelegenheid De gemeente Castricum is vooral een woongemeente. De gemeente hecht grote waarde aan de bestaande werkgelegenheid bij de onderwijs- en zorginstellingen en op bedrijventerreinen. Groeipotentie bieden de sectoren recreatie & toerisme, zorg en zakelijke dienstverlening. De woon- werkbalans wordt meer in evenwicht gebracht door inpassing van werken aan huis en kantoorlocaties in de bestaande woonomgeving. 29

31 Aandacht voor de bestaande bedrijventerreinen is gewenst. Het ruimtegebruik op de bestaande terreinen is intensief, de groeimogelijkheden voor bedrijven binnen Castricum zijn nauwelijks aanwezig en voor drie bedrijventerreinen geldt een lichte herstructureringsopgave. Gevarieerde bedrijventerreinen en kantoorlocaties worden gestimuleerd. Instandhouden winkelvoorzieningen Het winkelcentrum Geesterduin voorziet in een belangrijke behoefte als boodschappencentrum van geheel Castricum. Door verbreding van dit centrum met maatschappelijke voorzieningen wordt de centrumpositie nog versterkt. Om de aantrekkelijkheid van het dorpscentrum als winkelgebied en uitgaansgebied te behouden zal een meer compact centrumgebied gestimuleerd worden. Voor de kernen Limmen en Akersloot is concentratie van de voorzieningen nodig voor het in stand houden ervan evenals het combineren met andere functies. Herformuleren welzijnsvoorzieningen in de kernen De voorzieningen in de kernen op het gebied van cultuur, sport en onderwijs dragen in belangrijke mate bij aan hoe burgers hun leefomgeving ervaren. Gezien de veranderende bevolkingssamenstelling is het nodig de welzijnsvoorzieningen te herformuleren en te kijken naar de concrete behoeften en mogelijkheden per kern. Hierbij moeten wonen, welzijn en zorg op dorps- en wijkniveau in samenhang worden bekeken. Cultuur krijgt extra aandacht omdat het een kwaliteitsimpuls voor de locale economie kan betekenen als het wordt verbonden aan recreatie en toerisme. Realiseren van een duurzame omgeving Het realiseren van een duurzame omgeving wordt gedaan door een wijze van plannen, bestemmen, ontwerpen, bouwen, inrichten en beheren van de gebouwde omgeving te hanteren die primair gericht is op het bevorderen van een aantrekkelijke en gezonde omgeving om in te wonen en werken. Deze moet in evenwicht zijn met de belangen van milieu en economie, zowel hier en nu als elders en later. Hiervoor zijn drie ambitieniveaus bepaald: basis-, plus- en topniveau. Uitwerking vindt plaats op basis van vijf thema s: materialen, water, groen, leefomgeving en energie. Castricum heeft met Noord-Holland Noord de ambitie om op termijn energieneutraal te worden. De gemeente Castricum realiseert in projecten minimaal het basisniveau en zo mogelijk het plusniveau. In projecten waarbij de gemeente zelf opdrachtgeefster is, zet ze standaard in op het bereiken van het plusniveau en zo mogelijk het topniveau. Er zal tenminste een topproject gerealiseerd worden. Water als kwaliteit benutten Bij het werken aan de waterkwantiteit en waterkwaliteit zal aansluiting worden gezocht bij de identiteit van het gebied. Daarom wordt ingezet op het zichtbaar maken van water in het landschap. Ook wordt het water breder bruikbaar gemaakt. Recreatie en natuur krijgen een volwaardige plaats in het waterbeheer. Om de ecologische waarde en de belevingswaarde van het water te vergroten wordt het water levensrijker. Het watervraagstuk is een gezamenlijke opgave en kent een regionale component. Samenwerking met meerdere partijen is daarom nodig. Duurzame en flexibele ontwikkelingsstrategie Het nastreven van een duurzaam ruimtelijk ontwikkelingsbeeld, dat geen blauwdruk is, maar inzet op een flexibele, stapsgewijze ontwikkeling met mogelijkheden voor bijsturing. De structuurvisie Buiten Gewoon Castricum bevat een meerjaren-uitvoeringsprogramma dat jaarlijkse wordt bijgesteld. De visie wordt eenmaal in de vier jaar geactualiseerd waarbij de kerndoelen indien nodig worden aangepast. Voor het buitengebied is er de Overleggroep Buitengebied Castricum, waar partijen ideeën, plannen en activiteiten met betrekking tot het buitengebied kunnen uitwisselen. 30

32 DEEL C FINANCIËLE ASPECTEN EN FEITEN OVER UITBESTEDEN EN SAMENWERKEN 31

33 Hoofdstuk 4 Schematische samenvatting deel C Oriëntatie op BUCH #) versus IJmond en Castricum versus Heemskerk Oriëntatie BUCH versus IJmond Castricum versus Heemskerk Bron *) Financiële kerngegevens (hoofdstuk 5) Meerjarig evenwicht BUCH meer dan IJmond Castricum meer dan Heemskerk FB 5 Algemene reserve per inwoner BUCH meer dan IJmond Heemskerk meer dan Castricum 2013 Weerstandscapaciteit, oordeel BUCH iets meer dan IJmond Neutraal provincie Woonlasten huishoudens, een- en BUCH hoger dan IJmond Castricum hoger dan IJmond meerpersoons OZB, woningen IJmond iets hoger dan BUCH Heemskerk iets hoger dan Castricum OZB, niet-woningen IJmond iets hoger dan BUCH Castricum iets hoger dan Heemskerk Reinigingsheffingen, een- en IJmond hoger dan BUCH Heemskerk hoger dan Castricum meerpersoons Rioolheffingen, een- en meerpersoons BUCH hoger dan IJmond Castricum hoger dan Heemskerk Uitbestede taken en Intergemeentelijke samenwerking (hoofdstuk 9) Uitbesteding aan overheden IJmond Heemskerk FB 9.1 Intergemeentelijke samenwerking Overwegend zuidelijk georiënteerd (IJmond en Zuid- Kennemerland) Heemskerk (m.u.v. vo/leerlingenvervoer, inkoop) FB 9.2 #) BUCH staat voor de gemeenten Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo. *) FB betekent Feitenboek. 32

34 Hoofdstuk 5 Vergelijking financiële kerngegevens gemeenten 2013 meerjarig wel/niet evenwicht per inwoner per inwoner 2013 (obv 2017 (obv inw. aantal inw. aantal eigen 2013) 2013) oordeel: Uitgeest wel Algemene reserve Weerstandscapaciteit gemeentelijke woonlasten OZB provincie oordeel: eenpersoonshuishouden meerpersoonshuishouden woningen niet-woningen Reinigingsheffingen eenpersoonshuishouden meerpersoonshuishouden eenpersoonshuishouden Rioolheffingen ruim voldoende redelijk ,1037% 0,3242% meerpersoo huishouden Bergen wel uitstekend redelijk - goed ,3000% 0,3200% Heiloo wel matig redelijk ,0763% 0,2057% Castricum wel voldoende redelijk ,0960% 0,3900% Heemskerk nee, 2016 en 2017 nog niet uitstekend redelijk ,0987% 0,2599% Beverwijk wel goed redelijk ,1147% 0,4072% Velsen nee, 2017 nog niet ruim voldoende redelijk ,2700% 0,4071% Gemiddeld NB Op basis van de voorgestelde begroting 2014 zal de gemeente Uitgeest in 2014 en 2015 de OZB met 10% verhogen en in 2016 en 2017 met 5%. Bronnen Meerjarige resultaten en algemene reserve: Programmabegrotingen 2014 gemeenten. Tarieven: 33

35 Hoofdstuk 6 Meerjarig evenwicht gemeente Uitgeest Op basis van de huidige (meerjaren)begroting van de gemeente Uitgeest beoordeelt de provincie de financiële situatie van Uitgeest als redelijk en kunnen we deze als gemeente op basis van de in de Begroting 2014 gestelde criteria over de weerstandscapaciteit kenschetsen als ruim voldoende. Bovenstaande behoeft echter wel enige uitleg: Wat hebben we allemaal gedaan om te komen tot een sluitende (meerjaren)begroting: De financiering van bepaalde voorzieningen, zoals het zwembad, de muziekschool, de bibliotheek worden de komende jaren al dan niet gefaseerd in zijn geheel stopgezet. Daarnaast zijn de subsidies vanaf 2014 gehalveerd. De financiering voor het onderhoud wegen en kunstwerken is nog slechts een kwart van de door de ambtelijke organisatie voorgestelde benodigde gelden. Er is nog geen rekening gehouden met extra benodigde personele capaciteit in het kader van het decentraliseren van nieuwe taken vanuit het Rijk naar de gemeente. Er is nog geen rekening gehouden met mogelijke nieuwe bezuinigingen vanuit het Rijk. De mogelijkheid dat de raad in nieuwe samenstelling na maart 2014 kiest voor (hernieuwde) financiering van bepaalde voorzieningen, de mogelijke noodzaak om (achterstallig) onderhoud uit te voeren aan wegen, gebouwen en kunstwerken, extra benodigde personele capaciteit of extra bezuinigingen vanuit het Rijk zullen al snel een aanzienlijk gat kunnen slaan in de huidige sluitende (meerjaren)begroting. 34

36 Hoofdstuk 7 BTW bij ambtelijke fusie In het geval dat Uitgeest ambtelijk fuseert met Heemskerk of Castricum verdient het aanbeveling een gemeenschappelijke regeling op te richten (niet zijnde een centrumconstructie 3 ) die de activiteiten uitvoert die voorheen werden uitgevoerd door de afzonderlijke gemeenten. De personeelsleden gaan dan over van de gemeenten naar een dienstverband bij de gemeenschappelijke regeling. De gemeenschappelijke regeling hoeft geen BTW in rekening te brengen over de diensten die het verleent aan de beide gemeenten. Wel betaalt de gemeenschappelijke regeling uiteraard BTW op inkopen die het verricht bij derden. Deze BTW kan de gemeenschappelijke regeling doorschuiven naar de twee deelnemende gemeenten, die vervolgens deze BTW kunnen claimen bij het BTW-compensatiefonds. Op deze doorschuifregeling bestaat echter een uitzondering: de activiteiten waarvoor, vóór de ambtelijke fusie, de deelnemende gemeenten ondernemer waren in fiscale zin en de gemeenschappelijke regeling dat eveneens is na de ambtelijke fusie. Voorbeelden van dergelijk ondernemerschap zijn: uitlenen van boeken door een gemeentelijke bibliotheek, leveren van bouwterrein (grondexploitatie) en inzamelen van bedrijfsvuil. Op de inkopen bij derden dient voor deze activiteiten de gemeenschappelijke regeling BTW te betalen. Vervolgens moet de gemeenschappelijke regeling over de dienstverlening aan beide gemeenten BTW in rekening brengen. Die laatstbedoelde BTW is voor de beide gemeenten aftrekbaar omdat de gemeenten in dezen ondernemer zijn. Echter de inkoop-btw die de gemeenschappelijke regeling betaalt blijft als een kostenpost drukken op de kosten van de gemeenschappelijke regeling en daarmee ook op de beide gemeenten. Het gaat bij deze uitzondering om een beperkt aantal activiteiten. Dit probleem kan worden omzeild als de gemeenschappelijke regeling een dienstverleningscontract sluit met de beide gemeenten voor een dienstverlening met één ongesplitste prestatie per gemeente. Wel moeten de gemeenten er rekening mee houden dat ook in dat geval een deel van de BTW niet kan worden doorgeschoven (gecompenseerd) of afgetrokken. Dat heeft te maken met de omstandigheid dat ook vóór de ambtelijke fusie niet 100% van de BTW compensabel, dan wel aftrekbaar was. Voor de gemeente Uitgeest is dat niet-compensabele en niet-aftrekbare deel op dit moment ongeveer 5%. Mocht op enig moment het BTW-compensatiefonds worden afgeschaft, dan kunnen gemeenten uiteraard geen BTW meer gecompenseerd krijgen, maar ook in die situatie zijn de gemeenten met een ambtelijke fusie in de vorm van een gemeenschappelijke regeling (niet zijnde een centrumconstructie) niet slechter af dan zonder ambtelijke fusie. 3 Een centrumconstructie houdt in dat een deelnemer aan de gemeenschappelijke regeling de diensten verleent aan de andere(n). Het huidige personeel van die andere gemeente(n) gaat dan over in dienst van de centrumgemeente. Een dergelijke constructie is onvoordelig, omdat het samenwerkingsverband dan BTW in rekening moet brengen (aan de deelnemende gemeente die haar personeel heeft overgedragen aan de centrumgemeente) over de gehele prestatie die het levert aan die gemeenten, dus ook over de personeelskosten van het overgedragen personeel. Het nadelig verschil met de gemeenschappelijke regeling die zelf het personeel in dienst heeft bedraagt het percentage dat verderop wordt genoemd (voor Uitgeest 5%) maal de personeelskosten (voor Aalsmeer is het nadeel ongeveer 6%, ofwel ; Amstelveen neemt daarvan de helft voor haar rekening). 35

37 Hoofdstuk 8 De algemene uitkering bij fusie Algemene uitgangspunten Onderstaande berekeningen van de Algemene uitkering uit het Gemeentefonds zijn gebaseerd op het rekenmodel algemene uitkering septembercirculaire 2013 constante prijzen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Daarbij gelden de volgende uitgangspunten: In deze berekening zijn alle mutaties uit de septembercirculaire 2013 verwerkt Voor het aantal eenheden van verdeelmaatstaven wordt voor het uitkeringsjaar 2013 gebruik gemaakt van de stand van de bevoorschotting betaalmaand september Voor de uitkeringsjaren 2014 tot en met 2018 worden de eenheden uit 2013 gebruikt waar landelijke groeifactoren op worden toegepast. Er is geen rekening gehouden met de maatstaf herindeling. Integratie- en decentralisatie uitkeringen Er is geen rekening gehouden met de effecten van het WMO-verdeelmodel of andere integratie- & decentralisatie uitkeringen (CJG e.d.). Maatstaven na fusie Een aantal maatstaven voor de fusiegemeente is niet zelf te berekenen. Deze zijn via het ministerie van BZK opgevraagd bij het CBS (deze informatie is bijgesloten). Herijking Gemeentefonds LET OP! Vanaf 2015 wordt het gemeentefonds herijkt. Hierdoor kunnen herverdeeleffecten optreden. Samenvoeging van Uitgeest en Castricum tot een nieuw te vormen gemeente (Scenario UC) Een samenvoeging van Uitgeest en Castricum leidt tot een lagere algemene uitkering van 0,5 miljoen structureel. Dit is voor 80% ( 0,4 miljoen) te verklaren door het wegvallen van 1 x de vaste voet per gemeente. De overige mutaties bedragen 0,1 miljoen nadelig. Samenvoeging van Uitgeest en Heemskerk tot een nieuw te vormen gemeente (Scenario UH) Een samenvoeging van Uitgeest en Heemskerk leidt tot een algemene uitkering die nagenoeg neutraal is ten opzichte van de som van de twee bestaande uitkeringen. In z n algemeenheid geeft de berekening van Uitgeest-Heemskerk eenzelfde beeld als Uitgeest-Castricum met uitzondering van de maatstaven klantenpotentieel lokaal en klantenpotentieel regionaal. Door de ligging van de kernen ontstaat (in het rekenmodel) een gebied met een grotere economische aantrekkingskracht. De nieuwe gemeente rubriceert hierdoor als een gemeente met meer regiofunctie waardoor extra voorzieningen nodig zijn. Het financiële effect hiervan is dusdanig voordelig dat de afnames op de overige maatstaven volledig worden gecompenseerd. Effect samenvoegings afh maatstaven UC UH vast bedrag voor iedere gemeente berekening aantal kernen bodemfactor bijstand klantenpotentieel Mutatie algemene uitkering (2013)

38 Algemene uitkering excl WMO en Integratie- & decentralisatieuitkeringen UITGEEST (450) - aantal inwoners algemene uitkering (x 1.000) Per inwoner HEEMSKERK (396) - aantal inwoners algemene uitkering (x 1.000) Per inwoner CASTRICUM (383) - aantal inwoners algemene uitkering (x 1.000) Per inwoner Fictieve gemeente UITGEEST - HEEMSKERK - aantal inwoners algemene uitkering (x 1.000) Per inwoner Verschil t.o.v. bestaande uitk (x 1.000) Fictieve gemeente UITGEEST - CASTRICUM - aantal inwoners algemene uitkering Per inwoner Verschil t.o.v. bestaande uitk (x 1.000)

39 Hoofdstuk 9 Uitbestede taken en samenwerkingsverbanden Uitgeest 9.1 Uitbestede taken Taak Activiteit Uitbesteed aan Extern georiënteerde taken: advisering Advisering Bijstand voor zelfstandigen (Bbz) Instituut voor midden- en kleinbedrijf (IMK) Gezondheid (inhuren Gemeente Heemskerk medewerker) Onderwijs Extern bureau Bouw- en woningtoezicht Drank- en horecawet Brandweerpreventietaken Regionale Uitvoeringsdienst IJmond (per 2013; Milieudienst IJmond gaat daarin op). Betreft extra taak bovenop het basispakket dat wordt uitgevoerd in samenwerking met de andere deelnemende gemeenten Extern georiënteerde taken: Belastingen Gemeente Velsen uitvoering Basisadministraties Adressen en Gemeente Velsen Gebouwen (BAG-beheer) Geo-taken Gemeente Velsen Intern georiënteerde taken: Automatisering, systeembeheer Gemeente Velsen uitvoering (bedrijfsvoering) Diverse applicatiebeheer Gemeente Velsen Administratie Sociale Zaken Gemeente Velsen Verzekeringen Extern bureau Salarisadministratie Extern bureau (Xcent) 38

40 9.2 Samenwerkingsverbanden Taak Samenwerkingsverband Activiteiten Partners van Uitgeest in de samenwerking/regio Veiligheid en Veiligheidsregio 1. Veiligheid: brandweerzorg, Beverwijk, Bloemendaal, Haarlem, gezondheid Kennemerland geneeskundige hulpverlening, Haarlemmermeer, Haarlemmerliede rampen- en crisisbestrijding, beheer en Spaarnwoude, meldkamer Heemskerk, Heemstede, Velsen, 2. Uitvoeren Wet Publieke Zandvoort (IJmond + Zuid- Gezondheidszorg (GGD) Kennemerland) Vluchtelingenwerk Contact onderhouden met en verlenen Beverwijk, Heemskerk van subsidie aan de organisatie die de (centrumgemeente) en Castricum maatschappelijke begeleiding van (IJmond Velsen + Castricum) vluchtelingen verzorgt (Inova) Centrum voor Jeugd en Samen coördineren van instellingen op Beverwijk, Heemskerk, Velsen Gezin (CJG) het gebied van jeugd en gezin ten (IJmond) behoeve van een samenhangend aanbod Transitie Jeugdzorg Samen de nieuwe taak jeugdzorg Beverwijk, Heemskerk, Velsen vormgeven (IJmond) Voor intensieve jeugdzorg ook: regio Zuid-Kennemerland en Haarlemmermeer (IJmond + Zuid- Kennemerland) Vorm/model (Voor toelichting op modellen: zie hoofdstuk 2 GR betekent: gemeenschappelijke regeling) GR (verplicht voor veiligheid) (klassiek model) Centrum-gemeenteconstructie. Niet formeel vastgelegd. Informeel verband (Netwerkmodel) Informeel verband (Netwerkmodel) Keuzevrijheid Uitgeest voor regio-indeling wettelijk beperkt? Ja (voor Veiligheid) Nee Nee Nee 39

41 Transitie AWBZ Samen de nieuwe taak begeleiding en verzorging vormgeven Beverwijk, Heemskerk, Velsen (IJmond) en deels ook: regio Zuid- Kennemerland (IJmond + Zuid- Kennemerland) Informeel verband (Netwerkmodel) Nee Sociaal beleid Regionale sociale agenda De agenda bevat kaders voor gezamenlijke subsidieaanvragen bij de provincie. Binnen deze agenda lopen projecten, zoals: vrijwillige inzet communicatie kanteling Wmo versterken eigen netwerk cliënt lokale inloopvoorziening Beverwijk, Heemskerk, Velsen (IJmond) Informeel verband (Netwerkmodel) Nee Collectief vraagafhankelijk vervoer Realiseren en onderhouden van de OVtaxi Diverse gemeenten in IJmond en Zuid-Kennemerland (IJmond + Zuid- Kennemerland) Informeel verband (Netwerkmodel) Nee Onderwijs Intergemeentelijke stichting Openbaar onderwijs (ISOBraad) Bestuur openbaar basisonderwijs Bergen, Castricum, Graft-De Rijp, Heiloo, Schermer (BUCH + Noord- Kennemerland-Oost) en Stichting ISOB GR (klassiek model) Nee Samenwerking leerplicht/regionaal Meld- en Coördinatiepunt (RMC) Meld- en coördinatiefunctie voortijdig schoolverlaten Beverwijk, Bloemendaal, Haarlem, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Heemskerk, Heemstede, Velsen, Zandvoort (IJmond + Zuid-Kennemerland) GR (klassiek model) Ja Passend onderwijs Samen afspraken maken met onderwijsinstellingen over het borgen van passend onderwijs Beverwijk, Heemskerk, Velsen (IJmond) en Castricum Informeel verband (Netwerkmodel) Ja 40

42 Leerlingenvervoer Samen aanbesteden Beverwijk, Castricum, Heemskerk (IJmond Velsen + Castricum), mogelijk uit te breiden met Middenen Zuid-Kennemerland (Velsen en Zuid-Kennemerland) Werk en Sociaal Sociale werkvoorziening en re-integratie Beverwijk, Heemskerk, Velsen inkomen werkvoorzieningschap de bijstand (IJmond) Meergroep/ IJmond werkt! Participatiewet Samen de nieuwe de integratie van Beverwijk, Heemskerk, Velsen bestaande taken sociale werkvoorziening (IJmond) en re-integratie en de nieuwe taak Wajong vormgeven Cultuur Bibliotheek IJmond-Noord Exploiteren bibliotheek Beverwijk, Heemskerk (IJmond Velsen), bibliotheek Recreatie Recreatieschap Alkmaarder- Waterrecreatie Provincie NH, Alkmaar, Beverwijk, en Uitgeestermeer (RAUM) Castricum, Heemskerk, Heiloo, Zaanstad (deel IJmond + deel BUCH + overig) Informeel verband (Netwerkmodel) GR (klassiek model) Binnen IJmond werkt!, dus GR (klassiek model) Overeenkomst (op 28 juni 2013 opgezegd, met gevolg per juli 2014 de subsidie in 4 jaar wordt afgebouwd tot nul) (Netwerk-model) GR (klassiek model) Nee Nee Nee Nee Nee 41

43 Milieu Economie en ruimte Regionale Uitvoeringsdienst IJmond (per 2013; Milieudienst IJmond gaat daarin op) Loket voor vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) op het gebied van milieu (het Basistakenpakket) Beverwijk, Heemskerk, Velsen + Haarlem, Landsmeer, Waterland, Wormerland (IJmond + overig) GR (klassiek model) Vuilverbrandingsinstallatie Aandeelhouderschap uitvoeren in HVC Alkmaar, Castricum, Graft-De Rijp, GR Alkmaar (afval- en energienutsbedrijf van 54 Heerhugowaard, Heiloo, Hollandse (klassiek model) aandeelhoudende gemeenten en Kroon, Langedijk, Schagen, waterschappen in NH, ZH, Flevoland en Schermer, Wormerland (deel BUCH + Friesland) deel Noord-Kennemerland + overig) Sanering buitengebied Beheer en onderhoud afwatersystemen Hoogheemraadschap HNK GR (klassiek model) Schadeschap Luchthaven Behandeling verzoeken om Ministerie van I&M, provincie NH, GR Schiphol schadevergoeding (vooral van hoogheemraadschap Rijnland en 22 (klassiek model) huiseigenaren) (deel)gemeenten rond de luchthaven Regionaal Economisch Haven en industrie, bedrijventerreinen, Beverwijk, Heemskerk, Velsen Overeenkomst voor 3 Bureau recreatie en toerisme, detailhandel en (IJmond) jaar vanaf medio markten, horeca Uitgeest heeft deze niet ondertekend, maar conformeert zich eraan voor 2013, in afwachting van besluitvorming over samenwerken of fusie/ herindelen (Netwerkmodel) Metropoolregio Amsterdam Vanuit een gedeelde visie werken aan 35 gemeenten, twee provincies en de Informeel verband (MRA) een krachtige, innovatieve economie, stadsregio Amsterdam (noordelijk Speelt feitelijk nog snellere verbindingen en voldoende en deel Randstad) niet voor Uitgeest aantrekkelijke ruimte voor wonen, werken (Netwerkmodel) en recreëren. Ja Nee Nee Nee Nee Nee 42

44 Bedrijfsvoering Stichting Regionaal inkoopbureau IJmond en Kennemerland (Rijk) Inkopen Beverwijk, Bloemendaal (inclusief Bennebroek), Castricum, Diemen, Heemstede, Hillegom, Lisse, Noordwijkerhout, Ouder-Amstel, Over-Gemeenten (ambtelijke samenwerking Oostzaan en Wormerland), Uithoorn, Velsen, Zandvoort (deel BUCH + deel IJmond +overig) Stichting (klassiek model) Nee 9.3 Kosten beëindigen uitbesteding van taken en samenwerkingsverbanden SAMENWERKINGS- OVEREENKOM- STEN Overeenkomst Uittreding mogelijk Periode Uittredingskosten Opmerkingen Bedragen begroting: 2013 Uitbestede taken ICT-overeenkomst - Velsen Belastingen Velsen Samenwerkingsverbanden Veiligheidsregio Kennemerland (VRK) Dienstverleningsovereenkomsten Raamovereenkomst welke in 2013 afloopt Uittreding mogelijk (bij fusie en/of meer samenwerking) maar niet i.v.m. samenwerking elders (BUCH) Geen bedragen opgenomen over opzegging. Overeenkomst eindigt 31 december Verder geen bepalingen hierover en/of nieuwe overeenkomst???? GR Nee, wettelijk per regio vastgelegd Onbepaalde tijd Geen bepalingen over kosten Overeenkomst voor in principe 5 jaar en in 2013 eindigend. Zijn diverse overeenkomsten die met elkaar samenhangen Overeenkomst eindigt Dient voor nieuwe onderhandelingen op te starten. Is echter geen tussentijdse beëindiging mogelijk, tenzij er sprake is van een fusie, regionalisering of andere wettelijke verplichtingen Nog niet bekend , , Is wettelijk geregeld , 43

45 De Meergroep / IJmond Werkt! Milieudienst IJmond (=> RUD) Openbare bibliotheek Samenwerkingsovereenkomst Jeugdgezondheidszorg Kennemerland GR GR Ja, 2 jaar na het jaar waarin is besloten mits overeenstemming is bereikt over de uittredingskosten. In het nieuwe concept geen uittreding mogelijk binnen eerste 3 jaar. Uittreding verder zie boven. Ja, 1 jaar na het jaar waarin is besloten, mits overeenstemming is over de financiële/overige gevolgen Onbepaalde tijd Onbepaalde tijd Nog niet bekend Nog niet bekend Nieuwe GR is in de maak; moet in werking treden. Is onderdeel van project nieuwe opzet IJmond Werkt! Op dit moment is de milieudienst onderwerp van de omvorming tot een Regionale Uitvoeringsdienst (RUD). Afbouwen subsidie in 4 jaar naar 0 % , , , (veranderend naar , in 2014, , in 2015, , in 2016 en , in 2017) GGD in de GR-VRK Zie VRK , Stichting IJmond Bereikbaar Convenant (B&W akkoord met voorstel) Ja, mits de activiteiten behorend bij de getekende overeenkomst m.b.t. de uitvoering worden uitgevoerd max , conform convenant Nog te ondertekenen GR 7.500, Gemeenschappelijke Regeling Schoolverzuim en Voortijdig Schoolverlaten West- Kennemerland Conceptvorm (B ) Uittreding mogelijk na besluit van college en pas 1 januari na tweede jaar volgend op jaar waarin is bekendgemaakt. Kosten o.b.v. algemeen besluit inzake nadelige effecten door uittreding Aangegaan voor onbepaalde tijd Niet bekend Dient nog ondertekend te worden. Uittreding eerste 3 jaar niet mogelijk tenzij deelnemers daar unaniem mee instemmen 7.000, Samenwerkingsverbanden zonder relatie met wel/niet uittreden = samenwerkingsverband kan worden gecontinueerd ongeacht keuze IJmond of BUCH Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer (RAUM) GR Ja, 2 jaar na het jaar waarin is besloten mits overeenstemming is bereikt over de voor te zetten verplichtingen Onbepaalde tijd Nog niet bekend , Bron: Gemeente Uitgeest 44

46 DEEL D STATISTIEKEN OVER GEOGRAFISCHE SITUATIE EN BEWEGINGEN VAN MENSEN EN ORGANISATIES 45

47 Hoofdstuk 10 Schematische samenvatting deel D Oriëntatie op BUCH #) versus IJmond en Castricum versus Heemskerk Oriëntatie BUCH versus IJmond Castricum versus Heemskerk Bron *) Maatschappelijke oriëntatie (hoofdstuk 11) Uitgaande arbeid Iets meer IJmond Neutraal FB 11.1 Inkomende arbeid Iets meer IJmond Neutraal FB 11.2 Inkomende en uitgaande Iets meer IJmond Iets meer Heemskerk FB 11.3 verhuizers Schoolgaande jeugd vo BUCH (Castricum) Castricum FB 11.4 Schoolgaande jeugd overig Neutraal Neutraal FB 11.4 Collectief leerlingenvervoer Iets meer IJmond Castricum FB 11.9 Winkelen Neutraal Neutraal FB 11.6 Recreëren Neutraal Neutraal FB 11.7 Huisartsenposten en ziekenhuizen IJmond Heemskerk FB 11.8 AWBZ-vervoer Meer IJmond dan BUCH Heemskerk FB 11.9 Maatschappelijk middenveld Meer IJmond dan BUCH Meer Heemskerk dan Castricum FB Bevolking (hoofdstuk 12) Inwonertal in absolute zin IJmond is groter dan BUCH Heemskerk is groter dan Castricum FB 12.1 Groei versus krimp IJmond groeit iets meer dan BUCH Heemskerk groeit, Castricum krimpt FB 12.1 en 3.2 Relatief aantal 65+ BUCH heeft relatief meer 65+ ers Castricum heeft iets meer 65+ ers FB 12.3 dan IJmond dan Heemskerk Hoog opleidingsniveau beroepsbevolking BUCH heeft hoger aandeel hoog opleidingsniveau Castricum heeft hoger aandeel hoog opleidingsniveau FB 12.4, 12.6 en Relatief aantal personen met beroepsbevolking, lager relatief beroepsbevolking, lager relatief 12.7 een uitkering aandeel personen met een aandeel personen met een uitkering Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen uitkering en hoger gemiddeld inkomen dan IJmond en hoger gemiddeld inkomen dan Heemskerk Re-integratie, Wsw, gezondheid en zorg Geven geen oriëntatie aan richting noord of zuid, maar zijn opgenomen om onderlinge verschillen te laten zien in zorgvraag door inwoners Uitgeest in verhouding tot inwoners andere gemeenten (waarvoor cijfers beschikbaar zijn) FB 12.8, 12.9 Bedrijven (hoofdstuk 13) Relatief aantal vestigingen van bedrijven naar bedrijfstakken Relatief aantal werkzame personen naar sector Er zijn betrekkelijk weinig onderscheidende factoren te zien Betrekkelijk neutraal. Castricum heeft relatief tweemaal zo veel horecabedrijven als Heemskerk en Uitgeest. Heemskerk heeft relatief tweemaal zo veel personen werkzaam in de landbouw als Castricum en Uitgeest FB 13.1 tot

48 Bodemgebruik (hoofdstuk 14) Verkeersterrein IJmond meer dan BUCH Castricum meer dan Heemskerk FB 14.1 Bebouwd terrein IJmond meer dan BUCH Neutraal Semi-bebouwd terrein IJmond meer dan BUCH Heemskerk meer dan Castricum Recreatieterrein IJmond meer dan BUCH Castricum iets meer dan Heemskerk Agrarisch terrein BUCH meer dan IJmond Castricum meer dan Heemskerk Bos en open natuurlijk terrein BUCH meer dan IJmond Castricum meer dan Heemskerk Binnenwater BUCH meer dan IJmond Castricum meer dan Heemskerk #) BUCH staat voor de gemeenten Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo. *) FB betekent Feitenboek. 47

49 Alkmaar Amsterdam Bergen (NH.) Beverwijk Castricum Haarlem Haarlemmermeer Heemskerk Heerhugowaard Heiloo Uitgeest Velsen Zaanstad Totaal samengestelde regio Totaal in Nederland Hoofdstuk 11 Maatschappelijke oriëntatie 11.1 Waar werken de inwoners van Uitgeest? De tabellen in deze en de volgende paragraaf geven weer hoeveel banen door werknemers worden vervuld, gedetailleerd naar woon- en werkregio (CBS; gegevens 2011). werk gemeente woongemeente Uitgeest Uitgeest (%) 4% 13% 0% 12% 6% 4% 3% 7% 1% 1% 19% 7% 7% 88% 100% In totaal vervullen inwoners van Uitgeest ergens in Nederland een baan. 88% van hen is werkzaam binnen de samengestelde regio, zoals zichtbaar is in de tabel en figuur. Het grootste deel is werkzaam binnen de gemeente Uitgeest zelf (19%), gevolgd door werknemers die in Amsterdam een baan vervullen (12%). Inwoners van Uitgeest zijn qua werk sterker georiënteerd op de IJmondgemeenten, bestaande uit Beverwijk (12%), Heemskerk (7%) en Velsen (7%), dan op de BUCH-gemeenten, bestaande uit Bergen (0%), Castricum (6%) en Heiloo (1%). Heerhugowaard Bergen Alkmaar Heiloo Castricum Uitgeest Heemskerk 0% 0-5% 6-10% >15% Beverwijk Zaanstad Velsen Haarlem Amsterdam Haarlemmermeer 48

50 Alkmaar Amsterdam Bergen (NH.) Beverwijk Castricum Haarlem Haarlemmermeer Heemskerk Heerhugowaard Heiloo Uitgeest Velsen Zaanstad Totaal samengestelde regio Totaal in Nederland 11.2 Waarvandaan komen de forensen die werken in Uitgeest? CBS; cijfers 2011 Woongemeente werkgemeente Uitgeest Uitgeest (%) 6% 0% 0% 6% 9% 0% 0% 9% 3% 3% 38% 3% 9% 85% 100% In totaal vervullen Nederlanders een baan in de gemeente Uitgeest. Er zijn dus meer inwoners uit Uitgeest die ergens in Nederland een baan vervullen (6.700) dan dat er Nederlanders zijn die in Uitgeest werken. De 38% inwoners uit Uitgeest in de bovenstaande tabel zijn dezelfde zijn als de 19% in de eerste tabel. De werknemers die werkzaam zijn in Uitgeest zijn voor 85% afkomstig uit de samengestelde regio zichtbaar in de tabel en figuur. Het grootste deel dat werkzaam is in Uitgeest is woonachtig in Uitgeest (38%).De omringende gemeenten Zaanstad Castricum en Heemskerk leveren vervolgens het grootste aandeel werknemers (allen 9%) Heerhugowaard Bergen Alkmaar Heiloo Castricum Uitgeest Heemskerk Beverwijk 0% 0-5% 6-10% >15% Zaanstad Velsen Haarlem Amsterdam Haarlemmermeer 49

51 Bergen (NH.) Beverwijk Castricum Heemskerk Heiloo Velsen Totaal IJmond - BUCH Totaal Nederland 11.3 Verhuisbewegingen van en naar Uitgeest Tussen gemeenten verhuisde personen, 2011 Verhuisd naar Uitgeest Verhuisd naar Uitgeest (%) 1,4% 12,1% 14,2% 19,9% 1,9% 2,4% 51,9% 100% Verhuisd uit Uitgeest Verhuisd uit Uitgeest (%) 3,6% 11,9% 11,7% 18,7% 1,3% 2,6% 49,7% 100% Bron: CBS In 2011 zijn er 422 mensen verhuisd naar Uitgeest. 219 hiervan kwamen uit de IJmond-BUCH-gemeenten. Het grootste deel van de nieuwe inwoners is afkomstig uit Heemskerk (19,9%), gevolgd door Castricum (14,2%). Verhuisd naar Uitgeest Verhuisd uit Uitgeest Bergen Bergen Heiloo Heiloo Castricum Castricum Heemskerk Uitgeest Heemskerk Uitgeest Beverwijk Velsen Beverwijk Velsen 0% 0-5% 6-10% 11-15% >15% 50

52 Afstand tot grote supermarkt Binnen 1 km Binnen 3 km Binnen 5 km Afstand tot ov. dagelijkse. levensmiddelen Binnen 1 km Binnen 3 km Binnen 5 km Afstand tot warenhuis Binnen 5 km Binnen 10 km Binnen 20 km 11.4 Waar gaan de jeugdigen naar school? Bron: Onderwijsdeelnemers/mbo_deelname11.asp Het primair onderwijs (po) leerlingen volgen vrijwel uitsluitend binnen eigen gemeente (Uitgeest) onderwijs. Het voortgezet onderwijs (vo) leerlingen uit Uitgeest volgen voornamelijk in Castricum vo. Middelbaar beroepsonderwijs (mbo) leerlingen volgen buiten IJmond- en de BUCH-gemeenten mbo. Hoger onderwijs (hbo en wo) leerlingen volgen buiten IJmond- en de BUCH-gemeenten ho. Omdat po vrijwel uitsluitend binnen Uitgeest wordt gevolgd en mbo en ho uitsluitend buiten de IJmond- en de Duinstreekgemeenten wordt gevolgd, wordt hier enkel ingezoomd op het vo. Het vo in Nederland volgt op het po en bereidt een leerling voor op het ho of het mbo. Het vo bestaat uit: Praktijkonderwijs, bedoeld voor leerlingen van 12 tot 20 jaar, zonder vaste opleidingsduur. Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo) dat 4 jaar duurt. Hoger algemeen voortgezet onderwijs (havo) dat 5 jaar duurt. Voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo) dat 6 jaar duurt Aantal leerlingen vo per schoolvestiging Het aantal leerlingen per schoolvestiging (vo) in gemeenten naar woonplaats van de leerling in 2012 (Uitgeest): 4,4% 1,7% 2,8% 10,3% 3,3% 1,6% 75,9% Alkmaar Beverwijk Castricum Heemskerk Velsen Zaanstad Overig Alkmaar Beverwijk Castricum Heemskerk Velsen Zaanstad Overig 11.6 Afstand tot supermarkten en warenhuizen Deze tabel bevat informatie over de gemiddelde afstanden tussen de inwoners van gemeenten en de dichtstbijzijnde voorzieningen in Er is ook informatie over het aantal voorzieningen binnen een bepaalde afstand. Deze gegevens worden als gemiddelde waarde over alle personen per regio gepubliceerd. km aantal aantal aantal km aantal aantal aantal km aantal aantal aantal Bergen (NH.) 1 0,9 2,4 7,2 0,6 5, ,7 6,3 0,6 5,1 12,3 Beverwijk 0,6 2,2 13,4 20,2 0, ,8 94,6 1,8 3,2 7,9 25,7 Castricum 0,7 1,6 4,6 9,3 0,6 8,8 25,1 45,5 2,1 1,4 7,1 20,2 Heemskerk 0,7 2 12,5 20,4 0,7 8,6 51,3 96,1 1,6 3,4 8,4 25,2 Heiloo 0,7 1,1 5,4 13,4 0,7 5,1 24,1 58,7 1,5 2,9 7,3 16,7 Uitgeest 0,7 1,1 3,1 12,3 0,7 4,1 12,5 55 1,4 2,1 7,7 24 Velsen 0,6 1,7 6,9 14,6 0,5 9, ,8 1,5 2,3 8,3 26,6 Bron: CBS 51

53 Afstand tot huisartsenpost Afstand tot ziekenhuis (incl. buitenpolikliniek) Aantal ziekenhuizen(incl. buitenpolikliniek) Aantal ziekenhuizen(incl. buitenpolikliniek) Aantal ziekenhuizen(incl. buitenpolikliniek) Afstand tot ziekenhuis(excl. buitenpolikliniek) Aantal ziekenhuizen(excl. buitenpolikliniek) Aantal ziekenhuizen(excl. buitenpolikliniek) Aantal ziekenhuizen(excl. buitenpolikliniek) Afstand tot zwembad Afstand tot bioscoop Bioscoop Binnen 5 km Bioscoop Binnen 10 km Bioscoop Binnen 20 km Afstand tot sauna Afstand tot zonnebank Afstand tot attractie Attractie Binnen 10 km Attractie Binnen 20 km Attractie Binnen 50 km 11.7 Afstand tot recreatieve voorzieningen Cijfers 2012 km km aantal aantal aantal km km km aantal aantal aantal Bergen (NH.) 4,9 7,9 0,1 1,6 4,8 8,7 7,3 6 2,6 7,9 23 Beverwijk 1,8 2, ,8 3,8 1,6 6,2 1,9 4,4 29,6 Castricum 2,8 2,7 0,8 2,2 6,7 5,1 2,2 5,1 1,6 6,7 26,2 Heemskerk 1,8 4,2 0, ,1 1,4 6,2 1,9 4,9 28,5 Heiloo 4,1 5,4 0, ,8 4,9 4,3 3 8,3 27 Uitgeest 4,3 4 5,1 0,5 2 8,2 5,4 3,9 2,2 1,4 5,7 28,4 Velsen 2,5 5,5 0,3 2,1 7,7 4,3 2,6 2,8 1 4,4 32,7 Bron: CBS 11.8 Afstand tot zorginstellingen Cijfers 2012 km km Binnen 5 km Binnen 10 km Binnen 20 km km Binnen 5 km Binnen 10 km Binnen 20 km Bergen (NH.) 9 8,3 0 0,8 3,6 8,3 0 0,8 1,4 Beverwijk 2,1 2,1 1,8 3,5 7,9 2,1 1 1,9 5,9 Castricum 9,7 6,9 0 2,1 6,8 8,9 0 0,9 4 Heemskerk 4,5 2 1,7 3,1 7,6 4,5 0,7 1,1 5,6 Heiloo 7,3 4,5 0, ,5 0,7 1 2 Uitgeest 7,6 4,3 0,7 3 6,7 7, ,1 Velsen 3,5 3,5 0,9 2,8 9 3,5 0,9 2,5 6,6 Bron: CBS Nabijgelegen Huisartsenposten: Zaandam: Huisartsenpost Zaanstreek Beverwijk: Huisartsenpost Beverwijk Haarlem: Huisartsenpost Kennemer Gasthuis Noord Haarlem: Huisartsenpost Kennemer Gasthuis Noord Alkmaar: Huisartsenpost Alkmaar Nabijgelegen Ziekenhuizen: Zaandam: Zaans Medisch Centrum Assendelft: Zaans Medisch Centrum Polikliniek Saendelft Beverwijk: Rode Kruis Ziekenhuis Beverwijk Heemskerk: Rode Kruis Ziekenhuis Polikliniek Heemskerk Alkmaar: Medisch Centrum Alkmaar Haarlem: Kennemer Gasthuis Noord Haarlem: Kennemer Gasthuis Zuid 4 Uitgeest heeft een zwembad binnen haar grenzen. Dit is daarom een merkwaardig getal. Het CBS zegt over de methode van waarnemen het volgende: De afstand van een bewoond adres tot het bezoekadres van een voorziening wordt bepaald. Deze afstand wordt per adres berekend over de verharde (auto)weg. Alle personen op het bewoonde adres krijgen een berekende afstand tot de dichtstbijzijnde voorziening toegewezen. Als afstand wordt de afstand via de weg tussen de twee geprojecteerde adressen op het wegennetwerk gehanteerd. De gemiddelde afstand per gebied tot een voorziening wordt berekend door het gemiddelde te nemen van de berekende afstand voor alle personen die wonen in dat gebied. De dichtstbijzijnde voorziening hoeft daarbij dus niet binnen ditzelfde gebied te liggen. LOCATUS heeft de locaties geleverd van sportvoorzieningen en recreatievoorzieningen. 52

54 11.9 Bestemmingen van AWBZ-vervoer en collectief leerlingenvervoer De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) vergoedt langdurige zorg voor mensen met een ernstige beperking. Het gaat om beperkingen door een handicap, chronische ziekte of ouderdom. AWBZ-vervoer is het vervoer van mensen met een functiebeperking van en naar een AWBZ-instelling, onder meer ten behoeve van dagbesteding. Voor Uitgeest geldt dit op 1 januari 2013 voor 35 personen. Collectief leerlingenvervoer is een vervoervoorziening voor leerlingen die zijn aangewezen op speciaal onderwijs, verstrekt op basis van godsdienst/levensbeschouwing of vanwege een beperking. Voor Uitgeest geldt dit voor 36 leerlingen (schooljaar ). Bestemmingen AWBZ-vervoer Bestemmingen collectief leerlingenvervoer Bergen Bergen Heiloo 0% 0-1% 1-5% >5% Heiloo Alkmaar 0% 0-1% 1-5% >5% Castricum Castricum Heemskerk Uitgeest Heemskerk Uitgeest Beverwijk Beverwijk Zaanstad Zaanstad Velsen Velsen Haarlem Haarlem Bron: Panteia 5 Haarlemmermeer 5 Vormgeving doelgroepenvervoer, verkenning van mogelijkheden voor de regio s Amstelland-Meerlanden en Kennemerland. 53

55 11.10 Maatschappelijk middenveld Legenda Ten zuiden van Uitgeest Ten zuiden en ten noorden van Uitgeest Ten noorden van Uitgeest Organisaties uitgenodigd voor dialoogsessie 9 januari 2013 Gebied Vestigingsplaats Bibliotheek IJmond-Noord IJmond-Noord Beverwijk Bureau Discriminatiezaken Kennemerland Kennemerland Haarlem De Meergroep IJmond Beverwijk Kerbert Dierentehuis Midden-Kennemerland IJmuiden Dijk en Duin Midden-Kennemerland, Zaanstreek- Castricum Waterland Heliomare x Wijk aan Zee Hoogheemraadschap Hollands Kennemerland, Noord-Holland-Noord, Heerhugowaard Noorderkwartier Zaanstreek-Waterland Huisartsenvereniging Midden-Kennemerland Midden Kennemerland Velserbroek INOVA inburgering & re-integratie Alkmaar Beverwijk, Castricum, Heemskerk, Uitgeest Alkmaar Intergemeentelijke Stichting Openbaar Bergen, Castricum, Graft-de Rijp, Heiloo, Castricum Basisonderwijs (ISOB) Schermer en Uitgeest Jeugdgezondheidszorg Kennemerland Kennemerland Velserbroek/ Uitgeest Kennemer Wonen Alkmaar, Bergen, Castricum, Heiloo en Alkmaar Uitgeest Landschap Noord-Holland Noord-Holland Castricum MaatjeZ, centrum voor mantelzorg Beverwijk, Castricum, Heemskerk, Uitgeest Heemskerk MEE Noordwest-Holland, Regio Midden- Midden Kennemerland Heemskerk Kennemerland Milieudienst IJmond IJmond Beverwijk Recreatieschap Alkmaarder- en Alkmaar, Beverwijk, Castricum, Heemskerk, Uitgeest Uitgeestermeer Heiloo, Uitgeest, Zaanstad Socius Stichting Maatschappelijke Beverwijk, Castricum, Heemskerk, Uitgeest, Heemskerk Dienstverleners Velsen Stichting Thuiszorg gehandicapten Midden-en Zuid-Kennemerland, Haarlem (mantelzorg) Haarlemmermeer Stichting Dierenambulance Kennemerland Kennemerland Heemskerk Tabijn Alkmaar, Bergen, Broek op Langedijk, Castricum, Egmond aan Zee, Egmond- Binnen, Heemskerk, Heiloo, Sint-Pancras, Uitgeest Heemskerk Viva! Zorggroep Vuilverbrandingsinstallatie Alkmaar en Omstreken (VVI) Stichting Welzijn Beverwijk Kennemerland, Noord-Holland-Noord, Zaanstreek-Waterland Alkmaar, Bergen, Castricum, Graft-de Rijp, Harenkarspel, Heerhugowaard, Heiloo, Langedijk, Niedorp, Schermer, Uitgeest, Wormerland Velsen-Noord Alkmaar Beverwijk 54

56 Overige organisaties Gebied plaats Halt Kennemerland Kennemerland Heemstede Sport Support Haarlem en omgeving Haarlem GGD Kennemerland Kennemerland Haarlem Context Noord-Holland Castricum Alzheimer Nederland Afdeling Midden- Midden-Kennemerland Castricum Kennemerland ZONH Noord-Holland Heerhugowaard Stichting OPO IJmond IJmond Velserbroek Stichting Fedra Beverwijk, Heemskerk, Velsen Beverwijk Stichting Voortgezet Onderwijs Kennemerland Kennemerland Beverwijk Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) Kennemerland Velserbroek Stichting Welschap Beverwijk, Heemskerk Heemskerk Sportservice Kennemerland Castricum, Heemskerk Heemskerk Woon op Maat Beverwijk, Heemskerk Heemskerk De Hartekampgroep Beverwijk, Heemskerk Heemskerk SIG Midden- en Zuid Kennemerland Heemskerk Brijder Verslavingszorg x Beverwijk Rode Kruis Ziekenhuis Kennemerland Beverwijk Politie, Kennemerland, Team IJmond Noord Kennemerland Knaagdierencentrum Heiloo Noord-Holland-Noord Heiloo Stichting Welzijn Castricum Castricum Castricum SWV Midden Kennemerland (schoolmaatschappelijk werk) Beverwijk, Castricum, Heemskerk, Uitgeest Heemskerk Bron: Gemeente Uitgeest 55

57 Hoofdstuk 12 Achtergrondkenmerken bevolking Bevolkingsontwikkeling Bergen (NH) Beverwijk Castricum Heemskerk Heiloo Uitgeest Velsen Bron: CBS Bevolkingsontwikkeling indexcijfers (2003=100) Bergen (NH.) Beverwijk Castricum Heemskerk Heiloo Uitgeest Velsen Bevolkingssamenstelling naar leeftijd tot 15 jaar 15 tot 25 jaar 25 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 jaar en > totaal Bergen (NH) 8,6% 10,5% 18,1% 33,8% 28,9% 100,0% Beverwijk 12,2% 12,0% 29,5% 28,7% 17,5% 100,0% Castricum 10,1% 12,7% 20,8% 32,6% 23,8% 100,0% Heemskerk 11,1% 12,9% 24,1% 31,1% 20,8% 100,0% Heiloo 11,0% 11,0% 20,9% 31,9% 25,3% 100,0% Uitgeest 13,0% 13,3% 27,0% 30,9% 15,9% 100,0% Velsen 10,6% 13,2% 24,5% 31,8% 19,8% 100,0% Bron: CBS 56

58 Bijstand (of gerelateerd) tot 65 jaar Totaal aantal personen met een uitkering Personen met een WW-uitkering Bijstand (of gerelateerd) tot 65 jaar Totaal aantal personen met AO-uitkering Personen met een WAO-uitkering Personen met een WIA-uitkering: WGA Personen met een Wajong-uitkering Totaal bevolking (15 tot 65 jaar) Totaal beroepsbevolking 6 Totaal werkzame beroepsbevolking 7 Totaal netto arbeidsparticipatie 8 Beroepsbevolking Opleidingsniveau laag Beroepsbevolking Opleidingsniveau middel Beroepsbevolking Opleidingsniveau hoog (Beroeps)bevolking Cijfers x x x % % % % Bergen (NH) 18,8 12,4 11,9 63,3 16% 43% 40% Beverwijk 25,8 18,7 17,6 68,5 28% 46% 24% Castricum 21,4 15,1 14, % 45% 36% Heemskerk 25,1 17,7 16,7 66,5 26% 47% 26% Heiloo 11,7 8,5 8 68,9 19% 30% 51% Uitgeest 8,5 6,8 6,7 78,1 16% 47% 37% Velsen 43,7 32,9 31,4 71,7 29% 43% 26% Bron: CBS Personen met een uitkering; soort uitkering naar regio Cijfers december 2011 Bergen (NH) Beverwijk Castricum Heemskerk Heiloo Uitgeest Velsen Bron: CBS Personen met een uitkering; soort uitkering naar regio Cijfers september 2013 Bergen (NH) 254 Beverwijk 868 Castricum 227 Heemskerk 735 Heiloo 226 Uitgeest 107 Velsen 1176 Bron: gemeenten 6 Alle personen (15 tot 65 jaar) die tenminste twaalf uur per week werken, of werk hebben aanvaard waardoor ze tenminste twaalf uur per week gaan werken, of verklaren tenminste twaalf uur per week te willen werken, daarvoor beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om werk voor ten minste twaalf uur per week te vinden. 7 Personen (15 tot 65 jaar) die in gemeente wonen en betaald werk hebben van 12 uur of meer per week. 8 Het aandeel van de werkzame beroepsbevolking in de potentiële beroepsbevolking. 57

59 Totaal aantal personen met een uitkering Personen met een WW-uitkering Bijstand (of gerelateerd) tot 65 jaar Totaal aantal personen met AO-uitkering Personen met een WAO-uitkering Personen met een WIA-uitkering: WGA Personen met een Wajong-uitkering Personen met een uitkering; soort uitkering naar regio per 100 inwoners Cijfers december 2011 Bergen (NH.) 6,8 1,1 0,8 4,9 2,7 0,5 1,3 Beverwijk 9,2 1,5 2,1 5,5 3,3 0,7 1,2 Castricum 5,6 0,9 0,8 4,0 2,4 0,4 0,9 Heemskerk 7,9 1,3 1,8 4,8 2,8 0,6 1,2 Heiloo 6,6 1,1 1,0 4,6 2,6 0,5 1,2 Uitgeest 5,2 1,2 0,6 3,4 2,1 0,5 0,5 Velsen 8,0 1,3 1,7 4,9 3,0 0,6 1,0 Bron: CBS Deze tabel geeft informatie over het besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (in- of exclusief studentenhuishoudens) Uitkeringsgerechtigden WAO Cijfers eind 2012 gemeente inwoners 15- WAO- 64 jaar lopend WAO percentage Bergen (NH.) ,0% Beverwijk ,6% Castricum ,6% Heemskerk ,1% Heiloo ,0% Uitgeest ,0% Velsen ,3% Bron: UWV Uitkeringsgerechtigden WAZ Cijfers eind 2012 gemeente inwoners 15- WAZ- 64 jaar lopend WAZ percentage Bergen (NH.) ,5% Beverwijk ,2% Castricum ,2% Heemskerk ,1% Heiloo ,2% Uitgeest ,3% Velsen ,2% Bron: UWV 58

60 11.20 Uitkeringsgerechtigden Wajong Cijfers eind 2012 gemeente inwoners 15- lopend Wajong- 64 jaar Wajong percentage Bergen (NH.) ,5% Beverwijk ,0% Castricum ,8% Heemskerk ,0% Heiloo ,1% Uitgeest ,9% Velsen ,7% Bron: UWV Uitkeringsgerechtigden WIA Cijfers eind 2012 gemeente inwoners 15- Lopend WIA Lopend IVA Lopend WGA 64 jaar Bergen (NH.) Beverwijk Castricum Heemskerk Heiloo Uitgeest Velsen Bron: UWV Uitkeringsgerechtigden WW Cijfers eind 2012 gemeente inwoners 15- WW- 64 jaar lopend WW percentage Bergen (NH.) ,4% Beverwijk ,7% Castricum ,0% Heemskerk ,2% Heiloo ,3% Uitgeest ,3% Velsen ,3% Bron: UWV 59

61 Aantal huishoudens Gemiddeld besteedbaar inkomen Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen Aantal huishoudens Gemiddeld besteedbaar inkomen Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen Inkomen van particuliere huishoudens Inkomen naar kenmerken en regio Particuliere huishoudens incl. studenten Particuliere huishoudens excl. studenten x euro euro x euro euro Bergen (NH) 13,6 38,8 27,4 13, ,5 Beverwijk 17, ,8 17,7 32,2 22,9 Castricum 14,6 39,9 27,4 14, ,6 Heemskerk 16,9 34,9 24,2 16, ,3 Heiloo 9,6 39,9 27,6 9,5 40,1 27,8 Uitgeest 5,2 38,4 25,7 5,1 38,7 25,9 Velsen 29,5 34,9 24,4 29,3 35,1 24,5 Bron: CBS Re-integratie IJmondgemeenten Instroom (gestarte trajecten) en Uitstroom eerste halfjaar 2013 Bron: IJmond werkt!, eerste halfjaarrapportage

62 Relatieve instroom re-integratie Instroom Aantal inwoners Relatieve instroom t.o.v. aantal inwoners Beverwijk ,98% Heemskerk ,71% Uitgeest ,37% Velsen ,69% Bron: samengesteld uit bovenstaande tabel met instroomgegevens Wachtlijsten en dienstverbanden Wsw IJmondgemeenten Wachtlijst op met cliënten die Wsw-geïndiceerd zijn, maar voor wie volgens de taakstelling nog geen arbeidsplaats beschikbaar is Wachtlijst af Pseudo wachtlijst, met cliënten met een Wsw-indicatie die momenteel niet beschikbaar zijn, voornamelijk omdat ze nog op school zitten of langer dan 13 weken ziek zijn. Wsw-dienstverbanden, inclusief detacheringen en exclusief Begeleid Werken. Bron: IJmond werkt!, eerste halfjaarrapportage Gezondheid bevolking Kennemerlandgemeenten In het najaar van 2012 heeft de GGD de gezondheidsmonitor uitgevoerd onder inwoners (19 jaar en ouder) van Kennemerland. De GGD verzamelde informatie via een vragenlijst over gezondheid, welzijn, leefgewoonten en woonomgeving. 61