Ontwikkelingen in de financiële verhouding

Transcriptie

1 Ontwikkelingen in de financiële verhouding

2 Aandelen overheidslagen in uitgaven (2012)

3 Slechts een klein deel van de belasting- en premieopbrengst gaat naar gemeenten (Bron: rapport Adviescommissie Financiële ruimte voor gemeenten)

4 Inkomstenbronnen 2016 Totaalinkomsten 56,9 miljard gemeentefonds specifieke uitkeringen gemeentelijke heffingen en belastingen onttrekkingen reserves overige middelen

5 Bestuurlijke ontwikkelingen gaan snel Decentralisatie Schaalvergroting Regionalisatie urbanisatie vs krimp Focus verschuift van publieke naar persoonsgebonden diensten Toenemende rol burgers en maatschappelijke organisaties Financiële verhoudingen lopen achter

6 Ontwikkelingen Rapport Rinnooy Kan: Bepalen betekent betalen. Brief Plasterk/Wiebes: mogelijkheden uitbreiding lokale belastingen RFV/VNG: kijk eens naar de verdeling Moties Tweede Kamer: Werkgroep Bzk Omgevingswet Wetsontwerp Veldman Afschaffen precario Voorstellen nieuwe trap op trap af Versterken lokale democratie Advies RFV: eerst de politiek dan de techniek Advies CPB: een economische blik op verevening Advies Raad van State Verkiezingsprogramma s CPB: Keuzes in Kaart

7 Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) advies Eerst de politiek, dan de techniek Financiële verhoudingen hangen af van maatschappelijke voorkeuren Eerst politieke keuzes maken Daaruit volgen gewenste financiële verhoudingen

8 Discussie gaat te vaak alleen over onderdelen Gemeentefonds Lokaal belastinggebied Specifieke uitkeringen Decentralisaties Maar: een hangt met ander samen - partiële analyse werkt niet

9 Gemeentefonds Uitkering van het Rijk, beheerd door Ministers van Financiën en Minister van BZK In 2016 bijna 28 miljard Algemene uitkering: 15,6 mld Integratie-uitkering sociaal domein: 10,0 mld Decentralisatie- en integratie-uitkeringen: 2,3 mld Besteding niet gekoppeld aan bepaald doel, maar vrij besteedbaar Groei gemeentefonds is voor het grootste deel gekoppeld aan groei rijksuitgaven

10 Onderdelen gemeentefonds % 58% 35% Algemene uitkering Decentralisatie- en Integratieuitkeringen Integratie-uitkering sociaal domein

11 Ontwikkelingen gemeentefonds Normeringssystematiek (trap op trap af) Verdeling Sociaal domein

12 Begrotingsbeleid Kabinet UITGAVENKADER 243,7 254,2 259, ,9 9,50% RIJKSBEGROTING 104,2 107,6 109,3 110,7 111,5 7,00% SOCIALE ZEKERHEID 73,3 76,9 80,2 80,9 80,9 10,30% ZORG 66,2 69, ,4 74,6 12,70%

13 Normeringssystematiek Sinds begrotingsjaar 1995 Gelijk de trap op én gelijk de trap af : ontwikkeling grootste deel van het gemeentefonds gekoppeld aan ontwikkeling rijksbegroting Vuistregel: 20% van elke euro die het Rijk extra uitgeeft gaat naar het gemeentefonds (en omgekeerd)

14 Waarom nieuwe systematiek? Instabiliteit bestaande systematiek Integratie sociaal domein (3D) in gemeentefonds (nu aparte groeiafspraken)

15 Ontwikkeling AU en groei economie 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% Nominale groei Reële groei Groei BBP

16 Stabiliteit over jaren

17 Voorkeur voor koppeling aan totale rijksuitgaven Sociaal domein goed geïndexeerd Stabielere uitkomsten door brede basis

18 Vooruitblik kabinetsformatie Centraal Planbureau: Keuzes in Kaart Opschalingskorting Apparaatskorting

19 Verdeling gemeentefonds. Verdeling gemeentefonds moet zorgen dat alle gemeenten een gelijkwaardige voorzieningencapaciteit kunnen aanbieden aan hun burgers met gelijke lasten. Rekening houden met kostenverschillen en verschillen in belastingcapaciteit. Verschillen in kosten en in belastingcapaciteit worden verevend.

20 Waarom verevenen? Geen verevening, dan grote verschillen in voorzieningenniveau en belastingdruk Sommige gemeenten hebben relatief veel klanten (schoolgaande kinderen, hulpbehoevende ouderen, ) Sommige gemeenten hebben meer fysieke kosten (slappe bodem, groot buitengebied) Belastingcapaciteit verschilt

21 Redenen om te verevenen Rechtvaardigheid gelijkwaardig voorzieningenniveau Doelmatigheid locatiekeuze Verzekering tegen regionale schokken inzakkende bedrijfstakken, krimp Maakt prestaties lokale bestuurders zichtbaar maatstafconcurrentie

22 Verdeelmaatstaven educatie bedrag 1,04 inwoners 162,25 jongeren 41,71 huishoudens met laag inkomen 230,78 leerlingen (V)SO 370,38 leerlingen VO 2.312,25 achterstandsleerlingen (drempel) 48,34 minderheden 217,62 minderheden (drempel) 220,56 extra groei leerlingen VO 256,36 extra groei jongeren 0,07 klantenpotentieel regionaal 8,59 land 8,56 binnenwater 2,95 omgevingsadressendichtheid 4.422,19 kernen

23 Verdeling algemene uitkering 2015

24 Top 5 Gemeenten euro per inwoner Laagste vijf Gemeenten Schiermonnikoog 2286 Blaricum 509 Vlieland 1959 Bloemendaal 527 Amsterdam 1553 Bunnik 565 Rotterdam 1458 Laren 576 Den Haag 1395 Son en Breugel 576 Gemiddelde uitkering per inwoner: 874

25 Discussies over verdeling Steeds meer taken op regionaal niveau uitgevoerd Hoe weet je dan de gemeentelijke kosten?? Krimp versus verstedelijking Kan verdeling prikkelen tot economische groei Verevening

26 Redenen om niet te verevenen Huishoudens en bedrijven vestigen zich op dure plekken Slappe bodem Gemeenten kunnen investeringen niet terugverdienen uit hogere woz-waarden Prikkel om te onderscheiden ontbreekt Er treden nu geen schaalvoordelen op

27

28 Veel verevenen Sociale rechtvaardigheid Weinig acceptatie voor verschillen bij persoonsgebonden voorzieningen Weinig verevenen Economische doelmatigheid Regio vanwege schaalvoordelen

29 Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) advies Eerst de politiek, dan de techniek Financiële verhoudingen hangen af van maatschappelijke voorkeuren Eerst politieke keuzes maken Daaruit volgen gewenste financiële verhoudingen HOE??

30

31 Financiële verhoudingen hangen af van maatschappelijke voorkeuren Door beslissen, betalen en genieten in één hand te leggen Wie bepaalt, betaalt Samen leven, samen beslissen, samen betalen Dus niet winkelen met andermans portemonnee

32 Eerst de politiek dan de techniek: Beslisboom Weinig beleidsvrijheid Veel verevenen Weinig verevenen Veel beleidsvrijheid

33 Keuzes gemaakt: financiële verhoudingen volgen Bron: Rfv: Eerst de politiek, dan de techniek

34 Uitbreiding belastinggebied Ingezetenenheffing Onroerende zaakbelasting voor gebruikers woningen

35 Ingezetenenheffing Aantal huishoudens 7,7 miljoen Aantal miljoen Voorbeeld: Elke miljard extra ingezetenenheffing kost: 130 per huishouden 77 per ingezetene ouder dan 18

36 Onroerende zaakbelasting - Totale woningwaarde 2016: mln Iedere 1 miljard extra ozb : Tariefsverhoging 1000 mln / mln = 0,063% De gemiddelde woningwaarde is De extra heffing voor een gemiddelde woning is 0,063% * = 138.

37 Omvang clusters in de algemene uitkering Cluster Omvang (in miljarden) Eigen inkomsten -3,3 Werk en inkomen 1,9 Jeugd 1,0 Maatschappelijke ondersteuning 2,9 Educatie 2,1 Cultuur en ontspanning 3,3 Infrastructuur en gebiedsontwikkeling 4,2 Riolering en reiniging -0,4 Openbare orde en veiligheid 1,5 Bestuur en algemene ondersteuning 2,0 Overig 0