Langer thuis wonen in Noord Verpleging en Verzorging. Afdeling O&S Gemeente s-hertogenbosch

Transcriptie

1 Langer thuis wonen in Noord Verpleging en Verzorging Afdeling O&S Gemeente s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek November 2014

2 2

3 Samenvatting De landelijke overheid hervormt de langdurige zorg. Onderdeel van deze hervorming is de maatregel Langer thuis wonen. Alleen mensen met een hoge zorgzwaarte krijgen hun zorg voortaan gekoppeld aan verblijf in een instelling. Door de maatregel zullen mensen langer thuis blijven wonen. In dit onderzoek worden op basis van een aantal aannames de effecten van de maatregel Langer thuis wonen op het gebied van voorzieningen, zorg en wonen gekwantificeerd voor de wijk Noord. We focussen daarbij alleen op de sector Verpleging en Verzorging. 34% meer 75-plussers in Noord De komende tien jaar zal in Noord alleen nog het aantal 65-plussers toenemen. Alle leeftijdsgroepen jonger dan 65 jaar zullen licht dalen in omvang. Vooral het aantal 75-plussers gaat toenemen, met 34%. Ouderen wonen langer thuis Daar waar voorheen mensen met een middelzware zorg vraag instroomden in een intramurale instelling, zullen zij nu langer thuis wonen. Meer vraag naar zorg en ondersteuning in Noord Beide ontwikkelingen dragen bij aan een grotere vraag naar zorg en ondersteuning. Noord heeft een ruim aanbod aan zorg- en welzijnsvoorzieningen. De basiszorginfrastructuur gericht op ouderen is echter beperkt in verhouding tot het aantal ouderen. Het bieden van voldoende zorg en ondersteuning in de nabijheid van ouderen thuis verdiend de aandacht. Aanname: de helft van alle 75-plussers heeft behoefte aan enige vorm van zorg en ondersteuning in 2024 gaat het om ongeveer 870 ouderen. Opgave voor Langer thuis wonen in Noord # 75-plussers 2014 # 75-plussers 2024 Vraag 2024 Zorg en voorzieningen (+34%) plussers Opgave Minder aanbod aan beschermd wonen als gevolg van de extramuralisering Alleen ouderen met een hoge zorgzwaarte hebben in de toekomst recht op zorg met verblijf. Daardoor zal de instroom in intramurale instellingen de komende jaren afnemen. Aanname: over tien jaar vervallen alle plaatsen met ZZP1 en 2 en de helft van ZZP 3 en 4 (conform landelijke richtlijn). Daardoor zal het aanbod aan beschermd (intramuraal) wonen voor ouderen van 230 plaatsen in 2014 naar 140 plaatsen in 2024 (-40%). Toename aanbod geclusterd wonen Geclusterd wonen gaat om zelfstandig wonen waarbij de bewoner gebruik kan maken van zorg van een nabijgelegen zorgsteunpunt. Het aantal geclusterde woningen gaat toenemen doordat de vrijvallende intramurale capaciteit zal worden ingezet als geclusterd wonen. Aanname: alle vrijvallende intramurale capaciteit komt in de categorie geclusterd wonen. Het aanbod aan geclusterd wonen voor ouderen neemt toe van 220 woningen in 2014 naar 310 in 2024 (+40%). 3

4 Door geplande nieuwbouw kleine toename aanbod nultreden woningen In Noord staan ongeveer 50 nieuwe nultreden woningen gepland. Daarmee stijgt het aanbod aan nultreden woningen van 620 naar 670. Aanname: We gaan er van uit dat in 2024 een gelijk aandeel nultreden woningen beschikbaar is voor ouderen. In 2014 wordt 12% van alle nultreden woningen bewoond door 75-plussers. Daarmee ligt het potentiële aanbod in 2024 dat beschikbaar is voor de doelgroep ouderen op ongeveer 80 nultreden woningen. Meeste vraag naar geclusterd wonen Op basis van de huishoudensontwikkeling is een raming gemaakt van de toekomstige vraag naar beschermd, geclusterd en nultreden woningen. De verwachting is dat de vraag naar wonen met zorg het grootste zal zijn naar de categorie geclusterd wonen. Aanname: 124 op de plussers hebben behoefte aan beschermd wonen. In 2024 zullen er ongeveer plussers in Noord wonen. De behoefte aan beschermd wonen ligt dan op 110; 75% van alleenstaande huishoudens met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 25% aan een nultreden woning; 50% van de paren van 75 jaar en ouder met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 50% aan een nultreden woning. Potentieel tekort aan beschikbare nultreden woningen in Noord Op basis van deze aannames zou over tien jaar het aanbod aan wonen met zorg lager zijn dan de verwachte vraag. Het toekomstige aanbod beschermd en geclusterd wonen lijkt voldoende groot om aan de toekomstige vraag te voldoen. Het beschikbare aanbod aan nultreden woningen ligt lager dan de verwachte vraag. Opgave beschermd, geclusterd en nultreden woningen Vraag 2024 Aanbod 2024 Opgave Beschermd wonen Geclusterd wonen Nultreden woningen Totaal

5 Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Inhoudsopgave Inleiding Aanleiding: hervorming langdurige zorg Doel onderzoek Uitgangspunten onderzoek Langer thuis wonen Definities Leeswijzer Huidige en toekomstige situatie in Noord Bevolking Voorzieningen Zorg Wonen Aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen in Ontwikkelingen aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen Ontwikkelingen vraag beschermd, geclusterd en nultreden woningen Opgave Langer thuis wonen in Noord Bijlage 1: Basistabellen bevolking en zorggebruik Bijlage 2: Literatuur

6 1. Inleiding 1.1 Aanleiding: hervorming langdurige zorg De landelijke overheid hervormt de langdurige zorg. Onderdeel van deze hervorming is de maatregel Langer thuis wonen. Alleen mensen met een hoge zorgzwaarte krijgen hun zorg voortaan gekoppeld aan verblijf in een instelling. Door de maatregel zullen mensen langer thuis blijven wonen. De maatregel Langer thuis wonen zal de komende jaren de nodige gevolgen hebben voor inwoners van s-hertogenbosch, de gemeente en zorginstellingen. Daarom wil de gemeente s-hertogenbosch inzicht krijgen in de aanwezigheid en spreiding van vormen van wonen met zorg en welzijn en zorgvoorzieningen in wijken. 1.2 Doel onderzoek Het doel van dit onderzoek is het in kaart brengen van kenmerken van de woningvoorraad, zorgvastgoed, collectieve zorgvoorzieningen en sociaal-demografische kenmerken van bewoners op stedelijk en wijkniveau. Daarnaast maken we ook een doorkijk naar Hoe ontwikkelt de bevolking zich en welke gevolgen heeft dat voor de vraag naar wonen met zorg en welzijn? Tot slot onderzoeken we in hoeverre het toekomstige aanbod aansluit bij de vraag. In 2013 is de pilot voor het onderzoek Langer thuis wonen Zuidoost uitgevoerd. De in deze pilot ontwikkelde aanpak bleek een goed hulpmiddel voor het matchen van vraag en aanbod op het gebied van wonen en zorg. Daarom is in 2014 besloten om voor iedere wijk in s-hertogenbosch een vergelijkbaar onderzoek uit te voeren. Dit is het rapport van Noord voor de sector Verpleging en Verzorging. 1.3 Uitgangspunten onderzoek Langer thuis wonen Kern van de maatregel Langer thuis wonen is dat mensen met een lichtere zorgzwaarte geen indicatie meer krijgen voor verblijf in een zorginstelling. Deze paragraaf beschrijft de belangrijkste definities en uitgangspunten van het onderzoek. Indicaties en zorgzwaartepakketten Om zorg in combinatie met verblijf in een instelling te krijgen, heeft iemand een indicatie nodig. Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) bepaalt of iemand een indicatie krijgt. Het zorgzwaartepakket (ZZP) beschrijft welke ondersteuning of zorg iemand nodig heeft. Hoe hoger de ZZP hoe intensiever de zorgvraag. Met ingang van 2014 zijn de ZZP1 tot en met 3 komen te vervallen. Mensen die een nieuwe indicatie krijgen met een dergelijke zorgzwaarte hebben geen recht meer op zorg gekoppeld aan verblijf in een instelling. Met andere woorden, zij hebben geen recht meer op een plaats in een verzorgingshuis of verpleeghuis. 6

7 Zorggebruik en persoonskenmerken TNO heeft onderzocht welke relaties er bestaan tussen persoonskenmerken, gezondheid en het gebruik van zorg en ondersteuning. Persoonskenmerken die vooral bepalend zijn voor het gebruik van zorg zijn: hoe ouder men is, hoe vaker men zorg gebruikt; alleenstaanden hebben vaker te maken met beperkingen dan mensen die samenwonen; huishoudens met een hoger inkomen of eigenaar-bewoners maken vaker gebruik van particuliere zorg; vanaf het 70 ste levensjaar neemt het eigenwoningbezit af; thuiszorg is het voornaamste zorgproduct; op hogere leeftijd wil men liever niet verhuizen; als men toch verhuist hangt dit mogelijk samen met het huidige of verwachte zorggebruik en de behoefte aan meer voorzieningen in de nabijheid (Post et al, 2012). 1.4 Definities In deze paragraaf staan de belangrijkste definities die gebruikt zijn in het onderzoek Langer thuis wonen: Wetten en beleid AWBZ Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten betaalt de langdurige zorg voor ouderen, chronisch zieken en gehandicapten. Wmo Wet Maatschappelijke Ondersteuning regelt dat mensen met een beperking ondersteuning kunnen krijgen. De gemeente voert de Wmo uit. Langer thuis wonen Dit is een maatregel van de landelijke overheid. Alleen mensen met een hoge zorgzwaarte krijgen hun zorg gekoppeld aan verblijf in een instelling. Dat betekent dat de bewoner één rekening krijgt, waarin geen onderscheid te maken is tussen de kosten voor de woning en de kosten voor de zorg. ZZP Een zorgzwaartepakket beschrijft welke ondersteuning of zorg iemand nodig heeft. Hoe hoger de ZZP, hoe intensiever de zorgvraag. Woonvormen (vastgoed) Beschermd wonen (intramuraal wonen) Betreft wonen in een instelling. Hier is 24 uur per dag zorg aanwezig. Voorbeelden zijn verpleeghuizen of kleinschalige woonprojecten voor dementerende ouderen. Beschermd wonen wordt gefinancierd vanuit de AWBZ. Geclusterd wonen (extramuraal wonen met zorg op afroep) Dit zijn zelfstandige woningen waarbij de bewoner gebruik kan maken van verpleging of verzorging van een nabijgelegen zorgsteunpunt. Voorbeelden zijn seniorenplus woningen, aanleunwoningen, inleunwoningen en zorgwoningen. Nultreden woningen Dit zijn zelfstandige woningen met diverse kenmerken waardoor ze meer geschikt zijn voor ouderen dan reguliere woningen. De voordeur is zonder trap bereikbaar. In de woning zijn de hoofdvertrekken (woonkamer, slaapkamer, douche/wc en keuken) zonder traplopen te bereiken. Voorbeelden zijn galerijflats met lift, bungalows of ingrijpend aangepaste woningen. 7

8 Overige definities Vergrijzing Is een maat waarin het aantal 65-plussers wordt afgezet tegen de productieve bevolking (20-64 jarigen). In een gebied waar de vergrijzing hoog is, zijn er dus veel 65-plussers in vergelijking tot het aantal jarigen. Basiszorginfrastructuur Alle gebouwen waarin zorg en welzijnsdiensten worden geleverd door organisaties én die toegankelijk zijn voor bewoners uit de wijk / stad. Het gebouw moet een ontmoetingsfunctie hebben en er moet enige vorm van zorg of welzijnsdienst worden verleend. Bijvoorbeeld een wijkplein waar bewoners samen koffie kunnen drinken en waar de Wmo-consulent spreekuur houdt. Zorg en ondersteuning Alle mogelijke vormen van zorg en ondersteuning die geleverd worden aan inwoners van s- Hertogenbosch die hulp nodig hebben om zelfstandig te kunnen wonen. Dit kan variëren van verpleegzorg, budgetbegeleiding tot het halen van een boodschap. Door de bezuinigingen zal er deels een verschuiving plaatsvinden van hulp door professionals naar hulp door vrijwilligers en mantelzorgers. 1.5 Leeswijzer Hoofdstuk twee schetst de huidige stand van zaken in Noord op het gebied van de bevolking, voorzieningen, zorg(gebruik) en wonen. Daarnaast worden de verwachte ontwikkelingen voor de komende 10 jaar beschreven. Het laatste hoofdstuk kijkt in hoeverre toekomstige vraag en aanbod overeen komen. 8

9 2. Huidige en toekomstige situatie in Noord In dit hoofdstuk komen de ontwikkelingen op het gebied van bevolking, voorzieningen, zorggebruik en wonen aan bod. Het gaat om de ontwikkeling op wijkniveau. Daar waar grote afwijkingen zijn per buurt, worden die toegelicht. 2.1 Bevolking Meeste alleenstaande 75-plussers in De Rompert en De Buitenpepers Na de wijk West, wonen in Noord de meeste inwoners van s-hertogenbosch. Eén op de veertien inwoners in 75 jaar op ouder. Dat is gelijk aan het stedelijke gemiddelde. De meeste alleenstaande ouderen wonen in De Rompert en De Buitenpepers. In beide buurten bestaat ruim 70% van alle 75- plus huishoudens uit één persoon. In Orthen en de Sprookjesbuurt is dit het laagste, namelijk 53% en 54%. In de bijlage zijn extra tabellen opgenomen over de bevolkingssamenstelling in Noord. Alle leeftijdsgroepen zijn in Noord goed vertegenwoordigd. Het inwoneraantal is al enige jaren constant en zal ook de komende tien jaar ongeveer gelijk blijven. De bevolkingssamenstelling gaat wel veranderen. De leeftijdsgroep jaar gaat wat afnemen. Het aantal ouderen neemt toe. Over tien jaar zullen er 34% meer 75-plussers in Noord wonen. Bevolking Noord constant, 34% meer 75-plussers leeftijd 85 eo Mannen Vrouwen 9

10 75 jaar of ouder jonger dan 75 jaar Steeds meer eenpersoons huishoudens, onder 75-plussers juist relatief meer paren Naast een verandering in leeftijdssamenstelling, zal ook de huishoudsamenstelling veranderen. Er komen steeds meer eenpersoonshuishoudens. Anno 2014 bestaat 34% van alle huishoudens in Noord uit één persoon. Over tien jaar zal dat aandeel oplopen tot 36%. Het totale aantal huishoudens van 75 jaar en ouder zal met 32% toenemen. Door de toegenomen levensverwachting zullen er relatief meer paren van 75 jaar en ouder zijn. Het aantal oude paren neemt met 49% toe. Het aantal alleenstaande 75-plussers neemt met 22% toe. Bijna een derde meer huishoudens van 75 jaar en ouder in Noord eenpersoons meerpersoons eenpersoons meerpersoons Uitgangspunt Langer thuis wonen: hoe ouder men is, hoe vaker men zorg gebruikt; alleenstaanden hebben vaker te maken met beperkingen dan mensen die samenwonen; Het aantal 75-plussers stijgt de komende tien jaar met 34%. Het aantal 75-plus paren stijgt met 49%, het aantal alleenstaande 75-plussers met 22%. Beide ontwikkelingen zullen bijdragen aan een hoger zorggebruik over tien jaar. In Orthen meeste ouderen in een koopwoning Noord heeft heel verschillende typen buurten, qua woningvoorraad en bevolkingssamenstelling. Dat zorgt voor grote verschillen in woonsituatie van oudere huishoudens. Duidelijk is te zien, dat hoe ouder men wordt, hoe vaker men in een huurwoning woont. In de buurten De Slagen, De Reit, De Hambaken en Sprookjesbuurt wonen (bijna) alle huishoudens van 75 jaar en ouder in een huurwoning. In Orthen is dit slechts 41%. 10

11 Steeds meer ouderen in koopwoning, maar huurders zijn in de meerderheid In Noord staan relatief veel huurwoningen; 58% van de totale woningvoorraad is een huurwoning. Daardoor ligt het aandeel ouderen in een koopwoning ook lager dan het stedelijk gemiddelde. Maar net als in andere wijken van s-hertogenbosch, is ook in Noord het eigenwoningbezit onder ouderen de afgelopen tien jaar toegenomen. In 2004 was 14% van alle 75-plussers in Noord eigenaarbewoner, in 2014 is dat opgelopen naar 23%. De verwachting is dat dit aandeel zal stijgen naar ongeveer 28% in In 2024 woont 28% van alle 75-plussers in een koopwoning 75 jaar e.o jaar jaar 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Uitgangspunt onderzoek Langer thuis wonen: vanaf het 70 ste levensjaar neemt het eigenwoningbezit af; op hogere leeftijd wil men liever niet verhuizen; als men toch verhuist hangt dit mogelijk samen met het huidige of verwachte zorggebruik en de behoefte aan meer voorzieningen in de nabijheid Ongeveer driekwart van alle 75-plussers in Noord woont in een huurwoning. Het aantal ouderen in een koopwoning is wel toegenomen in de afgelopen tien jaar. De verwachting is dat dit aandeel verder zal oplopen. In 2024 zal ongeveer 28% van alle 75-plussers in een koopwoning wonen en daar tot op hoge leeftijd willen blijven wonen. De verwachting is dat zij alleen zullen verhuizen als hun gezondheid zo slecht is dat zij zich thuis niet meer kunnen redden. 11

12 Grote verschillen in inkomen in Noord In Noord wonen in verhouding tot het stedelijk gemiddelde veel huishoudens met een laag inkomen. Vooral in de Muziekinstrumentenbuurt, Edelstenenbuurt en Sprookjesbuurt ligt dit aandeel hoog. Eén op de vijf huishoudens in de Muziekinstrumentenbuurt is een minima huishouden. In de buurten De Herven en De Rompert ligt het aandeel lage inkomens juist flink onder het stedelijke gemiddelde. In De Herven is nog geen één op de drieëntwintig huishoudens een minima huishouden. De verschillen in inkomen tussen de buurten van Noord zijn groot. Huishoudens naar inkomen per buurt (2011) % huishoudens met een laag inkomen gem. gestandaardiseerd hh inkomen De Buitenpepers 5,3% De Herven 4,2% De Slagen 10,8% De Haren 14,0% De Reit 10,7% De Donk 10,6% De Rompert 4,3% De Hambaken 12,5% Sprookjesbuurt 15,6% Muziekinstrumentenbuurt 20,8% Edelstenenbuurt 17,8% Orthen 5,8% Orthen west 14,3% Noord 10,4% s-hertogenbosch 8,5% Bron: RIO 2011 Uitgangspunt onderzoek Langer thuis wonen: huishoudens met een hoger inkomen of eigenaar-bewoners maken vaker gebruik van particuliere zorg Ongeveer 10% van alle huishoudens in Noord is een minima huishouden. Er zijn grote verschillen tussen de buurten in inkomen. De verwachting is dat huishoudens met een laag inkomen vaker een beroep zullen doen op zorg en ondersteuning van de gemeente. 12

13 2.2 Voorzieningen De basiszorginfrastructuur in Noord bevat twee Brede Bossche Scholen; de Hambaken en Haren, Donk en Reit. In de BBS Hambaken zitten verschillende voorzieningen. De basisschool de Duizendpoot, kinderopvang en het Wijkplein. De Brede Bossche School Haren, Donk en Reit is een multifunctionele ruimte voor jong en oud. Naast basisonderwijs organiseren vrijwilligersgroepen en organisaties diverse activiteiten voor de wijkbewoners. Divers heeft een wijkwinkel De Herpen-Orthen Links. In Orthen staat het Nico Schuurmanshuis. Dit gemeenschapshuis is in 1980 opgericht en draait sinds de oprichting volledig op vrijwilligers. De activiteiten zijn vooral gericht op bewoners van Orthen. In de zorgcentra Noorderkroon en De Hooghe Clock is dagbesteding voor ouderen. Basiszorginfrastructuur Noord Voorziening Organisatie Activiteit Brede Bossche School De Hambaken Diverse organisaties, kinderopvang, Divers wijkplein en diverse activiteiten / ontmoeting Brede Bossche School Haren, Donk en Reit wijkplein en diverse activiteiten / ontmoeting Wijkwinkel De Herpen-Orthen Divers diverse activiteiten / ontmoeting Links Gemeenschapshuis Orthen Stichting Nico diverse activiteiten / ontmoeting Schuurmanshuis Noorderkroon BrabantZorg dagbesteding, psychogeriatrisch behandeling De Hooghe Clock Vivent dagbesteding De kaart op de volgende pagina geeft een overzicht van waar in 2014 de meeste 75-plussers wonen (hoe roder, hoe hoger de concentratie van 75-plussers). De rode kruisjes op de kaart staan symbool voor de intramurale instellingen, de groene kruisjes voor de basiszorginfrastructuur. 13

14 14

15 2.3 Zorg De cijfers in deze paragraaf gaan over gebruik van zorg door ouderen, maar ook door overige doelgroepen. Er zijn geen cijfers beschikbaar over het gebruik van de Wmo en extramurale AWBZ waarin onderscheid gemaakt kan worden tussen ouderen en overige doelgroepen. 7% van de inwoners in Noord maakt gebruik van Wmo, 4% van extramurale AWBZ In Noord maken in vergelijking met het stedelijk gemiddeld wat meer mensen gebruik van de Wmo en krijgen relatief veel mensen ondersteuning vanuit de AWBZ. Dit hoge percentage kan mogelijk verklaard worden door de aanwezigheid van twee woonzorgcomplexen voor ouderen. Het zijn namelijk vooral ouderen die gebruik maken van de Wmo. De helft van alle huishoudens met een Wmo voorziening is 75 jaar of ouder. Relatief hoog gebruik Wmo en extramurale AWBZ in Noord 's-hertogenbosch Zuidoost Rosmalen zuid Noord West Binnenstad Graafsepoort Muntel / Vliert Rosmalen noord Maaspoort De Groote Wielen Empel Engelen Wmo AWBZ 0% 2% 4% 6% 8% 10% % bewoners dat gebruik maakt van Wmo en/of AWBZ (2013) Toenemende aantal ouderen, toenemende vraag naar zorg en ondersteuning in Noord Hoe ouder men wordt, hoe vaker men een beroep doet op zorg en ondersteuning. Dat is ook terug te zien in het huidige Wmo gebruik. Nu maakt 7% van alle inwoners in Noord gebruik van een of meerdere Wmo voorzieningen. Van deze groep is de helft 75 jaar of ouder. Dit is in lijn met landelijk onderzoek. Dat laat zien dat het zorggebruik vanaf het 80-ste levensjaar flink toeneemt. Van de groep 90-plus maakt bijna iedereen gebruik van zorg (Post et al, 2012). Dat zal naar verwachting zo blijven. De komende tien jaar neemt het aantal ouderen toe. De verwachting is dat de vraag naar zorg en ondersteuning ook zal toenemen. 15

16 2.4 Wonen Aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen in 2014 Ruim aanbod beschermd wonen in Noord, vooral gericht op mensen met lichte zorgzwaarte Voor ouderen zijn er twee instellingen voor beschermd (intramuraal) wonen, De Hooghe Clock en Noorderkroon. De Hooghe Clock heeft 110 plaatsen voor intramurale zorg. De meeste plaatsen (70) zijn voor mensen met een lichte zorgzwaarte (ZZP 1 en 2). Daarnaast heeft De Hooghe Clock ook nog 40 plaatsen voor mensen met psychogeriatrische klachten. De Noorderkroon richt zich met name op ouderen met een zware zorgvraag. Zij hebben 90 plaatsen voor mensen met ZZP5+. Daarnaast hebben bij nog zo n 30 plaatsen voor mensen met een lichte tot middel zware zorgvraag. Beschermd (intramuraal) wonen in Noord (2014) Zuidoost Noord Rosmalen zuid Binnenstad West Graafsepoort Maaspoort Engelen Empel De Groote Wielen Rosmalen noord Muntel/Vliert ZZP1+2 ZZP3+4 ZZP5+ intramurale capaciteit

17 Ruim aanbod geclusterd wonen in Noord Vanuit De Hooghe Clock en Noorderkroon wordt zorg geleverd aan bewoners van aanliggende appartementen. Bij De Hooghe Clock zijn 180 seniorenpluswoningen. Bij Noorderkroon zijn 35 seniorenpluswoningen en 10 zorgwoningen. Geclusterd wonen in Noord (2014) Zuidoost Binnenstad Noord West Rosmalen zuid Rosmalen noord De Groote Wielen Graafsepoort Maaspoort Engelen Empel Muntel/Vliert geclusterd wonen % van alle woningen in Noord is een nultreden woning Van alle woningen in Noord is 7% een nultreden woning. Het gaat om ongeveer 620 woningen. De nultreden woningen staan verspreid over de verschillende buurten. De meeste nultreden woningen staan in de buurten De Reit en Orthen. Relatief weinig nultreden woningen in Noord (2014) 's-hertogenbosch West Graafsepoort Engelen De Groote Wielen Zuidoost Binnenstad Maaspoort Muntel/Vliert Rosmalen zuid Noord Rosmalen noord Empel 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% aandeel nultreden woningen

18 Relatief veel jongeren in nultreden woningen Ongeveer 12% van alle nultreden woningen wordt bewoond door een huishoudens van 75 jaar of ouder. Dat is wat minder dan het stedelijk gemiddelde van 18%. In Noord wonen juist wat meer jongeren (<30 jaar) in een nultreden woning. Het aanbod geclusterd wonen is voornamelijk op ouderen gericht. Dat is duidelijk terug te zien in de leeftijdsverdeling. Bijna driekwart van alle geclusterde woningen in Noord wordt bewoond door 75-plussers. geclusterd 5% 7% 3% 12% 73% tot 30 jr nultreden 16% 34% 16% 22% 12% jr jr jr 75 jr e.o. overig 9% 44% 22% 16% 8% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 18

19 2.4.2 Ontwikkelingen aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen Door de maatregel Langer thuis wonen wordt de instroom voor mensen met een lage zorgzwaarte in een instelling beperkt. In dit onderzoek gaan we er van uit dat (conform de landelijke richtlijn) over tien jaar alle plaatsen met ZZP 1 en 2 en de helft van ZZP 3 en 4 vervalt. Daardoor verdwijnen er ongeveer 90 intramurale plaatsen in Noord. Aanname: alle ZZP VV01 en 02 en de helft van ZZP VV03 en 04 worden geëxtramuraliseerd. Effect: In totaal zal de intramurale capaciteit voor de sector verpleging en verzorging in Noord afnemen van 230 plaatsen in 2014 naar 140 plaatsen in 2024 (-40%). Naast extramuralisering heeft ook nieuwbouw invloed op de ontwikkeling van het aanbod aan beschermd wonen in s-hertogenbosch. In Noord is geen geplande nieuwbouw van intramurale capaciteit. Deze ontwikkeling is gebaseerd op een aanname. Zorgorganisaties zijn druk doende om te kijken op welke manier zij hun vrijvallende capaciteit gaan inzetten. Een deel zal mogelijk toch ingezet worden voor beschermd (intramuraal) wonen. Ontwikkeling aanbod beschermd wonen in Noord Wijk 2014* 2024 Ontwikkeling Noord Noorderkroon (extramuralisering) De Hooghe Clock (extramuralisering) Totaal *aantallen afgerond op 10-tallen Bron: SO/WGZ (2014) Aanname: alle vrijvallende intramurale capaciteit komt in de categorie geclusterd wonen. Effect: Het aantal geclusterde woningen gaat toenemen. Deze groei komt volledig door de vrijvallende intramurale capaciteit die zal worden ingezet als geclusterd wonen. Het gaat om ongeveer 90 woningen. Als gevolg van de extramuralisering zal het aanbod aan geclusterd wonen voor ouderen toenemen van 220 woningen in 2014 naar 310 in Er is geen geplande nieuwbouw voor geclusterde woningen in Noord. Ontwikkeling aanbod geclusterd wonen in Noord Wijk 2014* 2024 Ontwikkeling Noord Noorderkroon (extramuralisering) De Hooghe Clock (extramuralisering) Totaal *aantallen afgerond op 10-tallen Bron: SO/WGZ (2014) 19

20 In Noord zijn plannen voor de bouw van 50 nultreden woningen. Het aanbod nultreden woningen neemt toe van 620 naar 670 woningen. In 2014 wordt 12% van alle nultreden woningen in Noord bewoond door 75-plussers. Aanname: We gaan er van uit dat in 2024 een gelijk aandeel nultreden woningen beschikbaar is voor ouderen. Effect: Daarmee ligt het potentiële aanbod in 2024 dat beschikbaar is voor de doelgroep ouderen op ongeveer 80 nultreden woningen. De onderstaande tabel geeft een samenvatting van het potentiële aanbod aan beschermd, geclusterd en nultreden woningen in Het gaat om ongeveer 530 woningen. Potentiële aanbod aan beschermd, geclusterd en nultreden woningen Beschermd Geclusterd Nultreden totaal Nultreden beschikbaar 75-plus Totaal Ontwikkelingen vraag beschermd, geclusterd en nultreden woningen Om een schatting te maken van de toekomstige vraag naar wonen met zorg, maken we gebruik van de huishoudensontwikkeling. Aanname: Voor de behoefte aan beschermd wonen maken we gebruik van de raming van het zorgkantoor. Het zorgkantoor gaat er van uit dat 124 op de plussers behoefte heeft aan beschermd wonen. Effect: In 2024 zullen er ongeveer plussers in Noord wonen. De behoefte aan beschermd wonen ligt dan op 110. Aanname: 1) de helft van de resterende huishoudens van 75 jaar en ouder maakt gebruik van zorg. Zij hebben behoefte aan zorg in combinatie met wonen. Zij zullen behoefte hebben aan een geclusterde of nultreden woning. 2) Alleenstaanden maken vaker gebruik van zorg dan oudere paren. Daarom gaan we er van uit dat 25% van alleenstaande huishoudens met zorgvraag behoefte hebben aan een nultreden woning en 75% behoefte heeft aan een geclusterde woning. Bij oudere paren ligt deze verdeling anders: 50% heeft behoefte aan een nultreden woning en 50% aan een geclusterde woning. Deze verdeling is een globale vertaling van de resultaten van het onderzoek van TNO (Post et al, 2012). 20

21 De onderstaande figuur laat zien op welke manier de toekomstige vraag naar geclusterde en nultreden woningen is bepaald. Schatting toekomstige behoefte aan beschermd, geclusterd en nultreden woningen in Noord Huishoudens van 75 jaar en ouder (1.240 in 2024) Huishoudens van 75 jaar en ouder Behoefte aan zorg (565 in 2024) 42% meerpersoonshuishouden (520) 50% behoefte aan zorg 42% meerpersoonshuishouden (240) 58% eenpersoonshuishouden (720) 58% eenpersoonshuishouden (325) beschermd wonen 124 van de plussers (110) 50% geclusterd wonen (120) 50% nultreden woningen (120) 75% geclusterd wonen (245) 25% nultreden woningen (80) Effect: Op basis van deze aannames zullen in 2024 ongeveer 110 ouderen behoefte hebben aan beschermd wonen, 365 ouderen aan geclusterd wonen en zal er een vraag zijn naar bijna 200 nultreden woningen voor ouderen. Potentiële vraag van ouderen naar beschermd, geclusterd en nultreden woningen 2024 Beschermd 110 Geclusterd 365 Nultreden 200 Totaal

22 3. Opgave Langer thuis wonen in Noord In dit laatste hoofdstuk vatten we de belangrijkste effecten van de maatregel Langer thuis wonen in Noord samen. Daarbij schetsen we een beeld van de opgave waar bewoners, gemeente en zorgpartijen in Noord de komende 10 jaar voor komen te staan. We focussen daarbij alleen op de sector Verpleging en Verzorging. Tabellen 3.1 en 3.2 geven een samenvatting van de opgave voor Noord. Een groene arcering betekent dat er geen grote opgave zal zijn. Oranje staat voor een middelgrote opgave en rood voor een grote opgave. 34% meer 75-plussers in Noord In Noord is 7% van alle inwoners 75 jaar of ouder. De komende tien jaar neemt het aantal 75-plussers met 34% toe. In 2024 is 9% van alle inwoners 75 jaar en ouder. Op de lange termijn zet deze groei verder door. In 2030 zal 10% van de bevolking 75 jaar en ouder zijn. Ouderen wonen langer thuis Daar waar voorheen mensen met een middelzware zorg vraag instroomden in een intramurale instelling, zullen zij nu langer thuis wonen. Meer vraag naar zorg en ondersteuning in Noord Beide ontwikkelingen dragen bij aan een grotere vraag naar zorg en ondersteuning. Noord heeft een ruim aanbod aan zorg- en welzijnsvoorzieningen. De basiszorginfrastructuur gericht op ouderen is echter beperkt. Het bieden van voldoende zorg en ondersteuning in de nabijheid van ouderen thuis verdiend de aandacht. Aanname: de helft van alle 75-plussers heeft behoefte aan enige vorm van zorg en ondersteuning in 2024 gaat het om ongeveer 870 ouderen. Tabel 3.1: Opgave voor Langer thuis wonen in Noord # 75-plussers 2014 # 75-plussers 2024 Vraag 2024 Zorg en ondersteuning (+34%) plussers Opgave Minder aanbod aan beschermd wonen als gevolg van de extramuralisering Alleen ouderen met een hoge zorgzwaarte hebben in de toekomst recht op zorg met verblijf. Daardoor zal de instroom in intramurale instellingen de komende jaren afnemen. Aanname: over tien jaar vervallen alle plaatsen met ZZP1 en 2 en de helft van ZZP 3 en 4. Daardoor zal het aanbod aan beschermd (intramuraal) wonen voor ouderen van 230 plaatsen in 2014 naar 140 plaatsen in 2024 (-40%). Toename aanbod geclusterd wonen Het aantal geclusterde woningen gaat toenemen. Deze toename komt doordat (een deel) van de vrijvallende intramurale capaciteit zal worden ingezet als geclusterd wonen. Aanname: alle vrijvallende intramurale capaciteit komt in de categorie geclusterd wonen. Het aanbod aan geclusterd wonen voor ouderen neemt toe van 220 woningen in 2014 naar 310 in 2024 (+40%). 22

23 Door geplande nieuwbouw kleine toename aanbod nultreden woningen In Noord staan ongeveer 50 nieuwe nultreden woningen gepland. Daarmee stijgt het aanbod aan nultreden woningen van 620 naar 670. Aanname: We gaan er van uit dat in 2024 een gelijk aandeel nultreden woningen beschikbaar is voor ouderen. In 2014 wordt 12% van alle nultreden woningen bewoond door 75-plussers. Daarmee ligt het potentiële aanbod in 2024 dat beschikbaar is voor de doelgroep ouderen op ongeveer 80 nultreden woningen. Meeste vraag naar geclusterd wonen Op basis van de huishoudensontwikkeling is een raming gemaakt van de toekomstige vraag naar beschermd, geclusterd en nultreden woningen. De verwachting is dat de vraag naar wonen met zorg het grootste zal zijn naar de categorie geclusterd wonen. Aanname: 124 op de plussers hebben behoefte aan beschermd wonen. In 2024 zullen er ongeveer plussers in Noord wonen. De behoefte aan beschermd wonen ligt dan op 110; 75% van alleenstaande huishoudens met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 25% aan een nultreden woning; 50% van de paren van 75 jaar en ouder met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 50% aan een nultreden woning. Potentieel tekort aan beschikbare nultreden woningen in Noord Op basis van deze aannames zou over tien jaar het aanbod aan wonen met zorg lager zijn dan de verwachte vraag. Het toekomstige aanbod beschermd en geclusterd wonen lijkt voldoende groot om aan de toekomstige vraag te voldoen. Het beschikbare aanbod aan nultreden woningen ligt lager dan de verwachte vraag. Tabel 3.2: Opgave beschermd, geclusterd en nultreden woningen Vraag 2024 Aanbod 2024 Opgave Beschermd wonen Geclusterd wonen Nultreden woningen Totaal

24 Bijlage 1: Basistabellen bevolking en zorggebruik Tabel B.1: Aandeel alleenstaande huishoudens van 65 jaar en ouder ( ) # huishoudens jaar waarvan alleenstaand % # huishoudens 75+ waarvan alleenstaand % Totaal aantal huishoudens De Buitenpepers % % De Herven 77 6% De Slagen % % 721 De Haren 83 45% De Reit % 65 55% 740 De Donk % De Rompert % % De Hambaken % 79 68% 549 Sprookjesbuurt % 50 54% 760 Muziekinstrumentenbuurt 67 36% Edelstenenbuurt Orthen % 96 53% 683 Orthen west Noord % % s-hertogenbosch % % Tabel B.2: Aandeel huishoudens van 65 jaar en ouder in een huurwoning (2014) # huishoudens jaar waarvan in een huurwoning % # huishoudens 75+ waarvan in een huurwoning % De Buitenpepers % % De Herven 77 0% 42 De Slagen % % De Haren 83 94% 24 De Reit % 65 95% De Donk % 35 De Rompert % % De Hambaken % 79 99% Sprookjesbuurt % % Muziekinstrumentenbuurt 67 73% 20 Edelstenenbuurt Orthen % 96 41% Orthen west Noord % % s-hertogenbosch % % Bron: databank regionale woningmarktmonitor 2014, bewerking O&S 1 Bij een celvulling van <50 wordt geen percentage gegeven. 24

25 Tabel B.3: Percentage huishoudens met één of meerdere Wmo-voorzieningen per buurt (2013) Noord Orthen west Orthen Edelstenenbuurt Muziekinstrumentenbuurt Sprookjesbuurt De Hambaken De Rompert De Donk De Reit De Haren De Slagen De Herven De Buitenpepers 4% 6% 6% stedelijk gemiddelde 10% 13% 11% 12% 13% 15% 15% 20% 9% 15% 13% 17% 0% 10% 20% 30% 40% 25

26 Bijlage 2: Literatuur Rapporten: Rossum, van Froukje, Leidelmeijer, Kees, Wever, Thierry, Ham, van den Marijke (2014), Randvoorwaarden voor extramuraal wonen bij ZZP s VV 01 t/m 04, RIGO Research, Amsterdam Post, Harry, Poulus, Co, Galen, van Jaap, Staalduinen, van Willeke (2012), Wonen, zorggebruik en verhuisgedrag van ouderen, Een kwantitatieve analyse, TNO, Soesterberg Overige bronnen: Bevolkingsprognose gemeente s-hertogenbosch , FIB, Onderzoek & Statistiek Gebruik Wmo in 2013, WeenerXL, informatie management Gebruik AWBZ in 2013, HHM, Impact analyse maatregelen AWBZ gemeente s-hertogenbosch (oktober 2013) 26