Langer thuis wonen in Zuidoost Verpleging en Verzorging. Afdeling O&S Gemeente s-hertogenbosch

Transcriptie

1 Langer thuis wonen in Zuidoost Verpleging en Verzorging Afdeling O&S Gemeente s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek Oktober 2014

2 2

3 Samenvatting De landelijke overheid hervormt de langdurige zorg. Onderdeel van deze hervorming is de maatregel Langer thuis wonen. Alleen mensen met een hoge zorgzwaarte krijgen hun zorg voortaan gekoppeld aan verblijf in een instelling. Door de maatregel zullen mensen langer thuis blijven wonen. In dit onderzoek worden op basis van een aantal aannames de effecten van de maatregel Langer thuis wonen op het gebied van voorzieningen, zorg en wonen gekwantificeerd voor de wijk Zuidoost. We focussen daarbij alleen op de sector Verpleging en Verzorging. Aantal 75-plussers constant in Zuidoost De bevolkingsopbouw van Zuidoost zal de komende 10 jaar niet sterk veranderen. Het aantal inwoners blijft min of meer gelijk. Door de nieuwbouw in De Meerendonk zal het aantal gezinnen met kinderen wat toenemen in de Zuidoost. De komende tien jaar neemt het aantal 75-plussres enigszins af in Zuidoost. Op de langere termijn (2030) neemt het aantal 75-plussers juist weer toe. Daardoor zal de vergrijzing niet veel verder doorzetten. Toch blijft Zuidoost een wijk met relatief veel ouderen. Ouderen wonen langer thuis Daar waar voorheen mensen met een middelzware zorg vraag instroomden in een intramurale instelling, zullen zij nu langer thuis wonen en mogelijk een beroep doen op collectieve (zorg)voorzieningen. Geen opgave Zuidoost voorzieningen Het aantal ouderen in Zuidoost is constant. Bovendien is er in Zuidoost een ruim aanbod aan zorg- en welzijnsvoorzieningen voor ouderen. De basiszorginfrastructuur biedt een goede basis om te voldoen aan de gelijkblijvende vraag naar zorg en ondersteuning. Aanname: de helft van alle 75-plussers heeft behoefte aan enige vorm van zorg en ondersteuning in 2024 gaat het om ongeveer 820 ouderen. Opgave voor Langer thuis wonen in Zuidoost: vraag naar zorg en ondersteuning blijft gelijk # 75-plussers 2014 # 75-plussers 2024 Vraag 2024 Zorg en ondersteuning (-5%) plussers Opgave Minder aanbod aan beschermd wonen als gevolg van de extramuralisering Alleen ouderen met een hoge zorgzwaarte hebben in de toekomst recht op zorg met verblijf. Daardoor zal de instroom in intramurale instellingen de komende jaren afnemen. Aanname: over tien jaar vervallen alle plaatsen met ZZP1 en 2 en de helft van ZZP 3 en 4 (conform landelijke richtlijn). Daardoor zal het aanbod aan beschermd (intramuraal) wonen voor ouderen van 280 plaatsen in 2014 naar 130 plaatsen in 2024 (-54%). Toename aanbod geclusterd wonen Geclusterd wonen gaat om zelfstandig wonen waarbij de bewoner gebruik kan maken van zorg van een nabijgelegen zorgsteunpunt. Het aantal geclusterde woningen gaat toenemen. Deze toename komt doordat (een deel) van de vrijvallende intramurale capaciteit zal worden ingezet als geclusterd wonen. Aanname: alle vrijvallende intramurale capaciteit komt in de categorie geclusterd wonen. Het aanbod aan geclusterd wonen voor ouderen neemt toe van 335 woningen in 2014 naar 475 in 2024 (+42%). 3

4 Aanbod nultreden woningen blijft gelijk In Zuidoost is geen geplande nieuwbouw van nultreden woningen de komende tien jaar. Het aanbod blijft gelijk met 640 woningen. Aanname: We gaan er van uit dat in 2024 een gelijk aandeel nultreden woningen beschikbaar is voor ouderen. In 2014 wordt 31% van alle nultreden woningen bewoond door 75-plussers. Daarmee ligt het potentiële aanbod in 2024 dat beschikbaar is voor de doelgroep ouderen op ongeveer 200 nultreden woningen. Meeste vraag naar geclusterd wonen Op basis van de huishoudensontwikkeling is een raming gemaakt van de toekomstige vraag naar beschermd, geclusterd en nultreden woningen. De verwachting is dat de vraag naar wonen met zorg het grootste zal zijn naar de categorie geclusterd wonen. Aanname: 124 op de plussers hebben behoefte aan beschermd wonen. In 2024 zullen er ongeveer plussers in Zuidoost wonen. De behoefte aan beschermd wonen ligt dan op 120; 75% van alleenstaande huishoudens met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 25% aan een nultreden woning; 50% van de paren van 75 jaar en ouder met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 50% aan een nultreden woning. Geen opgave wonen met zorg in Zuidoost Op basis van deze aannames zou over tien jaar het aanbod aan wonen met zorg hoger zijn dan de verwachte vraag. Door de extramuralisatie stijgt het aanbod geclusterde woningen flink. Hierdoor ontstaat voor de wijk Zuidoost zelfs een overaanbod aan geclusterde woningen. Echter, in deze cijfers is geen rekening gehouden met mogelijke herontwikkeling van de Zuiderschans. De verwachting is dat het toekomstige aanbod aan wonen met zorg voldoende groot zal zijn voor de toekomstige vraag. Er is dus geen opgave voor wonen met zorg in Zuidoost. Opgave Langer thuis wonen in Zuidoost Vraag 2024 Aanbod 2024 Opgave Beschermd wonen Geclusterd wonen Nultreden woningen Totaal

5 Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Inhoudsopgave Inleiding Aanleiding: hervorming langdurige zorg Doel onderzoek Uitgangspunten onderzoek Langer thuis wonen Definities Leeswijzer Huidige en toekomstige situatie in Zuidoost Bevolking Voorzieningen Zorg Wonen Aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen in Ontwikkelingen aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen Ontwikkelingen vraag beschermd, geclusterd en nultreden woningen Opgave Langer thuis wonen in Zuidoost Bijlage 1: Basistabellen bevolking en zorggebruik Bijlage 2: Literatuur

6 1. Inleiding 1.1 Aanleiding: hervorming langdurige zorg De landelijke overheid hervormt de langdurige zorg. Onderdeel van deze hervorming is de maatregel Langer thuis wonen. Alleen mensen met een hoge zorgzwaarte krijgen hun zorg voortaan gekoppeld aan verblijf in een instelling. Door de maatregel zullen mensen langer thuis blijven wonen. De maatregel Langer thuis wonen zal de komende jaren de nodige gevolgen hebben voor inwoners van s-hertogenbosch, de gemeente en zorginstellingen. Daarom wil de gemeente s-hertogenbosch inzicht krijgen in de aanwezigheid en spreiding van vormen van wonen met zorg en welzijn en zorgvoorzieningen in wijken. 1.2 Doel onderzoek Het doel van dit onderzoek is het in kaart brengen van kenmerken van de woningvoorraad, zorgvastgoed, collectieve zorgvoorzieningen en sociaal-demografische kenmerken van bewoners op stedelijk en wijkniveau. Daarnaast maken we ook een doorkijk naar Hoe ontwikkelt de bevolking zich en welke gevolgen heeft dat voor de vraag naar wonen met zorg en welzijn? Tot slot onderzoeken we in hoeverre het toekomstige aanbod aansluit bij de vraag. In 2013 is de pilot voor het onderzoek Langer thuis wonen Zuidoost uitgevoerd. De in deze pilot ontwikkelde aanpak bleek een goed hulpmiddel voor het matchen van vraag en aanbod op het gebied van wonen en zorg. Daarom is in 2014 besloten om voor iedere wijk in s-hertogenbosch een vergelijkbaar onderzoek uit te voeren. Dit is het geactualiseerde rapport van Zuidoost voor de sector Verpleging en Verzorging. 1.3 Uitgangspunten onderzoek Langer thuis wonen Kern van de maatregel Langer thuis wonen is dat mensen met een lichtere zorgzwaarte geen indicatie meer krijgen voor verblijf in een zorginstelling. Deze paragraaf beschrijft de belangrijkste definities en uitgangspunten van het onderzoek. Indicaties en zorgzwaartepakketten Om zorg in combinatie met verblijf in een instelling te krijgen, heeft iemand een indicatie nodig. Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) bepaalt of iemand een indicatie krijgt. Het zorgzwaartepakket (ZZP) beschrijft welke ondersteuning of zorg iemand nodig heeft. Hoe hoger de ZZP hoe intensiever de zorgvraag. Met ingang van 2014 zijn de ZZP1 tot en met 3 komen te vervallen. Mensen die een nieuwe indicatie krijgen met een dergelijke zorgzwaarte hebben geen recht meer op zorg gekoppeld aan verblijf in een instelling. Met andere woorden, zij hebben geen recht meer op een plaats in een verzorgingshuis of verpleeghuis. 6

7 Zorggebruik en persoonskenmerken TNO heeft onderzocht welke relaties er bestaan tussen persoonskenmerken, gezondheid en het gebruik van zorg en ondersteuning. Persoonskenmerken die vooral bepalend zijn voor het gebruik van zorg zijn: hoe ouder men is, hoe vaker men zorg gebruikt; alleenstaanden hebben vaker te maken met beperkingen dan mensen die samenwonen; huishoudens met een hoger inkomen of eigenaar-bewoners maken vaker gebruik van particuliere zorg; vanaf het 70 ste levensjaar neemt het eigenwoningbezit af; thuiszorg is het voornaamste zorgproduct; op hogere leeftijd wil men liever niet verhuizen; als men toch verhuist hangt dit mogelijk samen met het huidige of verwachte zorggebruik en de behoefte aan meer voorzieningen in de nabijheid (Post et al, 2012). 1.4 Definities In deze paragraaf staan de belangrijkste definities die gebruikt zijn in het onderzoek Langer thuis wonen: Wetten en beleid AWBZ Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten betaalt de langdurige zorg voor ouderen, chronisch zieken en gehandicapten. Wmo Wet Maatschappelijke Ondersteuning regelt dat mensen met een beperking ondersteuning kunnen krijgen. De gemeente voert de Wmo uit. Langer thuis wonen Dit is een maatregel van de landelijke overheid. Alleen mensen met een hoge zorgzwaarte krijgen hun zorg gekoppeld aan verblijf in een instelling. Dat betekent dat de bewoner één rekening krijgt, waarin geen onderscheid te maken is tussen de kosten voor de woning en de kosten voor de zorg. ZZP Een zorgzwaartepakket beschrijft welke ondersteuning of zorg iemand nodig heeft. Hoe hoger de ZZP, hoe intensiever de zorgvraag. Woonvormen (vastgoed) Beschermd wonen (intramuraal wonen) Betreft wonen in een instelling. Hier is 24 uur per dag zorg aanwezig. Voorbeelden zijn verpleeghuizen of kleinschalige woonprojecten voor dementerende ouderen. Beschermd wonen wordt gefinancierd vanuit de AWBZ. Geclusterd wonen (extramuraal wonen met zorg op afroep) Dit zijn zelfstandige woningen waarbij de bewoner gebruik kan maken van verpleging of verzorging van een nabijgelegen zorgsteunpunt. Voorbeelden zijn seniorenplus woningen, aanleunwoningen, inleunwoningen en zorgwoningen. Nultreden woningen Dit zijn zelfstandige woningen met diverse kenmerken waardoor ze meer geschikt zijn voor ouderen dan reguliere woningen. De voordeur is zonder trap bereikbaar. In de woning zijn de hoofdvertrekken (woonkamer, slaapkamer, douche/wc en keuken) zonder traplopen te bereiken. Voorbeelden zijn galerijflats met lift, bungalows of ingrijpend aangepaste woningen. 7

8 Overige definities Vergrijzing Is een maat waarin het aantal 65-plussers wordt afgezet tegen de productieve bevolking (20-64 jarigen). In een gebied waar de vergrijzing hoog is, zijn er dus veel 65-plussers in vergelijking tot het aantal jarigen. Basiszorginfrastructuur Alle gebouwen waarin zorg en welzijnsdiensten worden geleverd door organisaties én die toegankelijk zijn voor bewoners uit de wijk / stad. Het gebouw moet een ontmoetingsfunctie hebben en er moet enige vorm van zorg of welzijnsdienst worden verleend. Bijvoorbeeld een wijkplein waar bewoners samen koffie kunnen drinken en waar de Wmo-consulent spreekuur houdt. Zorg en ondersteuning Alle mogelijke vormen van zorg en ondersteuning die geleverd worden aan inwoners van s- Hertogenbosch die hulp nodig hebben om zelfstandig te kunnen wonen. Dit kan variëren van verpleegzorg, budgetbegeleiding tot het halen van een boodschap. Door de bezuinigingen zal er deels een verschuiving plaatsvinden van hulp door professionals naar hulp door vrijwilligers en mantelzorgers. 1.5 Leeswijzer Hoofdstuk twee schetst de huidige stand van zaken in Zuidoost op het gebied van de bevolking, voorzieningen, zorg(gebruik) en wonen. Daarnaast worden de verwachte ontwikkelingen voor de komende 10 jaar beschreven. Het laatste hoofdstuk kijkt in hoeverre toekomstige vraag en aanbod overeen komen. 8

9 2. Huidige en toekomstige situatie in Zuidoost In dit hoofdstuk komen de ontwikkelingen op het gebied van bevolking, voorzieningen, zorggebruik en wonen aan bod. Het gaat om de ontwikkeling op wijkniveau. Daar waar grote afwijkingen zijn per buurt, worden die toegelicht. 2.1 Bevolking Aantal 75-plussers constant De bevolkingsopbouw van Zuidoost zal de komende 10 jaar niet sterk veranderen 1. Het aantal inwoners blijft min of meer gelijk. Door de nieuwbouw in De Meerendonk zal het aantal gezinnen met kinderen wat toenemen in de Zuidoost. Daardoor zal de vergrijzing niet veel verder doorzetten. De komende tien jaar zal het aantal 75-plussers licht dalen. Op de langere termijn (2030) neemt dit aantal weer toe. Zuidoost blijft een wijk met relatief veel ouderen. De Grevelingen en Bazeldonk hoogste aandeel alleenstaande 75-plussers Hoe ouder men wordt, hoe vaker men alleen woont. Van alle huishoudens in de leeftijd van jaar is 45% alleenstaand in Zuidoost. Voor de groep 75-plus loopt dit op naar 69%. Dit komt meestal door het wegvallen van de partner door overlijden. Met name in de buurten Grevelingen en Bazeldonk is een hoog aandeel van alle 75-plus huishoudens alleenstaand. In de Grevelingen komt dit omdat daar het woonzorgcomplex De Grevelingen staat. Hier wonen voornamelijk alleenstaande ouderen. In de bijlage zijn extra tabellen opgenomen over de bevolkingssamenstelling in Zuidoost. Bevolkingsopbouw Zuidoost constant 85 eo Mannen Vrouwen 1 Bron: Bevolkingsprognose gemeente s-hertogenbosch

10 75 jaar of ouder jonger dan 75 jaar Afnemend aantal huishoudens van 75 jaar en ouder, relatief meer oudere paren De komende tien jaar zal het aantal huishoudens van 75 jaar en ouder met ongeveer 7% dalen. Hierin is Zuidoost uniek. In alle andere wijken van s-hertogenbosch neemt het aantal oudere huishoudens toe. Het aantal oudere paren groeit licht. Het aantal oudere alleenstaande daalt. Afname van het aantal huishoudens van 75 jaar en ouder eenpersoons meerpersoons eenpersoons meerpersoons Uitgangspunt Langer thuis wonen: hoe ouder men is, hoe vaker men zorg gebruikt; alleenstaanden hebben vaker te maken met beperkingen dan mensen die samenwonen; Het aantal 75-plussers is constant. Het aantal 75-plus paren neemt licht toe, het aantal alleenstaande 75-plussers neemt af. Beide ontwikkelingen zullen bijdragen aan een gelijkblijvend zorggebruik over tien jaar. 10

11 In Zuid wonen veel ouderen in een koopwoning In Zuidoost zijn grote verschillen tussen de buurten qua eigendomsverhouding. In Bazeldonk en de Gestelse buurt staan voornamelijk huurwoningen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de 65-plus huishoudens in die buurten bijna allemaal in een huurwoning wonen. In Zuid staan meer koopwoningen. Daar wonen verhoudingsgewijs veel 65-plussers in een koopwoning. Steeds meer ouderen in een koopwoning In 2014 woont 45% van alle 75-plus huishoudens in Zuidoost in een koopwoning. De verwachting is dat over tien jaar dit aandeel is opgelopen tot 48%. Dat is wat hoger dan het stedelijk gemiddelde (46%). In 2024 woont bijna helft 75-plus huishoudens in een koopwoning in Zuidoost 75 jaar e.o jaar jaar 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% percentage eigenaar-bewoners Uitgangspunt onderzoek Langer thuis wonen: vanaf het 70 ste levensjaar neemt het eigenwoningbezit af; op hogere leeftijd wil men liever niet verhuizen; als men toch verhuist hangt dit mogelijk samen met het huidige of verwachte zorggebruik en de behoefte aan meer voorzieningen in de nabijheid Een meerderheid van de 75-plussers woont in een huurwoning, ook over tien jaar. In 2024 zal ongeveer 48% van alle 75-plussers in Zuidoost in een koopwoning wonen en daar tot op hoge leeftijd willen blijven wonen. De verwachting is dat ouderen alleen zullen verhuizen als hun gezondheid zo slecht is dat zij zich thuis niet meer kunnen redden. 11

12 Grote inkomensverschillen tussen buurten in Zuidoost In de wijk Zuidoost is het aandeel huishoudens met een laag inkomen iets boven het stedelijke gemiddelde op 8,8%. In de buurt Zuid ligt het percentage huishoudens met een laag inkomen op 4,5%. In de Gestelse Buurt en De Bossche Pad is dit aandeel ongeveer 4 keer zo hoog. Er zijn dus grote verschillen in de financiële draagkracht van bewoners tussen de buurten in Zuidoost. Meeste huishoudens met laag inkomen in De Gestelse Buurt en De Bossche Pad % huishoudens met een laag inkomen gem. gestandaardiseerd hh inkomen Zuid 4,5% Bazeldonk 12,9% De Gestelse Buurt 20,0% De Meerendonk De Bossche Pad 17,6% Grevelingen 12,2% Aawijk zuid 7,2% Zuidoost 8,8% s-hertogenbosch 8,5% Bron: RIO 2011 Uitgangspunt onderzoek Langer thuis wonen: huishoudens met een hoger inkomen of eigenaar-bewoners maken vaker gebruik van particuliere zorg Bijna 9% van alle huishoudens in Zuidoost is een minima huishouden. Er zijn grote verschillen tussen de buurten in inkomen. In Zuid is slechts 4,5% van alle huishoudens een minima huishouden. In De Gestelse Buurt en De Bossche Pad is dit aandeel ongeveer 4 keer zo hoog. De verwachting is dat huishoudens met een laag inkomen vaker een beroep zullen doen op zorg en ondersteuning van de gemeente. 12

13 2.2 Voorzieningen De basiszorginfrastructuur in Zuidoost bevat drie wijkcentra; De Stolp, In de Roos en de BBS Nieuw Zuid. In deze wijkcentra worden veel verschillende activiteiten georganiseerd, van yoga tot computerles. In de Roos heeft een eigen lunch café. Dit is tevens een leer- en werkbedrijf voor mensen met een beperking. In Zuidoost staan drie woonzorgcentra: De Grevelingen, Zuiderschans en Park Eemwijk. In deze woonzorgcentra zijn ontmoetingsruimten waarin activiteiten plaatsvinden voor ouderen. Niet alleen de ouderen die in de instelling wonen kunnen hier gebruik van maken. Ook ouderen uit de wijk kunnen hier terecht voor de activiteiten. De Grevelingen en Zuiderschans bieden psychogeriatrische dagbehandeling aan (voor dementerende ouderen). In Park Eemwijk wordt revalidatie en dagbehandeling aangeboden. Basiszorginfrastructuur in Zuidoost (2014) organisatie dagbesteding Wijkcentrum de Stolp Stichting De Stolp diverse activiteiten / ontmoeting Wijkcentrum In de Roos Cello begeleid werken en diverse activiteiten Brede Bossche School Nieuw Zuid Diverse organisaties diverse activiteiten / ontmoeting De Grevelingen Van Neynsel psychogeriatrische behandeling Zuiderschans Van Neynsel psychogeriatrische behandeling Park Eemwijk Van Neynsel Revalidatie en dagbehandeling De kaart op de volgende pagina geeft een overzicht van waar in 2014 de meeste 75-plussers wonen (hoe roder, hoe hoger de concentratie van 75-plussers). De rode kruisjes op de kaart staan symbool voor de intramurale instellingen, de groene kruisjes voor de basiszorginfrastructuur. 13

14 14

15 2.3 Zorg De cijfers in deze paragraaf gaan over gebruik van zorg door ouderen, maar ook door overige doelgroepen. Er zijn geen cijfers beschikbaar over het gebruik van de Wmo en extramurale AWBZ waarin onderscheid gemaakt kan worden tussen ouderen en overige doelgroepen. 9% van de inwoners in Zuidoost maakt gebruik van Wmo, 5% van extramurale AWBZ In Zuidoost maakt 9% van alle inwoners gebruik van één of meerdere Wmo voorzieningen. Het gebruik van de extramurale AWBZ ligt wat lager. Dat is 5% van alle inwoners. In vergelijking met andere wijken van s-hertogenbosch maken inwoners van Zuidoost veel gebruik van Wmo of de extramurale AWBZ. Gemiddeld ligt het gebruik namelijk op respectievelijk 5% voor de Wmo en 3% voor AWBZ. Hoogste aandeel bewoners met Wmo en AWBZ in Zuidoost 's-hertogenbosch Zuidoost Rosmalen zuid Noord West Binnenstad Graafsepoort Muntel / Vliert Rosmalen noord Maaspoort De Groote Wielen Empel Engelen Wmo AWBZ 0% 2% 4% 6% 8% 10% % bewoners dat gebruik maakt van Wmo en/of AWBZ (2013) Aantal ouderen blijft gelijk, toekomstige vraag naar zorg en ondersteuning in Zuidoost ook gelijk Hoe ouder men wordt, hoe vaker men een beroep doet op zorg en ondersteuning. Dat is ook terug te zien in het huidige Wmo gebruik. Nu maakt 9% van alle inwoners in Zuidoost gebruik van een of meerdere Wmo voorzieningen. Van deze groep is twee derde 75 jaar of ouder. Dit is in lijn met landelijk onderzoek. Dat laat zien dat het zorggebruik vanaf het 80-ste levensjaar flink toeneemt. Van de groep 90-plus maakt bijna iedereen gebruik van zorg (Post et al, 2012). Dat zal naar verwachting zo blijven. De komende tien jaar is het aantal ouderen in Zuidoost constant. De verwachting is dat de vraag naar zorg en ondersteuning gelijk zal blijven. 15

16 2.4 Wonen Aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen in 2014 Ruim aanbod beschermd wonen voor ouderen Zuidoost heeft het hoogste aanbod aan beschermd wonen voor ouderen in s-hertogenbosch. In Zuidoost staan drie woonzorgcentra voor ouderen. Dit zijn de intramurale instellingen: Park Eemwijk, De Grevelingen en Zuiderschans. Samen hebben zij ongeveer 280 intramurale plaatsen voor ouderen. De Zuiderschans is een verzorgingshuis waar voornamelijk mensen met een lichte zorgzwaarte wonen (ZZP 1 en 2). De Grevelingen en Park Eemwijk zijn vooral ingericht op bewoners met een zware zorgzwaarte (ZZP 5+). Park Eemwijk heeft ook een aantal ZZP 3 en 4 plaatsen. Beschermd (intramuraal) wonen in Zuidoost (2014) Zuidoost Noord Rosmalen zuid Binnenstad West Graafsepoort Maaspoort Engelen Empel De Groote Wielen Rosmalen noord Muntel/Vliert intramurale capaciteit 2014 ZZP1+2 ZZP3+4 ZZP5+ Tijdelijk verblijf in een instelling In alle drie de woonzorgcentra zijn kamers beschikbaar voor tijdelijk verblijf (TOP-kamers). Het gaat om 4 kamers (ZZP3) waar cliënten kunnen logeren. De kosten voor verblijf zijn voor eigen rekening van de cliënt. Daarnaast zijn er 5 kamers (ZZP4) beschikbaar waar cliënten een indicatie voor nodig hebben. Dit verblijf wordt vergoed uit de AWBZ. In de Zuiderschans zijn een flexibel aantal kamers beschikbaar als TOP-kamer. In De Grevelingen is er 1 kamer beschikbaar waar mensen zowel mét als zonder indicatie tijdelijk kunnen verblijven. 16

17 Ruim aanbod (330) geclusterd wonen in Zuidoost De Grevelingen heeft ongeveer 30 inleunwoningen 2. Mensen hebben geen (CIZ) indicatie nodig om in een inleunwoning te wonen. Zij kunnen gebruik maken van de (zorg)voorzieningen van De Grevelingen. Het kan zo zijn dat alleen bewoners die daadwerkelijk (lichte) zorg nodig hebben, voorrang krijgen op bewoners die geen lichte zorg nodig hebben. Daarnaast heeft de Grevelingen 50 verzorgingsappartementen. Naast het woonzorgcomplex staan ook nog eens 105 seniorenplus woningen. Bij Park Eemwijk ligt Residentie Rivieraa. BrabantWonen verhuurt deze 50 seniorenplus woningen. De enige koopappartementen in de categorie verzorgd wonen in Zuidoost bevinden zich in de serviceflat De Pettelaar. Deze serviceflat heeft ruim 80 appartementen. Bij de Zuiderschans verhuurt Zayaz 15 seniorenplus woningen. Geclusterd wonen in Zuidoost (2014) Zuidoost Binnenstad Noord West Rosmalen zuid Rosmalen noord De Groote Wielen Graafsepoort Maaspoort Engelen Empel Muntel/Vliert geclusterd wonen Inleunwoning is een woning in een zorgcomplex die verhuurd wordt als zelfstandige woning. 17

18 11% van alle woningen in Zuidoost is een nultreden woning In Zuidoost is 11% van alle woningen een nultreden woning. Het gaat om zo n 640 woningen. De meeste nultreden woningen liggen in de buurten Zuid en Aawijk zuid. In De Gestelse Buurt en De Bossche Pad staan vooral grondgebonden woningen. Aandeel nultreden woningen in Zuidoost (2014) 's-hertogenbosch West Graafsepoort Engelen De Groote Wielen Zuidoost Binnenstad Maaspoort Muntel/Vliert Rosmalen zuid Noord Rosmalen noord Empel 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% aandeel nultreden woningen 2014 Ongeveer 30% van alle nultreden woningen wordt bewoond door 75-plussers In Zuidoost wordt ongeveer 30% van alle nultreden woningen bewoond door een huishouden van 75 jaar of ouder. geclusterd1% 9% 4% 8% 78% tot 30 jr nultreden 6% 22% 17% 24% 31% jr jr jr 75 jr e.o. overig 10% 45% 16% 13% 16% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 18

19 2.4.2 Ontwikkelingen aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen Door de maatregel Langer thuis wonen wordt de instroom voor mensen met een lage zorgzwaarte in een instelling beperkt. In dit onderzoek gaan we er van uit dat (conform de landelijke richtlijn) over tien jaar alle plaatsen met ZZP 1 en 2 en de helft van ZZP 3 en 4 vervalt. Daardoor verdwijnen er ongeveer 150 intramurale plaatsen in Zuidoost. Aanname: alle ZZP VV01 en 02 en de helft van ZZP VV03 en 04 worden geëxtramuraliseerd. Effect: In totaal zal de intramurale capaciteit voor de sector verpleging en verzorging in Zuidoost afnemen van 280 plaatsen in 2014 naar 130 plaatsen in 2024 (-54%). Deze ontwikkeling is gebaseerd op een aanname. Zorgorganisaties zijn druk doende om te kijken op welke manier zij hun vrijvallende capaciteit gaan inzetten. Een deel zal mogelijk toch ingezet worden voor beschermd (intramuraal) wonen. Ontwikkeling aanbod beschermd wonen in Zuidoost Wijk 2014* 2024 Ontwikkeling Zuidoost Park Eemwijk (extramuralisering) De Grevelingen Zuiderschans (extramuralisering) Totaal *aantallen afgerond op 10-tallen, daardoor totaal niet gelijk aan som Bron: SO/WGZ (2014) Aanname: alle vrijvallende intramurale capaciteit komt in de categorie geclusterd wonen. Effect: Het aantal geclusterde woningen gaat flink groeien. Ongeveer 70% van deze groei komt doordat de vrijvallende intramurale capaciteit zal worden ingezet als geclusterd wonen. Het gaat om ongeveer 100 woningen. Daarnaast zullen er 40 nieuwe geclusterde woningen in De Meerendonk worden gebouwd. Als gevolg van de extramuralisering zal het aanbod aan geclusterd wonen voor ouderen toenemen van 335 woningen in 2014 naar 475 in Ontwikkeling aanbod geclusterd wonen in Zuidoost Wijk Ontwikkeling Zuidoost Park Eemwijk (extramuralisering De Grevelingen Zuiderschans (extramuralisering) Serviceflat De Pettelaer Residentie Rivieraa Meerendonk (nieuwbouw) Totaal Voor de komende tien jaar is er geen geplande nieuwbouw in Zuidoost van nultreden woningen. Het aanbod blijft gelijk, 640 nultreden woningen. In 2014 wordt 31% van alle nultreden woningen in Zuidoost bewoond door 75-plussers (zie ook pagina 18). In totaal zullen er in 2024 ongeveer 640 nultreden woningen zijn. 19

20 Aanname: We gaan er van uit dat in 2024 een gelijk aandeel nultreden woningen beschikbaar is voor ouderen. Effect: Daarmee ligt het potentiële aanbod in 2024 dat beschikbaar is voor de doelgroep ouderen op ongeveer 200 nultreden woningen. De onderstaande tabel geeft een samenvatting van het potentiële aanbod aan beschermd, geclusterd en nultreden woningen in Het gaat om ongeveer 805 woningen. Potentiële aanbod aan beschermd, geclusterd en nultreden woningen Zuidoost Beschermd Geclusterd Nultreden totaal Nultreden beschikbaar 75-plus Totaal

21 2.4.3 Ontwikkelingen vraag beschermd, geclusterd en nultreden woningen Om een schatting te maken van de toekomstige vraag naar wonen met zorg, maken we gebruik van de huishoudensontwikkeling. Aanname: Voor de behoefte aan beschermd wonen maken we gebruik van de raming van het zorgkantoor. Het zorgkantoor gaat er van uit dat 124 op de plussers behoefte heeft aan beschermd wonen. Effect: In 2024 zullen er ongeveer plussers in Zuidoost wonen. De behoefte aan beschermd wonen ligt dan op 120. Aanname: 1) de helft van de resterende huishoudens van 75 jaar en ouder maakt gebruik van zorg. Zij hebben behoefte aan zorg in combinatie met wonen. Zij zullen behoefte hebben aan een geclusterde of nultreden woning. 2) Alleenstaanden maken vaker gebruik van zorg dan oudere paren. Daarom gaan we er van uit dat 25% van alleenstaande huishoudens met zorgvraag behoefte hebben aan een nultreden woning en 75% behoefte heeft aan een geclusterde woning. Bij oudere paren ligt deze verdeling anders: 50% heeft behoefte aan een nultreden woning en 50% aan een geclusterde woning. Deze verdeling is een globale vertaling van de resultaten van het onderzoek van TNO (Post et al, 2012). De onderstaande figuur laat zien op welke manier de toekomstige vraag naar geclusterde en nultreden woningen is bepaald. Schatting toekomstige behoefte aan geclusterde en nultreden woningen in Zuidoost Huishoudens van 75 jaar en ouder (1.220 in 2024) Huishoudens van 75 jaar en ouder Behoefte aan zorg (550 in 2024) 36% meerpersoonshuishouden (430) 50% behoefte aan zorg 36% meerpersoonshuishouden (200) 64% eenpersoonshuishouden (790) 64% eenpersoonshuishouden (350) beschermd wonen 124 van de plussers (120) 50% geclusterd wonen (100) 50% nultreden woningen (100) 75% geclusterd wonen (260) 25% nultreden woningen (90) 21

22 Effect: Op basis van deze aannames zullen in 2024 ongeveer 120 ouderen behoefte hebben aan beschermd wonen, 360 ouderen aan geclusterd wonen en zal er een vraag zijn naar bijna 190 nultreden woningen voor ouderen. Potentiële vraag van ouderen naar beschermd, geclusterd en nultreden woningen 2024 Beschermd 120 Geclusterd 360 Nultreden 190 Totaal

23 3. Opgave Langer thuis wonen in Zuidoost In dit laatste hoofdstuk vatten we de belangrijkste effecten van de maatregel Langer thuis wonen in Zuidoost samen. Daarbij schetsen we een beeld van de opgave waar bewoners, gemeente en zorgpartijen in Zuidoost de komende 10 jaar voor komen te staan. We focussen daarbij alleen op de sector Verpleging en Verzorging. Tabellen 3.1 en 3.2 geven een samenvatting van de opgave voor Zuidoost. Een groene arcering betekent dat er geen grote opgave zal zijn. Oranje staat voor een middelgrote opgave en rood voor een grote opgave. Aantal 75-plussers constant in Zuidoost Zuidoost is de meest vergrijsde wijk van s-hertogenbosch. 14% van alle inwoners is 75 jaar of ouder. Dat komt (mede) doordat er drie woonzorgcomplexen staan. De bevolkingsopbouw van Zuidoost zal de komende 10 jaar niet sterk veranderen. Het aantal inwoners blijft min of meer gelijk. Door de nieuwbouw in De Meerendonk zal het aantal gezinnen met kinderen wat toenemen in de Zuidoost. Daardoor zal de vergrijzing niet veel verder doorzetten. Toch blijft Zuidoost een wijk met relatief veel ouderen. Ouderen wonen langer thuis Daar waar voorheen mensen met een middelzware zorg vraag instroomden in een intramurale instelling, zullen zij nu langer thuis wonen. Geen opgave Zuidoost voorzieningen Beide ontwikkelingen dragen bij aan een grotere vraag naar zorg en ondersteuning. Het aantal ouderen in Zuidoost is constant. Bovendien is er in Zuidoost een ruim aanbod aan zorg- en welzijnsvoorzieningen voor ouderen. De basiszorginfrastructuur biedt een goede basis om te voldoen aan de gelijkblijvende vraag naar zorg en ondersteuning. Aanname: de helft van alle 75-plussers heeft behoefte aan enige vorm van zorg en ondersteuning in 2024 gaat het om ongeveer 820 ouderen. Tabel 3.1: Opgave voor Langer thuis wonen in Zuidoost: vraag naar zorg en ondersteuning blijft gelijk # 75-plussers 2014 # 75-plussers 2024 Vraag 2024 Zorg en ondersteuning (-5%) plussers Opgave Minder aanbod aan beschermd wonen als gevolg van de extramuralisering Alleen ouderen met een hoge zorgzwaarte hebben in de toekomst recht op zorg met verblijf. Daardoor zal de instroom in intramurale instellingen de komende jaren afnemen. Aanname: over tien jaar vervallen alle plaatsen met ZZP1 en 2 en de helft van ZZP 3 en 4. Daardoor zal het aanbod aan beschermd (intramuraal) wonen voor ouderen van 280 plaatsen in 2014 naar 130 plaatsen in 2024 (-54%). Toename aanbod geclusterd wonen Het aantal geclusterde woningen gaat toenemen. Deze toename komt doordat (een deel) van de vrijvallende intramurale capaciteit zal worden ingezet als geclusterd wonen. Aanname: alle vrijvallende intramurale capaciteit komt in de categorie geclusterd wonen. Het aanbod aan geclusterd wonen voor ouderen neemt toe van 335 woningen in 2014 naar 475 in 2024 (+42%). 23

24 Aanbod nultreden woningen blijft gelijk In Zuidoost is geen geplande nieuwbouw van nultreden woningen de komende tien jaar. Het aanbod blijft gelijk met 640 woningen. Aanname: We gaan er van uit dat in 2024 een gelijk aandeel nultreden woningen beschikbaar is voor ouderen. In 2014 wordt 31% van alle nultreden woningen bewoond door 75-plussers. Daarmee ligt het potentiële aanbod in 2024 dat beschikbaar is voor de doelgroep ouderen op ongeveer 200 nultreden woningen. Meeste vraag naar geclusterd wonen Op basis van de huishoudensontwikkeling is een raming gemaakt van de toekomstige vraag naar beschermd, geclusterd en nultreden woningen. De verwachting is dat de vraag naar wonen met zorg het grootste zal zijn naar de categorie geclusterd wonen. Aanname: 124 op de plussers hebben behoefte aan beschermd wonen. In 2024 zullen er ongeveer plussers in Zuidoost wonen. De behoefte aan beschermd wonen ligt dan op 120; 75% van alleenstaande huishoudens met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 25% aan een nultreden woning; 50% van de paren van 75 jaar en ouder met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 50% aan een nultreden woning. Geen opgave wonen met zorg in Zuidoost Op basis van deze aannames zou over tien jaar het aanbod aan wonen met zorg hoger zijn dan de verwachte vraag. Door de extramuralisatie stijgt het aanbod geclusterde woningen flink. Hierdoor ontstaat voor de wijk Zuidoost zelfs een overaanbod aan geclusterde woningen. Echter, in deze cijfers is geen rekening gehouden met mogelijke herontwikkeling van de Zuiderschans. De verwachting is dat het toekomstige aanbod aan wonen met zorg voldoende groot zal zijn voor de toekomstige vraag. Er is dus geen opgave voor wonen met zorg in Zuidoost. Tabel 3.2: Opgave Langer thuis wonen in Zuidoost: geen opgave wonen met zorg Vraag 2024 Aanbod 2024 Opgave Beschermd wonen Geclusterd wonen Nultreden woningen Totaal

25 Bijlage 1: Basistabellen bevolking en zorggebruik Tabel B.1: Aandeel alleenstaande huishoudens van 65 jaar en ouder (2014) # huishoudens jaar waarvan alleenstaand % # huishoudens 75+ waarvan alleenstaand % Totaal aantal huishoudens Zuid % % Bazeldonk 79 35% % 881 Gestelse Buurt 62 34% De Meerendonk De Bossche Pad Grevelingen 64 56% % 469 Aawijk zuid % % Zuidoost % % s-hertogenbosch % % Bron: GBA 2014, bewerking O&S Tabel B.2: Aandeel huishoudens van 65 jaar en ouder in een huurwoning (2014) # huishoudens jaar waarvan in een huurwoning % # huishoudens 75+ waarvan in een huurwoning % Zuid % % Bazeldonk 79 77% % Gestelse Buurt 62 94% 34 97% De Meerendonk 4 0 De Bossche Pad 19 78% 13 85% Grevelingen % % Aawijk zuid % % Zuidoost % % s-hertogenbosch % % Bron: databank regionale woningmarktmonitor 2014, bewerking O&S Tabel B.3: Percentage huishoudens met één of meerdere Wmo-voorzieningen per buurt (2013) Zuidoost stedelijk gemiddelde 10% 14% Aawijk Zuid 14% Grevelingen 42% De Bossche Pad 8% De Meerendonkl 2% Gestelse Buurt Bazeldonk Zuid 11% 10% 12% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 25

26 Bijlage 2: Literatuur Rapporten: Rossum, van Froukje, Leidelmeijer, Kees, Wever, Thierry, Ham, van den Marijke (2014), Randvoorwaarden voor extramuraal wonen bij ZZP s VV 01 t/m 04, RIGO Research, Amsterdam Post, Harry, Poulus, Co, Galen, van Jaap, Staalduinen, van Willeke (2012), Wonen, zorggebruik en verhuisgedrag van ouderen, Een kwantitatieve analyse, TNO, Soesterberg Overige bronnen: Bevolkingsprognose gemeente s-hertogenbosch , FIB, Onderzoek & Statistiek Gebruik Wmo in 2013, WeenerXL, informatie management Gebruik AWBZ in 2013, HHM, Impact analyse maatregelen AWBZ gemeente s-hertogenbosch (oktober 2013) 26