Train the brain: een onderbelicht concept in relatie tot knie- en enkelblessures
|
|
- Veerle Vermeiren
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Arenberggebouw Arenbergstraat Brussel Tel: Fax: Train the brain: een onderbelicht concept in relatie tot knie- en enkelblessures AUTEURS DR. DINGENEN B., PROF. DR. STAES F. REDACTEUR BLOEMEN D. INSTITUUT Katholieke Universiteit Leuven, Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschappen (FaBeR) ABSTRACT Ondanks de huidige bewijskracht dat het risico op knie- en enkelblessures kan verlaagd worden met specifieke preventieve trainingsprogramma s, blijft toch de vraag hoe we dit verder kunnen optimaliseren. De rol van het brein als belangrijke missing link in de traditionele preventieve trainingsprogramma s wordt steeds meer aangehaald in de literatuur. Deze nieuwe informatie laat ons toe om deze blessures binnen een breder perspectief te plaatsen. Het doel van deze tekst is enkele van deze belangrijke ontwikkelingen aan te kaarten. Verder worden implicaties weergegeven naar training toe die zowel preventief als curatief kunnen toegepast worden. Sleutelwoorden voorste kruisbandletsel, enkelblessure, blessurepreventie, brein Datum 01/01/2016 Contactadres bart.dingenen@faber.kuleuven.be Disclaimer: Het hierna bijgevoegde product mag enkel voor persoonlijk gebruik worden afgehaald. Indienmen wenst te dupliceren of te gebruiken in eigen werk, moet de bovenvermelde contactpersoon steeds verwittigd worden. Verder is een correcte bronvermelding altijd verplicht!!
2 Train the brain: een onderbelicht concept in relatie tot knie- en enkelblessures FaBeR KU Leuven januari 2016 Train the brain: een onderbelicht concept in relatie tot knie- en enkelblessures 1. Knie- en enkelblessures De meest voorkomende blessures bij sporten waarbij wordt gelopen, gesprongen en veel van richting wordt veranderd (zoals bijvoorbeeld het geval is bij voetbal, handbal of basketbal), zijn gelokaliseerd ter hoogte van de knie en de enkel. 23,28,38 Acute blessures, zoals een ruptuur van de voorste kruisband (VKB) ter hoogte van de knie en een enkelverstuiking, vormen de meest problematische blessures. Naast het feit dat deze letsels veel voorkomen, zijn vooral de uitkomsten op lange termijn ronduit ontgoochelend. Ondanks revalidatie keert slechts gemiddeld 55% van de personen na een VKB ruptuur terug tot competitief sportniveau. 1 De kans op herval na een initiële VKB blessure varieert van 6 tot zelfs 31%. 39 Na een initiële enkelverstuiking rapporteert slechts 36-85% van de personen een volledig herstel binnen een periode van 3 jaar. 53 Tot een derde van de patiënten ervaart nog pijn een jaar na het enkelletsel, 53 terwijl gemiddeld 30% van de patiënten chronische enkelinstabiliteit ontwikkelt. 56 Dit wordt gedefinieerd als een fenomeen waarbij personen herhaaldelijk hun enkel verstuiken en zelf ook een gevoel van instabiliteit ervaren. 17 Vanwege de hoge graad van restklachten en herval na deze initiële blessures, de langdurige onmogelijkheid tot sportparticipatie, en de hoge socioeconomische kosten die hiermee gepaard gaan, vormen deze blessures een niet te onderschatten probleem voor de desbetreffende sporter, zijn entourage en de maatschappij. 30,54 Zowel vanuit preventief als curatief standpunt is het daarom belangrijk even stil te staan bij deze klinische fenomenen. Ondanks het feit dat de effectiviteit van zowel primaire als secundaire preventieprogramma s reeds werd aangetoond, 44,49 blijft toch de vraag hoe we de lange termijn resultaten kunnen optimaliseren. Zien we letterlijk iets over het hoofd bij deze blessures? 2. Enkele feiten op een rijtje a. Blessuremechanismen Het merendeel van deze blessures ontstaan door non-contact blessuremechanismen. 58 Een non-contactmechanisme wordt zo gedefinieerd omdat er in deze gevallen geen direct of indirect fysiek contact is met een andere speler of extern object. 29 Om meer inzicht te verwerven in deze plotse situaties waarin een sporter terecht komt, hebben veel studies dan ook getracht deze bewegingen via biomechanische analyses in kaart te brengen. Echter, de onderliggende redenen waarom iemand net op dit specifiek moment deze bewegingen vertoont, kunnen daarom nog niet volledig verklaard worden. Aan de hand van twee voorbeelden in Figuur 1 wordt getracht duidelijk te maken waarom blessure-mechanismen die klassiek als non-contact omschreven worden, toch ook in verband kunnen 2
3 staan met de omgeving rond de gekwetste speler. Figuur 1: Een typisch voorbeeld van een non-contact VKB letsel (A) en een enkelverstuiking (B). In Figuur 1A nadert de speler zonder bal (speler 1) de speler in balbezit (speler 2). Speler 1 verwacht dat speler 2 een beweging naar rechts zal maken, maar uiteindelijk voert deze een beweging met bal naar links uit. In Figuur 1B verwacht de tennisspeelster dat zij de bal links op haar backhand gespeeld zal krijgen door haar tegenspeelster, maar uiteindelijk zal de bal rechts van haar gespeeld worden. In beide gevallen komt de geplande actie vanuit zijn of haar perceptie van de omgeving niet overeen met de uiteindelijke actie die uitgevoerd moet worden. Ondanks er geen fysiek contact is met een tegenstander, is er op cognitief niveau wel een interactie met de veranderende omgeving waarin de beweging zal moeten uitgevoerd worden. De beweging van de ene speler is in dit opzicht wel degelijk afhankelijk van de beweging van de andere speler en/of bal. 50 In normale omstandigheden heeft ons brein de mogelijkheid om de aandacht naar de omgeving te richten en de belangrijkste aspecten vanuit deze omgeving waar te nemen, te analyseren en te interpreteren. Zo kan er een gepast motorisch programma geactiveerd worden om een gecoördineerde beweging uit te voeren, ook wanneer de omgevingsfactoren minder voorspelbaar en/of veranderend zijn. Wanneer ons brein echter een minder optimale 3
4 beoordeling van deze onverwachte en veranderende omgevingsfactoren maakt of er te lang over doet om de situatie goed te kunnen inschatten, kan dit voor een plotse visuo-spatiële desoriëntatie zorgen, wat zal leiden tot een moment van taakonzekerheid, verminderde spiercontrole en coördinatie van de desbetreffende gewrichten. 50,51 De belasting ter hoogte van de knie of enkel kan hierdoor vergroten. Wanneer deze belasting groter wordt dan de treksterkte van de gewrichtsstructuren die deze bewegingen mede zouden moeten kunnen opvangen, kan dit uiteindelijk leiden tot een knie- of enkelblessure. b. De puberteit: de alarmfase!? Opvallend is dat zowel knie- als enkelblessures het meest voorkomen tijdens de tienerjaren. 14,43 Eén van de mogelijke verklaringen voor deze hogere blessure-incidentie is het feit dat het sensorimotorisch controlesysteem (zie paragraaf 3 en Figuur 2) zich trager en/of onvoldoende ontwikkelt in verhouding tot het skeletaal systeem, waarbij de sporter het moeilijker kan krijgen om zijn bewegingen nog optimaal gecoördineerd te controleren. 42 Het aantal jongeren dat deelneemt aan georganiseerde sportactiviteiten is sterk toegenomen de laatste jaren, vooral op reeds heel jonge leeftijden. Op zich is een toegenomen sportparticipatie alleen maar toe te juichen, maar hierbij moeten toch ook wel enkele kanttekeningen geplaatst worden. De actuele tendensen tot een zeer vroege sportspecialisatie zijn vooral gebaseerd op de veronderstelling dat dit noodzakelijk is om een zo hoog mogelijk sportspecifiek niveau te behalen in de toekomst. Jammer genoeg vormt deze vroege sportspecialisatie een risicofactor voor overbelastingblessures bij jonge atleten. 21,22 Eén van de mogelijke verklaringen is dat deze sporters vooral goed worden in één set van motorische patronen door sterk repetitieve gelijkaardige bewegingen uit te voeren in eenzelfde context, wat hen minder adaptabel zou maken en spieronevenwichten in de hand kan werken. 22,33 Bovendien gaat deze trend tot sportspecialisatie meestal hand in hand met een vermindering in de hoeveelheid spontaan, vrij, nietgestructureerd en gevarieerd spelen (het zogenaamde deliberate practice ), wat juist zo belangrijk is voor de algemene ontwikkeling van basismotorische vaardigheden van kinderen. 22,32,33 De huidige technologische evolutie van onze westerse maatschappij heeft als intrinsiek gevaar dat kinderen minder vrij kunnen spelen. Algemeen wordt er aangeraden om niet meer uren specifiek te trainen dan de chronologische leeftijd, en om de verhouding specifiek versus vrij sporten lager te houden dan een 2 op 1 relatie. 22 c. Andere risicofactoren De reden waarom iemand een blessure krijgt is per definitie steeds multifactorieel en dus niet toe te schrijven aan slechts één factor. 31 Anatomische, hormonale, genetische, neuromusculaire en biomechanische factoren worden in de literatuur aangegeven als de belangrijkste intrinsieke risicofactoren. 45 Het is niet de doelstelling van deze tekst om deze allemaal in detail te beschrijven. Echter, recent worden er ook andere risicofactoren aangegeven, die belangrijk 4
5 kunnen zijn om deze blessures in een breder perspectief te plaatsen. 15 Zo werd aangetoond dat een minder goede prestatie op een set van neurocognitieve testen gepaard gaat met een verhoogd risico op een VKB-ruptuur. 51 Ook een verminderde slaap, toegenomen vermoeidheid en zelfs psychologische stressoren (zoals angst om te bewegen, angst om opnieuw gekwetst te worden of een te hoge druk om te presteren) worden steeds meer in relatie gebracht met deze blessures. 15 Deze andere factoren hebben het potentieel om op verschillende niveaus de werking van ons sensorimotorisch systeem te verstoren. De sporter kan minder alert zijn, of juist té bewust gaan bewegen, waardoor de perceptie van de omgeving kan verengen ,50,51 Dit kan de resulterende oriëntatie in tijd en ruimte negatief beïnvloeden, waardoor men minder goed in staat zal zijn om een gepast motorisch antwoord te ontwikkelen bij veranderende omgevingsfactoren ,50,51 Uiteraard zijn er ook nog andere mechanismen die de relatie van deze factoren met blessures kunnen verklaren, maar deze vallen buiten de doelstelling van deze tekst. d. Het contralaterale been: een valse waardemeter? De meest gebruikte referentie om de bewegingskwaliteit of kwantiteit te beoordelen is de vergelijking met het andere been. Het wordt echter steeds duidelijker dat het niet-aangedane been (bij gekwetste personen), of het contralaterale been (bij gezonde personen) niet de beste waardemeter is. Gemiddeld gezien zijn beide benen van een gekwetste groep of beide benen van een groep die gekwetst zal worden, niet verschillend van elkaar, maar wel verschillend van een niet-gekwetste controle groep. 8,10-12,37,57 Dit geldt zowel voor uitkomstmaten die gerelateerd zijn aan het behouden van het evenwicht tijdens eerder statische taken, als voor bewegingspatronen tijdens meer dynamische taken. Ook zijn veranderingen in bijvoorbeeld spierwerking niet uitsluitend te zien ter hoogte van het aangedane knie- of enkelgewricht, maar ook in andere gewrichten van het onderste lidmaat. 9,52 Het lichaam functioneert dus niet als een opeenstapeling van geïsoleerde segmenten, maar eerder als een dynamisch en functioneel interactief geheel. Deze data worden verder ondersteund door studies die hebben vastgesteld dat het risico om bijvoorbeeld opnieuw een VKB-ruptuur te krijgen na een initieel letsel verhoogd is en zelfs dubbel zo hoog kan zijn ter hoogte van de niet-aangedane knie in vergelijking met de aangedane knie. 59 Bovendien zijn de biomechanische risicofactoren die te maken hebben met een herval op blessure heel gelijkaardig aan de factoren die te maken hebben met de initiële blessure De modulerende rol van het brein: de missing link? De one million dollar question blijft natuurlijk: Waarom vertoont iemand nu deze minder optimale patronen, zelfs wanneer er nog geen voorgaande blessures gebeurd zijn? Wat zijn de onderliggende oorzaken en wat kunnen we eraan doen om deze te verbeteren? De eerder vermelde informatie vanuit de 5
6 meest recente literatuur geeft toch aan dat we iets verder zullen moeten gaan kijken dan slechts het lokale functioneren van een specifiek gewricht om uiteindelijk meer inzichten te verwerven in deze materie. Enkele jaren geleden werd daarom reeds de hypothese voorop gesteld dat het functioneren van ons centraal zenuwstelsel, waaronder dus ons brein, wel eens essentieel zou kunnen zijn in heel dit verhaal. 25 Figuur 2 geeft schematisch de werking van ons sensorimotorisch systeem weer. Figuur 2: Het sensorimotorische controle systeem. 58 Het centraal zenuwstelsel ontvangt informatie vanuit onder andere de spieren, gewrichten en ligamenten, maar ook vanuit onze visuele en vestibulaire systemen. Vervolgens worden deze signalen verwerkt, geïnterpreteerd en verstuurd naar de spieren om actief te worden. Deze actieve spierwerking ( dynamic restraints ) zal samen met de passieve structuren, waaronder dus de ligamenten ( static restraints ), bijdragen tot gewrichtstabiliteit. Vanuit dit model blijkt dat ons lichaam over complexe mechanismen beschikt om de stabiliteit van onze gewrichten te kunnen behouden. Het centrale zenuwstelsel functioneert hierbij als een belangrijke modulator, vanwege zijn link tussen de informatie die binnenkomt (het sensorische aspect) en de informatie die verder naar de spieren verstuurd wordt (het motorische aspect). Door middel van medische beeldvormingstechnieken heeft men recent kunnen aantonen dat personen na een VKB-ruptuur en VKB-reconstructie in toegenomen mate hersengebieden activeren die te maken hebben met aandacht en bewuste planning van bewegen, visualisatie en feedback en verwerking van sensorische signalen, zelfs wanneer er heel eenvoudige bewegingen worden uitgevoerd. 2,3,26,35 Dit betekent dat de neurocognitieve belasting om bewegingen uit te voeren zwaarder is bij deze personen. Dit kan wel voldoende zijn om bewegingen uit te voeren in heel eenvoudige, geplande en voorspelbare situaties, maar kan tekort schieten wanneer men in situaties van taakonzekerheid terecht komt. 9,18,35 Dit wordt bevestigd door studies die vonden dat personen na knie- en enkelblessures in vergelijking met niet-gekwetste personen het moeilijker hadden wanneer men het visueel systeem ging verstoren 8,10,13 of de cognitieve belasting ging verhogen door bijvoorbeeld dubbeltaken uit te voeren 36 of door de proefpersonen in vormen van taakonzekerheid te brengen. 9 Uiteraard weten we op basis van deze studies nog niet of deze patronen nu echt het gevolg zijn van de blessure, of reeds voor deze blessures aanwezig waren. Wel kunnen we zeggen dat er toenemende evidentie bestaat dat ons brein wel degelijk een rol speelt bij knie- en enkelblessures. 6
7 4. Posturale controle: meer dan het individu Op basis van de voorgaande informatie in deze tekst, is het duidelijk dat het bewegingsgedrag van een individu niet alleen afhankelijk is van het individu zelf, maar ook van de taak die deze persoon uitvoert, en van de omgeving waarin deze persoon een beweging uitvoert. 46 Dit wordt ook schematisch weergegeven in Figuur 3. Figuur 3: Posturale controle als een resultaat van een combinatie van factoren die te maken hebben met het individu, de taak die wordt uitgevoerd, en de omgeving waarin deze taken worden uitgevoerd. 46 Vanuit dit perspectief is het belangrijk om weten dat een bepaalde prestatie op de ene taak niet noodzakelijk te transfereren is naar een andere taak. Het bewegingsgedrag van de romp en van het onderste lidmaat kan ook duidelijk anders zijn in situaties waarbij men sporters test onder minder verwachte open omstandigheden in vergelijking met meer verwachtte of gesloten omstandigheden Implicaties naar preventie en revalidatie In de traditionele preventie en revalidatie-aanpak wordt geen of onvoldoende rekening gehouden met de modulerende rol van het brein. Misschien is het dan toch niet zo verwonderlijk vast te stellen dat de lange termijn resultaten niet zo positief zijn? In de volgende paragrafen wordt dieper ingegaan op enkele aspecten. Binnen het bestek van deze tekst is het niet de bedoeling, noch mogelijk om uitgebreid voorbeeldoefeningen uit te leggen of om een totaal overzicht te geven. Wel worden er enkele basis trainingsprincipes aangegeven waarmee een trainer aan de slag kan in functie van blessurepreventie bij een specifieke sport(er). a. Feedback: woorden maken een verschil! Een trainer of therapeut die de bewegingskwaliteit van een sporter wil verbeteren ter preventie van blessures, geeft meestal een bepaalde feedback om dit doel te bereiken. Het overgrote deel van trainers en therapeuten (85-95%) richten hun feedback naar het lichaam of de bewegingen van de sporter. 60 Dit zou bijvoorbeeld kunnen zijn Buig je knie bij iemand die volgens de trainer een te gestrekte landing maakt bij het springen. Hoewel deze interne aandachtsfocus misschien de meest voor de hand liggende manier lijkt om feedback te geven om een beweging te corrigeren, heeft dit soort van feedback toch enkele nadelen. 4,6,16,41,60 Zo gaat men door deze instructies heel bewust bewegen, wat eigenlijk in contrast staat met de sportspecifieke geautomatiseerde bewegingen. De sporter wordt weinig 7
8 actief betrokken bij het leerproces, omdat hij enkel de heel specifieke bewegingsregels van de trainer mag volgen. De mogelijkheid om de aangeleerde bewegingen toe te passen bij andere taken is kleiner, terwijl de kans dat men op de één of andere manier gaat falen wanneer men onder fysiologische (bv. vermoeidheid) of psychologische (bv. druk om te presteren) stress komt te staan, groter is. Bovendien is het voor een sporter praktisch onmogelijk om tijdens snelle sportbewegingen aandacht te gaan geven aan hoe het lichaam nu juist gepositioneerd staat. In tegenstelling tot een interne aandachtsfocus, wordt bij een externe focus de aandacht naar het effect van de beweging verlegd (bv. Land zachter of Reik met je handen naar de kegels ) (Figuur 4). 4,6,16,41,60 Ook kan er met analogieën gewerkt worden (bv. Land zo zacht als een veer ). 6 Wanneer men deze analogieën gebruikt, moet er natuurlijk wel op toegezien worden dat de sporter deze begrijpt. Werk met eenvoudige zinnetjes. 6 Deze externe aandachtsfocus zal de sporter verplichten om zelf actief verschillende en eigen bewegingsoplossingen te zoeken voor een specifieke taak, zonder overdonderd te worden door expliciete informatie over hoe een taak nu juist zou moeten uitgevoerd worden. 41,60 Dit soort van feedback lijkt in ieder geval beter geschikt te zijn om personen voor te bereiden om hun bewegingspatronen ook te kunnen aanpassen aan veranderende omgevingsfactoren en om deze verbeterde bewegingspatronen te behouden na het oefenen (retentie). 4,55 De rol van feedback door een trainer of therapeut in het kader van blessurepreventie wordt hierbij dus eerder als faciliterend en sturend gezien, in plaats van strikt voorschrijvend. 41 Figuur 4: Voorbeelden van bewegingsinstructies met een externe focus. Bv. Reik met je handen naar de kegels (A) in plaats van Buig je knie als interne focus en Beweeg met je knie naar de kegel (B) in plaats van Houd je knie boven je voet als interne focus. 4 Verder wordt aangeraden om eerder het gewenste bewegingsgedrag positief te bekrachtigen in plaats van het ongewenste bewegingsgedrag negatief te gaan benadrukken of af te straffen. 4,6,61 Gezien ons lichaam als een dynamisch geheel blijkt te werken, moeten we er tijdens het oefenen ook op toezien dat er verschillende lichaamsdelen in beschouwing genomen worden (de zogenaamde whole body movement control training ) en ons dus niet alleen gaan toespitsen op een knie- of enkelbeweging in functie van respectievelijk knie- en enkelblessurepreventie. 4,9,12,18 8
9 b. Taakonzekerheid: kiezen zonder te verliezen! Door middel van doelgerichte training willen we bekomen dat een sporter vanuit de periferie de belangrijkste informatie zo snel mogelijk zal kunnen gaan opnemen, om vervolgens zijn acties optimaal te kunnen koppelen aan deze perceptie. Uiteindelijk moet men in staat zijn beter te kunnen gaan kiezen in situaties van taakonzekerheid, zonder te gaan verliezen (een blessure oplopen). Dit perceptueel trainen wordt nog zeer weinig toegepast in de huidige preventie- en revalidatieprogramma s. Meestal wordt de instructie aan een sporter gegeven om een bepaalde beweging (met klassiek een interne aandachtsfocus) een x-aantal keer te herhalen, waarbij de omgevingsomstandigheden niet veranderend zijn en hierdoor niet van invloed zijn op de keuzes van bewegen van de sporter. 18 Visuo-motorisch is er in dit soort van oefenen weinig interactie nodig. De visuele feedback kan tijdens de preventieve training veranderd worden door deze geheel weg te nemen (ogen gesloten) bij eerder statische taken, maar dit is natuurlijk minder toepasbaar bij meer dynamische taken. Een andere manier om de visuo-motorisch interactie te bevorderen bij een sporter, is door te gaan werken met bijvoorbeeld duotrainingen, waarbij de ene sporter de bewegingen van de andere sporter zo snel mogelijk tracht te volgen (Figuur 5), of te gaan werken met bewegingen van bijvoorbeeld een bal of visuele signalen in de periferie die de richting of de specifieke taakopdracht kunnen bepalen Hoe meer bewegingsopties of variaties er aangeboden worden, hoe complexer dit soort van training uiteraard wordt. Hoe verder de verstoring in het perifere gezichtsveld (meer naar de buitenkanten) geplaatst wordt, hoe moeilijker. Ook kan er gewerkt worden met dubbeltaken of auditieve signalen waarbij de cognitieve belasting groter wordt en opnieuw het decision-making process wordt uitgedaagd. Figuur 5: Een voorbeeld van een duooefening ter verbetering van onder andere de visuo-motorische interactie, waarbij de ene speler de beweging van andere speelster tracht te kopiëren. Bovendien wordt deze taak nog moeilijker gemaakt door met tennisballetjes naar elkaar te werpen terwijl bewegingen (bv. squat, uitvalspas, zijwaartse loopbeweging, enz.) gemaakt worden. c. Herhaling variatie progressie functionaliteit fun Ondanks het feit dat een hoog aantal herhalingen belangrijk is, is het herhaald trainen van altijd eenzelfde beweging (constant oefenen) niet de meest ideale manier om goed te presteren bij variaties op deze beweging. 5,27 Bovendien is dit motivationeel ook niet erg uitdagend voor een sporter. Variabel oefenen 9
10 daarentegen leidt tot een toename in de mogelijkheden om bewegingspatronen te transfereren naar variaties op deze bewegingen en te onthouden (retentie) in vergelijking met onder andere constant oefenen. Ook al is de prestatie tijdens het oefenen door de hogere moeilijkheidsgraad minder goed, 27 het brein wordt hierbij in sterkere mate uitgedaagd om optimale bewegingsoplossingen te vinden in telkens nieuwe en veranderende omstandigheden. Verder is het belangrijk dat oefeningen binnen een functionele context worden gegeven. 18,24,47,56 Dit wil zeggen dat men bepaalde oefeningen altijd moet zien in functie van een (deel)aspect van de sportspecifieke beweging. Niet alleen de trainer, maar ook de sporter moet hier de relevantie van inzien. Blessurepreventie moet beschouwd worden als part of the game, en niet als enkele geïsoleerde oefeningetjes. Soms is het door de complexiteit van een sportspecifieke beweging of door het individueel niveau van de sporter echter noodzakelijk om eerst enkele vereenvoudigingen (simplificaties) toe te passen bij je training, alvorens deze simplificaties opnieuw te herintegreren in de gehele beweging. Het is essentieel dat een oefenprogramma progressief moeilijker gemaakt wordt, en hierdoor uitdagend blijft. 47 Ook het fun-aspect dient niet vergeten te worden! 32 worden uitgevoerd. 48 Dit is op zich niet zo verwonderlijk, omdat het brein tijdens de kinderjaren immers een enorme neuroplasticiteit en groot leerpotentieel heeft. 32 Het aanbrengen van gevarieerde en fundamentele basisvaardigheden op basis van onder andere de aangehaalde trainingsprincipes zal in de toekomst vermoedelijk nog meer aan belang gaan winnen, gezien de sterke tendensen tot sportspecialisatie en het tekort aan gevarieerde bewegingsactiviteit bij de jongeren. 32 Use it, or lose it! 6. Conclusies De meest recente bevindingen in de literatuur geven aan dat belangrijke optimalisaties naar knie- en enkelblessurepreventie in het brein verscholen zitten. De aangehaalde theoretische achtergrondinformatie en trainingsprincipes vormen een basis om dit breingestuurd leren ook te integreren in de praktijk. d. Wanneer starten? De effecten van preventietraining zijn het grootst wanneer deze geïmplementeerd worden op een jongere leeftijd (liefst reeds voor de puberteit) 34 en wanneer de trainingen ook daadwerkelijk meer 10
11 Referenties 1. Ardern CL, Taylor NF, Feller JA, Webster KE. Fifty-five per cent return to competitive sport following anterior cruciate ligament reconstruction surgery: an updated systematic review and meta-analysis including aspects of physical functioning and contextual factors. Br J Sports Med. 2014;48(21): Baumeister J, Reinecke K, Schubert M, Weiss M. Altered electrocortical brain activity after ACL reconstruction during force control. J Orthop Res. 2011;29(9): Baumeister J, Reinecke K, Weiss M. Changed cortical activity after anterior cruciate ligament reconstruction in a joint position paradigm: an EEG study. Scand J Med Sci Sports. 2008;18(4): Benjaminse A, Gokeler A, Dowling AV et al. Optimization of the anterior cruciate ligament injury prevention paradigm: novel feedback techniques to enhance motor learning and reduce injury risk. J Orthop Sports Phys Ther. 2015;45(3): Benjaminse A, Otten E. ACL injury prevention, more effective with a different way of motor learning? Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2011;19(4): Benjaminse A, Welling W, Otten B, Gokeler A. Novel methods of instruction in ACL injury prevention programs, a systematic review. Phys Ther Sport. 2015;16(2): Brown SR, Brughelli M, Hume PA. Knee mechanics during planned and unplanned sidestepping: a systematic review and meta-analysis. Sports Med. 2014;44(11): Dingenen B, Janssens L, Claes S, Bellemans J, Staes FF. Postural stability deficits during the transition from double-leg stance to single-leg stance in anterior cruciate ligament reconstructed subjects. Hum Mov Sci. 2015;41C: Dingenen B, Janssens L, Luyckx T, Claes S, Bellemans J, Staes FF. Lower extremity muscle activation onset times during the transition from double-leg stance to single-leg stance in anterior cruciate ligament injured subjects. Hum Mov Sci. 2015;44: Dingenen B, Janssens L, Luyckx T, Claes S, Bellemans J, Staes FF. Postural stability during the transition from double-leg stance to single-leg stance in anterior cruciate ligament injured subjects. Clin Biomech (Bristol, Avon). 2015;30(3): Dingenen B, Malfait B, Nijs S et al. Postural stability during single-leg stance: a prospective evaluation of non-contact lower extremity injury risk. J Orthop Sports Phys Ther. In review. 12.Dingenen B, Malfait B, Nijs S et al. Can two-dimensional video analysis during single-leg drop vertical jumps help identify non-contact knee injury risk? A one-year prospective study. Clin Biomech (Bristol, Avon). 2015;30(8): Dingenen B, Staes FF, Janssens L. A new method to analyze postural stability during a transition task from double-leg stance to single-leg 11
12 stance. J Biomech. 2013;46(13): Doherty C, Delahunt E, Caulfield B, Hertel J, Ryan J, Bleakley C. The incidence and prevalence of ankle sprain injury: a systematic review and meta-analysis of prospective epidemiological studies. Sports Med. 2014;44(1): Elliot DL, Goldberg L, Kuehl KS. Young women's anterior cruciate ligament injuries: an expanded model and prevention paradigm. Sports Med. 2010;40(5): Gokeler A, Benjaminse A, Hewett TE et al. Feedback techniques to target functional deficits following anterior cruciate ligament reconstruction: implications for motor control and reduction of second injury risk. Sports Med. 2013;43(11): Gribble PA, Delahunt E, Bleakley C et al. Selection criteria for patients with chronic ankle instability in controlled research: a position statement of the International Ankle Consortium. J Orthop Sports Phys Ther. 2013;43(8): Grooms D, Appelbaum G, Onate J. Neuroplasticity following anterior cruciate ligament injury: a framework for visual-motor training approaches in rehabilitation. J Orthop Sports Phys Ther. 2015;45(5): Grooms DR, Onate JA. Neuroscience application to noncontact anterior cruciate ligament injury prevention. Sports Health In press. 20.Grooms DR, Page SJ, Onate JA. Brain activation for knee movement measured days before second anterior cruciate ligament injury: neuroimaging in musculoskeletal medicine. J Athl Train. 2015;50(10): Hall R, Foss KB, Hewett TE, Myer GD. Sport specialization's association with an increased risk of developing anterior knee pain in adolescent female athletes. J Sport Rehabil. 2015;24(1): Jayanthi NA, LaBella CR, Fischer D, Pasulka J, Dugas LR. Sportsspecialized intensive training and the risk of injury in young athletes: a clinical case-control study. Am J Sports Med. 2015;43(4): Junge A, Dvorak J. Soccer injuries: a review on incidence and prevention. Sports Med. 2004;34(13): Kantak SS, Winstein CJ. Learningperformance distinction and memory processes for motor skills: a focused review and perspective. Behav Brain Res. 2012;228(1): Kapreli E, Athanasopoulos S. The anterior cruciate ligament deficiency as a model of brain plasticity. Med Hypotheses. 2006;67(3): Kapreli E, Athanasopoulos S, Gliatis J et al. Anterior cruciate ligament deficiency causes brain plasticity: a functional MRI study. Am J Sports Med. 2009;37(12): Lage GM, Ugrinowitsch H, Apolinario-Souza T, Vieira MM, Albuquerque MR, Benda RN. Repetition and variation in motor practice: A review of neural correlates. Neurosci Biobehav Rev. 2015;57: Langevoort G, Myklebust G, Dvorak J, Junge A. Handball injuries during major international tournaments. 12
13 Scand J Med Sci Sports. 2007;17(4): Marshall SW. Recommendations for defining and classifying anterior cruciate ligament injuries in epidemiologic studies. J Athl Train. 2010;45(5): Mather RC, III, Koenig L, Kocher MS et al. Societal and economic impact of anterior cruciate ligament tears. J Bone Joint Surg Am. 2013;95(19): Meeuwisse WH, Tyreman H, Hagel B, Emery C. A dynamic model of etiology in sport injury: the recursive nature of risk and causation. Clin J Sport Med. 2007;17(3): Myer GD, Faigenbaum AD, Edwards NM, Clark JF, Best TM, Sallis RE. Sixty minutes of what? A developing brain perspective for activating children with an integrative exercise approach. Br J Sports Med. 2015;49(23): Myer GD, Jayanthi N, DiFiori JP et al. Sport specialization, Part I: does early sports specialization increase negative outcomes and reduce the opportunity for success in young athletes? Sports Health. 2015;7(5): Myer GD, Sugimoto D, Thomas S, Hewett TE. The influence of age on the effectiveness of neuromuscular training to reduce anterior cruciate ligament injury in female athletes: a meta-analysis. Am J Sports Med. 2013;41(1): Needle AR, Swanik CB, Schubert M et al. Decoupling of laxity and cortical activation in functionally unstable ankles during joint loading. Eur J Appl Physiol. 2014;114(10): Negahban H, Ahmadi P, Salehi R, Mehravar M, Goharpey S. Attentional demands of postural control during single leg stance in patients with anterior cruciate ligament reconstruction. Neurosci Lett. 2013;556: Negahban H, Mazaheri M, Kingma I, van Dieen JH. A systematic review of postural control during single-leg stance in patients with untreated anterior cruciate ligament injury. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2014;22(7): Olsen OE, Myklebust G, Engebretsen L, Bahr R. Injury pattern in youth team handball: a comparison of two prospective registration methods. Scand J Med Sci Sports. 2006;16(6): Paterno MV. Incidence and predictors of second anterior cruciate ligament injury after primary reconstruction and return to Sport. J Athl Train. 2015;50(10): Paterno MV, Schmitt LC, Ford KR et al. Biomechanical measures during landing and postural stability predict second anterior cruciate ligament injury after anterior cruciate ligament reconstruction and return to sport. Am J Sports Med. 2010;38(10): Peh SY, Chow JY, Davids K. Focus of attention and its impact on movement behaviour. J Sci Med Sport. 2011;14(1): Quatman-Yates CC, Quatman CE, Meszaros AJ, Paterno MV, Hewett TE. A systematic review of sensorimotor function during 13
14 adolescence: a developmental stage of increased motor awkwardness? Br J Sports Med. 2012;46(9): Renstrom P, Ljungqvist A, Arendt E et al. Non-contact ACL injuries in female athletes: an International Olympic Committee current concepts statement. Br J Sports Med. 2008;42(6): Schiftan GS, Ross LA, Hahne AJ. The effectiveness of proprioceptive training in preventing ankle sprains in sporting populations: A systematic review and meta-analysis. J Sci Med Sport. 2015;18(3): Shultz SJ, Schmitz RJ, Benjaminse A, Chaudhari AM, Collins M, Padua DA. ACL Research Retreat VI: an update on ACL injury risk and prevention. J Athl Train. 2012;47(5): Shumway-Cook A, Woollacott MH. Motor control: translating research into clinical practice. 3rd ed. Baltimore, Md: Lippincott Williams & Wilkins; Snodgrass SJ, Heneghan NR, Tsao H, Stanwell PT, Rivett DA, van Vliet PM. Recognising neuroplasticity in musculoskeletal rehabilitation: A basis for greater collaboration between musculoskeletal and neurological physiotherapists. Man Ther ;19(6): Sugimoto D, Myer GD, Barber Foss KD, Hewett TE. Dosage effects of neuromuscular training intervention to reduce anterior cruciate ligament injuries in female athletes: meta- and sub-group analyses. Sports Med. 2014;44(4): Sugimoto D, Myer GD, McKeon JM, Hewett TE. Evaluation of the effectiveness of neuromuscular training to reduce anterior cruciate ligament injury in female athletes: a critical review of relative risk reduction and numbers-needed-totreat analyses. Br J Sports Med (14): Swanik C. Brains and sprains: the brain's role in noncontact anterior cruciate ligament injuries. J Athl Train. 2015;50(10): Swanik CB, Covassin T, Stearne DJ, Schatz P. The relationship between neurocognitive function and noncontact anterior cruciate ligament injuries. Am J Sports Med. 2007;35(6): Van Deun S, Staes FF, Stappaerts KH, Janssens L, Levin O, Peers KK. Relationship of chronic ankle instability to muscle activation patterns during the transition from double-leg to single-leg stance. Am J Sports Med. 2007;35(2): van Rijn RM, van Os AG, Bernsen RM, Luijsterburg PA, Koes BW, Bierma-Zeinstra SM. What is the clinical course of acute ankle sprains? A systematic literature review. Am J Med. 2008;121(4): Verhagen EA, van TM, van der Beek AJ, Bouter LM, van MW. An economic evaluation of a proprioceptive balance board training programme for the prevention of ankle sprains in volleyball. Br J Sports Med. 2005;39(2): Welling W, Benjaminse A, Gokeler A, Otten B. Enhanced retention of drop vertical jump landing 14
15 technique: A randomized controlled trial. Hum Mov Sci. 2015;45: Wikstrom EA, Hubbard-Turner T, McKeon PO. Understanding and treating lateral ankle sprains and their consequences: a constraintsbased approach. Sports Med. 2013;43(6): Wikstrom EA, Naik S, Lodha N, Cauraugh JH. Bilateral balance impairments after lateral ankle trauma: A systematic review and meta-analysis. Gait Posture. 2010;31(4): Wikstrom EA, Tillman MD, Chmielewski TL, Borsa PA. Measurement and evaluation of dynamic joint stability of the knee and ankle after injury. Sports Med. 2006;36(5): Wright RW, Magnussen RA, Dunn WR, Spindler KP. Ipsilateral graft and contralateral ACL rupture at five years or more following ACL reconstruction: a systematic review. J Bone Joint Surg Am. 2011;93(12): Wulf G. Attentional focus and motor learning: a review of 15 years. Int Rev Sport and Exercise Psychology. 2013;6(1): Wulf G, Shea C, Lewthwaite R. Motor skill learning and performance: a review of influential factors. Medical Education. 2010;44(1):
Revalidatie en preventie meer dan alleen spieren trainen. Lorenzo d Hont [ Master Sportfysiotherapeut]
Revalidatie en preventie meer dan alleen spieren trainen Lorenzo d Hont [ Master Sportfysiotherapeut] Patiënt X VKB-R 2014 30 tot 40 maal grotere kans op een VKB recidief Na 12 maanden ondervindt 28%
Nadere informatieANDERS DENKEN EN ANDERS DOEN IN DE PREVENTIE VAN VOORSTE KRUISBAND LETSEL DOOR ALLI GOKELER
ANDERS DENKEN EN ANDERS DOEN IN DE PREVENTIE VAN VOORSTE KRUISBAND LETSEL DOOR ALLI GOKELER De preventie van voorstel kruisband letsel. Ondanks voldoende medische argumenten om preventieprogramma s in
Nadere informatieExtend of injury problem : incidence & severity. Etiology & Mechanisms. Developing & introducing preventive measures
R. Meeusen, I.Aerts, J. Verschueren, E. Cumps, E. Verhagen Vrije Universiteit Brussel dept. Human Physiology 1. Inleiding 2. Epidemiologie en etiologie Risico profielen 3. Ontwikkeling van screening en
Nadere informatieINTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE(IOC) WORLD CONFERENCE ON PREVENTION OF INJURY ANDILLNESS IN SPORT. Wat hebben we geleerd in Monaco?
INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE(IOC) WORLD CONFERENCE ON PREVENTION OF INJURY ANDILLNESS IN SPORT Wat hebben we geleerd in Monaco? Auteur: Bart Dingenen Enkele weken geleden had ik het genoegen om aanwezig
Nadere informatieEvidence Based Blessurepreventie in de Sport
Evidence Based Blessurepreventie in de Sport Maarten Barendrecht Sportfysiotherapeut, medische begeleiding Hellas docent MOS, MSPT bij Avans+ Nederlands Instituut voor Sportblessurepreventie Overzicht
Nadere informatieChronische instabiliteit van de enkel
Chronische instabiliteit van de enkel Een update Dr. Wim Jorissen, 24 maart 2012. Recidiverende enkeldistortio s Recidiverende enkeldistortio s met vaak een gevoel van instabiliteit Recidiverende enkeldistortio
Nadere informatieAchterste Kruisband Reconstructie Revalidatie Protocol. FASE 1 (0-6 weken na het letsel)
Achterste Kruisband Reconstructie Revalidatie Protocol RPA Janssen, orthopedisch chirurg-traumatoloog (www.rpajanssen.nl) FAM Brooymans, PT, MSc, fysio-manueeltherapeut Inleiding Geïsoleerde achterste
Nadere informatieAchterste Kruisband Revalidatie Protocol (conservatief) FASE 1 (0-6 weken na het letsel)
Achterste Kruisband Revalidatie Protocol (conservatief) RPA Janssen, orthopedisch chirurg-traumatoloog (www.rpajanssen.nl) FAM Brooymans, PT, MSc, fysio-manueeltherapeut Inleiding Geïsoleerde achterste
Nadere informatieProximal tendon avulsion. Claire Verheul, Ph.D. Anne van der Made, M.D.
Proximal tendon avulsion Claire Verheul, Ph.D. Anne van der Made, M.D. Orthopaedic Surgery www.acesamsterdam.nl www.manualfysion.nl Epidemiology Relatively rare Koulouris & Connell 16 of 179 (9%) hamstring
Nadere informatieVoorste kruisbandletsels: beter voorkomen dan genezen!
Arenberggebouw Arenbergstraat 5 1000 Brussel Tel: 02 209 47 21 Fax: 02 209 47 15 Voorste kruisbandletsels: beter voorkomen dan genezen! AUTEURS DINGENEN B., STAES F. REDACTEUR MEYLEMANS S. INSTITUUT Katholieke
Nadere informatieRevalidatieschema na een collagene meniscus implantatie (CMI)
1 Revalidatieschema na een collagene meniscus implantatie (CMI) Locatie: Nevenletsel: Let op: dit schema is een richtlijn die hulp kan bieden bij het revalideren na een meniscushechting. Let te allen tijde
Nadere informatiePerformance training:
Performance training: Een missing link tussen revalidatie en de terugkeer tot sport? Autor: Bart Dingenen Als we met een sporter werken tijdens het revalideren, is de grootste doelstelling (meestal) terug
Nadere informatieRevalidatieschema na een meniscushechting
1 Revalidatieschema na een meniscushechting Locatie: Nevenletsel: Let op: dit schema is een richtlijn die hulp kan bieden bij het revalideren na een meniscushechting. Let te allen tijde op de reactiviteit
Nadere informatieLetselpreventie basketbal. Sempels Peter Vereecken Styn
Letselpreventie basketbal Sempels Peter Vereecken Styn Expertise Sempels Peter Zelfstandige praktijk Leuven Bears Belgian National Team Basketball Topsportschool Basket Leuven Vereecken Styn Sportmedisch
Nadere informatieProtocol Voorste kruisband reconstructie
Protocol Voorste kruisband reconstructie (hamstrings plastiek, patellapees plastiek, quadricepspees plastiek) Binnenkort krijgt u een voorste kruisband reconstructie bij OCON Sportmedische kliniek. In
Nadere informatieReturn to play na VKB-reconstructie: optie of illusie?
Return to play na VKB-reconstructie: optie of illusie? Nicky van Melick, PT, PhD Sportfysiotherapeute, Knie Expertise Centrum Eindhoven Bewegingswetenschapper www.nickyvanmelick.nl @KneeSearch Br J Sports
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieSport Medisch Netwerk Zoetermeer Informatie bijeenkomst. Voorste kruisband ruptuur
Sport Medisch Netwerk Zoetermeer Informatie bijeenkomst 9 december 2015 Voorste kruisband ruptuur Belle van Meer AIOS Sportgeneeskunde Sportarts = specialist Per 1 januari 2016 wordt sportgeneeskundige
Nadere informatieRevalidatieschema na reconstructie van het mediale patellofemorale ligament (MPFL).
Revalidatieschema na reconstructie van het mediale patellofemorale ligament (MPFL). Nevenletsel: Let op: dit schema is een richtlijn die hulp kan bieden bij het revalideren na een MPFL reconstructie. Let
Nadere informatieVO2max. Aerobe Capaciteit Cerebrale Parese. Aerobe capaciteit bij kinderen met CP FITNESS
19-6-2011 Hersenbeschadiging voor de eerste verjaardag Primaire beschadiging zit in de hersenen Olaf Verschuren Wat betekent dit voor de fitheid? De Hoogstraat Utrecht lopers rolstoelrijders Aerobe FITNESS
Nadere informatieFysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50
De relatie tussen eigen-effectiviteit 1 De Relatie tussen Eigen-effectiviteit, Intrinsieke Motivatie en Fysieke Activiteit bij 50-plussers The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and
Nadere informatieMeten van explosiviteit bij top indoor balteamsporters. H.T.D. van der Does, MSc. Dr. M.S. Brink S.H. Doeven, MSc. Dr. K.A.P.M.
Meten van explosiviteit bij top indoor balteamsporters H.T.D. van der Does, MSc. Dr. M.S. Brink S.H. Doeven, MSc. Dr. K.A.P.M. Lemmink Indoor Balteamsporten karakteristieken Volleybal explosieve bewegingen:
Nadere informatieChronificatie van postoperatieve pijn
Chronificatie van postoperatieve pijn Dr. Baeyens Malika, ASO Dienst anesthesie 5 december 2017 Wat is pijn? IASP definition (1994) An unpleasant sensory and emotional experience associated with actual
Nadere informatieOnderzoek naar de oorzaak van (chronische) lage rugpijn
Onderzoek naar de oorzaak van (chronische) lage rugpijn In de laatste 13 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de oorzaak van lage rugpijn. Voornamelijk het veelvuldig voorkomen van lage rugpijn en het
Nadere informatieVoorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel
Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,
Nadere informatieUniversity of Groningen. Injury prevention in team sport athletes Dallinga, Joan
University of Groningen Injury prevention in team sport athletes Dallinga, Joan IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please
Nadere informatieRevalidatieschema na tuberositas transpositie.
1 Revalidatieschema na tuberositas transpositie. Richting/afstand: Nevenletsel: Let op: dit schema is een richtlijn die hulp kan bieden bij het revalideren na een tuberositas transpositie. Let te allen
Nadere informatieSport Trauma Voorste Kruisband Knie. Rob Janssen Orthopedisch Centrum Máxima
Sport Trauma Voorste Kruisband Knie Rob Janssen Orthopedisch Centrum Máxima Disclosure: Geen belangenverstrengeling Rob Janssen Orthopedisch Centrum Máxima Overzicht I. Kennisquiz 2016 Voorste Kruisband
Nadere informatieCircuittraining Een nieuwe groepstraining met een functioneel karakter
Circuittraining Een nieuwe groepstraining met een functioneel karakter Drs. Lotte Wevers Dr. Ingrid van de Port Prof. Dr. Eline Lindeman Prof. Dr. Gert Kwakkel Kenniscentrum De Hoogstraat, Utrecht Overzicht
Nadere informatieRevalidatie schema na microfracturing van de laterale of mediale femurcondyl
Revalidatie schema na microfracturing van de laterale of mediale femurcondyl Locatie: Grootte: Belaste hoek*: *het traject waarin het geopereerde gebied belast wordt. Let op: dit schema is een richtlijn
Nadere informatieRevalidatie schema na kraakbeenbehandeling van zowel het femur als het patellofemorale gewricht
Revalidatie schema na kraakbeenbehandeling van zowel het femur als het patellofemorale gewricht Locatie: Grootte: Belaste hoek*: *het traject waarin het geopereerde gebied belast wordt. Let op: dit schema
Nadere informatieHoe lezen de topvolleyballers het spel van de tegenstander?
Arenberggebouw Arenbergstraat 5 1000 Brussel Tel: 02 209 47 21 Fax: 02 209 47 15 Hoe lezen de topvolleyballers het spel van de tegenstander? AUTEURS VANSTEENKISTE P., LENOIR M. REDACTEUR BLONDEEL S. INSTITUUT
Nadere informatieFysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten
Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten 5 april 2017 Sarcoïdose ontsporing afweersyteem ophoping afweercellen: granulomen overal in lichaam: longen, lymfesysteem, huid,
Nadere informatie16/11/18. Assess & Correct. Deel V. Correctie strategieën. 3. Motorische controle correcties
Assess & Correct Deel V Correctie strategieën 3. Motorische controle correcties 1 Voetboog activatie Single leg hip bridge (foamrol) 2 Single leg wall stance Lateral step up + pallof press 3 CORE activating
Nadere informatieDoel. Programma. NAH symposium workshop balans. Plaats van balans binnen de ICF. Meetinstrument: CTSIB 10-11-2015
NAH symposium workshop balans Doel Ilse Oosterom & Myrthe Schwartz 13 oktober 2015 Bewustwording van complexiteit van balansproblemen bij jongeren met NAH en de gevolgen middels ervaren en casuïstiek Programma
Nadere informatieRevalidatieschema na reconstructie van de voorste kruisband (VKB)
1 Revalidatieschema na reconstructie van de voorste kruisband (VKB) Grafttype: Nevenletsel: Let op: dit schema is een richtlijn die hulp kan bieden bij het revalideren na een voorste kruisband reconstructie.
Nadere informatieCoach Profession Profile
Arenberggebouw Arenbergstraat 5 1000 Brussel Tel: 02 209 47 21 Fax: 02 209 47 15 Coach Profession Profile AUTEUR PROF. DR. HELMUT DIGEL / PROF. DR. ANSGAR THIEL VERTALING PUT K. INSTITUUT Katholieke Universiteit
Nadere informatieDE ROL VAN TRAINER EN COACH BIJ MOTORISCH LEREN
DE ROL VAN TRAINER EN COACH BIJ MOTORISCH LEREN Een relatief duurzame verandering in perceptueel-motorische vaardigheden als gevolg van oefening. (Beek, 2010) 3 FEBRUARI 2016 SJOERD HOEK 333203, SIMONE
Nadere informatieEerste Hulp Bij Sport Ongelukken (EHBSO) Blessure preventie
Eerste Hulp Bij Sport Ongelukken (EHBSO) & Blessure preventie Wie zijn wij? Wij zijn Procare fysiotherapie met praktijkruimtes in Gorinchem, Vuren en Herwijnen. Onze praktijken bieden naast diverse specialisaties
Nadere informatieCore Stability. Wat & waarom
Core Stability Wat & waarom Core Stability Wat verstaan we onder The core Wat is het belang van core Stability The Core Uit welke van de volgende spieren bestaat The core : a. rechte,schuine en diepe buikspieren
Nadere informatieStretching T. Mertens
Stretching T. Mertens Stretching??? Why? Pourquoi? How long? Long? When? Quand? How frequently? Frequent? Which muscles? Quels muscles? Do I prevent muscle soreness? Raideur? Do I get slower? Je deviens
Nadere informatieCoach Information Supply
Arenberggebouw Arenbergstraat 5 1000 Brussel Tel: 02 209 47 21 Fax: 02 209 47 15 Coach Information Supply AUTEUR VERTALING INSTITUUT PROF. DR. MANFRED MUCKENHAUPT PUT KOEN Katholieke Universiteit Leuven,
Nadere informatieProgressie en plezier met impliciet leren
Titel Subtitel Progressie en plezier met impliciet leren Door Brendan Troost Dag van de Atletiek Zaterdag 19 maart 2 Doel en inhoud van deze presentatie Verbeteren kennis van principes van motorisch leren;
Nadere informatieWorkshop: Return to Sport Enkelbandletsel
Workshop: Return to Sport Enkelbandletsel Ton de Haan, huisarts & `brace vs balance board Kasper Janssen, sportarts Even voorstellen Sporter Promotie VUmc Brace beats balance board; prevention of ankle
Nadere informatieBent u gemotiveerd? L.E.J. Gerretsen Studentnummer: Eerste begeleider: prof. dr. L. Lechner Tweede begeleider: Dr. A.
Bent u gemotiveerd? Een Experimenteel Onderzoek naar de Invloed van een op het Transtheoretisch Model Gebaseerde Interventie op de Compliance bij de Fysiotherapeutische Behandeling van Psychiatrische Patiënten
Nadere informatieRevalidatie schema na autologe chondrocyten implantatie van de mediale of laterale femurcondyl
Revalidatie schema na autologe chondrocyten implantatie van de mediale of laterale femurcondyl Locatie: Grootte: cm 2 Belaste hoek*: *het traject waarin het geopereerde gebied belast wordt. Let op: dit
Nadere informatieBelasting en Belastbaarheid
Belasting en Belastbaarheid Papendal 28/10/17 Wim Vandeven Belasting en Belastbaarheid Belasting Belastbaarheid Belasting en Belastbaarheid Topsport Luipaard: rust! Pain is an info, not a limit! Pain
Nadere informatieAssess & Correct. Deel V ASSESS & CORRECT
Assess & Correct Deel V 1. - gezonde klanten - na-revalidatie 2. Meest fundamentele patronen als eerst oplossen - mobiliteit - motorische controle 3. Vaak voorkomende fouten 1 1. Gezonde klanten: - Max
Nadere informatieDe Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior
De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior Martin. W. van Duijn Student: 838797266 Eerste begeleider:
Nadere informatieRevalidatie schema na microfracturing van het patellofemorale gewricht
Revalidatie schema na microfracturing van het patellofemorale gewricht Locatie: Grootte: Belaste hoek*: *het traject waarin het geopereerde gebied belast wordt. Let op: dit schema is een richtlijn die
Nadere informatieDe Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering
De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering The relation between Mindfulness and Psychopathology: the Mediating Role of Global and Contingent
Nadere informatieLETSELS BIJ TOPHOCKEY EN DE IMPACT OP PRESTEREN
LETSELS BIJ TOPHOCKEY EN DE IMPACT OP PRESTEREN Evert Verhagen Amsterdam Collaboration on Health & Safety in Sports, Department of Public and Occupational Health Amsterdam Public Health research institute,
Nadere informatieHardlooponderzoek in Nederland nu en in de toekomst. Marienke van Middelkoop, Erasmus MC Sjouke Zijlstra, UMC Groningen
Hardlooponderzoek in Nederland nu en in de toekomst Marienke van Middelkoop, Erasmus MC Sjouke Zijlstra, UMC Groningen Hardloopblessures - Lange afstand lopen worden steeds populairder - Ook steeds meer
Nadere informatieVictor Niemeijer Sportarts SMA Elkerliek
Victor Niemeijer Sportarts SMA Elkerliek Onderzoek lage rug en heup core stability The Fifa 11 + Epidemiologie - 60-90% van alle mensen maakt een keer een episode van aspecifieke lage rugpijn door - Incidentie
Nadere informatieTrain uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie. Marie-Anne Vanderhasselt
Train uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie Marie-Anne Vanderhasselt Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R., Namur, V., Lotufo, P.A., Bensenor, Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R.,
Nadere informatiePresteren onder Druk. Raôul Oudejans
Presteren onder Druk Raôul Oudejans Leren en presteren in sport lectoraat Programma Presentatie Training for excellence Presteren onder druk Planned disruptions Discussie Sport photo Mike Tunison Music
Nadere informatieTEMPERATUURMETINGEN BIJ DIABETISCHE VOET A.M. WIJLENS
TEMPERATUURMETINGEN BIJ DIABETISCHE VOET A.M. WIJLENS DISCLOSURE Geen belangenverstrengeling INTRODUCTIE LICHAAMSTEMPERATUUR Constante lichaamstemperatuur wenselijk voor verloop fysiologische processen
Nadere informatieChronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen
Chronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen maar het zit toch niet tussen mijn oren John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Therapie (Oegstgeest) Instituut voor
Nadere informatieDe Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie
De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited
Nadere informatieObjectiveren van functionele eigenschappen van knie-orthesen
Objectiveren van functionele eigenschappen van knie-orthesen Dr.ir. A. de Lange Fontys Paramedische Hogeschool Opleiding Podotherapie Eindhoven Inhoud 1. Conclusies 2. Functie van knie-orthesen 3. Belastingen
Nadere informatie1 Strategieën ter preventie van enkeldistorsies en voorstekruisbandletsels
1 Strategieën ter preventie van enkeldistorsies en voorstekruisbandletsels Elke Cumps, Inne Aerts, Romain Meeusen Dit hoofdstuk geeft een overzicht van maatregelen die efficiënt zijn ter preventie van
Nadere informatieMet CogniTrain tot automatisme van bewegen
Met CogniTrain tot automatisme van bewegen Inleiding CogniTrain is een meervoudig trainingsconcept, waarin het herwinnen van het automatisme van bewegen centraal staat. CogniTrain bestaat uit twee onderdelen
Nadere informatie25 jaar whiplash in Nederland
25 jaar whiplash in Nederland Vanuit een fysiotherapeutisch perspectief Maarten Schmitt M.Sc 1 2 Fysiotherapeut & manueeltherapeut Hoofd van de Divisie Onderwijs Stichting Opleidingen Musculoskeletale
Nadere informatieWat leren sjoelen door kinderen met CP kan betekenen voor meedoen in sport
Wat leren sjoelen door kinderen met CP kan betekenen voor meedoen in sport John van der Kamp Faculteit Bewegingswetenschappen, VU Amsterdam Institute of Human Performance, University of Hong Kong inhoud
Nadere informatieBehandeleffecten. in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel. Treatment effects in. Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel
Behandeleffecten in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel Treatment effects in Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel S. Daamen-Raes Eerste begeleider: Dr. W. Waterink Tweede begeleider:
Nadere informatieHet executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen
Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Executive and social cognitive functioning of mentally
Nadere informatiein Sport Sportcafé Fysiotherapie Jeurissen & van den Ingh
Testen en Meten in Sport Sportcafé Fysiotherapie Jeurissen & van den Ingh Mulder Smeekens Verschil 0.012 sec Phelps Cavic Verschil??? Real Madrid Atletico Madrid 3 e minuut blessuretijd Verweij Brodka
Nadere informatieKrachttraining bij kinderen en adolescenten. Prof. Dr. Jan Boone
Krachttraining bij kinderen en adolescenten Prof. Dr. Jan Boone Deel 1: Algemene principes van krachttraining Inleiding tot krachttraining Kracht Maximale kracht Neuromusculair (Maximale kracht) Hypertrofie
Nadere informatieModererende Rol van Seksuele Gedachten. Moderating Role of Sexual Thoughts. C. Iftekaralikhan-Raghubardayal
Running head: momentaan affect en seksueel verlangen bij vrouwen 1 De Samenhang Tussen Momentaan Affect en Seksueel Verlangen van Vrouwen en de Modererende Rol van Seksuele Gedachten The Association Between
Nadere informatieWarming-up programma ter preventie van blessures voor tennissers
Warming-up programma ter preventie van blessures voor tennissers Hogeschool van Amsterdam, Amsterdam School of Health Professions Opdrachtgever: Benjamin Bos Coach: Bob van den Berg Mark Winkelaar, Sven
Nadere informatieKaren J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon
Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety
Nadere informatieInvloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy. Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders
Invloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders Influence of Mindfulness Training on Parental Stress, Emotional Self-Efficacy
Nadere informatieHuisarts of hometrainer?
Huisarts of hometrainer? In het literatuuroverzicht werden zes studies opgenomen. Vier studies onderzochten het effect van training op ziekteverzuim, drie daarvan bestudeerden tevens de effecten op klachten
Nadere informatieDifferences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children
1 Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working mothers with spouse and young children Verschil in stress en stressreactiviteit tussen hoogopgeleide thuisblijf-
Nadere informatieCOGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS
COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS Gezondheidsgedrag als compensatie voor de schadelijke gevolgen van roken COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS Health behaviour as compensation for the harmful effects of smoking
Nadere informatieBalans en stabiliteitstraining een brede kijk op motorlearning
Balans en stabiliteitstraining een brede kijk op motorlearning Cursusprogramma Heerenveen Wij behouden ons het recht voor kleine wijzigingen aan te brengen in dit programma wanneer het leerproces dit vraagt.
Nadere informatieTalentontwikkeling medische kansen en valkuilen
Sport Medisch Netwerk Zoetermeer Talentontwikkeling medische kansen en valkuilen 21 januari 2015 S.V. Meervogels, Zoetermeer Sport Medisch Netwerk Zoetermeer Inhoud -Talent -Waarom gaat een kind aan sport
Nadere informatieNabehandeling voorste kruisband reconstructie
Nabehandeling voorste kruisband reconstructie Fysiotherapie Locatie Hoorn/Enkhuizen Fase 1 (6-8 weken) Week 1-2 extensie links = rechts actieve isometrische oefentherapie starten fiets (hometrainer) en
Nadere informatieHET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE
HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Vrije Universiteit Brussel UMC St Radboud, Nijmegen NPi, Amersfoort 1 NVMT 4e LUSTRUM VAN HARTE PROFICIAT 2 WAAROM
Nadere informatieehealth en zelfmanagement Hoe worden we daar beter van?
ehealth en zelfmanagement Hoe worden we daar beter van? Bart Brandenburg 21 maart 2013 Wat is ehealth? en hoe worden we daar beter van? Er zijn 51 definities van ehealth Supporting Health by technology
Nadere informatieTrainen bij ouderen 16-11-2010. Inhoud. Even voorstellen. Ruud van der Veen 9 November 2010
Even voorstellen Trainen bij ouderen Ruud van der Veen 9 November 2010 Fysiotherapie MSc Fysiotherapiewetenschap Master Fysiotherapie in de Geriatrie Even voorstellen Inhoud Wat is beweging? Fysiotherapie
Nadere informatieDe hardloper in Nederland Belasting vs. Belastbaarheid
De hardloper in Nederland Belasting vs. Belastbaarheid Inhoud Introductie SMC Rijnland Incidentie hardloopblessures Belasting vs. belastbaarheid Epidemiologie van sportblessures Rol van de fysiotherapeut
Nadere informatieMindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,
Nadere informatieOpleiding Orthopedische Manuele Therapie. 18 april 2013
Opleiding Orthopedische Manuele Therapie 18 april 2013 Opleiding Orthopedische Manuele Therapie Is Orthopedische Manuele Therapie nog Orthopedische Manuele Therapie? Zijn de huidige paradigma shifts wenselijk?
Nadere informatieLeerbaarheid. Le ren. Overzicht. HersenletselCongres 2015 4-11-2015. A5 Leerbaarheid: veel besproken, weinig onderzocht
Disclosure belangen sprekers (Potentiële) belangenverstrengeling Geen A5 Leerbaarheid: veel besproken, weinig onderzocht Dr. Hileen Boosman De betrokken relaties bij dit project zijn: Financiering: Projectgroep:
Nadere informatieTwee vliegen in één klap Blessurepreventie en beter presteren door motorisch leren
blessurepreventie Blessurepreventieve oefenprogramma s zijn in de sport niet erg populair. Hun effectiviteit staat ter discussie en het feit dat ze doorgaans geen directe bijdrage leveren aan prestatieverbetering
Nadere informatieK. Olsa Brakel Jeugdwerking BLESSUREPREVENTIE. Moeilijkheidsgraad B -B B - B - C - C B - B - C - C - D. Maand 1 2 x 5sec 2 x 10sec 2 x 15sec
BLESSUREPREVENTIE Specifiek trainingsprogramma per leeftijdscategorie: Leeftijdscategorie Aantal oefeningen per training U7 U8 U9-U10 U11 U12 U13 U14 U15 U16 U17 B- kern 3 4 5 Moeilijkheidsgraad B -B B
Nadere informatieAdemhalingsfunctie: tussen proefschrift en richtlijn? Karin Postma
Ademhalingsfunctie: tussen proefschrift en richtlijn? Karin Postma fysiotherapeut en onderzoeker Rijndam revalidatie & Erasmus MC te Rotterdam tussen proefschrift en richtlijn? Promotor: Prof.dr. H.J.
Nadere informatieFysieke Training Waterpolo Dames. Richard Louman. Waterpolo programma
Fysieke Training Waterpolo Dames Richard Louman 1 december 2009 Richard Louman Fysiek trainer NOC*NSF: waterpolo dames, roeien, shorttrack Bewegingswetenschappen VU Amsterdam CSCS certificering Strength
Nadere informatiehttp://www.psychfysio.nl/nieuws/6_04_1.html Jelle Heisen Anamnese
http://www.psychfysio.nl/nieuws/6_04_1.html Jelle Heisen Anamnese Wat is de hulpvraag in termen van ICF en gerelateerd aan het functioneren van de patiënt in zijn / haar context? 1 inventarisatie concrete
Nadere informatiePARAMEDISCH CURSUSSEN & OPLEIDINGEN. Brochure
2018 PARAMEDISCH CURSUSSEN & OPLEIDINGEN LAGE RUGPIJN PAIN AND MOTOR INTERACTIONS Brochure OPLEIDINGSINSTITUUT CIVA B.V. Organisatie cursus Organiserende instelling CIVA B.V. Adresgegevens Rumpenerstraat
Nadere informatieSportletsels bij wielrenners Sportletsels bij wielrenners. Acute letsels >> val of botsing. Hoofdletsel 22 % Knie Arm 50 %
Sportletsels bij wielrenners Sportletsels bij wielrenners Acuut Chronisch Dr.F.Nelde Fysische geneeskunde en Revalidatie Sportgeneeskunde Acute letsels >> val of botsing Hoofdletsel 22 % Knie Arm 50 %
Nadere informatieSamenvatting. Introductie
143 Introductie Werpers spelen een belangrijke rol in honkbalwedstrijden en hebben een groot aandeel in het wedstrijdresultaat. Het succes van een werper wordt voor een belangrijk deel bepaald door diens
Nadere informatieOntwikkelingen voorste kruisband chirurgie van dubbel-bundel tot mid-mid
Ontwikkelingen voorste kruisband chirurgie van dubbel-bundel tot mid-mid Joris Jansen, orthopaedisch chirurg Rijnland Ziekenhuis. Huisartsen & Bedrijfsartsen Symposium Leiderdorp, 26 april 2012. 28-04-12
Nadere informatieDe Effectiviteit van een Mindfulness-gebaseerde Lichaamsscan: een. Vergelijking met Rusten in Liggende Positie
De Effectiviteit van een Mindfulness-gebaseerde Lichaamsscan: een Vergelijking met Rusten in Liggende Positie The Effectiveness of a Mindfulness-based Body Scan: a Comparison with Quiet Rest in the Supine
Nadere informatiee-exercise bij knie en heup artrose
e-exercise bij knie en heup artrose Ontwikkeling, evaluatie en implementatie Corelien Kloek (TiU, NIVEL, UMCU, HU) Daniël Bossen (HvA), Joost Dekker (VUmc), Dinny de Bakker (TiU, NIVEL), Cindy Veenhof
Nadere informatieAtletiekUnie Trainersdag 2018 Innovaties in real-time bewegingsanalyses
AtletiekUnie Trainersdag 2018 Innovaties in real-time bewegingsanalyses JASPER REENALDA 10-11-2018 ROESSINGH RESEARCH & DEVELOPMENT A F F I L I AT E D W I T H U N I V E R S I T Y O F T W E N T E o Bewegingswetenschapper
Nadere informatieTALENTONTWIKKELING platform AV 9 juni 2017
TALENTONTWIKKELING platform AV 9 juni 2017 TALENTONTWIKKELING wat moet het opleveren? (1) BETER HANDELEN betere spelers maken sneller en betere keuzes (BESLISGEDRAG) Betere teams stemmen het handelen beter
Nadere informatiePsychologische overload: Eén van de Hoofdzaken? Afke van de Wouw Sportpsycholoog & Bewegingswetenschapper
Psychologische overload: Eén van de Hoofdzaken? Afke van de Wouw Sportpsycholoog & Bewegingswetenschapper Introductie 18-5-2018 Info@WOUWpc.nl 2 Agenda Introductie Psycho-sociale (over)load Herstel Onderzoek
Nadere informatiePARAMEDISCH CURSUSSEN & OPLEIDINGEN. Brochure
2018 PARAMEDISCH CURSUSSEN & OPLEIDINGEN LAGE RUGPIJN PAIN AND MOTOR INTERACTIONS Brochure OPLEIDINGSINSTITUUT CIVA B.V. Organisatie cursus Organiserende instelling CIVA B.V. Adresgegevens Rumpenerstraat
Nadere informatie