1. Vegetatieve functies zorgen voor het in stand houden van het lichaam / samenstelling milieu interieur

Transcriptie

1 1. Vegetatieve functies zorgen voor het in stand houden van het lichaam / samenstelling milieu interieur Bart van der Meer WM/SM theorie les 12 Amice 2. Assimilatie / anabolisme is de afbraakstofwisseling 3. Koolhydraten worden in het lichaam opgeslagen als glycogeen 4. Vet dient voornamelijk als bouwstof Bewerkt door Reina Welling 5. Eiwitten worden door het spijsverteringsstelsel afgebroken tot aminozuren 6. De calorische waarde van koolhydraten is hoger dan die van vet 7. Vitaminen en mineralen zijn biokatalysatoren Wie is de eerste persoon waar je aan denkt die veel (last van) hormonen heeft? Invloed op het gedrag en karakter van de mens Invloed op gevoel, humeur, stemmingen Groei Invloed op uiterlijke geslachtskenmerken Activeren de aanmaak en afgifte van voedingssplitsende enzymen Hebben invloed op stofwisselingsprocessen 1

2 Endocriene klieren (klieren zonder afvoerbuis) met een interne secretie aan het bloed Wat zijn dan exocriene klieren? Klieren die hun stoffen afgeven aan hun omgeving via afvoerbuizen Er zijn ook klieren met zowel een exocriene als een endocriene functie, welke? Pancreas (alvleesklier) Geslachtsorganen (zaadballen, eierstokken) A. Zenuwstelsel B. Hormoonstelsel Met beide systemen worden signalen overgebracht Snel (direct) Langzaam (indirect) Kortdurige invloed Langdurige invloed Elektrische impulsen Chemische boodschap Via neuronen ( wired ) Via bloed ( wireless ) Weefselhormonen zoals acethylcholine en histamine gevormd door de mestcellen (lederhuid) Hebben een regenerende invloed bij wondgenezing, allergische invloeden Geschiedt zowel door invloed van het onwillekeurige / vegetatieve zenuwstelsel als door de hormonen onderling. Werkt hetzelfde als een thermostaat. Dus: hormonen hebben een ondergeschikte hormoonklier of een ander orgaan als doelwit Directe en indirecte hormonen 2

3 Roept u maar! Schildklier / glandula thyreoidea Bijschildklieren / para thyreoidea Bijnieren / glandula suprarenalis Alvleesklier / pancreas (eilandjes van Langerhans) Geslachtsklieren / gonaden Man: zaadballen /testes Vrouw: eierstokken / ovaria Pijnappelklier / epifyse Zwezerik / thymus Al deze klieren worden op hun beurt door een overkoepelend orgaan gecoördineerd en gereguleerd en wel door de HYPOFYSE en de HYPOTHALAMUS Ligging in het turkse zadel = uitholling van het wiggebeen (schedel) Hypofyse is d.m.v. de hypofysesteel met de hypothalamus verbonden Voorkwab / adenohypofyse = klierweefsel Achterkwab/neurohypofyse = zenuwweefsel Hypofysesteel Voorkwab Achterkwab 3

4 Direct werkende hormonen: o Groeihormoon (GH) = verantwoordelijk voor algehele groei van de beenderen en de spieren o Prolactine regelt samen met oxytocine (achterkwab) de melkafgifte o Pigmenthormoon stimuleert vorming van melanocyten (in basaalcellenlaag) ACTH adrenocorticotrope hormoon stimuleert de bijnierschors tot afgifte van de bijnierschorshormonen = corticoïden (van belang voor de glucosestofwisseling en de vochthuishouding) TSH Thyreoid stimulerend hormoon = schildklierstimulerend hormoon (invloed op de stofwisselingsprocessen, groei, geestelijke ontwikkeling) Geslachtsklier stimulerende hormonen (GSH) worden ook gonadotrope hormonen genoemd (gonaden = geslachtsklieren) waaronder: o FSH = follikel stimulerend hormoon bevordert bij de man de productie van zaadcellen bij de vrouw de productie van oestrogeen, welke van invloed is op het rijpen van de eicel. o LH = luteiniserend hormoon man produceren testosteron vrouw zet ovulatie in werking (openbarsten rijpe eicel o.i.v. progesteron) Zijn de zaadbal en de eierstokken dus exocriene of endocriene klieren?? Direct werkende hormonen: o ADH = antidiuretisch hormoon terugresorptie water uit nierbuisjes terug in het bloedplasma o Oxytocine opwekken weeën en contractie melkklierbuisjes tijdens zogen (borstvoeding) 4

5 Ligging: in de hals voor de luchtpijp vlak onder het schildkraakbeen van het strottenhoofd Hoefijzervormig orgaan heeft twee lobben Hormoon: thyroxine (hiervoor heeft de schildklier jodium en vitamine A nodig, welke ze uit het bloed haalt) Schildklier staat onder controle van de hypofyse wanneer de hypofyse TSH produceert, wordt de hoeveelheid thyroxine gemaakt door de schildklier, verhoogd De hoeveelheid TSH van de hypofyse stijgt als het thyroxinegehalte in het bloed daalt en andersom (= negatieve terugkoppeling) Activeert anabolisme Beïnvloedt lichaamstemperatuur Bevordert de eiwitsynthese t ese Invloed op de hartfrequentie Invloed op de geestelijke ontwikkeling, gedrag Vermagering Hyperactief Verhoogde lichaamstemperatuur, zweten Warmte intolerantie Verhoogd hartritme, snelle pols, hartkloppingen Nervositeit, rusteloosheid, beverig, spierpijn Trage stofwisseling, dikker worden: niet alleen door vettoename, maar ook vasthouden van vocht = myxoedeem Geelachtige droge huid Lage lichaamstemperatuur Geestelijke apathie, slapheid, moeheid, krakerige stem = ziekte van Graves/Basedow Truus de mier Stoffel de schildpad Vier in totaal liggen aan de achterzijde van de schildklier aan weerszijden van het strottenhoofd Hormoon: parathormoon Functie: reguleren hoeveelheid calcium en fosfaat (van belang voor de beenderen en tanden maar ook voor de werking van spieren en zenuwcellen) Opname van calcium in het bloed wordt mede gereguleerd door vitamine D Wanneer calciumgehalte te laag is, geven de bijschildklieren een verhoogde hoeveelheid parathormoon af die er dan voor zorgt dat de beenderen calcium afstaan aan het bloed Bij hyperfunctie > teveel parathormoon > teveel onttrekking calcium uit de botten = ontkalking spontane botbreuken 5

6 Stijging calciumgehalte in het bloed. kalk/calcium is alleen in water oplosbaar moet dus door de nieren worden uitgescheiden.bij teveel worden de nieren overbelast > nierbeschadigingen, nierinsufficiëntie of nierstenen Te weinig parathormoon te lage calciumspiegel kan tetanie = spierkramp tot gevolg hebben. Is een exo- endocriene klier gelegen aan de achterkant van de buikholte, links achter de maag Exocriene functie productie van alvleessap (belangrijkste verteringssap) Endocriene functie = produceren van hormonen insuline en glucagon Insuline: verlaagt het bloedsuikergehalte: maakt celwanden doorlaatbaar voor glucose en slaat het teveel op in de vorm van glycogeen in de lever en de spieren Glucagon: verhoogt het bloedsuikergehalte. Maakt van glycogeen weer glucose Tekort aan insuline = diabetes type I Probleem met insuline-receptoren = type II Ligging: als een kapje bovenop de nieren Bouw: schors aan de buitenzijde en een merggedeelte aan de binnenkant Functie: productie van hormonen (zowel schors als merg) 6

7 Stimulatie door ACTH = adrenocorticotrope hormoon (van de hypofyse) Hormonen van de bijnierschors Glucocorticoïden zoals cortison en hydrocortison Mineralcorticoïden : aldosteron Geslachtscorticosteroïden: androgeen en oestrogeen Glucocorticoïden invloed op glucose stofwisseling, verhogen weerstand tegen schadelijke invloeden zoals stress, ontstekingsremmend Mineralcorticoïde regelt de zouthuishouding kalium en natrium en heeft daardoor ook een invloed op de waterhuishouding. Beïnvloedt de bloeddruk. Steroïde hormonen: mannelijke invloed Oestrogeen- vrouwelijke invloed Erg weinig in vergelijking met de geslachtsklieren Adrenaline Noradrenaline Zorgen samen voor de fight or flight response Adrenaline = bloedsuikerspiegel verhogend, maakt van glycogeen glucose Stelt het lichaam in staat extra inspanning te leveren of met gevaar of stress om te gaan. Hartfrequentie en pompkracht groter Vasodilatatie van de bloedvaten van spieren Grotere doorlaatbaarheid van celwand voor glucose Verwijding luchtpijptakken Remt functies van het verteringssysteem Nor-adrenaline voornamelijk een vaatvernauwend effect op de kleinere bloedvaten (bleek van schrik) en verhoogt de bloeddruk Exocriene functie = produceren van eicellen bij de vrouw en sperma bij de man Endocriene functie produceren van geslachtshormonen zoals testosteron en oestrogeen Onderin de buikholte Geslachtsorganen eierstokken / ovaria eileiders baarmoeder / uterus baarmoedermond schede / vagina sweetlove.be Kankerwiehelpt.nl 7

8 De eerste 14 dagen v.d. cyclus bestaat uit het rijpen /groeien van de eicel.gebeurt o.i.v. het follikel stimulerend hormoon van de hypofyse Tijdens dit groeien wordt het follikelhormoon oestrogeen gevormd uit de blaasjes die rondom het eitje zitten Als de follikel (eitje) rijp is / volgroeid is, barst het open en wordt de eicel afgestoten = ovulatie Tijdens de ovulatie / eisprong wordt het hypofysehormoon LH (luteïniserend hormoon) afgegeven > temperatuur wordt halve graad hoger LH zorgt ervoor dat in de eierstok het zgn gele lichaam ontwikkelt. Dit lichaampje produceert progesteron, dat ervoor zorgt dat het slijmvlies van de baarmoeder zich gereedmaakt om een eventueel bevrucht eitje in de wand vast te houden. Wanneer het eitje niet is bevrucht, degenereert het gele lichaam de productie van progesteron en oestrogeen houdt op het voor niets geprepareerde baarmoederslijmvlies wordt samen met de onbevruchte eicel afgestoten. Kleine bloedvaatjes scheuren hierbij open = menstruatie Productie: testosteron en andosteron Deze hormonen bevorderen de zaadcelproductie en zorgen voor de mannelijke geslachtskenmerken Hormoonafscheiding komt tot stand o.i.v. het LH (luteïniserend hormoon uit de hypofyse) Tijdens kindertijd remmende invloed op de ontwikkeling van de geslachtsorganen en de geslachtskenmerken. Bij gebrekkig functioneren = vroegtijdige geslachtsrijpheid Maakt hormoon melatonine = belangrijk voor dag/nachtritme van de mens Ligt tussen het borstbeen (sternum) en de luchtpijp (trachlea). Is betrokken bij het immuunsysteem, de bescherming tegen de bronnen van infectie. Na het 15 e levensjaar begint deze klier te verschrompelen. 8

9 Onderstaand Engelstalig filmpje is m.i. een mooie samenvatting / inleiding op het endocriene systeem (hormoonstelsel): FM Functionele eenheid is het neuron Dendrieten ontvangen informatie en leiden die tot in het cellichaam stroomgebied van de Po Neurieten / axonen leiden informatie weg uit het cellichaam naar andere neuronen of naar een effector: spier, klier, bloedvat (via synapsen). 9

10 Neuriet is omgeven door een myelineschede (binnenste laag) en een schede van Schwann (buitenste laag) dit zijn gliacellen. Functie myeline Snellere geleiding (isolatie) Steun geven / bescherming Geven witte kleur Het ondersteunen van het hersenweefsel; ze zorgen voor stevigheid en behoud van structuur. Oligodendrocyten in het centraal zenuwstelsel en Schwanncellen in het perifeer zenuwstelsel maken myeline om de axonen te beschermen en de elektrische geleiding te verbeteren Het opruimen van afval na neuronale verwonding of celdood Tijdens de ontwikkeling van de hersenen wijzen sommige gliacellen de weg aan migrerende zenuwcellen en geven aan in welke richting de axonen moeten groeien Bepaalde gliacellen helpen de bloed-hersenbarrière in stand te houden Gliacellen voorzien de zenuwcellen van voedingsstoffen. Wat is dus de verhouding zenuwcellen : gliacellen? Brein heeft totaal (1 biljoen) cellen dus reken maar na.. Grijze stof wordt gevormd door de cellichamen van de neuronen en de dendrieten Witte stof wordt gevormd door de met myeline omgeven neurieten Zenuwstelsel De les daarna inspanningsfysiologie En dan alweer de laatste les voor het examen 10