Module 4 Hormonen. Homeostase. Het handhaven van de verschillende balansen in het lichaam. Continue taak, o.i.v. de steeds wisselende omstandigheden

Transcriptie

1 Module 4 Hormonen 1/24 Homeostase Het handhaven van de verschillende balansen in het lichaam Continue taak, o.i.v. de steeds wisselende omstandigheden Bloeddruk, bloedvolume, temperatuur Plasmaniveaus zuurstof, glucose, kalium, calcium en waterstof Afwijking binnen geringe tolerantiegrenzen leidt tot ziekte Gezondheid is zowel een biochemisch, morfologisch, fysiologisch als een psychologisch proces, in een continue wisselwerking Ziekte is een acute of chronische verstoring van de cybernetische processen. 2/24 1

2 Hormonen Worden beschouwd als afgevaardigden van de natuur in ons lichaam! Alle processen in ons lichaam worden geregeld door hormonen en ons zenuwstelsel! Zijn de meest krachtige moleculen in de natuur! 3/24 Hormonen Hormonen brengen verbindingen tot stand tussen, vaak op grote afstand van elkaar gelegen, organen. Dit geschiedt via de bloedbaan. Het is dus niet noodzakelijk, dat een endocriene klier in de onmiddellijke nabijheid ligt van de plaats waar zij haar werking heeft Kenmerkend is dat geringe hoeveelheden een intensief effect hebben. Hormonen worden afgebroken in de lever en vervolgens uitgescheiden met de gal en door de nieren Zijn op te delen: Peptide hormonen uit een kleine keten van aminozuren Catecholamines gemaakt uit tyrosine (aminozuur) Steroïd hormonen gemaakt uit cholesterol. 4/24 2

3 Endocrien systeem Dit stelsel bestaat uit een groot aantal klieren: Hypothalmus Hypofyse Epifyse Schildklier Bijschildklieren (4) Thymusklier Nieren (2) Bijnieren (2) Alvleesklier Gonaden: Eierstokken (vrouwen) Zaadballen (mannen) 5/24 Hypothalamus Reguleert: Vochthuishouding (dorst) Bloeddruk Eetlust (hongergevoel) Hartslag Biologische klok (slaap/waakritme) Lichaamstemperatuur (bibberen) Geslachtsdrift Aanmaak hormonen: Arginine vasopressine (AVP) of Antidiuretisch hormoon (ADH) (9) Oxytocine (9). 6/24 3

4 Hypofyse Bestaat uit: Voorkwab of adenohypofyse Achterkwab of neurohypofyse verbonden met de hypothalamus De hypofyse is ongeveer 1 cm in doorsnede en weegt ca. 0,5 gram De adenohypofyse maakt: hormonen welke een direct effect uitoefenen op een ander orgaan, het Somatotroop hormoon (STH) of groeihormoon (191 groei spierweefsel) het Luteïniserend Hormoon (LH) (121 geslachthormonen) het FollikelStimulerend Hormoon (FSH) (92/111 geslachtscellen) het Prolactine Hormoon (PRL) (198 beïnvloed o.a. oestrogenen) Deze hormonen hebben effect op de ontwikkeling van de seksuele kenmerken en de voortplanting het Thyreoïd Stimulerend Hormoon (TSH), dat de schildklier stimuleert tot de productie van schildklierhormoon. het AdrenoCorticoTroop Hormoon (ACTH), dat de bijnierschors stimuleert tot het produceren van bijnierschorshormonen (39) Deze hormonen beïnvloeden de hormoonproductie van andere klieren 7/24 Hypofyse en tenslotte: MelanocytStimulerend Hormoon (MSH) stimuleert de productie van melanine in de huid. (13 22) De neurohypofyse is opslagplaats voor door de hypothalamus aangemaakte hormonen: Vasopressine of antidiuretisch hormoon(adh) regelt de afstemming van de water en zoutbalans in het lichaam en werkt dus grotendeels in op het eindorgaan, de nieren. Stijging bloeddruk en mannelijke agressie Oxytocine (OT) is van belang rondom de bevalling. Het hormoon werkt op de baarmoederspieren en doet deze samentrekken tijdens de bevalling. Ook na de bevalling heeft het hormoon een belangrijke rol. Het zorgt er onder andere voor dat de melkgangen van de borstklieren samentrekken, waardoor de moedermelk wordt uitgedreven. 8/24 4

5 Pijnappelklier of epifyse: Heeft zich ontwikkeld uit het derde oog, bevat lichtgevoelige cellen Bij kinderen goed ontwikkelt, bij ouderen vaak verkalkt Produceert melatonine (uit tryptofaan), heeft invloed op de seizoensgebonden gemoedsrust regelt het dag en nachtritme (biologische klok) remt de ontwikkeling werking van de geslachthormonen tot de puberteit. 9/24 Schildklier Vlindervormig en geplaatst op de luchtpijp en weegt ca. 20 gram. Bestaat uit 2 lobben en de isthmus. Schildklierhormonen zijn de enige hormonen welke jodium bevatten Hormonen: Thyroxine (T4) prohormoon, wordt omgezet in het meer actieve T3 Trijoodthyronine (T3) lichaamstemperatuur, het energieverbruik, het hartritme en de bloeddruk, het zenuwstelsel, geestelijk welzijn, het spijsverteringskanaal, libido, menstruatiecyclus, de groei, de genitaliën, de dikte en elasticiteit van de huid, de haren en de nagels Productie wordt aangestuurd door Hypothalamus en Hypofyse de Calcitonine remt de afbraak van botweefsel en lactatie. Wordt gestimuleerd door Gastrine (maag). 10/24 5

6 Bijschildklier Kleine kliertjes ter grootte van een erwt. Normaal aantal is 4. Hebben niets te maken met de schildklier, behalve hun locatie. Bestaat uit 84 aminozuren Hormonen: Parathyroïdhormoon (PTH) verhoogt de calciumspiegel in het bloed. Door o.a. botafbraak te bevorderen, calciumabsorptie van de nieren te verhogen. Werkt tegengesteld aan Calcitonine De werking is sterk afhankelijk van vit. D (calciumabsorptie darm). Verlaagd tevens de fosfaatspiegel door bevordering van uitscheiding door de nieren. Voorwaarde is wel een voldoende aanwezigheid van magnesium. 11/24 of Thymusklier: Zwezerik Ligt achter het borstbeen en voor de luchtpijp Is bij kinderen goed ontwikkelt, verschrompeld na de puberteit Functie: Zorgt voor de ontwikkeling van specifieke afweercellen Elimineert afweercellen die reageren op lichaamseigen weefsels Produceert thymosine, stimuleert de groei en het afweersysteem (geheugencellen). 12/24 6

7 Nieren Liggen aan beide zijden van de wervelkolom net onder de ribben. Produceert: Erytropoëtine (EPO) werkt in op het beenmerg, stimuleert de aanmaak van rode bloedcellen. De aanmaak wordt bepaald door de hoeveelheid zuurstof in het bloed. Bij bloedarmoede wordt de productie gestimuleerd. HCT te laag, EPO stijgt exponentieel (GP) Renine regelt de bloeddruk, met name het voorkomen van een te lage bloeddruk, daarnaast heeft het invloed op de pompfunctie van het hart en de weerstand van het bloedvatwanden. 13/24 Bijnieren Liggen bovenop de beide nieren gescheiden door vetweefsel, wegen ca. 4 gr. Bestaan uit een binnenste merg (medulla) en buitenste schors (cortex) Cortex produceert: Cortisol (een glucocorticoïd) Wordt gemaakt uit cholesterol. Komt vrij bij alle soorten stress. Verhoogt de bloeddruk en glucoseconcentratie (glucoseneogenese). Kan onvruchtbaarheid bij vrouwen veroorzaken en onderdrukt het immuunsysteem. Speelt een rol bij de stofwisseling, slaap/waakritme en in het afweersysteem. Aldosteron (een mineralocorticoïd) regelt bloeddruk (natrium/kalium balans) Androgeen en Oestrogeen in een minimale hoeveelheid. 14/24 7

8 Bijnieren Medulla staat onder controle van het centraal zenuwstelsel en produceert: Adrenaline Vlucht of Vecht hormoon. Wordt geproduceerd bij dreigend gevaar. Verhoogd de toevoer van glucose en zuurstof naar hersenen en spieren. Onderdrukt het immuunsysteem en stofwisseling Noradrenaline Neurotransmitter en hormoon, werking is gelijk als van adrenaline. Tekort kan leiden tot depressie, een overschot tot euforie, angstig of gespannenheid (afh. van o.a. serotonine) Androgeen, Testosteron en Oestrogeen in een minimale hoeveelheid. 15/24 Alvleesklier Is 12 17cm groot en weegt gr. Gemengde klier met een dubbele functie: Exocrien(uitwendige afscheiding) spijsverteringsenzymen en natriumbicarbonaat Endocrien (inwendige afscheiding) eilandjes van Langerhans miljoenen eilandjes. α cellen glucagon β cellen insuline (merendeel van de eilandjes) Insuline wordt gemaakt uit eerst pre insuline en vervolgens pro insuline. Het verlaagt het glucosegehalte door: 16/24 8

9 Alvleesklier Synthese van glycogeen, opgeslagen in spier en levercellen Synthese van vetzuren Synthese van eiwitten in o.a. spierweefsels Transport van glucose door celmembranen t.b.v. de celstofwisseling, waardoor er minder vetten en glycogeen behoeven te worden afgebroken Zorgt tevens voor transport van K + naar de cellen, hierdoor wordt de kaliumspiegel van het bloed verlaagd Regelt samen met glucagon en adrenaline de bloedsuikerspiegel, werkt tegengesteld aan glucagon, adrenaline, cortisol en andere glucosespiegel verhogende hormonen. 17/24 Alvleesklier Glucagon verhoogd de bloedsuikerspiegel, door het stimuleren van de glycogenolyse (omzetten van glycogeen tot glucose) en de gluconeogenese (het opnieuw vormen van glucose uit afbraakproducten van koolhydraten en vetten) Inname van eiwitten is de belangrijkste stimulans voor de afgifte Belangrijkste doelorgaan is de lever Hoofdactie in de lever, is de regulatie van het koolhydraat en vetmetabolisme. 18/24 9

10 Alvleesklier Somatostatine wordt door meerdere organen aangemaakt, δ cellen in de eilandjes van Langerhans Bestaat uit 14 aminozuren Heeft een remmend effect op de afscheiding van groeihormoon, insuline, glucagon, thyreotroop hormoon en op verschillende stoffen die in het spijsverteringsstelsel worden geproduceerd. Het onderdrukt de productie van maagzuur en vertraagt de lediging van de maag. 19/24 Gonaden Organen die de geslachtscellen vormen Klieren met een dubbele functie, endocrien(geslachthormonen) en exocrien(geslachtscellen) Mannen testis (testosteron) Vrouwen eierstokken (oestradiol, progesteron en weinig testosteron) 20/24 10

11 Overigen Atriaal natriuretisch peptide (ANP) wordt door het hart aangemaakt en regelt de NaCl resorptie door de nieren (bloeddruk en volume) Angiotensine wordt door de lever aangemaakt en regelt uiteindelijk de resorptie van water en Na +, gevolg stijging bloeddruk. Toename dorstgevoel en tenslotte vernauwende invloed op de bloedvaten Cholesystokinine (CCK) aangemaakt door het slijmvlies van het duodenum, stimuleert de galblaas zich te legen en de pancreas tot de vorming van enzymen Gastrine wordt aangemaakt door de G cellen in de maag en stimuleert de productie van maagzuur 21/24 Overigen Ghreline wordt afgescheiden door de maagwand en wekt de eetlust op. Het stimuleert de afgifte van groeihormoon en bevordert het leervermogen. Ghreline zet aan tot eten en tot opslag van vet Leptine wordt aangemaakt door de in de cellen opgeslagen vetreserves, het stimuleert het verzadigingscentrum, waardoor het hongergevoel afneemt. Speelt ook een rol bij de energieregulering en bij ontstekingsreacties. Secretine wordt aangemaakt door het slijmvlies van het duodenum, stimuleert de lever en pancreas tot de aanmaak van bicarbonaat, de maag tot verlaging van de maagzuurproductie en de galblaas tot zich legen. 22/24 11

12 In het zweet werken Overmatige belasting Gevolg\Actie KH Adrenaline Weerstand Risico DNA Uitspoeling zouten Toename Insuline Cortisol Risico DNA Kans tumor Afname Weerstand Enzymen Toename Adrenaline Vet Dorst Afname Immuunsysteem Immuunsysteem Uitspoeling zouten Hormonen 23/24 Hormoonbalans Hormoonbalans Gevolg\Actie KH Adrenaline Cortisol Progesteron Prolactine Dopamine Snaaien Insuline Vet Oestrogeen Toename Insuline Cortisol Prolactine Dopamine Snaaien Insuline Vet Oestrogeen Afname Progesteron Progesteron Toename Adrenaline Vet Afname Cortisol Burnout 24/24 12