Over grenzen heen: migratie en geestelijke gezondheid. Winny Ang 19 mei 2011

Transcriptie

1 Over grenzen heen: migratie en geestelijke gezondheid Winny Ang 19 mei 2011

2 Ik wou dat ik een kast met DVD tjes had. En dat op elk van die dvd tjes een dag uit mijn leven stond. Dan keek ik de hele tijd naar de hoesjes in mijn kast Dan streek ik er met mijn vingers langs tot ik het filmpje vond dat ik terug wilde zien. Dan zou ik er misschien wel een paar van willen missen, maar ik deed dat dan niet want ik ben wie ik ben door alles wat ik heb meegemaakt, door al die dvd tjes bij elkaar. En dus zou ik zo n kast willen hebben. Om terug te zoeken hoe het werkelijk was. Om de trucjes van de regisseur te snappen. Om de filmmuziek te beluisteren. Om de decors te bekijken. Om het einde te kunnen voorspellen, misschien. Uit De Gelukvinder (Edward Van De Vendel en Anoush Elman)

3 Situering - Definities - Ziektebeelden - Cultuur en ziektebeelden - Migratie gerelateerde factoren met invloed op geestelijke gezondheid - Doorverwijzing In de praktijk - Casus - Culturele sensitiviteit - Tools

4 SITUERING

5 Definities (en hun grenzen) Migratie: transities op vlak van 1) Sociaal netwerk 2) SES 3) Cultuur Psychopathologie cfr DSM-IV Cultuur is een complex begrip, het is de sociale matrix waarin menselijke handelingen, verhoudingen en ervaringen zijn ingebed en betekenis krijgen.

6 migrants are not more crazy than nonmigrants een normale reactie op een abnormale situatie (Jones en Barlow, 1992)

7 Ziektebeelden Psychose: verlies van contact met de werkelijkheid, de wereld wordt anders waargenomen PTSD: trauma als psychische wonde 1) Meemaken van een gebeurtenis die buiten het patroon van de gebruikelijke menselijke ervaringen ligt 2) Herbelevingen 3) Vermijden van prikkels 4) Verhoogde prikkelbaarheid

8 Depressie: gemoedsstoornis met verlies van levenslust Psychosomatiek: verscheidene lichamelijke klachten (subjectieve klachten, functiestoornissen,...) die niet lichamelijk verklaarbaar zijn

9 Bij kinderen - Gedragsstoornis: negatief, agressief gedrag - ADHD: concentratieproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit Cave symptomatologie depressie, PTSD

10 Cultuur en ziektebeelden Klinische presentatie van klachten Ziekteverklaringen (Kleinman, 1980) Copingsmechanismen= respons op probleemsituaties Hiërarchie van waarden en behoeften Hulpverlener - cliënt relatie

11 Illness Disease (Kleinman,1980) Illness: perspectief hulpverlener Disease: perspectief cliënt -> Kloof tussen cliënt en hulpverlener groter naarmate de perspectieven verschillen Cliënten geven hun persoonlijke interpretaties van hun klachten en zorgen rond impact op de familie : uiteenlopende culturele variaties in het beschrijven van symptomen

12 Gezondheidszorg en communicatie Collectivistisch-groep Plaats kennen Rolverschil man-vrouw Wereld-natuur niet beheersbaar Ziekte overkomt je Dokter geneest je Psychisch=bovennatuurlijk Communicatie Impliciet Taboes ontwijken Éer boven feiten Individualistisch Uitleg / overlegmodel Man-vrouw gelijk Wereld-natuur is beheersbaar Ziekte heeft oorzaak, beheersbaar Je kunt er zelf veel aan doen Psychisch is persoonlijk Communicatie Direct, expliciet Taboes benoemen feiten boven aanzien

13 Migratie gerelateerde factoren met invloed op geestelijke gezondheid Premigratie Migratie Postmigratie -> complex samenspel

14 Holistisch perspectief Social resources -family -ethnic community -larger society Sociodemographic Characteristics - gender - age - education Postmigration stress -unemployment -underemployment -discrimination Mental Health -depression -PTSD -alcohol abuse -well-being Premigration stress -refugee camp -trauma -trajectory Personal resources -time perspective -language fluency Stress, protective factors and refugee mental health (M. Beiser, 2006)

15 premigratie migratie postmigratie volwassene -SES -Beroep -Netwerk -Trauma -Politiek engagement -Traject -Blootstelling aan harde omstandigheden -Contact geweld -Onzekerheid over slagen migratie Onzekerheid over verblijf -Werkloosheid (of onderpresteren) -Verlies sociale status -Verlies netwerk -Bezorgdheid achtergeblevenen -Moeilijkheden in taalverwerving en acculturatie kind (Kirmayer et al, 2010) -(Ontwikkelings) leeftijd -Schoolse loopbaan -Separatie familie -Separatie -Contact geweld -Leefomstandighe den -Onzekerheid toekomst -Voeding -Aanpassingsproblemen familie - Onderwijs -Acculturatie (etnischereligieuze identiteit...) -discriminatie

16 Doorverwijzing Gelijkaardige werkwijze als in de algemene bevolking Voor maximale effectiviteit: rekening houden met verschillende contextuele en practische issues die invloed hebben op ziektegedrag, hulpverlener-cliënt communicatie en intercultureel begrip (Kirmayer et al, 2010) Toeleiding naar zorg is een dynamisch samenspel van sociale, culturele en individuele factoren (Morgan et al, 2004)

17 Vanuit bestaande vertrouwensrelatie: weerstand exploreren, meermaals uitleg geven, aanwezig zijn Belang netwerk Autonomie bewaken

18 IN DE PRAKTIJK

19 Casus Alex, 16 jaar uit Servië Doorverwijzing owv gedragsproblemen thuis en op school -> vraag diagnostiek, ADHD? Traumatische voorgeschiedenis (vlucht op 3-jarige leeftijd, zelfmoord moeder op 11-jarige leeftijd) In het begin vd therapie: hier en nu, weinig connectie met land van afkomst, weinig connectie met verleden. Over trauma praten is taboe. Langzame opbouw van vertrouwensrelatie Evolutie: gesprekken met vader en Alex, voorzichtig ruimte voor een re-connectie met zijn verleden, cultuur en gezin. Ruimte voor een toekomst

20 Culturele sensitiviteit: grenzenverleggend - Kennis - Vaardigheden - Attitude/bewustzijn

21 Culturele sensitiviteit de mogelijkheid om begrip te hebben en te werken met cliënten wiens waarden, overtuigingen en geschiedenis duidelijk verschillend zijn dan die van onszelf [ ]

22 1) Een open en geïnteresseerde basishouding 2) De eigen culturele identiteit en bias van de hulpverlener 3) Communicatie: werken met tolken en interculturele bemiddelaars 4) Het openstaan voor andere vormen van kennis en hybridisatie van behandelvormen

23 Strategieën om intercultureel begrip te stimuleren (Kirmayer, 2005) beschouw elke casus als uniek met aandacht voor de veranderende socioculturele context van het gedrag en de ervaring van de cliënt en de familie benadruk het belang van kennis rond de cultuur, taal en gewoontes eerder op een bevragende manier dan reeds de antwoorden à priori te weten

24 besef dat er een spectrum van variaties is binnen een culturele groep gebruik interculturele bemiddelaars om bepaalde historische en sociale dimensies van de casus beter te begrijpen

25 Strategieën voor klinische praktijk probeer een probleemdefinitie en therapievoorstel te doen die betekenis hebben voor cliënt, familie en clinicus mobiliseer cliënt, familie en gemeenschap om hun expertise te delen en zo bepaalde problemen beter te kaderen bevestig de voordelen van verschillende perspectieven en verscheidene referentiekaders; probeer niet met een enkele absolute oplossing voor de dag te komen -> cultural formulation

26 In de praktijk: tools Vragenlijst bv Kessler self report -> 29 talen Psycho-educatie bv -> 12 talen Self report Culturele Competentie bv

27 En het huis waarin ik droom, moet niet alleen die kamer hebben met een kast met dvd tjes, die dvd tjes waarop ik steeds een dag uit mijn leven kan zien maar er moet ook een tuin met rozen zijn en een dak waarop ik s nachts de sterren kan bekijken. En in de mooiste ruimte van mijn huis, moet één wand dan helemaal uit filmdoek bestaan- ja, een projectiescherm, groot en rechthoekig En heel heel veel wit Uit De gelukvinder (Edward Van De Vendel en Anoush Elman)