INHOUD INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING... 1 DEEL I. GRONDSLAGEN, FINALITEIT EN JURIDISCHE VERANKERING VAN HET RECHT OP INFORMATIE EN RAADPLEGING

Transcriptie

1 INHOUD WOORD VAN DANK v VOORWOORD vii VAAK GEBRUIKTE AFKORTINGEN xxi INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING STRUCTUUR EN METHODOLOGIE DEEL I. GRONDSLAGEN, FINALITEIT EN JURIDISCHE VERANKERING VAN HET RECHT OP INFORMATIE EN RAADPLEGING HOOFDSTUK I. GRONDSLAGEN EN FINALITEIT VAN HET RECHT OP INFORMATIE EN RAADPLEGING Afdeling 1. Een (korte) duiding bij de metajuridische betekenis van het recht op informatie en raadpleging Afdeling 2. Rechtvaardiging op grond van de beschermende en sociaalcorrigerende functie van het arbeidsrecht De (ontwikkeling van de) beschermende en sociaal-corrigerende functie van het arbeidsrecht Informatie en raadpleging als element van bescherming en sociale correctiefactor Afdeling 3. Rechtvaardiging op grond van de humaniserende en emancipatorische functie van het arbeidsrecht De humaniserende en emancipatorische functie van het arbeidsrecht De economische democratie Economische democratie als uitgangspunt voor de juridische verankering van het recht op informatie en raadpleging (en ruimer: van het recht op betrokkenheid bij het besluitvormingsproces) ix

2 2.2. Economische democratie verwezenlijkt? Afdeling 4. Tussenbesluit HOOFDSTUK II. DE JURIDISCHE VERANKERING VAN HET RECHT OP INFORMATIE EN RAADPLEGING Afdeling 1. Omvang van het recht op informatie en raadpleging (in termen van beïnvloeding van de besluitvorming) Werknemersbetrokkenheid: inhoudelijke en vormelijke diversiteit Werknemersbetrokkenheid of structurele participatie Inhoudelijke diversiteit Vormelijke (structureel-organisatorische) diversiteit Werknemersvertegenwoordiging in de ondernemingsorganen Werknemersvertegenwoordiging in de vennootschapsorganen Omtrent de (indirecte) gevolgen van de diversiteit: contractualisering van de sociale bescherming Informatie en raadpleging: beperkte vormen van werknemersbetrokkenheid Het recht op informatie Het recht op raadpleging Onderscheid met andere vormen van werknemersbetrokkenheid Inspraak of medezeggenschap Collectief onderhandelen Een vervagend onderscheid Tussenbesluit Afdeling 2. Aard van het recht op informatie en raadpleging Informatie en raadpleging: (communautaire) sociale grondrechten Sociale grondrechten De grondrechtelijke kwalificatie van het recht op informatie en raadpleging Formele en inhoudelijke argumenten Ook het recht op medezeggenschap? Meerwaarde en belang van de grondrechtelijke kwalificatie Informatie en raadpleging: individuele rechten met een collectieve dimensie Aard en titulariaat Uitoefeningsmodaliteiten Tussenbesluit x

3 Afdeling 3. Informatie en raadpleging in kleine en middelgrote ondernemingen Probleemstelling de zaak Kid Cool Afdwingbaarheid van het recht op informatie en raadpleging in KMO s (of ondernemingen waarin geen overlegorganen opgericht werden) Rechtstreekse werking van een grondrecht Gelijkheidsbeginsel Interpretatieve of reflexwerking van een grondrecht Overheidsaansprakelijkheid Verhaal voor het Grondwettelijk Hof of voor de (gewone) rechter Tewerkstellingsdrempels en de instelling van overlegorganen Tewerkstellingsdrempels en de instelling van overlegorganen in Duitsland, Frankrijk en Nederland De Kaderrichtlijn Conformiteit van het Belgische arbeidsrecht Standpunt(en) van de sociale partners Advies van de Raad van State Arrest van het Hof van Justitie Verdeeldheid in de Belgische doctrine Evaluatie Unternehmen Betrieb vestiging Onderneming technische bedrijfseenheid vestiging Wijze van omzetting Sociale verkiezingen van 2008, de wet van 23 april 2008 en cao nr. 9ter Tussenbesluit HOOFDSTUK III. BESLUIT (BIJ DEEL I) DEEL II. MATERIEEL TOEPASSINGSGEBIED VAN HET RECHT OP INFORMATIE EN RAADPLEGING: DE HERSTRUCTURERING HOOFDSTUK I. DE NOTIE HERSTRUCTURERING Afdeling 1. Begripsomschrijvingen à la carte Begripsomschrijvingen door de regelgever Arbeidsovereenkomstenwet Startbaanovereenkomsten xi

4 1.3. Sluitingswetgeving Generatiepact(wetgeving) Conventioneel brugpensioen Programmawetgeving Wetboek van Vennootschappen Communautaire regelgeving Begripsomschrijvingen in de (Belgische) rechtsleer Jurisprudentiële omschrijvingen Afdeling 2. Voorstel tot algemene begripsomschrijving Beperking van de wettelijke, reglementaire en doctrinale begripsomschrijvingen De notie herstructurering in Duitsland, Frankrijk en Nederland Duitsland Frankrijk Nederland Voorstel tot algemene begripsomschrijving Afdeling 3. Tussenbesluit HOOFDSTUK II. OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE HERSTRUCTURERINGSTECHNIEKEN Afdeling 1. Coöperatie tussen onderne ming en Contractuele samenwerkingstechnieken Commerciële samenwerking Technologische samenwerking Samenwerking op productieniveau Geïnstitutionaliseerde samenwerkings technieken De tijdelijke en stille handelsvennootschap De coöperatieve vennootschap Het (Europees) economisch samenwerkingsverband De joint venture Tussenbesluit Afdeling 2. Concentratie en integratie van ondernemingen Overgang van onderneming krachtens overeenkomst Onderneming Economische eenheid die haar identiteit behoudt Evolutie van de Spijkers-test De drietrapsredenering Overdracht van personeel Economische activiteit xii

5 Activiteits- versus organisatietheorie? Krachtens overeenkomst Wijziging van werkgever/ondernemer Slotbedenkingen Op concentratie en integratie gerichte herstructurerings - technieken Controleverwervende herstructureringstechnieken Controle over het bestuur Controleverwerving in de algemene vergadering en aandelenoverdracht (share deal) Overname van (activa van) de onderneming (asset deal) Inbreng en overdracht van een algemeenheid of een bedrijfstak Fusie Oprichting van een SE Tussenbesluit Afdeling 3. Inkrimping, afstoting en beëindiging van (de werkzaamheden van) een onderneming of een onderdeel daarvan Collectief ontslag Definitie Ontslag Referentieperiode Onderneming Sluiting van (een afdeling van een) onderneming Definitie Onderneming Definitieve stopzetting van de hoofdactiviteit Daling van het aantal werknemers Gelijkstellingen Meervoudig ontslag Splitsing Op liquidatie (of herstel) gerichte herstructureringstechnieken Ontbinding en vereffening Faillissement Herstructurering(stechnieken) als alternatief voor de ontbinding Gerechtelijk akkoord Tussenbesluit Afdeling 4. Interne reorganisatie technieken Interne bedrijfsreorganisatie Interne arbeidsreorganisatie xiii

6 HOOFDSTUK III. BESLUIT (BIJ DEEL II) DEEL III. TOEPASSING VAN HET RECHT OP INFORMATIE EN RAADPLEGING BIJ HERSTRUCTURERING HOOFDSTUK I. HET COMMUNAUTAIR OPTREDEN INZAKE HET RECHT OP INFORMATIE EN RAADPLEGING BIJ HERSTRUCTURE- RING: ENKELE INLEIDENDE BEDENKINGEN Afdeling 1. Een veelvuldig optreden Afdeling 2. Een ondersteunend en aanvullend optreden Afdeling 3. De implementatie van het communautair optreden Afdeling 4. Tussenbesluit HOOFDSTUK II. OMVANG EN VOORWERP VAN DE INFORMATIE- EN RAADPLEGINGSVERPLICHTING BIJ HERSTRUCTURERING Afdeling 1. Informatie- en raadplegingsverplichtingen naar Belgisch arbeidsrecht Algemene informatie- en raadplegingsverplichtingen Artikel 11 cao nr Art. 25 KB van 27 november Belang van correcte informatie, en de controle daarop Geheime en vertrouwelijke informatie Specifieke informatie- en raadplegings verplichtingen Overgang van onderneming Collectief ontslag Sluiting van onderneming Fusie, splitsing, inbreng van een algemeenheid of van een bedrijfstak Openbaar overnamebod Concentratie van ondernemingen Gerechtelijk akkoord Faillissement Tussenbesluit Afdeling 2. Het adviesrecht van de ondernemingsraad (art. 25 WOR) en het goedkeuringsrecht van de raad van commissarissen (art. 2:164 BW) in Nederland Situering Het adviesrecht van de ondernemingsraad (art. 25 WOR) xiv

7 2.1. De adviesprocedure Het belang van het aan het adviesrecht onderworpen herstructureringsbesluit De informatie aan de ondernemingsraad De motivering van de adviesaanvraag Interferentie met het adviesrecht: informatie en raadpleging o.b.v. de SER-Fusiegedragsregels en de WMCO Het goedkeuringsrecht van de raad van commissarissen (art. 2:164 BW) Tussenbesluit Afdeling 3. De rechten van de Duitse Betriebsrat bij Betriebsänderungen ( a BetrVG). Het goedkeuringsrecht van de Aufsichtsrat ( 25 MitbestG; 111, Abs. 4 AktG) Situering Informatie en raadpleging over Betriebsänderungen ( 111 BetrVG) Interessenausgleich ( 112 BetrVG) Sozialplan ( a BetrVG) Het goedkeuringsrecht van de Aufsichtsrat ( 25 MitbestG; 111, Abs. 4 AktG) Tussenbesluit Afdeling 4. Werknemersbetrokkenheid naar Frans recht Situering Droit d alerte économique (oud art. L.432-5; nieuw art. L C. Trav.) Motivering van ontslagen in het kader van een herstructurering Plan de sauvegarde de l emploi (oud art. L ; nieuw art. L C. Trav.) Tussenbesluit Afdeling 5. Tussenbesluit (bij Hoofdstuk II) HOOFDSTUK III. TIJDSTIP VAN DE INFORMATIE - VERSTREKKING EN DE RAADPLEGING Afdeling 1. De tijdigheid van de informatie- en raadplegingsprocedures. Het anterioriteitsbeginsel Vaststelling van het tijdstip in wettelijke en reglementaire bepalingen Ratio legis. Invloed op de beslissingsvrijheid van de werkgever Tijdstip en voorwerp van de informatie- en raadplegingsprocedure xv

8 3.1. Gebeurtenissen of beslissingen in de zin van artikel 25 KB van 27 november Structuurwijzigingen in de zin van artikel 11 cao nr Collectief ontslag en sluiting van onderneming Collectief ontslag Sluiting van onderneming Sluiting van onderneming, gepaard gaand met collectief ontslag Het anterioriteitsbeginsel in Duitsland, Nederland en Frankrijk Artikel 25 WOR BetrVG Article L.431-5, al. 1 (nieuw art. L ) C. Trav De informatie- en raadplegingsprocedure voor de Europese ondernemingsraad Afdeling 2. De invloed van het anterioriteitsbeginsel op de onderhandeling over het sociaal plan Het sociaal plan naar Belgisch arbeidsrecht Tijdstip voor het onderhandelen en sluiten van een sociaal plan Afdeling 3. Tussenbesluit (bij Hoofdstuk III) HOOFDSTUK IV. HET NIVEAU WAAROP EN WAAROVER GEÏNFORMEERD EN GERAADPLEEGD WORDT INFORMATIE EN RAADPLEGING IN COMPLEXE ONDERNEMINGSSTRUCTUREN Afdeling 1. Informatie en raadpleging in complexe ondernemingsstructuren naar Belgisch arbeidsrecht Informatie over de groep waarvan de onderneming deel uitmaakt Gemeenschappelijke vergaderingen van ondernemingsraden Afdeling 2. De (mogelijk) betrokken overlegorganen naar Nederlands recht De ondernemingsraad De gemeenschappelijke ondernemingsraad Centrale ondernemingsraad (COR) en groepsondernemingsraad (GOR) Afdeling 3. De (mogelijk) betrokken overlegorganen naar Duits recht Betriebsrat en Aufsichtsrat Gesamtbetriebsrat Konzernbetriebsrat Afdeling 4. De (mogelijk) betrokken overlegorganen naar Frans recht Comité (central) d entreprise en comité d établissement xvi

9 2. CHSCT Comité de groupe en het comité op het niveau van de UES Afdeling 5. De Europese ondernemingsraad Knelpunten inzake de oprichting van de EOR De communautaire dimensie en het buiten de lidstaten gelegen hoofdbestuur De medewerkingsplicht bij de oprichting van een EOR De medewerking van alle concernondernemingen Noodzakelijke informatie De afwezigheid van een hoofdbestuur Knelpunten inzake de bevoegdheid van de EOR Bevoegdheid inzake grensoverschrijdende aangelegenheden Omvang van de bevoegdheid Afdeling 6. Tussenbesluit (bij Hoofdstuk IV) HOOFDSTUK V. SANCTIONERING VAN DE SCHENDING VAN HET RECHT OP INFORMATIE EN RAADPLEGING Afdeling 1. Betwistingen en sanctieregeling in de procedure collectief ontslag op basis van de Tewerkstellingswet De betwistingsprocedure Pro memorie Het individuele bezwaar Het collectieve bezwaar, en de verhouding tot het individuele bezwaar De sanctieregeling De houding van de werkgever De gevolgen van het bezwaar voor de (individuele) werknemer Kritische evaluatie Het hernemen van de informatie- en raadplegingsprocedure als sanctie? De re-integratieplicht in geval van een gegrond bezwaar De nietigheid van het collectief ontslag? Tussenbesluit Afdeling 2. Sanctionering van de schending van het recht op informatie en raadpleging buiten de collectiefontslagprocedure Burgerrechtelijke sancties xvii

10 1.1. Technieken met het oog op het herstel van de verbroken arbeidsovereenkomst Mogelijke gemeenrechtelijke vorderingen Arbeidsrechtelijke en gemeenrechtelijke bezwaren Technieken met het oog op het verkrijgen van een schadevergoeding Willekeurig ontslag (of misbruik van ontslagrecht) Materiële of morele schadevergoeding Vorderingen in kort geding Opstarten van de informatie- en raadplegingsprocedure Opschorting van (de uitvoering van) de herstructureringsbeslissing Verbod tot het sluiten van een sociaal plan Dwangsom Strafrechtelijke sancties Algemene strafbaarstellingen Bijzondere strafsanctie bij sluiting van onderneming Bestuurlijke sancties Administratieve geldboetes Intrekken van overheidssteun Tussenbesluit Afdeling 3. Sanctionering van de miskenning van het adviesrecht naar Nederlands recht Situering Beroepsrecht en procedure Toetsingscriteria Kennelijke onredelijkheid Toepassingen Gevolgen Tussenbesluit Afdeling 4. Sanctionering van de informatie- en raadplegingsverplichtingen naar Duits recht Situering Nachteilausgleich ( 113 BetrVG) Unterlassungsanspruch? Strafsancties Tussenbesluit Afdeling 5. Sanctionering van de informatie- en raadplegingsverplichtingen naar Frans recht Situering xviii

11 2. Opschorting (of nietigheid?) van de besluitvormingsprocedure Sanctionering van de motiveringsplicht afwezigheid van een cause réelle et sérieuse Administratieve en rechterlijke controle op het PSE Strafsancties, i.h.b. het délit d entrave Tussenbesluit Afdeling 6. Tussenbesluit (bij Hoofdstuk V) HOOFDSTUK VI. BESLUIT (BIJ DEEL III) ALGEMEEN BESLUIT TREFWOORDENREGISTER xix

12