De reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag: aanpassing van de regelgeving noodzakelijk?

Transcriptie

1 De reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag: aanpassing van de regelgeving noodzakelijk? De zaak Plessers (C-509/17) We work for people, not clients Duurzaam samenwerken Excellent juridisch denken Maximaal oplossingsgericht handelen Uw zaak, onze expertise - 1 van 6 -

2 I INLEIDING 1. Naar aanleiding van een prejudiciële vraag van het Arbeidshof te Antwerpen dient het Hof van Justitie van de Europese Unie te antwoorden op de vraag of artikel XX.86, 3 van het Wetboek Economisch Recht (hierna: WER) verenigbaar is met de Europese Richtlijn 2001/23/EG. Met andere woorden: is het in het kader van een reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag gerechtvaardigd dat een kandidaat-overnemer zelf kan beslissen welke werknemers hij mee overneemt wanneer hij een onderneming overneemt? 2. Het antwoord van het Hof van Justitie zal (hopelijk) niet te lang op zich laten wachten, aangezien advocaat-generaal Spzunar op 23 januari 2019 zijn conclusie heeft neergelegd in voormelde zaak. Het standpunt van de advocaat-generaal is zeer interessant en kan aanleiding geven tot een grondige en misschien wel noodzakelijke hervorming van de Belgische regelgeving inzake de overdracht onder gerechtelijk gezag. II II.1 PROBLEEMSTELLING EN JURIDISCHE ANALYSE FEITEN: DE ZAAK PLESSERS 3. De aanleiding van de conclusie van advocaat-generaal Spzunar betreft een Belgische zaak die werd ingeleid door mevrouw Plessers. 4. Mevrouw Plessers was een werkneemster bij NV ECHO, een fabrikant van betonnen welfsels. Op 23 april 2012 werd in hoofde van NV ECHO een procedure tot gerechtelijke reorganisatie geopend met als doel om een collectief akkoord te bekomen. Uiteindelijk werd dit op 19 februari 2013 gewijzigd naar een overdracht onder gerechtelijk gezag. Aan de gerechtsmandatarissen werd de machtiging verleend om de NV ECHO over te dragen aan PREFACO NV, waarbij eveneens 164 werknemers zouden worden overgedragen. 5. Mevrouw Plessers behoorde niet tot deze 164 werknemers en werd hiervan op 24 april 2013 in kennis gesteld. Mevrouw Plessers verklaarde zich echter niet akkoord met haar weigering tot overname en stelde PREFACO NV daarom in gebreke. De zaak kon niet minnelijk worden geregeld, reden waarom zij de zaak aanhangig maakte bij de arbeidsrechtbank te Antwerpen. De Belgische Staat werd eveneens in gedwongen tussenkomst gedagvaard. 6. De arbeidsrechtbank te Antwerpen wees bij vonnis van 23 mei 2016 haar vorderingen echter af, waarna zij hoger beroep instelde tegen het tussengekomen vonnis en waardoor de zaak thans aanhangig is bij het Arbeidshof Antwerpen afdeling Hasselt. - 2 van 6 -

3 II.2 II.2.1 JURIDISCHE ANALYSE Vooraf: de procedure van gerechtelijke reorganisatie 7. Een procedure van gerechtelijke reorganisatie biedt een onderneming de mogelijkheid om zich gedurende een bepaalde periode te beschermen tegen zijn schuldeisers. De door de onderneming (bestaande) verschuldigde betalingen worden tijdelijk opgeschort, terwijl de schuldeisers niet in de mogelijkheid zijn om hun schuldvorderingen uit te voeren (bijvoorbeeld via een beslag). 8. De overdracht onder gerechtelijk gezag is dus een middel dat toelaat om het behoud van het geheel of een deel van de onderneming of van haar activiteiten te verzekeren in het kader van de procedure van gerechtelijke reorganisatie. Binnen de procedure van gerechtelijke reorganisatie zijn er drie soorten van reorganisatie mogelijk: (a) Reorganisatie door minnelijk akkoord met de schuldeisers onder toezicht van een rechter (bijvoorbeeld door middel van een afbetalingsplan of een gedeeltelijke / volledige kwijtschelding van schuld); (b) Reorganisatie door collectief akkoord met de schuldeisers om een voortzettingsplan van de onderneming op te stellen. (c) Reorganisatie door overdracht van het geheel of een deel van de onderneming aan één of meerdere derden. 9. In de zaak Plessers gaat het meer bepaald om deze derde en laatste mogelijkheid. II.2.2 Het keuzerecht van de verkrijger in het kader van een overdracht onder gerechtelijk gezag 10. Bij een reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag heeft de kandidaat-overnemer de mogelijkheid om onder bepaalde voorwaarden en mits er voldaan is aan bepaalde criteria zelf te bepalen welke werknemers van de onderneming hij wenst over te nemen. Deze keuzemogelijkheid wordt voorzien in artikel XX.86, 3 WER (oud artikel 61, 4 WCO), wat luidt als volgt: De keuze van de werknemers die zullen worden overgenomen, behoort aan de verkrijger. De keuze van de verkrijger moet worden bepaald door technische, economische en organisatorische redenen en moet gebeuren zonder verboden differentiatie. Inzonderheid de werknemersvertegenwoordigers in de overgedragen onderneming of het overgedragen gedeelte van de onderneming mogen niet anders worden behandeld, alleen vanwege de activiteit uitgeoefend als werknemersvertegenwoordiger in de overgedragen onderneming of het overgedragen gedeelte van de onderneming. Behoudens bewijs van het tegendeel wordt de afwezigheid van verboden differentiatie geacht bewezen te zijn indien de voor de overdracht onder gerechtelijk gezag bestaande verhouding tussen - 3 van 6 -

4 de werknemers van de overgedragen onderneming of het overgedragen gedeelte van de onderneming en hun vertegenwoordigers in de organen van die onderneming of dat gedeelte van de onderneming na de overdracht behouden blijft. II.2.3 De bescherming van de werknemers 11. De werknemers, die het voorwerp zijn van een reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag, worden beschermd door de Europese Richtlijn 2001/23/EG van 12 maart 2001 inzake de onderlinge aanpassing van de wetgevingen der lidstaten betreffende het behoud van de rechten van de werknemers bij overgang van ondernemingen, vestigingen of onderdelen van ondernemingen of vestigingen. Naar Belgisch recht werd deze door de Europese wetgever aangereikte bescherming opgenomen in cao nr. 102 van 5 oktober 2011 betreffende het behoud van de rechten van de werknemers bij wijziging van werkgever ten gevolge van een gerechtelijke reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag. 12. Het principe van deze bescherming is dat arbeidsovereenkomsten bij een overgang van onderneming automatisch overgaan en dat dergelijke overgang geen gegronde reden is om over te gaan tot het ontslag van een betrokken werknemer (artikel 3 van voormelde Richtlijn 2001/23/EG naar Belgisch recht vervat in cao nr. 102). 13. Deze bescherming geldt echter niet wanneer het gaat om een overgang van een onderneming die het voorwerp is van een faillissements- of gelijkaardige procedure met het oog op de liquidatie van het vermogen onder toezicht van een bevoegde overheidsinstantie, zoals een curator (artikel 5 van voormelde Richtlijn 2001/23/EG naar Belgisch recht vervat in artikel XX.86, 3 WER). III JURIDISCH VRAAGSTUK 14. Omdat in de zaak Plessers gezocht moet worden naar een evenwicht tussen de belangen van de overnemer en de belangen van de werknemers, stelde het Arbeidshof de volgende prejudiciële vraag aan het Hof van Justitie van de Europese Unie: Is het keuzerecht voor de overnemer uit artikel 61, 4, WCO [thans artikel XX.86, 3 WER], in de mate dat deze gerechtelijke reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag is aangewend met het oog op het behoud van het geheel of een gedeelte van de vervreemder of van zijn activiteiten, in overeenstemming met richtlijn 2001/23, in het bijzonder met de artikelen 3 en 5 van deze richtlijn? - 4 van 6 -

5 IV STANDPUNT VAN DE ADVOCAAT-GENERAAL 15. Het standpunt van advocaat-generaal Spzunar in deze zaak is duidelijk: het keuzerecht van de overnemer om werknemers al dan niet over te nemen in het kader van een reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag is niet verenigbaar met de Europese Richtlijn 2011/23/EG. 16. De advocaat-generaal bouwt zijn redenering op in twee stappen: eerst onderzoekt hij of de gerechtelijke reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag onder de uitzondering van artikel 5 van de Richtlijn valt en vervolgens bekijkt hij of het keuzerecht in overeenstemming is met het principe van de automatische overgang van de arbeidsovereenkomst van een werknemer. 17. Volgens de advocaat-generaal valt een gerechtelijke reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag niet onder de uitzonderingsbepaling van artikel 5 van de Richtlijn. Het gaat met andere woorden niet om een faillissementsprocedure of een soortgelijke procedure met het oog op de liquidatie van het vermogen van de vervreemder. De continuïteit van de onderneming staat bij een gerechtelijke reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag immers centraal, wat niet het geval is bij een faillissementsprocedure. Daarnaast meent de advocaat-generaal dat een gerechtsmandataris, die aangesteld werd in de zaak Plessers, niet beschouwd kan worden als een overheidsinstantie. 18. Aangezien de gerechtelijke reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag niet onder de uitzonderingsbepaling valt van artikel 5 van de Richtlijn, heeft de overnemer in principe geen recht om te kiezen welke werknemers hij wil overnemen wanneer hij gebruik maakt van de gerechtelijke reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag. Alle werknemers gaan dan in principe van rechtswege over op de verkrijger, met behoud van rechten en plichten. 19. Artikel 3 van de Richtlijn verzet zich aldus de advocaat-generaal derhalve tegen een nationale wettelijke regelgeving waarin de overnemer het recht heeft om te kiezen welke werknemers hij wil overnemen wanneer hij gebruik maakt van de reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag. V GEVOLGEN 20. De conclusie van de advocaat-generaal is voor het Hof van Justitie niet-bindend. Het Hof van Justitie kan derhalve een volledige andere mening toegedaan zijn, al blijkt dat het standpunt van de advocaat-generaal in de meeste zaken wel gevolgd wordt. 21. Indien het Hof van Justitie het standpunt van de advocaat-generaal effectief zou volgen, heeft dit vanzelfsprekend gevolgen voor de Belgische wetgeving inzake de reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag. - 5 van 6 -

6 22. De Belgische wetgever zou zijn regelgeving moeten aanpassen en moeten sleutelen aan het keuzerecht van de kandidaat-overnemer, wat een overname van een onderneming minder aantrekkelijk zou kunnen maken en derhalve de continuïteit van de onderneming mogelijks in het gedrang zou kunnen brengen. Voorlopig is er nog geen datum bekend waarop het Hof van Justitie uitspraak zal doen. Wij volgen dit uiteraard verder op en brengen u op de hoogte van zodra het definitieve oordeel over deze zaak door het Hof van Justitie geveld wordt. Heeft u nog vragen? Aarzelt u dan niet om ons te contacteren. Wij zijn graag bereid u verder te informeren. Het Forum-team. We work for people, not clients Duurzaam samenwerken Excellent juridisch denken Maximaal oplossingsgericht handelen Uw zaak, onze expertise Website Contactgegevens - 6 van 6 -