Nationale staking van 13 februari 2019

Transcriptie

1 Nationale staking van 13 februari 2019 We work for people, not clients Duurzaam samenwerken Excellent juridisch denken Maximaal oplossingsgericht handelen Uw zaak, onze expertise - 1 van 6 -

2 1 Inleiding 1. Op 22 januari 2019 kondigden de drie grote vakbonden (ABVV, ACV en ACLVB) een nationale staking aan op 13 februari Deze nationale staking zou zowel in de privésector als in de openbare sector voelbaar zijn. 2. Velen stellen zich vragen wat de aanleiding is voor deze nationale staking en meer nog welke (financiële) gevolgen deze met hen zal meebrengen, zowel voor de werknemers die zullen staken, als de werkwillige werknemers. 3. Hierna zal dan ook in een eerste deel worden ingegaan op de juridische grondslag van het recht op staken, de beperkingen ervan en de gevolgen voor de werknemer. Vervolgens zal concreet worden bekeken wat de oorzaak is van de nationale staking van 13 februari Het recht om te staken 2.1 Juridische grondslag van het recht om te staken 4. Het verbod op staking werd reeds in 1921 afgeschaft, toch was er vanaf dat moment enkel sprake van een vrijheid tot staken en geenszins over een recht tot staken. Het heeft geduurd tot het befaamde arrest-de Bruyne van het Hof van Cassatie in 1981 totdat het stakingsrecht (en niet slechts een vrijheid) in België een juridische basis verkreeg. Het Hof van Cassatie is echter niet bevoegd om algemeen geldende precedenten te scheppen, waardoor het arrest-de Bruyne als juridische basis voor het recht op staken, niet geheel onwankelbaar was. 5. De juridische grondslag van het stakingsrecht werd in België verstrekt door de ratificatie van het Europees Sociaal Handvest in Artikel 6, 4 van het Handvest verankerd immers het recht op collectieve actie. Het luidt als volgt: Teneinde de onbelemmerde uitoefening van het recht op collectief onderhandelen te waarborgen verbinden de Partijen zich: [ ] 4. het recht van werknemers en werkgevers op collectief optreden in gevallen van belangengeschillen, met inbegrip van het stakingsrecht, behoudens verplichtingen uit hoofde van reeds eerder gesloten collectieve arbeidsovereenkomsten. Recht van kinderen en jeugdige personen op bescherming. - 2 van 6 -

3 6. Het Europees Sociaal Handvest is bindend voor België, toch heeft het Hof van Cassatie zich nog niet expliciet uitgesproken over de directe werking van het verdrag en dus over het gegeven of rechtsonderhorigen zich rechtstreeks kunnen beroepen op bovenvermeld artikel. De lagere rechtspraak en rechtsleer is alleszins van mening van wel. Het stakingsrecht heeft dus met de ratificering van het Europees Sociaal Handvest thans een vaste rechtsgrond in België. Tot op heden werd het stakingsrecht echter nog niet opgenomen in de Belgische Grondwet. 2.2 Zijn er beperkingen aan het recht om te staken? 7. Het stakingsrecht kan overeenkomstig artikel G van het Europees Sociaal Handvest niet belemmerd worden, met uitzondering van die welke bij de wet zijn voorgeschreven en in een democratische samenleving noodzakelijk zijn voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen en voor de bescherming van de openbare orde, de nationale veiligheid, de volksgezondheid of de goede zeden. De wetgever kan krachtens deze bepaling het stakingsrecht beperken. Een voorbeeld hiervan is te vinden in de wet van 23 juli 1926 betreffende de NMBS en het personeel van de Belgische Spoorwegen, zoals gewijzigd door de wet van 29 november 2017 betreffende de continuïteit van de dienst verlening inzake personenvervoer per spoor in geval van staking. De bovenvermelde wet bepaalt onder meer dat er een minimumtermijn van acht werkdagen moet gerespecteerd worden tussen het indienen van de stakingsaanzegging en het begin van de staking, dat er bij staking voor de gebruikers een aangepast vervoersaanbod moet voorzien worden en dat de personeelsleden zich moeten onthouden van het treffen van maatregelen die het vervoersaanbod belemmeren (meer bepaald mogen zij de toegang tot de arbeidsplaats voor de personeelsleden niet blokkeren die willen werken en die ingezet worden voor het aangepast vervoersaanbod). 8. Daarnaast wordt het misbruik van het recht op collectieve actie niet beschermd en kan de bevoegde rechter maatregelen nemen om dergelijk misbruik te beëindigen of te veroordelen. Zo zou er sprake zijn van een misbruik van het recht van staken indien de staking niet geschikt is om het doel te verwezenlijken dat daarmee wordt nagestreefd, indien zij niet noodzakelijk is om dat doel te bereiken of de schade die door de staking aan de werkgever wordt toegebracht niet proportioneel is in het voordeel dat de werknemers uit de staking kunnen halen. 9. Tot slot blijkt uit de rechtspraak van het Hof van Justitie dat het recht op collectieve actie beperkt kan worden en dat de uitoefening ervan moet worden afgewogen tegen de andere rechten en vrijheden die door het recht van de Europese Unie worde beschermd. - 3 van 6 -

4 2.3 Hebben de werknemers recht op loon? 10. De staker heeft geen recht op loon aangezien hij geen arbeidsprestaties levert. De stakende werknemers krijgen wel een stakingsvergoeding van de vakbond, mits deze goedkeuring heeft gegeven voor de staking. Werknemers die wel werkwillig zijn moeten een andere taak worden toegewezen. Indien dit niet mogelijk is hebben zij recht op een werkloosheidsuitkering. 11. De werkwillige werknemers die de arbeidsplaats niet kunnen bereiken hebben in principe recht op loon, tenzij de staking werd aangekondigd (door bijvoorbeeld de werkgever, de media, enzovoort). 3 Reden van de nationale staking 3.1 Het mislukken van het sociaal (loon)overleg 12. De aanleiding van de nationale staking van 13 februari 2019 is mislukken van het sociaal (loon)overleg tussen de werkgevers- en werknemersorganisaties omtrent de loonnorm. 13. De loonnorm wordt in principe om de twee jaar vastgelegd en bepaalt hoeveel de loonkosten maximaal mogen stijgen. De Loonnormwet maakt het mogelijk om de loonkostenontwikkeling in België preventief aan te passen aan de verwachte evolutie in onze voornaamste buurlanden (Frankrijk, Duitsland en Nederland). Indien de Belgische loonkosten sneller zouden stijgen dan die van de voormelde landen, dan daalt immers de competitiviteit van onze economie, wat een negatieve weerslag heeft op de werkgelegenheid in België. 14. Daarom is het mogelijk om bovenop de index de lonen van de werknemers te doen stijgen op basis van de Loonnormwet. De werkgevers- en werknemersorganisaties onderhandelen met elkaar teneinde een Interprofessioneel Akkoord te kunnen sluiten omtrent de loonnorm. 15. De Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) heeft in haar technisch verslag 2018 bepaald dat de sociale partners een marge van 0,8% niet mogen overschrijden in hun onderhandelingen omtrent loonsverhogingen in de komende twee jaar Voor de vakbonden, die een maximale loonstijging van 1,4% en zelfs 1,5% voor ogen hadden, bleek dit onvoldoende te zijn. - 4 van 6 -

5 3.2 De verhouding tussen de Loonnormwet en het Interprofessioneel Akkoord: mogen vakbonden een hogere loonmarge vragen? 16. De werkgeversorganisaties zijn van mening dat zij het technisch verslag van de CRB dienen te respecteren en dat een loonstijging van 0,8% een maximum is. Artikel 6, 1 van de Loonnormwet bepaalt echter dat de collectieve loononderhandelingen gebeuren op basis van het verslag van de CRB, wat zou kunnen impliceren dat zij hiertoe niet gebonden zijn. 17. Jammer maar helaas voor de werknemersorganisaties: artikel 6, 2 van de Loonnormwet bepaalt vervolgens eveneens dat de loonkostontwikkeling ten hoogste de maximaal beschikbare marge, bedoeld in het verslag van de CRB mag bedragen. Dit wil zeggen dat 0,8% effectief een maximumplafond is, waarboven men aldus niet mag gaan althans niet zonder de wet te overtreden. 18. De vraag rijst vervolgens of dit dan niet in strijd is met (onder meer) artikel 11 van het Europees voor de Rechten van de Mens (EVRM), dat de vrijheid van vereniging en het recht op collectief onderhandelen waarborgt. Het Grondwettelijk Hof heeft in een gelijkaardige zaak geoordeeld dat de Wet van 28 april 2015 tot instelling van de maximale marge voor loonkostenontwikkeling voor de jaren 2015 en 2016 niet in strijd is met voormeld artikel van het EVRM (GwH 1 december 2016, nr. 152/2016). Dit betreft echter niet de Loonnormwet, maar is wel gelijkaardige regelgeving, aangezien deze eveneens betrekking heeft op de maximale marge voor loonkostenontwikkeling. 19. De Loonnormwet werd echter bij Wet van 19 maart 2017 gewijzigd. In deze vernieuwde versie wordt bepaald dat de sociale partners in het Interprofessioneel Akkoord geen maximale loonkostenmarge mogen overeenkomen die hoger is dan degene die vooropgesteld wordt in de CRB. Dit is een groot verschil tussen de Loonnormwet en de Wet van 28 april 2015 tot instelling van de maximale marge voor loonkostenontwikkeling voor de jaren 2015 en Deze laatste wet doet volgens het Grondwettelijk Hof immers geen afbreuk aan het feit dat de loononderhandelingen worden overgelaten aan de sociale partners. Het Grondwettelijk Hof oordeelde immers dat een eventuele beperking op het collectief onderhandelen met de werkgevers- en werknemersorganisaties voorafgegaan dient te worden door consultaties van de werkgevers- en werknemersorganisaties, wat in het kader van de Wet van 28 april 2015 tot instelling van de maximale marge voor loonkostenontwikkeling voor de jaren 2015 en 2016 wel degelijk gebeurde. 20. De vraag daarbij is of dit hetzelfde is bij de totstandkoming van een verslag van de CRB. - 5 van 6 -

6 21. De CRB wordt samengesteld uit leden die worden aangewezen door de meest representatieve organisaties van de werknemers en door de meest representatieve organisaties uit de nijverheid, de diensten, de landbouw, de handel en het ambachtswezen. 22. Het antwoord te op de vraag kunnen de vakbonden vragen om een hogere loonmarge?, is het antwoord zoals in vele juridische gevallen ja, maar. Een hogere loonmarge is op het eerste zicht immers in strijd met de Loonnormwet, maar zou op basis van Europese regelgeving wel gerechtvaardigd kunnen zijn, al blijft dit tot op heden hoogst onzeker. 23. Wij zijn benieuwd hoe het loonoverleg verder zal verlopen en welke (juridische) gevolgen de nationale staking van 13 februari 2019 met zich zal meebrengen. Wij volgen het verder voor u op! Heeft u nog vragen? Aarzelt u dan niet om ons te contacteren. Wij zijn graag bereid u verder te informeren. Het Forum-team. We work for people, not clients Duurzaam samenwerken Excellent juridisch denken Maximaal oplossingsgericht handelen Uw zaak, onze expertise Website Contactgegevens - 6 van 6 -