Geijkt. Nieuws SEDIMENT & EROSIE. Nieuwsbrief Eijkelkamp Agrisearch Equipment, Maart All it takes for environmental research.

Transcriptie

1 19 Nieuwsbrief Eijkelkamp Agrisearch Equipment, Maart 2005 Geijkt Nieuws Thema: SEDIMENT & EROSIE In dit nummer o.a.: Sediment steekmonsternemer Regenvalsimulator Maak kennis met ETC Monsternemers Winderosie op de Veluwe Slangenpomp Divernieuws Extra bijlage: nieuwe oppervlakte watersensor All it takes for environmental research

2 Wetterskip Fryslân test Sediment steekmonsternemer, type Beeker Wetterskip Fryslân is het waterschap voor Friesland dat op 1 januari 2004 is ontstaan uit een fusie van zes Friese Waterschappen. De taken van dit waterschap bevatten de zorg over de dijken langs het IJsselmeer en de Waddenzee, de zorg voor het juiste waterpeil in alle wateren en het houdt de kwaliteit van het oppervlaktewater in de gaten. Daarnaast zorgt Wetterskip Fryslân ook voor de zuivering van het rioolwater in zuiveringsinstallaties en het op hoogte en sterkte houden van de polderdijken, de dijken langs het IJsselmeer en de Waddenzee. Waterbodemonderzoek De Beekersampler is al jaren de beste oplossing voor het steken van ongeroerde monsters van onderwaterbodems. De monsters worden in een transparante buis gestoken. De oorspronkelijke gelaagdheid van de bodem blijft in het monster behouden. Hierdoor kan een duidelijke profielbeschrijving gemaakt worden. Inmiddels beschikt Eijkelkamp over een nieuwe versie van de Beekersampler, onder de naam Sediment steekmonsternemer, type Beeker. Snel en zeker Bij de Sediment steekmonsternemer, type Beeker zijn een aantal praktische bezwaren, die aan het gebruik van de originele Beeker Sampler kleefden, opgeheven. Zo kan de zuiger nu direct met een stang bediend worden, zodat een monster ter plekke uit de sampler gedrukt kan worden in een monsteremmer, goot of potten. Ook zijn de spanbanden vervangen door stijve stalen strips. Deze houden de sampler beter in elkaar en zorgen ervoor dat, ook al door het vervallen van de zuigerkabel, er geen warwinkel van spanbanden, slang en kabel meer ontstaat. De omvangrijke pomp samen met drukvaten, nodig om de afsluitbare balg in de steekkop te bedienen, kunnen vervallen en worden naar wens vervangen door kleine oplaadbare pompjes waarvan de meeste gebruikers zelfs alleen maar het drukpompje aan hun broekriem hoeven te hangen. Ook in ergonomisch opzicht is er dus zeer veel verbeterd. Waterbodemonderzoek Mevrouw Sandra van Strien, coördinator van het laboratorium van Wetterskip Fryslân, is na haar studie Milieukunde in 1997 bij Wetterskip Fryslân begonnen. Hier kwam zij al snel in aanraking met allerlei gebruiksartikelen en bemonsteringsapparatuur van Eijkelkamp. Binnen het laboratorium van Wetterskip Fryslân zijn 3 veldwerkers werkzaam. Sandra van Strien coördineert de werkzaamheden van de veldwerkploeg. Daarnaast beantwoordt zij vanuit haar functie allerlei onderzoeksvragen vanuit het waterschap of van derden en stelt rapportages op. Jaarlijks wordt er op verzoek van Wetterskip Fryslân en de provincie Fryslân een verkennend waterbodemonderzoek uitgevoerd. Dit onderzoek werd altijd met de Beekersampler van Eijkelkamp uitgevoerd. Hiermee worden in het veld deelmonsters gestoken die in het geheel in de buis naar het laboratorium vervoerd worden. Zo heeft men een compleet overzicht van de verschillende waterbodemlagen. Ieder jaar zijn er andere locaties aan de beurt, afhankelijk van de wens vanuit het waterschap, de gemeenten of de provincie. Testresultaten Op verzoek van Eijkelkamp heeft Wetterskip Fryslân naast de vertrouwde Beekersampler ook de nieuwe Sediment steekmonsternemer, type Beeker getest. Deze werd een week lang door de veldwerkers naast de vertrouwde GEIJKT NIEUWS 19, , 2

3 PRODUCTNIEUWS Monsternemers voor zwevend sediment Beekersampler getest. Sandra van Strien vertelt: Onze reactie was in eerste instantie overwegend positief, hoewel we tegen een praktisch probleem m.b.t. onze werkwijze aan liepen. De nieuwe Sediment steekmonsternemer lijkt met name geschikt om het monster ter plekke uit te drukken en te onderzoeken. Dit is inherent aan de stroevere zuiger die dit nieuwe type bevat. In de uiteindelijke versie van dit nieuwe type monsternemer is deze opmerking dan ook meegenomen. Verder was deze steekmonsternemer vooral een verbetering ten opzichte van zijn voorganger te noemen. Vooral de vaste stangen in plaats van de spanbanden bevielen ons goed en we waren als team daarnaast erg onder de indruk van de bijgeleverde automatische pompjes. Die werkten echt perfect! 1 e officiele gebruiker Baars-CIPRO uit Lijnden heeft begin 2005 onder begeleiding van Gerard van Dijk de eerste Sediment steekmonsternemer, type Beeker in gebruik genomen. De eerste resultaten zijn erg positief, vertelt dr. S. Vos, projectleider waterbodemonderzoeken. Met de Sediment steekmonsternemer, type Beeker zijn we in staat om hoogwaardige monsters te steken die zowel aan dek als op onze thuisbasis makkelijk en snel te verwerken zijn. Vooral de koppeling van de zuigerstang aan de zuiger bevalt ons prima. Monsters zijn nu makkelijker op locatie uit te drukken en te beschrijven. Sediment wordt vervoerd door stromend water. De lichtere deeltjes worden zwevend door het water getransporteerd. Er zijn verschillende monsternemers beschikbaar, waarmee een monster van het zwevende sediment genomen kan worden. Hiermee krijgt men een beeld van de algemene hoeveelheid van het sediment dat door het water vervoerd wordt. Waterbodemtransport monsternemer, type Delftse fles Eén van die monsternemers is de Delftse fles en deze wordt gebruikt om monsters te nemen van sediment dat vlak boven de rivierbodem zweeft. Het water dat sediment bevat stroomt door een flesvormige monsternemer. Door de vorm wordt er weinig druk op de achterzijde gebracht, zodat het water met bijna dezelfde snelheid de fles instroomt als dat bij een ongestoorde waterstroom het geval is. Gebruik De Delftse fles kan op twee manieren worden gebruikt: Bevestigd aan een kabel op alle mogelijke diepten tussen het wateroppervlak tot 0,5 meter boven de bodem. Een staartvin houdt hierbij de opening in de juiste richting. Staande op een bodem voor afstanden tussen de 10 en de 50 cm boven de bodem. 3

4 Maak kennis met Eijkelkamp ETC Eijkelkamp Training & Consultancy, kortweg ETC, ziet het als haar voornaamste taak om in te spelen op de vraag van de klant. Zij biedt training in de vorm van toepassingsgerichte kennis en vaardigheden aan. Dit alles op het gebied van milieuonderzoek, cultuurtechniek en waterbeheer. Deze trainingen gaan in op de achterliggende theorie, maar focussen vooral op de vaardigheden om zelf het onderzoek uit te voeren. De trainingen worden òf in Giesbeek òf bij u op locatie gegeven. Eijkelkamp Training & Consultancy bestaat uit 2 vaste trainers / consultants en een ondersteunende medewerkster: Jan Frank Mars Jan Frank Mars is coördinator van deze afdeling van Eijkelkamp. Hij heeft chemische biologie gestudeerd aan de Universiteit van Utrecht met als specialisatie toxicologie. Hij heeft veel werkervaring opgedaan bij de Nederlandse Overheid en bij bedrijven die zich hebben gespecialiseerd in in-situ grond- en grondwatersaneringsprojecten. Van 1999 tot eind 2001 heeft Jan Frank in de Zuid Pacific als leraar biologie en scheikunde aan de Universiteit van de Zuid Pacific gewerkt. Hij is sinds 2002 werkzaam bij Eijkelkamp Training & Consultancy als vaste trainer / consultant. Wendy Groenewoud Wendy Groenewoud heeft enkele jaren ervaring met veldwerk en bodemonderzoek en heeft archeologische opgravingen verricht. In voorgaande functies heeft ze veel ervaring en affiniteit met de apparatuur van Eijkelkamp opgedaan en met die achtergrond ondersteunt ze op de dinsdag, woensdag en donderdag Jan Frank en Gerard in de functie van Commercieel binnendienstmedewerker ETC. Cursus Waterbodembemonstering Een goedlopende cursus van ETC is de cursus waterbodembemonsteringsapparatuur. Veld- of bureaumedewerkers milieukundig bodemonderzoek leren in 1 dag hoe je goede sedimentkernen boven water krijgt en wat de verschillende onderzoeksvormen zijn. Daarnaast krijgt men meer inzicht in wat er fout kan gaan, GEIJKT NIEUWS 19, , 4 Gerard van Dijk De andere vaste trainer / consultant van ETC is Gerard van Dijk. Hij heeft een achtergrond als Land en Water Management expert met als specialisatie oppervlakteen grondwater hydrologie, pedologie en milieu. Daarna heeft hij een graad als leraar gehaald. Hij is werkzaam sinds Na een carrière in tropisch Afrika waar hij zich vooral bezig hield met erosiecontroleprojecten, is hij in 1987 bij Eijkelkamp komen werken. Hij was één van de eerste onderzoekers ter wereld die nauwkeurige bodemen grondwater monsternametechnieken ontwikkelde. Hij geeft milieutechnische onderzoekstrainingen sinds 1990 en heeft ruime ervaring met een grote variëteit van monstername- en onderzoeksapparatuur.

5 PRODUCTNIEUWS Regenvalsimulator want waterbodems zie je niet en dat maakt de bemonstering extra moeilijk. Doel is om onder deze moeilijke omstandigheden goede monsters te leren nemen. De cursus bevat: Doel van waterbodembemonsteringen Monsternemingsprincipes Kolommonster, puntmonster, zwevend en stromend sediment De normen en richtlijnen Fenomenen die problemen veroorzaken (met de oplossingen): compactie, versmering, ontgassing, ontmenging, verlies van monster, zachte bodems, harde bodems, anaërobe bemonstering, omgaan met stroming. Welke apparatuur is beschikbaar Zelf aan de slag: toepassen van diverse waterbodembemonsteringsapparaten Via kunt u zich verder verdiepen in het cursusaanbod van Eijkelkamp Training & Consultancy. Daarnaast kunt u zich via deze site direct inschrijven voor de cursus van uw voorkeur. Per cursus is er ook een aparte folder beschikbaar. Voor specifieke vragen kunt u contact opnemen met één van onze medewerkers. Tel.: +31 (0) Eijkelkamp Training & Consultancy, gemotiveerd verder met kennis en kunde De regenvalsimulator meet erosie die door een standaard regenbui wordt veroorzaakt en is zowel in het veld als in het laboratorium te gebruiken. De duur, de intensiteit en de kinetische energie van de gesimuleerde bui zijn nauwkeurig samengesteld. Hierdoor laat het resultaat een hoge gevoeligheid van het verschil in bodemeigenschappen zien. Het primaire doel van de regenvalsimulator is het vaststellen van de waterinfiltratie en de erosie eigenschappen van een bepaalde bodem. Standaard bestaat de regenvalsimulator uit 3 onderdelen: Een sproeier met een ingebouwde drukregulatie die een gemiddelde regenbui nabootst Een verstelbare sproeibegeleider Een aluminium frame om de regenvalsimulator loodrecht op de grond te plaatsen. De erosiegevoeligheid Via onderzoek van de opgevangen gronddeeltjes in het laboratorium, kan een indicatie worden verkregen van de samenstelling en de erosiegevoeligheid van de onderzochte bodem. Voor het verkrijgen van betrouwbare resultaten is het van belang de verschillende factoren (bijv. temperatuur van het water) tijdens de meting zo constant mogelijk te houden. 5

6 Winderosie op de Veluwe GEIJKT NIEUWS 19, , 6 Ir. Michel Riksen, aio bij de leerstoel Erosie en Bodemen Waterconservering van Wageningen Universiteit bestudeert de rol van erosieprocessen op het Kootwijkerzand en kijkt hierbij hoe die processen beïnvloed kunnen worden. Michel Riksen studeerde Tropische Landbouw in Deventer en heeft zich daarna verder gespecialiseerd in Tropische Cultuurtechniek aan de Universiteit van Wageningen. Zijn afstudeerproject bestond uit onderzoek naar de maatregelen tegen erosie op Jamaica. Vruchtbaar In 1998 kwam Michel als onderzoeker bij de leerstoelgroep Erosie, Bodem- en Waterconservering (ESW). Het project dat zij destijds uitvoerden was op winderosie in Europa gericht en Michel s verantwoordelijkheid bestond met name over de sociaal economische aspecten rondom de schade door (wind)erosie en rondom maatregelen die winderosie tegengaan. Erosie hoeft echter niet altijd gezien te worden als iets lastigs. Je kan er juist gebruik van maken omdat het bijvoorbeeld vruchtbare grond oplevert. Denk hierbij aan hoe slibafzettingen bij overstromingen langs beken en rivieren vroeger als bemesting van het land gebruikt werd. Maar ook bodemdegradatie door erosie levert soms bijzondere landschappen op die nu gewaardeerd worden om hun natuur of recreatieve waarde. De stuifzanden in Nederland, zoals het Kootwijkerzand, zijn hier een prachtig voorbeeld van, legt Michel uit. Het Kootwijkerzand op de Nederlandse Veluwe is uniek qua natuurschoon. Het bevat zeldzame korstmossen en bijzondere fauna, zoals de duinpieper, de zandoorworm en de kleine heidevlinder. PRODUCTNIEUWS Winderosie meten met de saltifoon De saltifoon meet windererosie via een microfoontje dat geïnstalleerd is in een roestvrijstalen behuizing op een standaard. Het principe is eenvoudig: Twee windvaantjes zorgen voor de juiste positie van de microfoon ten opzichte van de wind. Zandkorreltjes groter dan 50 micron worden door de wind Natuurherstel Michel Riksen wil op het Kootwijkerzand de erosieprocessen graag weer op gang brengen. De meeste stuifzanden, in de late middeleeuwen ontstaan door ontbossing, overexploitatie en erosie, zijn later door herbebossing beteugeld. Ook Staatsbosbeheer zag dit als een probleem. De locatie Kootwijkerzand was veel te veel dichtgegroeid en hier moest iets aan gedaan worden zodat flora en fauna weer meer in evenwicht konden komen. Veel voormalige stuifzandgebieden worden nu actiever gemaakt binnen het kader van het Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN). Vanuit het OBN wordt subsidie verstrekt om maatregelen uit te voeren die de effecten van verdroging, verzuring of vermesting in natuurgebieden tegengaan. In stuifzandgebieden zijn dit maatregelen om de door vermesting overwoekerende vegetatie te verwijderen en zo de hoeveelheid voor verstuiving beschikbare zanddeeltjes te vergroten. Wij startten het project in 2001 met plaatsing van een meteostation van Eijkelkamp. Echter, door de mond- en klauwzeer en de diefstal van apparatuur, waren wij pas vanaf maart 2002 effectief op het terrein met allerlei experimenten bezig, aldus Riksen. Apparatuur Michel Riksen: Ik gebruik binnen dit project verschillende apparatuur om erosie te meten, zoals sedimentvangers en de Saltifoon. De Saltifoon, een gezamenlijk product van de ESW groep en Eijkelkamp, bestaat uit een windvaan die een microfoon, waar de zandkorrels tegenaan botsen, op de wind houdt. Op die manier kan het zandtransport voortdurend worden bijgehouden. Om na te gaan onder welke weersomstandigheden het stuift zijn drie saltifoons aangesloten op het meteostation van Eijkelkamp dat o.a. windsnelheid, -richting en luchtvochtigheid meet. Het onderzoek heeft aangetoond dat stuifzanden het best geactiveerd kunnen worden met een landbouwfrees of stuifzandreiniger (een soort zeefmachine) wanneer de vegetatie-ontwikkeling nog in de pionierfase is. Wanneer men te lang wacht moet men over gaan tot afplaggen om ook de inmiddels gevormde bodem weg te halen. vervoerd en raken de microfoon. Dit transport tegen de microfoon brengt hoogfrequentie geluiden met zich mee. Dit geluid kan onderscheiden worden van andere geluiden door wind en regen. De korreltjes die de microfoon raken worden geteld en de resultaten worden eventueel opgeslagen in een meteostation.

7 Binnenkort leverbaar: goedkopere slangenpomp De vertrouwde degelijke slangenpomp uit het productenpakket van Eijkelkamp is vernieuwd. Door het nieuwe design is Eijkelkamp in staat de pomp goedkoper te produceren. Dit voordeel berekenen we graag door aan u! De voor veldgebruik geschikte slangenpomp is accu-gevoed en heeft een microprocessor besturing. De micro-processor zorgt voor een instelbaar constant toerental, beveiliging tegen overbelasting en diverse externe besturingsfuncties. Een ingebouwde onderhoudsloze 12 Volt lood accu maakt het mogelijk de pomp gedurende twee tot vijf uur achtereen te gebruiken (afhankelijk van de belasting). De behuizing is spatwaterdicht (IP 64) en kan veilig en probleemloos buiten functioneren. Het apparaat is in alle standen te gebruiken. Professioneel De pomp is ontworpen voor een langdurig en professioneel gebruik onder ongunstige omstandigheden. Er is gebruik gemaakt van hoogwaardige componenten. De opgebouwde pomp is een eenvoudige maar zeer duurzame peristaltische pomp met drie aandrukrollen. De pomp is mechanisch zeer krachtig. Vraag een offerte aan bij Eijkelkamp of bij de distributeur in uw land van herkomst. PRODUCTNIEUWS Grof zand of fijn grind op rivierbedding Sediment wordt vervoerd door stromend water. De lichtere deeltjes worden zwevend door het water getransporteerd. Er zijn verschillende monsternemers beschikbaar, waarmee een monster van het zwevend sediment genomen kan worden. Hiermee krijgt men een beeld van de algemene hoeveelheid van het sediment dat door het water vervoerd wordt. Waterbodemtransport monsternemer, type Arnhem De Waterbodemtransport monsternemer, type Arnhem wordt gebruikt om de beddinglaag van grof zand en fijn grind in rivieren en waters te meten. De gestroomlijnde monsternemer is bevestigd aan een frame en bestaat uit een mond gevolgd door een mand van fijn ijzermaas (300 µm). De sterke snelheidsbeperking in grote monsterkamers zorgt ervoor dat het sedimentmateriaal zakt. Een klein vinnetje op het frame zorgt ervoor dat de sampler tegen de stroom in blijft gericht. Het resultaat van de metingen worden beïnvloed door de vorm van de bedding. 7

8 Divernieuws Volop ondersteuning bij levering CTD-Divers Eijkelkamp heeft service & verkoopondersteuning hoog in het vaandel staan. De relatie houdt niet op wanneer een product geleverd en gefactureerd is. Dit blijkt o.a. uit de continue hulp die Eijkelkamp haar distributeurs biedt, wanneer er behoefte is aan ondersteuning van iemand van Eijkelkamp, hulp wenselijk is bij een training of seminar in eigen land of er vraagtekens rijzen rondom de functionaliteit van een bepaald product. Wat de vraag ook is: Eijkelkamp doet er alles aan haar distributeurs en de eindgebruikers zo goed mogelijk wegwijs te maken binnen haar uitgebreide productassortiment. Seminar Eind 2004 bracht Ronald Wolkenfelt, Eijkelkamp s productspecialist Diver, een bezoek aan India. Ronald vertelt: Er is grote potentie voor Diver in India, vooral met het oog op de grote populatie en de drinkwaterschaarste. Om deze reden is er dus op grote schaal behoefte aan zoveel mogelijk informatie over de mogelijkheden van het gebruik van Divers in India. PSP Soilsearch Equipment Ltd. organiseerde hiertoe een seminar voor allerlei hydrologische instituten. Ronald bood ondersteuning en gaf samen met de heer Pal van PSP Soilsearch Equipment diverse lezingen voor een geïnteresseerd publiek. De reacties van de circa 30 aanwezigen op het seminar met als onderwerp Grondwater waren zeer positief. Men was behoorlijk onder de indruk van de Diver. Met gebruik van Divers kan eenvoudig een meetnet opgezet worden, waarbij men grondwater blijvend kan monitoren want: zonder historie, heb je ook geen toekomstbeeld, omschrijft Ronald treffend. Klantenbezoek Er waren door de heer Pal van PSP Soilsearch Equipment al verschillende Divers van Van Essen Instruments aan Dr. D.V. Reddy van het National Geophysical Research Institute geleverd. Eind vorig jaar kwamen er 8 nieuwe keramische CTD-Divers bij. Over het algemeen kan gesteld worden dat het voor de komst van de nieuwe CTD-Diver altijd arbeidsintensief was om handmatig de grondwaterkwaliteit te monitoren bij het detecteren van verzilting, zoutwaterintrusie of vervuiling bij bodemsaneringsprojecten en vuilstortplaatsen. Met de CTD-Diver is daar verandering in gekomen en is er nu een nieuwe standaard in robuustheid en betrouwbaarheid. De keramische behuizing en het ongeëvenaarde meetbereik en hoge nauwkeurigheid voor de geleidbaarheid (0-80 ms/cm) maakt de CTD-Diver inzetbaar op elke meetlocatie. Het National Geophysical Research Institute is een vaste klant van PSP Soilsearch Equipment en meet o.a. chemische samenstellingen in water. Ronald vertelt: Zo kan er bij een verhoging van de stof Radon in het grondwater bijvoorbeeld een aardbeving worden gesignaleerd. Bij het gebruik van de Divers blijken er wat onduidelijkheden te zijn omtrent de invoer in het softwareprogramma LDM. Zo was het bijvoorbeeld niet helemaal duidelijk hoe er precies met de invoer van hoogtes omgegaan moet worden en wat de rol van de Baro-Diver daar in is. Ik kon ter plekke aanvullende uitleg over de aangeschafte CTD-Divers en het LoggerDataManager softwarepakket geven en samen met de heer Pal hielp ik de heer Reddy met het programmeren en het installeren van de Divers in peilbuizen. Ondersteuning distributeur Daarnaast werd door Ronald een dag besteed aan de relatie met de Eijkelkamp distributeur PSP Soilsearch Equipment. Eijkelkamp organiseert 2 keer per jaar een seminar, waarin alle distributeurs bijgepraat worden over alle noviteiten, training krijgen met de apparatuur en extra achtergrondinformatie krijgen over de werkwijze van Eijkelkamp en de afzetmogelijkheden van de apparatuur. Daarnaast hecht Eijkelkamp groot belang aan het verkrijgen van een goede feeling met de markt en vindt het daarom belangrijk om ook zelf zo nu en dan in het land van de distributeur aanwezig te zijn om hier daadwerkelijk een indruk te krijgen van de mogelijkheden en vooral ook de onmogelijkheden in het betreffende land. Om deze reden stuurt Eijkelkamp ook vaak een vertegenwoordiger naar een buitenlandse beurs om hier de betreffende distributeur te ondersteunen met zijn / haar kennis van de Eijkelkamp producten. Ronald kijkt in ieder geval terug op een zinvol bezoek aan India, waarbij het belang van Divers weer extra duidelijk is geworden. GEIJKT NIEUWS 19, , 8 C O L O F O N Geijkt Nieuws is een uitgave van Eijkelkamp Agrisearch Equipment. Nijverheidsstraat 30, 6987 EM Giesbeek T F E info@eijkelkamp.com Redactieadres: Eijkelkamp Agrisearch Equipment. Postbus 4, 6987 ZG Giesbeek Redactie: Laura van der Lecq Drukwerk: Drukkerij Hooiberg, Epe