Geijkt Nieuws. Nieuwsbrief. Thema: sediment. All it takes for environmental research. Eijkelkamp Agrisearch Equipment Oktober 2002

Transcriptie

1 Eijkelkamp Agrisearch Equipment Oktober 2002 Geijkt Nieuws Nieuwsbrief Thema: sediment In dit nummer o.a.: De Beekersampler Risicogrenzen bij baggerwerkzaamheden Eijkelkamp Training & Consultancy Themadagen 2002 Multisampler Divernews: OTD-Diver All it takes for environmental research

2 Waterbodemonderzoek met de Beekersampler 2 VanderHelm Milieubeheer is een adviesburo voor bodemonderzoek en sanering. VanderHelm Milieubeheer is gevestigd in Pijnacker en maakt onderdeel uit van de groep VanderHelm Bedrijven. De VanderHelm Bedrijven zijn actief op het gebied van grondverzet, grond en puin zeven, groen- en sloophout verkleinen, bodem- en tanksanering en zoals gezegd bodemonderzoek en advisering. Naast allerlei vormen van bodemonderzoek en partijbemonsteringen van grond en bouwstoffen, worden door VanderHelm Milieubeheer ook veel slibbemonsteringen van waterbodems uitgevoerd. Hierbij wordt veel gebruik gemaakt van de Beekersampler van Eijkelkamp Agrisearch Equipment. Profielbeschrijving De Beekersampler is een apparaat voor het steken van ongeroerde monsters van onderwaterbodems. De monsters worden in een transparante buis gestoken. De oorspronkelijke gelaagdheid van de bodem in het monster blijft behouden. Hierdoor kan een duidelijke profielbeschrijving gemaakt worden. Voor het steken van een monster wordt op de onderzijde van de monsterbuis een steekkop met een gehard stalen snijrand geplaatst. Op de bovenzijde van de buis wordt een kraag geplaatst. Steekkop en opzetstuk worden met spanbanden aan elkaar bevestigd, waarbij de buis er stevig tussen wordt geklemd. Door deze constructie kan met buizen van verschillende lengtes gewerkt worden (tot max. 1,5 meter). Langs de binnenkant van de steekkop bevindt zich een opblaasbaar rubber membraan dat vóór het ophalen van het monster op druk gebracht wordt, zodat het monster aan de onderkant ingesloten is. Met behulp van verlengstangen en een bovenstuk met slagkop kan de sedimentsteker in de bodem worden gedrukt of gehamerd. Zuiger Het probleem van compactie van het monster is bij de Beekersampler opgelost door gebruik te maken van een zuiger. Deze wordt voor de monsterneming in de steekkop geplaatst. Als de steekkop zich bovenaan het te bemonsteren sediment bevindt, wordt de zuiger door middel van een kabel op een stationaire hoogte gehouden (bijvoorbeeld door de kabel aan de reling van een boot te fixeren). Als de buis nu naar beneden gedrukt wordt, gaat de zuiger niet mee. De buis wordt dus over de zuiger heen in het sediment gedrukt. De door de zuiger veroorzaakte lichte onderdruk doet het samendrukkend effect van de wandwrijving vrijwel geheel te niet. Samendrukking Monsters gestoken met de sedimentsteker hebben slechts een samendrukking tot maximaal 4 à 5%. Andere steekapparaten hebben soms een samendrukking van wel 30% of meer. Nadat de monsternemingsbuizen afgesloten zijn kunnen de monsters met behulp van het hydropneumatische los- en verdeelsysteem rustig worden opgedeeld in kleinere, ongeroerde monsters ten behoeve van dieptegerelateerde analyses. Voordelen De Beekersampler heeft de volgende algemene voordelen: Zeer complete set met een uitgebreide handleiding. De gelaagdheid en dichtheid van het monster blijft behouden. Door de forse diameter van het monster is er relatief weinig wandversmering. De sedimentsteker heeft een laag gewicht en een eenvoudige bediening. Hierdoor kunnen een groot aantal monsters per dag gestoken worden. Door de persluchtreservoirs en grote slangkoppelingen kent de sedimentsteker een maximale mobiliteit en een breed GEIJKT

3 toepassingsgebied. Geschikt voor verschillende sedimenten: van waterig slib tot ongeconsolideerd zand in ongeacht welke bodemopbouw. Eenvoudige en beheerste verwijdering en/of opdeling van het monster met behulp van het hydropneumatische los- en verdeelsysteem. De standaardset is geschikt voor gebruik in maximaal 5 meter diep water. Met behulp van extra verlengstangen zijn diepere monsternemingen incidenteel mogelijk. De praktijk Willem van der Eijk en Tjeerd Stoker zijn veldmedewerkers bij VanderHelm Milieubeheer te Pijnacker en maken deel uit van een team van circa 15 personen. Zij voeren veel slibbemonsteringen uit, onder andere in opdracht van het Hoogheemraadschap. Van der Eijk en Stoker maken hierbij veelvuldig gebruik van de Beekersampler en zien als het grote voordeel van dit instrument het opblaasbare rubber membraan waarmee het materiaal op de juiste plek in de buis blijft. Daarnaast vindt Van der Eijk het handig dat de monsters op grote diepte genomen kunnen worden en dat je dwars door de buizen heen kunt kijken en hierdoor direct kunt zien waaruit het monster is samengesteld. Dieper Voor grotere diepten moet de Beekersampler in combinatie met een onderwaterframe gebruikt worden. De Beekersampler kan in dit frame geplaatst worden, waarna het geheel aan een kabel naar de bodem kan zakken. De verdere bediening vindt dan pneumatisch plaats. Door het activeren van de pneumatische hamer wordt de Beekersampler in de bodem getrild. Met de Beekersampler kunnen in combinatie met het frame monsters gestoken worden van zachte onderwaterbodems tot een waterdiepte van 35 meter in traag stromend water. Het frame is geschikt voor bodemonderzoek van rivieren, meren en de zee. Wanneer de stroming echter te sterk is, dan kunnen verzwaringsgewichten worden aangebracht. De monsters worden in een transparante kunststof buis gestoken, waarbij de oorspronkelijke gelaagdheid en dichtheid van de bodem in het monster behouden blijft. Hierdoor kan een duidelijke profielbeschrijving gemaakt worden. Flink opschieten 50 mm de nieuwe pulsboor van 50 mm tot het verleden! Pulsboor - Standaard de kunststof klepuitvoering, waarbij het grind de klep niet zal laten klemmen. De boring loopt dus niet vast en hierdoor kan men flink opschieten. De pulsboor 50 mm zit inmiddels standaard in de handbediende pulsboorset. met de pulsboor Iedereen die regelmatig pulsboringen verricht, krijgt er wel eens mee te maken: een puls die vastloopt in de verbuizing door de aanwezigheid van kleine kiezelsteentjes of fijn grind. Dat probleem behoort met De pulsboor wordt ingezet in combinatie met een verbuizing. Het gat wordt voorgeboord en vervolgens wordt er met de puls ruimte onder de buis gecreëerd. Het klepje brengt het water in beweging en neemt het zand mee, wat daarna bezinkt in de pulsboor. Tot op heden wordt voornamelijk de 63 mm puls gebruikt. Deze bestaat zowel in een stalen als in een kunststof klepuitvoering. De stalen uitvoering is met name geschikt voor boringen in de fijnere zandsoorten, terwijl de puls met een kunststof klep vooral gebruikt wordt in grovere zandsoorten en bij fijn grind. Door de inzet van de 50 mm pulsboor ontstaat er meer ruimte rondom de puls en de binnenzijde van de verbuizing. Dit voorkomt het klemeffect. De 50 mm pulsboor is overigens alleen uitgerust in 3

4 4 Risicogrenzen bij baggerwerkzaamheden De subsidieregeling baggerplannen bebouwd gebied, waarbij gemeenten en waterschappen subsidie krijgen voor baggerplannen, is inmiddels met twee jaar verlengd. Deze regeling is één van de maatregelen die momenteel worden genomen om de forse achterstand in baggeren in te halen. De laatste cijfers spreken over een achterstand van circa 400 miljoen kubieke meter te baggeren specie. De trend is tegenwoordig dat niet zozeer de kwaliteit van het slib als wel de kwantiteit hiervan telt. Toch blijkt de meest gangbare onderzoeksapparatuur hier nog niet op berekend, terwijl hier juist wel de hoge kosten liggen. Een gesprek met de heer Didier van Det, sinds augustus vorig jaar zelfstandig ondernemer en als freelancer bij veel waterbodemprojecten betrokken. In deze hoedanigheid komt Van Det veelvuldig in aanraking met de apparatuur van Eijkelkamp, zoals de Beekersampler, de zuigerboor, multisampler en de Van Veenhappers. Eijkelkamp Welkome aanvulling Na de opleiding Milieubeheer aan Als zelfstandige geeft Van Det zelf Larenstein, ging Didier van Det via geen inhoudelijke adviezen en is Arcadis naar Royal Haskoning, alwaar daarmee ook geen concurrent voor hij 7,5 jaar ervaring op het gebied de grotere adviesbureaus, maar van waterbodem en natuurontwikkeling als projectmedewerker en Van Det verhuurt zijn diensten aan veelal juist een welkome aanvulling. de grotere adviesbureaus en overheden, wanneer deze kampen met ondercapaciteit of behoefte hebben aan aanvullende deskundigheid. De huidige initiatieven leiden ertoe dat er in de komende 10 jaar veel baggerwerken uitgevoerd zullen worden, waarbij Didier van Det behulpzaam kan zijn. projectleider opdeed. Het bedrijf en de producten van Eijkelkamp, leerde ik eigenlijk al vanaf dag één kennen. Zodra op school het woord bodemkunde viel, had je eigenlijk direct een boor van Eijkelkamp Agrisearch Equipment in je hand, aldus Van Det. GEIJKT Normen Van Det: Nederland blijkt qua normering, gericht op het vaststellen van de milieukwaliteit, nog steeds voorop te lopen. De discussie over de huidige klassenindeling (klasse 0-4) is echter in volle gang. De huidige normen zijn te weinig gericht op ecotoxicologische wordt herzien. Werkelijk risico Risicogrenzen risico s, terwijl blijkt dat juist deze risico s het meest aanwezig zijn in watergangen. In de Vierde Nota Waterhuishouding is al aangegeven dat de huidige normering mogelijk De huidige klassenindeling geeft een maat voor de (chemische) verontreiniging, waarbij tevens een koppeling is gemaakt met het verspreidingsbeleid. De mate van verontreiniging zegt weinig over de biologische beschikbaarheid en daarmee over de werkelijke risico s. Door AKWA, Advies- en Kenniscentrum Waterbodems, wordt momenteel een nieuwe aanpak voor de normering van waterbodems bedacht. Hierbij wordt naar een chemisch-analytische kwaliteitsbeoordeling op basis van (bio-)-beschikbaarheid gekeken en daarnaast een effectgerichte beoordeling zoals bio-assays en biomarkers als veldinventarisaties gedaan. De huidige klassenindeling zal op termijn worden vervangen door risicogrenzen (ER ernstig risico, MTR-maximaal toelaatbaar risico, VR-verwaarloosbaar risico). Van Det: Ook bij deze nieuwe beoordelingsmethode zal onderzoek van de waterbodemkwaliteit onontbeerlijk zijn. Hierbij speelt de gangbare bemonsteringsapparatuur een grote rol. Ik verwacht dat - onder andere voor het bepalen van de biobeschikbaarheid - andere technieken moeten worden ontwikkeld. Hierbij kan je bijvoorbeeld denken aan het bemonsteren van poriewater. Hier ligt volgens mij wederom een aardige uitdaging voor Eijkelkamp!.

5 Nu ook in het buitenland! Grensverleggend: Eijkelkamp Training & Consultancy Eijkelkamp Training & Consultancy ontwikkelt en vermarkt kennis op het gebied van landbouw en milieu. Het is een intermediair voor kennis en opleidingsvragen van Eijkelkamp Agrisearch Equipment BV en haar klanten. De juiste match Eijkelkamp Training & Consultancy is de intermediair voor kennis en opleidingsvragen en ziet het als haar uitdaging om de juiste match te maken tussen uw vraag en haar aanbod. Om dit te realiseren kan zij terugvallen op een uitgebreid netwerk van deskundigen in de verschillende vakgebieden. Zo is er altijd iemand die precies aan uw vraag tegemoet kan komen. De medewerkers van Eijkelkamp Training & Consultancy beschikken over een flinke dosis ervaring op het gebied van cursussen en trainingen. Daarnaast hebben zij een sterke feeling met de praktijk. Nu ook in het buitenland! Onze internationaal van belang zijnde cursussen zijn gereed om in het Engels gegeven te worden. De cursussen worden in Giesbeek gehouden en zijn zodanig gepland dat het mogelijk is voor cursisten om meerdere cursussen aansluitend te volgen. Het voordeel is dat deelnemers fors besparen op reiskosten. Naast de cursussen in Nederland is het ook mogelijk om deze cursussen (of zelfs cursussen op maat) op locatie in uw eigen land te geven. In dat geval zijn datum en prijs van het betreffende land op aanvraag beschikbaar. Het betreft het volgende pakket: 3-daagse cursus: Environmental soil and groundwater research. (3-4-5 maart en oktober 2003) Inhoud: werken met een hypothese en bemonsteringsplan, milieukundige beschrijving van een boorprofiel, grond bemonstering, installeren van peilbuizen, monsterneming van drijfen zaklagen, voorpompen met ph en EGV metingen. Bemonsteren van peilbuizen voor vluchtige verbindingen en met filtratie gebruikmakend van verschillende pompen. Kosten 1.470,- inclusief hotel Aanvullingen Bovenstaande cursus kan aansluitend gecombineerd worden met onderstaande cursussen. Op deze manier kan bij Eijkelkamp Training & Consultancy, in een zeer korte tijd en met minimale investering, functionele kennis en vaardigheden opgedaan worden. De onderstaande cursussen kunnen aansluitend gevolgd worden: ph / Redox (Eh) / EC/ DO Measurements in the field (6 maart en 23 oktober 2003) Principes, theorie, kalibratie, onderhoud, temperatuurinvloed, metingen. Metingen in (grond)water en aan grond. Kosten 40,- inclusief hotel Additional environmental soil and waste research techniques (7 maart en 24 oktober 2003) Bemonsteren van bodemgas en bodemvocht, sediment, afval (vloeibaar, pasteus, vast), olieconcentraties in grond in het veld bepalen. Kosten 40,- inclusief hotel Automatic measurement of water level and water quality (27-28 februari en oktober 2003) Werken met moderne automatische data-loggers zoals Divers, Sewers en de Longcat digitale peilstok. Elementaire oppervlakte- en grondwaterhydrologie maakt ook deel uit van deze cursus. Kosten 80,- inclusief hotel Growth conditions for plants (10-11 maart en oktober 2003) Bodemvocht, irrigatie - drainage, zoutgehalte van de bodem, infiltratie metingen, penetratie weerstand voor wortels, zuurstof beschikbaarheid in de bodem. Kosten 80,- inclusief hotel Train your didactical skills (12 maart en 2 oktober 2003) Vaardigheden verwerven voor kennis overdracht. Presentatie technieken, selectie van onderwijs materiaal, organiseren, interacties en praktische vaardigheden, het meten van kennis. Kosten 40,- inclusief hotel Aanmelden Voor de 3-daagse cursus, al dan niet voorzien van de aanvullende trainingen, kunt u zich op twee manieren aanmelden. Via de Eijkelkamp distributeur in uw land óf direct via bijgaand faxinvulformulier. Voor specifieke vragen of aanmeldingen kunt u de contactpersonen van Eijkelkamp Training & Consultancy telefonisch bereiken via: +31 (0) of etc@eijkelkamp.com. Voor meer gedetailleerde cursusbeschrijvingen, ook van onze vele Nederlandstalige cursussen verwijzen wij u naar. 5

6 6 Aankondiging Themadagen 2002 Wegens het grote succes van twee jaar geleden heeft Eijkelkamp Agrisearch Equipment b.v. besloten dit jaar de zogenoemde themadagen te herhalen. Deze themadagen zijn ter vervanging van een aantal beurzen waaraan Eijkelkamp voorheen deelnam en vinden plaats op 30, 31 oktober en 1 november De deelname aan zowel het dag- als het avondprogramma is geheel kosteloos! Noteert u deze data dus alvast in uw agenda of meld u aan via bijgaand faxinvulformulier Multisampler voor zeer uiteenlopende materialen De bemonstering van reststoffen en chemicaliën stelt zeer speciale eisen aan de vorm en uitvoering van de monsternemer, alsmede Uiteenlopend GEIJKT aan de `kwaliteit van het materiaal waaruit de monsternemer is samengesteld. Voor monsternemingen van zowel nat, steekvast als vloeibaar materiaal is de multisampler ontwikkeld. Het apparaat maakt deel uit van een complete monsternemingsset. Met de multisampler kunnen, op anaërobe wijze, monsters genomen worden in zeer uiteenlopende natte materialen, zowel vast als vloeibaar. Voordelen: Snelle en eenvoudige monsterneming Minimum aan samendrukking waardoor laagdiktes en opbouw behouden blijven Door de transparante monsterbuis is het monster onmiddellijk visueel te beoordelen Mogelijkheid van dieptespecifieke monsterneming (zonder vermenging met vloeistoffen) Nauwkeurige mengmonsterneming in één arbeidsgang mogelijk Monsterbuis eenvoudig te verwisselen en te reinigen Ongeroerde monsterneming (met snijring) of met geringe roering (bij gebruik kogelklep) Toepassingen: De multisampler is ontwikkeld om monsternemingen mogelijk te maken uit open water, waterzuiveringsbassins, bezinkbedden, kristallisatiebaden, riolen en bodems onder water, ten behoeve van biologisch en chemisch-fysisch onderzoek. Kabelbediende monsternemers Het bemonsteren van waterbodems op grotere diepten monsternemers. Van Veen bodemhappers uitvoeringen zijn handbediend. hoog) tempo en geopend naar beneden gelaten. grijpers vanzelf. - K a l e n d e r Aquatech 2 t/m 4 oktober Themadagen Giesbeek 30 oktober t/m 1 november stand 1562 ASSS 11 t/m 14 november voor waterbodems gebeurt met de kabelbediende De roestvrijstalen van Veen bodemhappers worden gebruikt voor het nemen van geroerde monsters van de bodem van meren, rivieren, etc. Er zijn diverse uitvoeringen leverbaar. De kleinere Aan de oppervlakte worden de grijpers geopend en vastgezet met behulp van een haak. De van Veen bodemhapper wordt dan in een gelijkmatig (niet te In de grijperhelften zitten gaten om tijdens het neerlaten van de monsternemer de lucht te laten ontsnappen. Zodra de grijpers de bodem raken zal de haak de grijpers loslaten. Tijdens het ophalen van het touw sluiten de Ifest (De Belgische Milieubeurs), 22 t/m 25 oktober

7 Hij is er weer: de nieuwe catalogus! De eerste exemplaren van de nieuwe engelstalige Eijkelkamp Agrisearch Equipment catalogus zijn zojuist van de pers gerold. De catalogus beslaat het totale productassortiment en kent dezelfde handige indeling als zijn voorganger, maar is voorzien van een totaal nieuw gezicht. Beschikt u nog niet over de nieuwe catalogus? Vraag deze dan snel aan via het bijgaande faxinvulformulier! sedimenten meegevoerd. water getransporteerd. hoeveelheid door het water - Monsternemers voor stromend sediment Door stromend water worden De lichtere deeltjes worden in een zwevende toestand door het Voor de bemonstering van dit stromende sediment, ten behoeve van berekeningen van de totale meegevoerde sedimenten, zijn diverse monsternemers beschikbaar. Watermonsternemer Watertrap De monsternemer Watertrap is ontworpen voor het nemen van een representatief monster uit stromend water tot een diepte van maximaal ca. 25 meter. Met het roestvast stalen apparaat wordt bemonsterd door op een bepaalde diepte en op een bepaald moment een kolom water in te sluiten. neming opgenomen. Massief - Gebruik Voordelen monsters nemen. sedimentmonster- Semi-geroerde Voor het nemen van semi-geroerde monsters in meer of minder moerassige veengronden of in slappe, natte (onderwater-)bodems met o.a. venig materiaal zijn een aantal speciale monsternemers in het programma van Eijkelkamp Één van die monsternemers is de zogenoemde veenboor, die eigenlijk een soort steekmonsterboor is. De veenboor wordt met handkracht de grond ingeduwd. Het bemonsteringsdeel is half cilindervormig uitgevoerd. De veenboor onderscheidt zich van de standaard steekmonsterboren doordat de punt massief is. Het steekmonsterdeel wordt afgesloten door een om de booras scharnierende plaat (vin) en is aan een zijde voorzien van een snijrand. De half cirkelvormige monstercilinder is bij het in de grond brengen van de boor afgesloten door deze vin. Aangekomen op de juiste bemonsteringsdiepte wordt de hele boor 180º gedraaid. De vin blijft tijdens het draaien stil staan, waardoor de halve cilinder wordt gevuld en vervolgens weer wordt afgesloten. De veenboor kan slechts worden toegepast in slappe tot zeer slappe grond. Om het geheel zo stabiel mogelijk te maken zijn de verbindingen tussen de verlengstukken en het boven- en onderstuk uitgevoerd als conische schroefdraadverbinding. De voordelen van de veenboor ten opzichte van andere gutsboren zijn: Op bijna elke gewenste diepte kan men een semi-geroerd monster van 50 cm lengte naar boven halen. Men kan onder de grondwaterspiegel en onder oppervlaktewater Doordat de vin de halve cilinder goed afsluit, kunnen monsters genomen worden uit redelijk onsamenhangende bodemlagen. 7

8 Nieuws OTD-Diver: Betrouwbaar zuurstof in grondwater meten Martin van den Hoorn is sinds jaar werkzaam bij het team Zoetwaterecosystemen van de afdeling Ecologie en Milieu van Alterra te Wageningen. Dit team, bestaande uit zo n 10 mensen, vormt binnen Alterra de basiskenniseenheid op het gebied van aquatische ecologie. Het team werkt aan aquatisch ecologische onderwerpen voor verschillende opdrachtgevers. eerste gezicht identiek lijken te zijn toch verschillen in macrofaunasamenstelling vertonen. M. van den Hoorn legt uit: Zo blijkt een bepaalde macrofaunasoort in de ene beek wel goed stand te kunnen houden en in de andere beek niet te kunnen overleven. Het is echter niet duidelijk welke factoren er precies voor zorgen dat sommige soorten verdwijnen en andere in aantal toenemen. De afgelopen decennia wordt macrofauna veel door waterbeheerders gebruikt voor nu de sleutelfactoren die de aanof afwezigheid van zeldzame macro-invertebraten (ongewervelde soorten) bepalen?. Doel Het uiteindelijke doel van het vergaren van kennis omtrent relaties tussen sleutelfactoren en soorten is het verbeteren van monitoringsprogramma s, beoordelingssystemen, graadmeters en voorspellingstechnieken, het optimaliseren van normeringen en het herstel van sloten en beken. 8 Project Keylinks De uitvoering van onderzoek vindt plaats door deskundigen van het team, vaak ook in samenwerking met andere afdelingen binnen Alterra of collega kennisinstituten. Het onderzoek is met name gericht op het vergroten van de kennis van de ecologische relaties en het ecologisch functioneren van oppervlaktewateren, als sloten, beken, vennen en rivieren. Belangrijke ecologische parameters zijn o.a. zuurstof en temperatuur. Het team werkt graag met de OTD-Diver. De OTD- Diver heeft het grote voordeel dat deze niet frequent behoeft te worden geijkt en tevens niet hoeft te worden geroerd. Wij hebben inmiddels dan ook 13 OTD Divers aangeschaft, waarvan er 6 operationeel zijn voor het huidige project Keylinks, aldus Martin van den Hoorn. Sleutelfactoren In het Keylinks project wordt met gebruik van OTD-Divers onderzocht waarom drie locaties die op het GEIJKT Unieke eigenschappen OTD-Diver Compact (3 sensoren in 1 behuizing, Ø 22 mm) Hoge nauwkeurigheid (0,1 mg/l) Stabiele metingen Geen zuurstofgebruik door sensor Geen membranen Geen onderhoud Roeren niet nodig Niet gevoelig voor H 2 S Levensduur batterij 5-6 jaar de beoordeling van de Nederlandse oppervlaktewateren. Veel macro-fauna-onderzoeken die in Nederland zijn uitgevoerd, zijn tot nu toe voornamelijk van beschrijvende aard geweest. Bestaande gegevens hebben het echter niet mogelijk gemaakt om veel causale verbanden tussen milieuvariabelen en soorten te achterhalen. De hoofdvraag van het project Keylinks is: Wat zijn Inzetbaarheid OTD-Diver Het team Zoetwaterecosystemen doet onderzoek in verschillende watertypen en richt zich op verschillende organismengroepen. De combinatie van het watertype en de organismengroep bepaalt de aard van de onderzoeksthema s die in projecten aan de orde komen. De OTD-Diver is hierbij een uitstekend hulpmiddel om systeemparameters zoals zuurstof en temperatuur eenvoudig in de tijd kunnen volgen. C OLOFON Geijkt Nieuws is een uitgave van Eijkelkamp Agrisearch Equipment. Nijverheidsstraat 30, 687 EM Giesbeek T F E eijkelkamp@eijkelkamp.com Redactieadres: Eijkelkamp Agrisearch Equipment. Postbus 4, 687 ZG Giesbeek Redactie: Laura van der Lecq Drukwerk: Drukkerij Hooiberg, Epe