Tuberculose in de dierentuin: diagnostiek en waakzaamheid

Transcriptie

1 Tuberculose in de dierentuin: diagnostiek en waakzaamheid Willem Schaftenaar, Dierenarts Diergaarde Blijdorp (in ruste) Victor Rutten, Hoogleraar Veterinaire Immunologie Faculteit Diergeneeskunde Utrecht en Pretoria

2 Zo simpel kan het zijn...

3 Is het wel zo simpel? Definitie en gastheerschap Diagnostiek Ante mortem Indirect: Immuun respons Direct: Kiem Post Mortem: laesies, kweek, PCR Behandeling Ja/nee Therapie-trouw

4 Definitie TBC wordt veroorzaakt door Mycobacterium tuberculosis-complex Meestal respiratoire of orale infectie (Anthropo)zoönose Besmettelijk / koppelziekte Moeilijk aantoonbaar Moeilijk behandelbaar bij dieren

5 Mycobacterium tuberculosis complex M. tuberculosis M. bovis M. pinnipedi M. africanum M. microti M. canetii Bacillus Calmette-Guérin (vaccin)

6 Aangifteplichtige ziekten in de context van de BALAI-directive Ebola Non-human primates Foot-and-mouth disease Artiodactyla and Asian elephants Lumpy skin disease Bovidae and Giraffidae Monkey pox Rodentia and non-human primates Mycobacterium bovis Mammalia, in particular Antilocapridae, Bovidae, Camelidae, Cervidae, Giraffidae and Tragulidae Peste des petits ruminants Bovidae and Suidae Porcine enterovirus encephalomyelitis Suidae Rabies Carnivora and Chiroptera Rift valley fever Bovidae, Camelus species and Rhinocerotidae Rinderpest Artiodactyla Sheep and goat pox Bovidae Swine vesicular disease Suidae and Tayassuidae Vesicular stomatitis Artiodactyla and Equidae TSE Bovidae, Cervidae, Felidae and Mustelidae

7 ANNEX B: LIST OF DISEASES FOR WHICH NATIONAL PROGRAMMES MAY BE RECOGNIZED UNDER THIS DIRECTIVE Mink: Viral enteritis, Aleutian disease Apes and felids: Tuberculosis * Ruminants: Tuberculosis * Lagomorphs: Myxomatosis, Viral haemorrhagic disease, Tularaemia * not specified: M. avium, M. kansasii, etc.?

8 NOS.NL 7 augustus 2015

9

10

11 Slachtoffers in dierentuinen o.a.:

12 Wildlife (M.bovis)

13

14

15 Wildlife (M.bovis, M. tuberculosis)

16 Wildlife (M.bovis)

17 Wildlife (Dassen) vs. runderen (M.bovis)

18 Al meer dan 30 jaar oorlog (publicaties!)

19

20 TUBERCULOSE BIJ ZEELEEUWEN Mycobacterium pinnipedi (tuberculosis complex) Meerdere Europese dierentuinen Zoonose Afkomstig uit wild-vang dieren 1 fataal geval bij een giraffe

21 Zolang je niet zoekt, vind je niks...

22 Wanneer zoek je? Nieuwe dieren: anamnese, testen Zieke dieren: differentiaal diagnostiek Dode dieren: postmortaal onderzoek Gezonde dieren: monitoren

23 Welke dieren en hoe te testen? Risico-soorten : zie eerder genoemde diersoorten Test mogelijkheden

24 Immunology of tuberculosis (extract from Pollock and Neill, 2002)

25 Interferon Gamma Release Assay (IGRA) Beschikbaar voor (sommige) primaten Beschikbaar voor (sommige) herten Experimenteel bij olifanten, neushoorns en leeuwen (UU) Vol bloed moet binnen 8 uur op het lab worden aangeleverd

26 INTRADERMALE TUBERCULINATIE Locatie: hals, boven-ooglid, staartplooi Samenstelling en hoeveelheid PPD-tuberculine Enkelvoudige (M.bovis) of vergelijkende test (M.avium en M.bovis) beïnvloedt sensitiviteit Diersoort-specifieke reacties: lokatie, huideigenschappen Aflezen en interpretatie!!! Niet gevalideerd, toch wijd verbreid gebruik

27 STRICT INTRADERMAAL

28 HUIDEIGENSCHAPPEN EN LOKATIE Boven-ooglid: alleen bij primaten en mogelijk bij carnivoren Halsvlakte: bij (alle?) hoefdieren Staartplooi: geeft mogelijk meer vals-positieve reacties

29 Intradermaal Intra-palpebraal Vergelijkende huidtest

30 AFLEZEN VAN DE HUIDTEST NA 72 UUR Interpretatie van de reactie: zwelling, warm, hard, diffuus...

31 31

32 M. bovis M. avium

33 In vivo: tuberculine huidtest Sensitiviteit van tuberculinatie: 68-95% bij runderen Specificiteit wordt geschat op 96-99% bij runderen Specificiteit wordt beinvloed door sensibilisatie na blootstelling aan nontuberculoide mycobacteria zoals M. avium, M. paratuberculosis en omgevings-mycobacteria?

34 Serologies onderzoek: humorale antistoffen Dual Path Platform test (DPP): USA Serologie (ELISA): CVI-Lelystad

35

36 ANTIBODY ELISA S Slechts op enkele laboratoria uitgevoerd Moeilijk onderling vergelijkbaar Diersoort-specifieke verschillen? Kruis-reacties tussen verschillende Mycobacterium species NIET GEVALIDEERD

37 BESCHIKBARE LABORATORIA VOOR ELISA S CVI-Lelystad Sinds >25 years M.bovis, MPB70, M. avium-paratuberculosis complex Op experimentele basis! Chembio (USA), commercieel verkrijgbaar DPP: veel vals-positieve uitslagen

38 IDENTIFICATIE VAN MYCOBACTERIUM SP. Trachea/bronchiaal spoeling (kweek en PCR) Trunk wash (kweek en PCR) Kweek en PCR van elk verdacht materiaal PCR - spoligotyping Tijd rovend (> 2 maanden)

39

40

41

42 Experimentele tracheaalspoeling bij olifanten (2013) Staande sedatie 3.5 m. endoscoop 4.2 mm werkkanaal 5 m. steriele catheter 70 ml fysiologische zoutoplossing

43 En dan heb je het ineens... nvwa Vervoersverbod Sluiting gehele of gedeeltelijke dierentuin Contactdieren opsporen: diagnostiek???? Retrospectief onderzoek naar oorsprong Behandeling? GGD: Verzorgers onderzoeken

44 Tuberculose bij olifanten in Europese dierentuinen Budapest E. Maximus M.tuberculosis Barcelona E. maximus M.tuberculosis Wuppertal L. africana M.bovis Kolmarden E. maximus M.tuberculosis Peaugres L. africana M.tuberculosis Lyon E. maximus M.tuberculosis Beekse Bergen L. africana M.tuberculosis

45 45

46 Indische olifanten Kolmarden: 4 serotypes bij 5 olifanten gibbon, tapir en giraf besmette olifant verhuisd naar Peaugres 2 Afrikaanse olifanten Peaugres

47 Trunk washes in Kolmarden Zoo: 63 gepoolde monsters van positieve dieren 7 positieve kweken

48 Chembio sneltest Kolmarden Zoo: Positief: 7 Negatief: 2 Mogelijk boostereffect door herhaaldelijke huidtesten

49 Behandeling van TBC bij olifanten Cocktail van 3: Isoniazide, Rifampicine, Pyrazinamide rectale toediening 10 maanden doorbehandelen bloedspiegels bepalen zeer kostbaar dragers?

50 WANNEER VERDACHT? Olifanten, 2013: Frankrijk Nederland Duitsland Alarm vanwege niet-gevalideerde, positieve test op antistoffen

51 Geblokkeerde olifanten Elephant Stat-Pak DPP ELISA's* IGRA PCR culture bovis avium MPB70 MPB83 TubAv TubBov ESAT6 ESAT6 (dim) 1 neg neg <5 <5 <5 <5 <5 <5 2 before tub. pos pos <5 <5 40 <5 <5 <5 neg neg avium after tub. pos pos <5 <5 40 <5 <5 <5 neg neg Neg 3 neg neg <5 4 neg neg <5 <5 <5 <5 <5 <5 5 neg neg <5 6 neg neg <5 neg avium Neg 7 before tub. pos pos <5 <5 10 <5 <5 <5 neg Avium after tub. pos pos <5 <5 20 <5 <5 <5 neg Neg neg neg Neg 8 neg neg 5 10 <5 neg avium Neg 9 neg neg <5 neg avium Neg 10 neg neg <5 neg avium Neg 11 neg neg 5 5 <5 <5 <5 <5 <5 <5 12 neg neg <5 neg avium Neg * 20: negative 40: doubtfull 80: positive 51

52 TUBERCULOSE BIJ MALEISE TAPIR Stamboek-brede aanpak: Amsterdam, Antwerp, Belfast, Copenhagen, Dortmund, Edinburgh, Fuengirola, London, Madrid, Munich, Nurnberg, Overloon, Port Lympne, Pretoria, Rotterdam, Sandwich, Stuttgart en Twycross

53 UNIFORME AANPAK BIJ MALEISE TAPIRS Huidtest (M.bovis en M.avium) Serologische testen

54

55 TUBERCULOSE BIJ GEMSBOKKEN Diergaarde Blijdorp, 1997 Index case: 26-jarige bok Spontane sterfte Uitgebreide longtuberculose (M.bovis) 7 jaar eerder geïmporteerd uit andere dierentuin (met TBC-historie!) Contactdieren: kudde onagers

56 Maatregelen door nvwa Overige 3 gemsbokken afgemaakt: - 1x M. bovis, 1x M. Fortuitum, 1x negatief Alle huidtesten negatief of dubieus Onagers (contactdieren) gedurende 3 jaar getest: negatieve huidtesten, negatieve ELISA s Weide 3 maanden zonder dieren (zomer/uvsterilisatie?)

57 Tuberculose bij een onager Diergaarde Blijdorp (2005) Index case: 10-jarige Onager Contactdier met index case Gemsbok

58 Vervolg onager (M. bovis) 8 jaar tussen gemsbok en onager casus Milt: primaire granulomen (M. Bovis) Longen, nieren, lever: metastatische granulomen (M. Bovis) 3 onagers and 3 kamelen afgemaakt: negatief Desinfectie van de weide en stallen d.m.v. stomen

59

60

61

62

63

64 Huidtesten: onbetrouwbaar Alle experimentele ELISA s (CVI-Lelystad): negatief

65 Gemsbokken

66 Onagers

67 Afrikaanse olifant Als jong kalf in weeshuis (gedurende 5 jaar) Op 7 jaar vrij gelaten Na 5 jaar TBC, M.tuberculosis

68

69 DIAGNOSTISCHE METHODES VOOR DIERENTUINDIEREN: VALLEN EN OPSTAAN (Vrijwel) alle testen zijn niet gevalideerd voor de betreffende diersoort Indirecte testen: Leucocyten stimulatie test - cellulaire immuniteit in vitro (T-cell response) (Interferon Gamma -IGRA) Intradermale test - cellulaire immuniteit in vivo (T-cell response) Serologie ELISA s - humorale immuniteit (B-cell response) Directe testen: Kweek en PCR - Trachea spoeling, slurf spoeling, laesies (PM, biopten)

70 IFN gamma Assay (CMI in vitro) Sensitiviteit beter dan die van huidtest met dezelfde specificiteit Uitslag na 24 uur, 1x vangen PPD kan vervangen worden door recombinant Antigen Duur Cell cultuur en ELISA apparatuur nodig (Andersen et al, 2000)

71 EAZWV TUBERCULOSIS IN ELEPHANTS 2010.PDF Recommendations for the prevention of tuberculosis in captive elephants participating in the European Endangered species Program Mei 2015

72 Tuberculine Huid Test (Mantoux bij de mens): (CMI in vivo) (Andersen et al, 2000)