1 Neurolinguïstisch programmeren

Transcriptie

1 1 Neurolinguïstisch programmeren Wat is NLP? U hebt vast wel eens een gesprek dat niet lekker loopt. Een goed contact tussen u en uw gesprekspartner lijkt moeizaam tot stand te komen. Na afloop hebt u een onbevredigend gevoel over het gesprek en misschien hebt u zelfs het idee dat u niet hebt bereikt wat u wilde bereiken met het gesprek. NLP kan u helpen om uw doelen makkelijker te bereiken. In dit hoofdstuk volgt een korte introductie op wat NLP is en waar het vandaan komt. Neurolinguïstisch programmeren, afgekort NLP, is een eigentijdse methode om effectief te communiceren. NLP bevat praktische en bruikbare methoden en technieken om uw communicatie en persoonlijk functioneren te verbeteren. NLP wordt ook wel de kunst van succesvol functioneren genoemd. Bij succesvol kunt u ook denken aan een goede relatie of goed plezier kunnen maken. Want u maakt natuurlijk zelf uit wat succes voor u betekent. Het gaat bij NLP om uw eigen, persoonlijk proces. Mensen zijn gewoontedieren. Veel van wat wij van jongs af aan leren, plaatsen wij in vaste patronen. Van veel van deze patronen zijn we ons niet eens bewust. Dat komt omdat we deze mechanismen en patronen in de eerste jaren van ons leven al aanleren. NLP geeft u inzicht in de gedragspatronen van uzelf én in die van anderen. Als u uw patronen bij uzelf doorziet, hebt u de keuze om het gedragspatroon te houden (als het iets is wat u prettig vindt en wat bij u hoort) of om het te veranderen (als het iets is wat u bijvoorbeeld aangeleerd hebt door de manier waarop uw omgeving met u omging of omgaat, maar wat u eigenlijk niet prettig vindt). NLP-oefeningen helpen om bepaald gedrag te veranderen. In de communicatie zult u als gevolg daarvan anders reageren op de ander, waardoor u ook weer een andere reactie terug krijgt. Kenmerkend voor NLP is dat het een model is voor bewustwording en flexibiliteit. U ontwikkelt verschillende gedragsmogelijkheden om met een bepaalde situatie om te gaan. Het helpt u uit uw bestaande denkkaders te treden en patronen te doorbreken, waardoor u effectiever wordt in uw communicatie en zodoende uw doelen gemakkelijker kunt bereiken. 6 N L P A N K E R

2 Patronen doorbreken Neem bijvoorbeeld Miranda, een secretaresse bij een televisieomroep. Als zij in contact komt met iemand die zich dominant gedraagt, trekt ze zich terug en voelt ze zich onzeker. Ze ervaart dit als zeer vervelend en wil graag anders omgaan met soortgelijke situaties. Door het doen van een NLP-oefening ontdekt ze dat ze, als ze in contact komt met een dominant persoon, constant bezig is met de vraag wat de ander van haar zal denken. Dit maakt haar erg onzeker, waardoor het contact niet prettig verloopt. Op het moment dat Miranda zich ervan bewust is dat ze haar gevoel (en reactie) laat bepalen door wat ze denkt dat de ander van haar denkt, kan ze hier verandering in aanbrengen. Dit kan met een vrij eenvoudige NLP-oefening. Het uitgangspunt daarbij is dat deze negatieve situatie vergeleken wordt met een positieve ervaring. Eerst wordt duidelijk waar Miranda in de negatieve situatie op gericht is (met haar denken, voelen, emoties en gedrag). Vervolgens leeft Miranda zich in een positieve ervaring in, en ziet ze waar ze haar aandacht in die ervaring op richt. In de oefening zal de NLP-coach/trainer Miranda laten ervaren (voelen) hoe het is als ze in de negatieve situatie gebruikmaakt van datgene wat ze in de positieve situatie wel tot haar beschikking heeft. Ten slotte helpt de NLP-coach Miranda om deze nieuwe vaardigheden in toekomstige situaties beschikbaar te hebben. Nu kan ze in een nieuw contact met een dominant persoon anders omgaan met de situatie. Waar komt NLP vandaan? Neuro staat voor het neurologische systeem (onze hersenen), dat de indrukken van de wereld buiten ons verwerkt en opslaat en onze biologische levensprocessen stuurt. Vervolgens geven Links: Richard Bandler, rechts: John Grinder 7 PSYCHOLOGISCH: VAN MENS TOT MENS

3 wij zelf betekenis aan die indrukken. Die betekenis komt tot uiting in onze taal: de linguïstiek. De term neurolinguïstiek werd al in 1933 geïntroduceerd door Alfred Korzybski. Richard Bandler en John Grinder hebben hier omstreeks 1975 het woord programmeren aan toegevoegd. Zij veronderstelden dat mensen herhalende gedrags- en taalpatronen als vaste (computer)programma s in hun hersenen opslaan. Hun idee was dat we, als we de bouwstenen van gedrag en vaardigheden kennen, dat gedrag of die vaardigheid ook zelf kunnen leren door deze bouwstenen in te programmeren. Het op deze manier overnemen van gedrag of vaardigheden, waarbij u een model gebruikt, heet binnen NLP modelleren. Dat deze gedachtegang klopt, kunt u dagelijks om u heen zien: het is de natuurlijke manier van leren bij alle kinderen. NLP is ontstaan in een omgeving van psychologen en therapeuten. Het werd in de eerste jaren vooral op de markt gebracht als een nieuwe vorm van therapie. Geleidelijk aan drong het ook als communicatietechniek door in zowel het onderwijs als het bedrijfsleven. 8 N L P A N K E R

4 2 Communicatie Ieder mens is uniek. We hebben allemaal al een deel van ons leven achter ons liggen. Sommigen van ons hebben daarin meer ervaringen opgedaan dan anderen. Deze persoonlijke ervaringen beïnvloeden ons communicatiegedrag. Dit proces speelt zich onbewust af. Regelmatig komt het voor dat een ander ons niet lijkt te begrijpen. Daarbij gaan we er dan vanuit dat de ander hetzelfde denkt en ervaart, maar dit is absoluut niet het geval. Iedereen heeft zijn of haar eigen waarheid en die waarheden zijn allemaal waar voor degene die erin gelooft. De ene waarheid is niet per definitie beter of slechter: ze zijn alleen maar anders! Als u kunt accepteren dat de ander een eigen waarheid heeft, kunt u samen naar de toekomst kijken en afspreken hoe u daar het beste mee om kunt gaan. Dat werkt beter dan datgene wat in de praktijk vaak gebeurt, namelijk dat we onze waarheid willen inpluggen bij de andere persoon als ware deze beter dan de andere waarheid. In dit hoofdstuk leest u hoe onze eigen waarheid tot stand komt. Het NLP-communicatiemodel Communiceren kunt u niet niet doen. U communiceert altijd. In interactie met iemand anders is uw communicatie van invloed op de reactie van de ander. Het proces van communicatie kunnen we mooi beschrijven aan de hand van het NLP-communicatiemodel. Dit model is een weergave van de werkelijkheid. Het beschrijft op een eenvoudige manier hoe iemands persoonlijkheid werkt. 9 PSYCHOLOGISCH: VAN MENS TOT MENS

5 Interne voorstelling Stemming Filters Weglaten vervormen generaliseren Tijd/ruimte materie/energie Taal Herinneringen Beslissingen Metaprogramma s Woorden + overtuigingen Attitudes Externe gebeurtenis Fysiologie Gedrag uw waarheid is waar en de waarheid van de ander ook; hoe kan dat? Het model laat zien dat er om ons heen allerlei gebeurtenissen plaatsvinden die wij waarnemen via onze zintuigen. Vanaf het moment dat die externe prikkel, zoals een beeld (visueel), een geluid of een woord (auditief), een aanraking (kinesthetisch), een geur (olfactoir) of een smaak (gustatoir) wordt waargenomen, beginnen onze hersenen met een proces van verwerking. Er komen een paar miljoen prikkels per seconde op u af! Daarbij passeert die informatie een aantal filters die bepalen wat wel en wat niet (on)bewust binnenkomt. Het soort filters hangt af van wat er in ons (on)bewuste aandachtsgebied belangrijk is. Zo maken wij allemaal onze eigen interne voorstelling van een externe gebeurtenis. Kortom: onze eigen waarheid is ontstaan. U herkent het vast wel: als u net een nieuwe auto hebt gekocht, staat het filter voor dat type auto open en ziet u ineens overal dezelfde auto rijden! 10 N L P A N K E R

6 Informatie filteren Filteren van informatie doen wij op drie manieren: door weglaten, vervormen en generaliseren van bepaalde informatie. weglaten van bepaalde informatie Onbewust laten we informatie weg. Zouden we dat niet doen, dan voelen we ons overladen met indrukken die we op een bewust niveau niet kunnen verwerken. Onze hersenen worden per seconde ongeveer met twee miljoen stukjes informatie gebombardeerd. Het is onbegonnen werk om al deze informatie bewust toe te laten. Selectieve aandacht, en dus het weglaten van informatie is daarom onvermijdelijk. Weglatingen in ons taalgebruik zorgen ervoor dat de ander gaat raden naar de ontbrekende informatie. Als u zegt: Ik heb een vakantie geboekt, zal de ander ideeën hebben over het land, de soort vakantie enzovoorts. Tip Om weggelaten informatie te achterhalen, kunt u de volgende vragen stellen: Wie? Wat? Wanneer? Waar? Hoe? Hoe bedoelt u precies? Op welke manier? Een ander effect van weglating is dat het ons denken kan beperken. Zo kunnen we een patroon ontwikkelen dat ervoor zorgt dat we bepaalde informatie over anderen weglaten. Als u bijvoorbeeld moeite hebt met een bepaalde collega, zult u het niet meer opmerken dat die collega ook best zijn of haar leuke kanten heeft. Als dit u bekend voorkomt, is het tijd om dit patroon te doorbreken. vervormen van informatie Vervorming vindt plaats als u zaken in uw ervaring verandert en in overeenstemming brengt met wat er naar uw mening gebeurt. De meeste mensen beseffen niet dat ze aan het vervormen zijn, maar het kan de waarheid zodanig verdraaien dat het ingrijpende gevolgen heeft. U hebt vast wel eens meegemaakt dat u met een groep iets aan het bespreken was en dat iedereen na afloop een andere mening had over wat er was gebeurd. 11 PSYCHOLOGISCH: VAN MENS TOT MENS

7 Gedachten lezen, dus ervan uitgaan dat u wel weet wat iemand bedoelt, is ook een vorm van vervorming. Bijvoorbeeld als iemand op een bepaalde manier naar u kijkt en u op basis van deze non-verbale communicatie er een interpretatie aan geeft in de trant van: zij denkt vast dat ik het niet snap! Het is niet zinvol om gedachten te willen lezen. U weet nooit wat mensen denken, daarom kunt u er beter naar vragen. Tip Maak meer plaats in uw hoofd vrij door vanaf nu niet meer voor een ander te denken. Vraag in plaats daarvan aan degene zelf wat hij of zij ergens van vindt. Negen van de tien keer valt dat heel erg mee! Voorbeeld Een stukje tekst als voorbeeld van vervorming. Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het neit uit in wlkee vloogdre de ltteers in een wrood saatn, het einge wat blegnaijrk is is dat de eretse en de ltaatse ltteer op de jiutse patals saatn. De rset van de ltteers mgoen wllikuerig gpletaast wdoren en je knut vrelvogens gwoeon lzeen wat er saatt, odmat we neit ekle ltteer op zcih lzeen maar het wrood als gheeel. 12 N L P A N K E R

8 Bekijk de tekening van de olifant goed. Hoeveel poten heeft hij? Bedek het onderste deel met een papier. Hoeveel poten telt u nu? Bedek het bovenste deel. Hoeveel poten telt u nu? Verklaar dit aan de hand van uw interne voorstelling in combinatie met herinneringen. Is wat u ziet ook de werkelijkheid? generaliseren van informatie Pas op voor woorden als: nooit, altijd, alles en niets. Voorbeeld Ik kan nooit nee zeggen. Ik moet vandaag het rapport schrijven. Ik vergeet altijd alles! Ze betrekken mij bij niets! Ik heb nooit wind mee op de fiets. Bovenstaande generalisaties kunt u zien als zwart-witdenken zonder grijstinten. Op basis van één of twee gebeurtenissen trekken we globale conclusies, die we vervolgens voor waar aannemen. In het beste geval is generalisatie één van de manieren waarop we als mensen leren en scheelt deze methode erg veel tijd. Anders zouden we alles steeds opnieuw moeten controleren. Zo zou het bijvoorbeeld erg vervelend zijn als u een pen pakt om iets op te schrijven, als u steeds moest controleren of deze pen ook wel een pen is waarmee u kunt schrijven. In het slechtste geval bepaalt één enkele gebeurtenis de ervaring voor een heel leven. Het is dus handig om u bewust te zijn van uw generalisaties. oefening: stoppen met generaliseren 1. Wanneer gebruikt u zinnetjes als: Ik moet Ik altijd Eigenlijk zou ik Alles Dat kan ik echt niet 13 PSYCHOLOGISCH: VAN MENS TOT MENS

9 2. Stop nu met dergelijke generalisaties. Stel uzelf bij iedere zin de vraag: Wat zou er gebeuren als ik het niet deed? Wanneer heb ik dit met mezelf afgesproken? Is deze bewering waar en wat levert die mij eigenlijk op? Wat zou er gebeuren als ik het wel zou kunnen? Wat houdt u tegen? 3. Welke inzichten hebt u gekregen? 4. Herschrijf uw lijstje en begin met de woorden: Ik kies ervoor Ik wil De filters die u open hebt staan, bepalen wat een gebeurtenis met u doet. De betekenis van uw communicatie is de reactie die u krijgt Het communicatiemodel geeft inzicht in uw interne communicatie en in het effect daarvan op uw eigen gedrag. Ook geeft het inzicht in de sturing van het gedrag van anderen. Het model helpt u te begrijpen dat er bij de ander ook interne processen vooraf zijn gegaan aan het gedrag. En deze processen sturen het gedrag. Als u zich dit eenmaal hebt gerealiseerd, kunt u, als u daarvoor kiest en dit ook wilt, uw gedrag veranderen. Het gaat daarbij niet om goed of fout gedrag, maar om functionaliteit. Tip Het is handig om uw waarneming te vergroten. Hoe meer verschillen u opmerkt, hoe meer informatie u kunt gebruiken in uw communicatie. 14 N L P A N K E R