Bestuurlijke procedure De procedure van de bestuurlijke behandeling van de begroting 2011 is als volgt:

Transcriptie

1 Agendapunt: Portefeuillehouder: Wethouder Tindemans-van Tent Onderwerp: Begroting gemeente Landerd 2011 Aan de Raad. Raad d.d. Korte samenvatting Hierbij bieden wij u een sluitende meerjarenbegroting aan. Deze begroting is de eerste begroting van het nieuwe college. Wereldwijd zullen de gevolgen van de financieel-economische crisis nog lange tijd voelbaar blijven. Het rijk is hierdoor genoodzaakt de komende jaren fors te bezuinigen. Wanneer en in welke mate hiervan de gemeenten de nadelige gevolgen zullen ondervinden is nog steeds niet bekend. Op financieel gebied wachten ons dus nog zeer moeilijke en onzekere jaren. Voor 2011 is het ons gelukt u een sluitende begroting 2011 aan te bieden. Ook de meerjarenraming is elk jaar sluitend. Bestuurlijke procedure De procedure van de bestuurlijke behandeling van de begroting 2011 is als volgt: Aanbieding en toezending aan de raad programmabegroting 1 oktober 2010 Persvoorlichting door college 5 oktober 2010 Begrotingsbehandeling raad 10 november 2010 Belastingvoorstellen raad 10 november 2010 Voorstel Voorgesteld wordt de programmabegroting voor het dienstjaar 2011 vast te stellen. Motivering voorstel Aanleiding Jaarlijks worden door de raad in de begroting budgetten geautoriseerd om het beleid uit te voeren. Relatie fase beleidsproces De programmabegroting 2011 maakt deel uit van de planning & control cyclus. De raad kan de programmabegroting inzetten als instrument van planning & control om de uitvoering van programma s te sturen en te controleren. De prioriteiten van de gemeente Landerd staan centraal in deze begroting. Vraag en probleemstelling Vaststellen van een sluitende begroting. 0 conform voorstel 0 aangehouden 0 verworpen Mij bekend de griffier 1

2 Analyse Het is ons gelukt u een sluitende begroting 2011 aan te bieden. Ook de meerjarenraming is elk jaar sluitend. Wereldwijd zullen de gevolgen van de financieel-economische crisis nog lange tijd voelbaar blijven. Het rijk is hierdoor genoodzaakt de komende jaren fors te bezuinigen. Wanneer en in welke mate hiervan de gemeenten de nadelige gevolgen zullen ondervinden is nog steeds niet bekend. Op financieel gebied wachten ons dus nog zeer moeilijke en onzekere jaren. Wij verwachten zondermeer dat vanaf 2012 de uitkeringen van het rijk aan gemeenten zullen afnemen. Hier blijft het niet bij. Ook zijn er grote onzekerheden voor onze gemeentelijke inkomsten, zoals de opbrengsten uit grondverkopen en de bouwleges. Evenzo zullen bepaalde uitgavenbudgetten gaan stijgen. Daarom hebben wij hiervoor aannames in de begroting opgenomen. Daarnaast komen er nieuwe uitdagingen op de gemeente Landerd af, zoals de vergrijzing en ontgroening. De gevolgen hiervan zijn verstrekkend en ingrijpend. Denk aan gevolgen voor woningbouw, voorzieningen, verhoudingen tussen jong en oud. Door deze onzekerheden is het ook niet helder hoe de bezuinigingen, die ongetwijfeld op de verschillende groepen in onze samenleving afkomen, concreet zullen uitwerken en of er voor bepaalde groepen een stapeling van bezuinigingen afkomt vanuit de verschillende bestuurslagen. Dit heeft het college doen besluiten om nu al duidelijke keuzes te maken voor de begroting 2011 en de meerjarenbegroting. Ook van een begroting verwachten we dat deze duurzaam is. Het begrip duurzaam in dit verband betekent dat we het onze verantwoordelijkheid achten dat komende generaties en dus ook een toekomstige bestuur niet opgezadeld worden met grote financiële problemen. Dit betekent dat in deze begroting al ombuigingen zijn opgenomen om een sluitende meerjarenbegroting te presenteren. In deze begroting is een te verwachte korting op het gemeentefonds opgenomen. Bij de overwegingen hebben we een balans aangebracht. We bezuinigingen op onze eigen bedrijfsvoering ongeveer Verder besparen wij op voorzieningen waarvan wij voorzien dat deze verantwoord verminderd of afgeschaft kunnen worden en kiezen wij voor een verantwoorde lastenverzwaring om te zorgen dat een groot aantal basisvoorzieningen binnen onze gemeente in stand kan blijven. Rijksbezuinigingen Op grond van publicaties van het rijk en de VNG wordt landelijk gerekend met een mogelijke korting op het gemeentefonds vanaf 2012 van 1,7 miljard. Voor de gemeente Landerd heeft dit de volgende financiële impact: 2011 nadeel nadeel nadeel nadeel nadeel In de meerjarenraming is de vermindering van de algemene uitkering uit het gemeentefonds verwerkt tot en met het jaar 2014 ( ). De laatste schijf wordt volgend jaar, in geval van ongewijzigde omstandigheden, in de meerjarenraming opgenomen. 2

3 Hoe is de financiële situatie? Het is belangrijk een goed beeld te hebben van de financiële problemen voor de gemeente Landerd. Normaal worden de financiële uitgangspunten met de kadernota in het voorjaar vastgesteld. Aangezien deze is komen te vervallen is aansluiting gezocht met de programmabegroting 2010 en de 1e Burap De meerjarige begrotingssaldi van de begroting 2010 zijn: Saldi begroting De begroting 2010 startte met nadelige saldi voor de jaren Sinds de vaststelling van de begroting 2010 zijn de begrotingssaldi negatief beïnvloed door extra uitgaven op WMO- (huishoudelijke hulp) en onderwijsgebied. Dit resulteert in de 1 e Burap in nadelige begrotingssaldi voor de jaren 2011 tot 2014 van: Saldi 1 e Burap Na de 1 e Burap 2010 hebben er zich nog diverse ontwikkelingen voorgedaan tot een bedrag van ruim , die een negatief effect hebben op de saldi. Op hoofdlijnen betreft dit de gevolgen van de uitkomsten van de junicirculaire, de nieuwe CAO gemeente personeel en wachtgeldverplichtingen wethouders. De negatieve ontwikkelingen na de vaststelling van de begroting 2010 en de geraamde vermindering van de algemene uitkering uit het gemeentefonds brengen tezamen meerjarig een fors nadelig saldo teweeg van: Bedrag In de 1 e Burap 2010 is gesteld dat bij het opstellen van de begroting 2011 aanvullende voorstellen komen om een sluitende structurele begroting aan te bieden, waarin de verwachte korting op de algemene uitkering van het Rijk betrokken zou worden. Vanaf april, na de politieke wisseling van de wacht, is in samenspraak met raadsleden van drie partijen een inventarisatie verricht van de bezuinigingsmogelijkheden. Vervolgens hebben wij met de ambtelijke organisatie forse inspanningen geleverd om het verwachte tekort op de begroting te reduceren. Het is gelukt om voor de jaren het verwachte tekort weg te werken. In de begroting zijn ombuigingen opgenomen tot een bedrag van: Ombuigingen begroting Na deze ombuigingen bedragen de begrotingssaldi : Saldi begroting Onlangs zijn de risico s van de grondexploitaties geactualiseerd. Als gevolg hiervan dient rekening te worden gehouden met forse tekorten op enkele exploitaties. Hierover bent u in de voorbereidende vergadering van 27 september jl. geïnformeerd. Voor de te verwachten verliezen dient financieel een extra bedrag in de voorziening exploitatietekorten opgenomen te worden. Dit kon niet meer in deze begroting worden verwerkt. In de 2 e Burap 2010 zullen wij hierop nader ingaan. 3

4 Gemeentelijke belastingen Het college kiest er voor om de lasten voor de burgers zo beperkt mogelijk te laten stijgen. Er is gekozen voor een belastingstijging om te voorkomen dat een aantal voorzieningen in de gemeenschap aangetast zouden worden. Per saldo blijft de belastingstijging voor de burgers per jaar beperkt tot enkele tientallen euro s. De belastingdruk (OZB, afvalstoffenheffing en rioolrecht) stijgt voor een gemiddeld gezin in Landerd met ruim 23 per jaar. Bezuinigingstraject Het bezuinigingstraject is nog niet af. Tot nu toe is gewerkt om een sluitende meerjarenbegroting te krijgen. Zoals al eerder aangegeven is de financiële toekomst onzeker. Wij bereiden ons nu reeds voor op eventuele verdere kortingen op het gemeentefonds en andere tegenvallers. Wij gaan de komende periode nog diverse onderzoeken uitvoeren. Ook wordt bestudeerd of bepaalde taken van de ambtelijke organisatie door andere organisaties uitgevoerd kunnen worden. Wellicht kunnen hierbij financiële voordelen worden behaald. Wij hebben er bewust voor gekozen deze nu nog niet als bezuiniging op te voeren omdat we zekerheid willen hebben dat dit inderdaad ook concrete bezuinigingen oplevert. Het college beseft dat de keuzes die in deze begroting worden gemaakt voor sommige beleidsvelden wezenlijke gevolgen kunnen hebben. Deze keuzes acht het college verantwoord en zij is er van overtuigd dat ondanks deze bezuinigingen de ambities van het college de komende jaren toch uitgevoerd kunnen worden. Het college zal samen met uw raad en de ambtelijke organisatie ervoor zorgen dat de gemeente Landerd duurzaam financieel gezond blijft en de voorzieningen op peil blijven: de gemeente Landerd duurzaam in balans. Bedrijfsvoering Zoals uw raad al eerder heeft vernomen, is de externe inhuur grotendeels gestopt. Dit betekent dat hetzelfde werk met de eigen medewerkers moet worden uitgevoerd. Dit houdt enerzijds in dat de werkdruk intern zal toenemen maar ook dat de betrokkenheid van de eigen medewerkers groter wordt. Deze manier van werken betekent een bezuiniging op de kosten. Op de bedrijfsvoering wordt een bedrag van bespaard. De wijze waarop zal de komende jaren verder geconcretiseerd worden, nadat de onderzoeken naar het uitbesteden van werkzaamheden zijn afgerond. Dit betreft dus een taakstellende bezuiniging van op de bedrijfsvoering voor de komende jaren. Alternatieven De raad kan besluiten andere keuzes te maken. Uitgangspunt daarbij blijft een structureel sluitende begroting. Juridisch kader De begroting is opgesteld overeenkomstig het Besluit begroting en verantwoording. Risico s Financiële risico s Een belangrijk financieel risico voor de gemeentelijke begroting betreft de grondexploitaties en onderhandelingen met derden over grondposities. We hebben de grondexploitaties geactualiseerd en er is sprake van een realistischer uitgiftetempo gezien de actuele situatie op de woningmarkt. Dit betekent dat er een grotere voorziening moet worden getroffen voor eventuele verliezen. Uw raad zal hierover per dossier worden geïnformeerd. We zijn voornemens om de exploitaties frequenter te actualiseren om meer grip te houden op de financiële gevolgen. Ook bij onderhandelingen zal er eerst een grondige analyse worden uitgevoerd eer deze worden opgestart. Financiële, personele en organisatorische consequenties Deze gevolgen zijn in de desbetreffende programma s en paragrafen beschreven. Termijn van uitvoering Het in de begroting vastgestelde beleid voor het jaar 2011 wordt met de daarvoor beschikbaar gestelde budgetten in 2011 uitgevoerd. 4

5 Verantwoording/evaluatie/effectmeting De programmabegroting ondersteunt de kaderstellende en controlerende functie van de raad. Deze begroting vormt de basis voor de productenraming van het college. Met de programmabegroting geeft de raad het college duidelijk omschreven opdrachten en middelen om het aangegeven beleid te realiseren. Verder wordt door vaststelling van de programmabegroting budgetten en kredieten beschikbaar gesteld voor uitvoering van het beleid en investeringen welke zijn opgenomen in de begroting. In de Burap s en jaarrekening wordt door het college verantwoording afgelegd over het uitgevoerde beleid. Inspraak n.v.t. Communicatie Via persberichten, in de gemeentelijke rubriek van de Arena en op de gemeentelijke website worden de hoofdpunten uit de begroting 2011 gepubliceerd. Verder zijn instellingen, verenigingen en bedrijven die te maken krijgen met forse bezuinigingen door middel van een brief geïnformeerd. Bezwaar en beroep n.v.t. Bekendmaking Via persberichten, de lokale media en de gemeentelijke website. Goedkeuring Bij schrijven van 22 juni 2010 heeft de Provincie uw raad geïnformeerd over de voorwaarden voor repressief toezicht. In de programmabegroting 2011 is aan deze opmerkingen voldaan. Bijlagen Productenraming (wordt nagestuurd naar raadsleden) Beheersbegroting Ter inzage Bijgevoegd X X Zeeland, 28 september 2010 Burgemeester en wethouders van Landerd, de secretaris, de burgemeester, J.A.J. Lenssen W.C. Doorn-van der Houwen 5

6 6

7 Inhoud INHOUD...7 KERNGEGEVENS VAN LANDERD...8 DEEL 1: DE PROGRAMMABEGROTING...9 VISIE, PRIORITEITEN EN BELANGRIJKE FINANCIËLE ZAKEN...11 DE PROGRAMMA S SOCIALE VOORZIENINGEN EN MAATSCHAPPELIJKE DIENSTVERLENING ONDERWIJS EN KINDEROPVANG RUIMTELIJKE ORDENING, VOLKSHUISVESTING EN LANDSCHAP CULTUUR, MONUMENTEN, SPORT EN RECREATIE VERKEER EN VERVOER ECONOMISCHE STRUCTUUR EN TOERISME VOLKSGEZONDHEID VEILIGHEID MILIEU BESTUUR...77 ALGEMENE DEKKINGSMIDDELEN, ONVOORZIEN EN FINANCIËLE POSITIE...83 DEEL 2: DE PARAGRAFEN...93 INLEIDING PARAGRAFEN...94 A. WEERSTANDSVERMOGEN...95 B. ONDERHOUD KAPITAALGOEDEREN C. FINANCIERING D. BEDRIJFSVOERING E. VERBONDEN PARTIJEN F. GRONDBELEID G. LOKALE HEFFINGEN BIJLAGEN BIJLAGE 1: OVERZICHT VAN BEGROTING 2010 NAAR BEGROTING BIJLAGE 2: STAAT VAN RESERVES 2011 TOT EN MET BIJLAGE 3: STAAT VAN VOORZIENINGEN 2011 TOT EN MET BIJLAGE 4: INVESTERINGSLIJST 2011 TOT EN MET BIJLAGE 5: INCIDENTELE BATEN/LASTEN BEGROTING BIJLAGE 6: BEZUINIGINGEN BIJLAGE 7: NIEUWE BUDGETTEN EN NIET GEHONOREERDE AANVRAGEN BIJLAGE 8: NOG TE ONDERZOEKEN ONDERWERPEN VASTSTELLING VAN DE PROGRAMMABEGROTING

8 Kerngegevens van Landerd In de programmabegroting (algemene uitkering gemeentefonds) is gerekend met onderstaande kerngegevens. Sociale structuur Aantal inwoners per 1 januari 2010: (2011: ) waarvan: van 0 t/m 3 jaar 585 (2011: 592) van 4 t/m 12 jaar (2011: 1.829) van 13 t/m 19 jaar (2011: 1.349) van 20 t/m 64 jaar (2011: 8.904) van 65 en ouder (2011: 2.276) Ingedeeld naar woonkern per 1 januari 2010 Reek Schaijk Zeeland Aantal uitkeringsgerechten per 1 januari 2010: 78 (2011: 98) waarvan: Wet werk en bijstand (WWB) : 66 (2011: 89) van 0-27 jaar 5 (2011: 8) van (2011: 76) Elders verpleegden 5 (2011: 5) Werknemers en zelfstandigen IOAW/ IOAZ: 12 (2011: 9) IOAW 9 (2011: 6) IOAZ 1 (2011: 2) BBZ 2 (2011: 1) Fysieke structuur Oppervlakte gemeente per 1 januari 2010: ha waarvan binnenwater 38 ha Aantal inwoners per km2: 211 Werkelijke aantal woningen per 1 januari (2011: 6.072) waarvan: woningen/ wooneenheden (2011: 5.605) bijzondere woongebouwen 353* (2011: 353) recreatiewoningen 114 (2011: 114) Verwachte jaarlijkse nieuwbouw 70 woningen (t/m 2014). *bijzondere woongebouwen zijn verpleegtehuizen e.d. 8

9 Deel 1: De programmabegroting 9

10 Aantal inwoners Inwoners 2010 per leeftijdscategorie 65 en ouder 15% 0 t/m 3 4% 4 t/m 12 12% 13 t/m 19 9% 20 t/m 64 60% 10

11 Visie, prioriteiten en belangrijke financiële zaken Visie Deze begroting is tot stand gekomen in een periode van een economische en financiële crisis en in een tijd waarin veel onzekerheid heerst. Bijvoorbeeld onzekerheid over het behoud van je baan, de aftrekbaarheid van de hypotheekrente, de koers van het nieuwe kabinet, de hoogte van pensioenen en stagnatie op de woningmarkt. Het is voor gemeenten niet duidelijk welke financiële offers de komende jaren van hen worden gevraagd. Daarom hebben we daar dan ook aannames voor gemaakt. Maar ook de stagnerende woningmarkt brengt grote onzekerheden met zich mee voor de gemeentelijke grondexploitaties, bouwleges en ook de OZB-inkomsten. Daarnaast komen er nieuwe uitdagingen op de gemeente Landerd af zoals de vergrijzing en ontgroening. Door deze onzekerheden is het ook niet helder hoe de bezuinigingen, die ongetwijfeld op de verschillende groepen in onze samenleving afkomen, concreet zullen uitwerken en of er op bepaalde groepen een stapeling van bezuinigingen afkomt vanuit de verschillende bestuurslagen. Vanwege al deze onzekerheden heeft het college besloten om nu al duidelijke keuzes te maken voor de begroting 2011 en de meerjarenbegroting. Ook van een begroting verwachten we dat deze duurzaam is. Het begrip duurzaam in dit verband betekent dat we het onze verantwoordelijkheid achten dat komende generaties en dus ook het toekomstige bestuur niet opgezadeld worden met grote financiële problemen. Dit betekent dat wij in deze begroting al ombuigingen zijn opgenomen om een sluitende meerjarenbegroting te presenteren met inachtneming van een te verwachte korting op het gemeentefonds. Hierbij hebben wij een balans aangebracht. Wij bezuinigingen op onze eigen bedrijfsvoering met ongeveer , wij besparen op voorzieningen waarvan wij voorzien dat deze verantwoord verminderd of afgeschaft kunnen worden en kiezen voor een verantwoorde lastenverzwaring om te zorgen dat een groot aantal basisvoorzieningen binnen onze gemeente in stand kan blijven. Verder zijn de risico s van de grondexploitaties geactualiseerd. Gemeentelijke belastingen Het college kiest er voor om de lasten voor de burgers zo beperkt mogelijk te laten stijgen. Er is gekozen voor een belastingstijging om te voorkomen dat een aantal voorzieningen in de gemeenschap aangetast zouden worden. Per saldo blijft de belastingstijging voor de burgers per jaar beperkt tot enkele tientallen euro s. De belastingdruk (OZB, afvalstoffenheffing en rioolrecht) stijgt voor een gemiddeld gezin in Landerd met ruim 23 per jaar. Bezuinigingstraject Zoals al eerder aangegeven is de financiële toekomst onzeker. Naast de reeds voorgestelde bezuinigingen, is tevens een lijst gemaakt van thema s die onderwerp zijn van bezuinigingen als er nog meer financiële tegenvallers komen (zie bijlage 8: nog te onderzoeken bezuinigingsmogelijkheden). Wij gaan de komende periode de vermelde onderzoeken uitvoeren. Ook wordt bestudeerd of bepaalde taken van de ambtelijke 11

12 organisatie door andere organisaties uitgevoerd kunnen worden. Wellicht kunnen hierbij financiële voordelen worden behaald. Wij hebben er bewust voor gekozen deze nu nog niet als bezuiniging op te voeren omdat we zekerheid willen hebben dat dit inderdaad ook concrete bezuinigingen oplevert. Het college beseft dat de keuzes die in deze begroting worden gemaakt voor sommige beleidsvelden grote gevolgen kunnen hebben. Deze keuzes acht het college echter verantwoord en zij is er van overtuigd dat ondanks deze bezuinigingen de ambities van het college de komende jaren toch uitgevoerd kunnen worden. Zij zal samen met uw raad en de ambtelijke organisatie ervoor zorgen dat de gemeente Landerd duurzaam financieel gezond blijft en de voorzieningen op peil blijven: de gemeente Landerd duurzaam in balans. Prioriteiten en de beschikbare financiële middelen De kadernota 2011 is gelet op de coalitievorming na de verkiezingen maart 2010 en de verwachte ingrijpende bezuinigingen vanuit de landelijk overheid komen te vervallen. Op grond van de laatste ontwikkelingen (informatie Rijk/VNG) wordt op dit moment landelijk gerekend met een mogelijke korting op het gemeentefonds van 1,7 miljard. Voor de gemeente Landerd heeft dit het volgende financiële impact: 2011 nadeel nadeel nadeel nadeel nadeel Door het college worden in deze begroting voorstellen tot bezuinigingen gedaan. De keuze van de in deze begroting opgenomen bezuinigingen is tot stand gekomen door een stapsgewijze benadering: In samenspraak met de raadsleden van drie partijen uit uw raad zijn alle bezuinigingsmogelijkheden verkend. Deze zijn uitgewerkt in concrete vraagstellingen. Deze vraagstellingen zijn door de ambtelijke organisatie uitgewerkt in maatregelen met de daaruit voorvloeiende bezuinigingsmogelijkheden en de effecten daarvan. Dit zijn de zogenaamde factsheets die aan uw raad beschikbaar zijn gesteld. Uit deze mogelijke bezuinigingen heeft het college een keuze gemaakt die in de begroting zijn opgenomen. De belangrijkste bezuinigingen die wij tot 2015 gerealiseerd willen hebben zijn op bedrijfsvoering, ongeveer op het centrumplan Zeeland, op onderhoud riolering, gebouwen en verlichting en ruim op onderwijs, cultuur en sociaal maatschappelijke voorzieningen. Hoe is de financiële situatie? Het is belangrijk een goed beeld te hebben van de financiële problemen voor de gemeente Landerd. Normaal worden de financiële uitgangspunten met de kadernota in het voorjaar vastgesteld. Aangezien deze is komen te vervallen is aansluiting gezocht met de programmabegroting 2010 en de 1e Burap De negatieve saldi na 1 e Burap 2010 staan in onderstaand overzicht weergegeven. In deze Burap is gesteld dat bij het opstellen van de begroting 2011 aanvullende voorstellen komen om een sluitende structurele begroting aan te bieden, waarin de doorrekening van het nieuwe collatieprogramma en de verwachte korting op de algemene uitkering van het Rijk betrokken zou worden. Over de definitieve hoogte van de korting is nog niets bekend. 12

13 In onderstaand overzicht is in grote lijnen de financiële vertaling zichtbaar gemaakt: Omschrijving Saldi begroting nvt (excl. jaarschijf 2010) Wijzigingen na vaststelling nvt begroting 2010 Saldi 1 e Burap Nagekomen mutaties begroting Korting gemeentefonds Sub-totaal Bezuinigingen Extra verhoging OZB Toeristenbelasting Saldo begroting * Naast deze begrotingsoverschotten is op de post onvoorziene uitgaven voor de jaren ,-- beschikbaar. Van begroting 2010 naar begroting 2011 Na het samenstellen van de 1 e Burap 2010 zijn naast kleine wijzigingen, diverse vermeldenswaardige ontwikkelingen geweest, die in de begroting 2011 zijn verwerkt. In het overzicht van begroting 2010 naar begroting 2011 wordt een en ander toegelicht. Hiervoor wordt verwezen naar bijlage 1: overzicht van begroting 2010 naar begroting In dit overzicht staat tevens de korting algemene uitkering vermeld. Voor een nadere toelichting van de bezuinigingen wordt verwezen naar de betreffende programma s en bijlage 6: het overzicht van bezuinigingen. De gemeente Landerd heeft door de diverse bezuinigingsoperaties een sluitende begroting voor de jaren 2011 tot en met Overige belangrijke financiële zaken Reservepositie De reservepositie van de gemeente Landerd is gezond. De algemene reserve en de reserve grondexploitatie bedragen in totaal 16,5 miljoen. Omdat de bespaarde rente van deze reserves ten bate van de exploitatie wordt gebracht, kan niet vrijelijk worden beschikt over deze reserves. De belangrijkste reden om deze reserves in stand te houden is het feit dat er risico s worden gelopen in de bedrijfsvoering (zie paragraaf A. Weerstandsvermogen). In totaal bedragen de reserves van de gemeente Landerd in de periode ruim 30 miljoen. Deze reserves zijn niet vrij aanwendbaar. Aan bijna alle reserves kleven beperkingen met betrekking tot het daarover vrij kunnen beschikken. De bestemmingreserves zijn ingesteld voor bepaalde, omschreven doelen. De reserves voor Dekking Kapitaal Uitgaven (DKU s) zijn nodig om de dekking voor diverse investeringen in stand te houden. Daarnaast wordt van een aantal reserves (zie ook hierboven) de rente ten gunste van de exploitatie gebracht. Voor nadere informatie over de reserves en voorzieningen wordt verwezen naar de in april 2008 vastgestelde notitie reserves en voorzieningen. Enkele belangrijke uitgangspunten van deze begroting zijn: Gehanteerd inflatiepercentage voor het jaar ,75 procent Interne rekenrente* 4,00 procent Rentepercentage kort uitgezette gelden 1,00 procent 13

14 Rentepercentage kort aangetrokken gelden 2,00 procent De algemene uitkering is gebaseerd op de junicirculaire De begroting is samengesteld overeenkomstig het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV). De voorgestelde belastingtarieven zijn gebaseerd op eerder door de raad vastgestelde uitgangspunten. De raadsbesluiten tot en met juni 2010 zijn verwerkt. De te verwachte bezuiniging op grond van berichtgeving Rijk en VNG. * betreft het percentage waarmee gerekend wordt voor de kapitaallasten en rente van de reserves. Bij de bezuiniging- en ombuigingsoperatie hebben wij een aantal randvoorwaarden en kaders in acht genomen. Deze zijn: 1. Op een begrijpelijke en inzichtelijk wijze een sluitende meerjarenbegroting presenteren. Dit houdt in dat de begroting structureel in evenwicht is en er voldoende reserves aanwezig blijven om de toekomstige ingeschatte risico s het hoofd te kunnen bieden. 2. De meest essentiële basisvoorzieningen en het niveau hieraan gekoppeld, handhaven. Hierbij wordt in eerste instantie gedacht aan behoud van het sociale minimabeleid en dienstverlening. 3. Een redelijk" tot voldoende" niveau voor onderhoud aan wegen, groen en gebouwen. 4. Als naast bezuinigingen lastenverzwaring onvermijdbaar is, geldt het principe "de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten" en wordt gekozen voor een OZBverhoging. 5. Bezuinigingen worden percentueel doorvertaald op bijdragen aan samenwerkende partners en gemeenschappelijke regelingen. Provinciaal begrotingstoezicht Bij schrijven van 22 juni heeft de provincie de gemeenteraad geïnformeerd over een aantal onderwerpen die van belang kunnen zijn bij het opstellen van de begroting 2011 en meerjarenbegroting Junicirculaire 2010 Gegeven de uitermate onzekere periode die de gemeente te wachten staan, geeft de Provincie in overweging behoedzaamheid te betrachten bij het opstellen van de ramingen. Vorm van toezicht. 1. Wanneer de begroting 2011 reëel sluitend is volgt repressief toezicht, ook indien de meerjarenraming voor (een van) de jaren 2012, 2013 en 2014 niet sluit. Er wordt niet getoetst op duurzaam financieel evenwicht. 2. Wanneer de begroting 2011 niet reëel sluitend is, maar het wel voldoende aannemelijk is dat het evenwicht in de volgende jaren (uiterlijk in het laatste jaarschijf van de meerjarenbegroting) tot stand zal worden gebracht, volgt ook repressief toezicht. 3. Alleen wanneer de begroting 2011 niet reëel sluitend is en het ook niet voldoende aannemelijk is dat dit evenwicht in de eerstvolgende jaren tot stand zal worden gebracht, volgt in het algemeen preventief toezicht. Stelposten/taakstellende bezuinigingen De toezichthouder beoordeeld de kwaliteiten en de realiteit van de ramingen van deze posten in de begroting. De volgende factoren spelen hierbij een rol: - is de ombuigingstaakstelling voldoende concreet onderbouwd? - zijn eerdere bezuinigingen gerealiseerd? - hoe is de financiële positie van de gemeente? 14

15 Conclusie Door de bezuinigingsoperatie in combinatie met lastenverzwaring is het voor de jaren 2011 t/m 2014 gelukt u een structureel sluitende begroting aan te bieden Op basis van de gezond blijvende reservepositie kan de gemeente Landerd tegenvallers opvangen, zonder direct in financiële problemen te geraken. 15

16 Lasten naar besteding begroting % 6% 1% 19% 20% 6% 4% 29% salarissen en sociale lasten reserveringen leveringen goederen en diensten energie inkomensoverdrachten/subsidies kapitaallasten overige uitgaven duurzame goederen Baten naar herkomst begroting % 2% 35% 16% 3% 4% 1% 14% 7% algemene uitkering OZB Leges, overige belastingen/heffingen huren en pachten beschikking over reserves rente en dividend overige rijksuitkeringen/bijdragen grondverkopen woningbouw/mutatie boekwaarde overige 16

17 De programma s Indeling programma s De begroting 2011 is wat opzet betreft gelijk aan de voorgaande jaren. De raad heeft de volgende indeling van de programma s vastgesteld. 1. Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening 2. Onderwijs en kinderopvang 3. Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en landschap 4. Cultuur, monumenten, sport en recreatie 6. Verkeer en vervoer 7. Economische structuur en toerisme 8. Volksgezondheid 9. Veiligheid 10. Milieu 11. Bestuur De programma s zijn in belangrijke mate de uitwerking van de (meerjaren)begroting 2010 en de diverse beleidsprogramma s die de raad heeft vastgesteld. Verder is in deze programma s het coalitieprogramma Landerd in Balans uitgewerkt. De programma s verwijzen dan ook, waar dat nodig en zinvol is, naar de desbetreffende documenten. De programmabegroting geeft daarmee vooral een uitwerking en een stand van zaken van die documenten. Opzet programma s De programma s hebben een vaste opzet. Het eerste deel van het programma gaat in op de vraag: Wat willen we bereiken? In dit onderdeel komen de programmaonderdelen en de daaraan gekoppelde doelstellingen aan de orde die een prioriteit hebben. Het tweede deel Wat gaan we daar voor doen? bespreekt de activiteiten voor het jaar 2011 die voor de prioriteiten en overige maatregelen van belang zijn, bijvoorbeeld omdat het nieuw beleid of een beleidsintensivering betreft. Het derde deel Wat mag het kosten? geeft de baten en lasten van het programma weer en een uitgebreide financiële toelichting waaronder per programma de reserves en voorzieningen, investeringen en de financiële gevolgen van het nieuwe beleid. Een vast onderdeel bij elk programma is een verwijzing naar de nota( s) die voor het programma van belang is (zijn). Overzicht algemene dekkingsmiddelen Bij de programma s worden de betreffende lasten en baten aangegeven. Van veel programma s zijn de baten lager dan de lasten. De programmatekorten worden bekostigd uit de algemene dekkingsmiddelen, waarvan de uitkering uit het gemeentefonds en de OZB de belangrijkste zijn. De algemene dekkingsmiddelen worden in het hoofdstuk Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en financiële positie, weergegeven. In dit hoofdstuk wordt ook het incidentele en structurele begrotingssaldo vermeld. Autorisatie Bij de programma s treft u overzichten aan van de baten en lasten per programma onderverdeeld in de diverse producten. Deze overzichten geven in het kader van de dualisering de autorisatie door de raad aan. In de begroting van Landerd vindt de financiële autorisatie plaats op het niveau van de genoemde producten in de programma s. De kaders in de programmabegroting en uiteraard in de overige beleidsnotities geven de reikwijdte van de algemene autorisatie van het beleid aan voor de 17

18 uitvoering door het college. Dit is ook het niveau waarop uw raad over de voortgang van de begroting geïnformeerd zal worden in de Bestuursrapportages (Burap s). Bij het vaststellen van de programmabegroting 2011 worden, naast de beleidskaders, de budgetten voor de producten binnen de programma s (inclusief dekkingsmiddelen) en de budgetten voor de investeringen van 2011 beschikbaar gesteld. Wel wordt ten aanzien van de opgenomen subsidies het voorbehoud gemaakt dat aan deze bedragen door derden geen rechten kunnen worden ontleend aangezien pas later dit jaar de subsidies exact worden berekend op basis van de geldende subsidieverordeningen. Overige Vanaf 2004 schrijft het Rijk een zevental paragrafen als verplicht voor. Deze paragrafen zijn in deze begroting opgenomen. De paragrafen geven een dwarsdoorsnede van de programma s. Deze paragrafen zijn: A. Weerstandsvermogen B. Onderhoud kapitaalgoederen C. Financiering D. Bedrijfsvoering E. Verbonden partijen F. Grondbeleid G. Lokale heffingen 18

19 1. Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening Wethouder Raaijmakers Burgemeester Doorn (huiselijk geweld) Het programma omvat het op weg helpen van inwoners naar werk en naar het zelfstandig deelnemen aan sociaal maatschappelijke activiteiten, het bestrijden van armoede, het verstrekken van bijstand en maatschappelijke diensten en de zorg voor statushouders. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect: Voor iedere inwoner de mogelijkheid creëren zo lang mogelijk in de samenleving te participeren. Het scheppen van goede mogelijkheden voor alle inwoners om zelfstandig in hun bestaan te voorzien. Goede huisvestings- en inburgeringmogelijkheden voor de opvang van statushouders. Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Nota WWB met bijbehorende verordeningen (2009) Nota WIJ met bijbehorende verordeningen (2009) Nota schuldhulpverlening (2003). Nota regionaal ouderenbeleid ( ). Nota lokaal ouderenbeleid (2003). Notitie steunpuntenbeleid (2004). Beleidsplan Wet maatschappelijke ondersteuning (2007). Notitie Wet inburgering (2007) Verordening voorzieningen maatschappelijke ondersteuning (2010). Financieel besluit voorzieningen maatschappelijke ondersteuning (2010). Beleidsregels voorzieningen maatschappelijke ondersteuning (2010) Regeling chronisch zieken, gehandicapten en ouderen (2008) In het Coalitieprogramma ( ) zijn de volgende beleidsvoornemens en prioriteiten opgenomen: Met de invoering van de WMO is de stap gemaakt van 'verzorging' naar 'ondersteuning om te kunnen participeren'. Gemeenten moeten beperkingen van burgers compenseren. Dit houdt in dat de gemeente oplossingen moeten bieden aan burgers met beperkingen via het treffen van voorzieningen, het aanbieden van diensten en het geven van advies die hen in staat stellen een huishouden te voeren, zich te verplaatsen in en om de woning, zich lokaal te verplaatsen per vervoermiddel en medemensen te ontmoeten en op basis daarvan sociale verbanden aan te gaan. Hoe de gemeenten compensatie vorm moeten geven, is beleidsvrijheid, dus de gemeente kan daar zelf invulling aan geven (individuele voorzieningen dan wel collectieve voorzieningen). De toekomst van de WMO: Het compensatiebeginsel vergt van de gemeente en onze burgers een andere 'gekantelde' benadering. 1. Optimaliseren van het inzetten en mobiliseren van de eigen kracht van burgers en hun maatschappelijke steunsystemen, zoals mantelzorg, buurtcontacten, organisaties en verenigingen en vrijwilligers. 19

20 2. Optimaliseren van de inzet van professionele ondersteuning, daar waar echt geen alternatief voor handen is. 3. Rechtvaardige verdeling van de schaarse WMO-middelen, zodat burgers die echt professionele ondersteuning nodig hebben, dat nu en in de toekomst kunnen (blijven) ontvangen. 4. Meedenken met de cliënt in plaats van aanbieden van individuele voorzieningen. 5. Mogelijk met een toename in verwijzing naar producten en diensten in de reguliere markt tot gevolg (bijvoorbeeld door mensen te adviseren gebruik te maken van een glazenwasser of postorderbedrijf). Maar ook meer maatwerk voor met name het mogelijk maken van sociale contacten. De gemeente kan een leidende rol spelen om duurzame oplossingen te vinden. Zowel door de inzet van de middelen op het gebied van welzijn en sociale dienstverlening als door regie te voeren om tot die oplossingen te komen. Wij gaan ervan uit dat alle burgers en de diverse maatschappelijke organisaties de verantwoordelijkheid kunnen en willen nemen om, met steun van de gemeente, zelf inhoud en vorm te geven aan duurzame welzijn en zorg. Het college zal in de periode 2010/2011 initiatief nemen om, met een combinatie van middelen (bv. WMO, AWBZ), organisaties (welzijn, zorg, woningbouw) uit te dagen om een programma op te stellen wat een meerwaarde heeft voor onze inwoners. In dit programma zijn de WMO- en AWBZ-doelen uitgangspunt en worden als pilot gerealiseerd in 1 kerkdorp. Organisaties wordt voorgesteld een plan van aanpak te maken wat in de periode 2013/2014, binnen de gestelde budgetten en doelen van AWBZ en WMO, geëffectueerd kan worden. Ouderen. Gezien de toenemende vergrijzing - zie o.a. PON-rapport zal deze doelgroep de komende jaren extra aandacht verdienen. De actiepunten uit de nota lokaal ouderenbeleid worden verder opgepakt. De inbreng van de KBO s en BOL is hierbij essentieel om draagvlak te behouden. Voor het begrotingsjaar 2011 zijn de belangrijkste voornemens: 1. In samenwerking met de regio wordt het WMO- beleid geactualiseerd. Dit zal onder andere uitmonden in een nieuwe verordening. 2. Stimuleren van de uitstroom uit de WWB. Wat doen wij daarvoor? Participatie Ons beleid is erop gericht om iedere burger, ook al is hij niet in staat om het minimumloon te verdienen, zoveel mogelijk een plek te geven op de arbeidsmarkt. Iedere bijdrage in werk is het waard om te benutten. Participatie wordt mede mogelijk gemaakt door ons arbeidsmarktbeleid, de Wet Werk en Bijstand, de sociale werkvoorziening en ons minimabeleid. De gemeente Landerd werkt daarbij, waar mogelijk en zinvol, samen in de regio. WMO In het najaar 2010 wordt in samenwerking met de regiogemeenten (Boekel, Sint- Oedenrode, Uden en Veghel) gestart met de voorbereidingen WMO beleidsplan Verdere kanteling van de WMO leidt tot een nieuwe modelverordening. Het VNG concept is eind 2010 gereed en de gemeente Landerd zal in 2011 zijn nieuwe, hierop gebaseerde, verordening vaststellen. Het beleid van de gemeente Landerd wordt getoetst aan de acht resultaten, zoals beschreven in het document 'Denken in resultaten' van VNG. 20

21 Effectmeting Het verloop van het aantal uitkeringsgerechtigden, het aantal gebruikers van Hulp bij Huishouden en het aantal gebruikers van vervoersvoorzieningen, woonvoorzieningen en rolstoelvoorzieningen is hieronder opgenomen. Uitkeringen en voorzieningen sociale zaken Aantal WWB/WIJ ers (gemiddeld per jaar) Aantal uitstromers WWB/WIJ in het jaar Aantal IOAW ers Aantal IOAZ ers Aantal toekenningen bijzondere bijstand Aantal toekenningen declaratiefonds Aantal toekenningen woonvoorzieningen WMO Aantal toekenningen rolstoelvoorzieningen WMO Aantal toekenningen vervoersvoorzieningen Aantal gebruikers CVV Aantal gebruikers Hulp bij huishouden in de vorm van een PGB Aantal toekenningen Hulp 311 incl bij Huishouden herindicaties Aantal gebruikers Hulp bij huishouden zorg in natura (ZIN) Wat mag het kosten? In tabel 1.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de financiële toelichting op de tabel worden de lasten en baten van het nieuwe beleid toegelicht. Financiële toelichting Bezuinigingen: De bij dit programma voorgestelde bezuinigingen betreffen: Minimabeleid: vervallen kerstpakket Vervallen regeling chronisch zieken Beperking benchmark WMO (SGBO) Vervallen budget bestrijding eenzaamheid Bezorgkosten maaltijden doorberekenen aan niet-geïndiceerden Beperken steunpuntcoördinator Stoppen subsidie koffiebijeenkomsten

22 Omzetting contract woningaanpassingen Toelichting bezuinigingen: 1. Het verstrekken van een kerstpakket is niet een directe tegemoetkoming in kosten die door de minima worden gemaakt. Het verstrekken van een kerstpakket is destijds vooral ingevoerd om contact te krijgen met verborgen minima. 2. De regeling Chronisch zieken, gehandicapten en ouderen is inmiddels achterhaald door nieuwe fiscale regelgeving (Wet Tegemoetkoming Chronisch Zieken en Gehandicapten). 3. Beperken benchmark WMO tot de basismodules en klanttevredenheidsonderzoek. Deelname aan de benchmark is niet verplicht. De WMO verplicht gemeenten wel om bepaalde gegevens aan te leveren aan het rijk: de Prestatiegegevens WMO (de zogenaamde horizontale verantwoording ). In de bestaande situatie wordt de WMO adviesraad de gelegenheid geboden om 5 eigen vragen toe te voegen. De benchmark is opgebouwd uit diverse modules. Deelname aan de basis benchmark en het klanttevredenheidsonderzoek kost ongeveer De aandacht voor de bestrijding van eenzaamheid onderbrengen bij reguliere en bestaande activiteiten (RIGOM-ouderenadviseurs) en niet meer als apart project beschouwen. 5. De bezorgkosten voor de maaltijdvoorziening worden in zijn geheel gefinancierd uit de betreffende gemeentelijke subsidie aan het RIGOM. De kosten kunnen doorberekend worden aan de gebruikers die niet voor de sociale reductieregeling in aanmerking komen. 6. Halvering van de huidige inzet van de steunpuntcoördinator achten wij mogelijk. De opbouw van de steunpunten heeft de afgelopen jaren plaats gevonden en deze hebben een goede positie verworven. De burgers hebben de weg naar de steunpunten en de steunpuntcoördinator gevonden en wij kunnen in deze dan ook meer initiatief van onze burgers zelf verwachten zodat de coördinator minder actief naar buiten hoeft te treden. 7. Stoppen van de gemeentelijke bijdrage in de kosten van de koffiebijeenkomsten. 8. De externe advisering inzake woningaanpassingen wordt omgebouwd van een mantelcontract naar een tarief per indicering. Reserves: Er zijn geen reserves die bij dit programma horen. Investeringen vanaf 2011: Geen Overig: Alle lasten en baten van dit programma zijn structureel van aard. 22

23 Baten en lasten Sociale voorzieningen en Tabel 1.1 maatschappelijke dienstverlening (bedragen in duizenden euro's) rekening Begroting Lasten Product: Bijstandsverlening Werkgelegenheid Inkomensvoorzieningen Gemeentelijk minima- Beleid Maatschappelijke dienstverlening Ouderenwerk Gehandicapten en Zieken Ontwikkelingssamenwerking Vreemdelingen Huishoudelijke verzorging Voorziening gehandicapten Totaal lasten Baten Bijstandsverlening Werkgelegenheid Inkomensvoorzieningen Gemeentelijk minima- Beleid Maatschappelijke dienstverlening Ouderenwerk Gehandicapten en Zieken Ontwikkelingssamenwerking Vreemdelingen Huishoudelijke verzorging Voorziening gehandicapten Totaal baten Saldo programma

24 24

25 2. Onderwijs en kinderopvang Wethouder Raaijmakers Het programma onderwijs omvat de zorg voor de onderwijshuisvesting voor alle scholen en daarnaast de zorg voor het openbaar onderwijs, het ontwikkelen van lokaal onderwijsbeleid, het peuterspeelzaalwerk en de kinderopvang. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect Het verzorgen van kwalitatief en kwantitatief adequate huisvesting. Zorg dragen voor openbaar onderwijs. Het faciliteren van onderwijsondersteunende activiteiten. Goede mogelijkheden voor opvang van kinderen van 0 tot en met 12 jaar. Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Onderhoudsplan schoolgebouwen (jaarlijks). Verordening voorzieningen onderwijshuisvesting gemeente Landerd (2009). Subsidieregeling lokaal onderwijsbeleid/schoolbegeleiding Verordening materiële gelijkstelling (2004). Verordening leerlingenvervoer gemeente Landerd (2008). Budgetovereenkomst peuterspeelzaalwerk (2007). In het Coalitieprogramma ( ) zijn de volgende beleidsvoornemens en prioriteiten opgenomen: 1. Er mag vanuit worden gegaan dat de onderwijshuisvestingssituatie in Reek in 2013 is opgelost. 2. De huidige stand van zaken rond het centrumplan Zeeland wordt opnieuw tegen het licht gehouden. Indien blijkt dat geen van de huidige plannen haalbaar is of niet redelijkerwijze voldoet aan de gestelde randvoorwaarden, dan wordt zo snel mogelijk een brede school gerealiseerd zonder MFC. Daarbij kan afgeweken 25

26 worden van de locatie Kerkstraat-oost. In dit scenario wordt de mogelijkheid om een grote zaal toe te voegen aan de Garf bekeken. Voor het begrotingsjaar 2011 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Uitvoering oplossing onderwijshuisvestingsproblematiek Reek 2. Uitvoering centrumplan Zeeland. (Brede school) Wat doen wij daarvoor? Onderwijshuisvesting. Jaarlijks opstellen onderwijshuisvestingsprogramma op basis van door de schoolbesturen ingediende verzoeken. Voorbereiden start nieuwbouw scholen Zeeland/ Brede schoolconcept in De huisvestingssituatie van de school voor speciaal onderwijs in Reek dient aangepast te worden aan de hand van de door de Stichting Maashorst geschetste toekomstige ontwikkelingen en het aantal leerlingen. Effectmeting Kengetallen: Verloop van het aantal leerlingen ten opzichte van de prognose, verdeeld naar bijzonder, openbaar, speciaal onderwijs en het totaal daarvan. De prognoses lopen van 2010 t/m 2029 en de werkelijke cijfers van 2004 t/m De prognoses zijn voor het speciaal onderwijs gemaakt in 2009 lopen van Inmiddels heeft het schoolbestuur aangegeven dat het gemiddeld aantal leerlingen niet zal komen te liggen dan 160. Leerlingen bijzonder onderwijs; 2009 werkelijk: 1301 leerlingen Leerlingen openbaar onderwijs: 2009 werkelijk: 213 leerlingen Speciaal onderwijs: 2009 werkelijk : 146 leerlingen aantal verloop leerlingen bijzonder onderwijs aantal verloop leerlingen openbaar onderwijs jaar prognoses w erkelijk prognoses jaar w erkelijk

27 verloop leerlingen speciaal onderwijs verloop leerlingen totaal aantal prognoses jaar w erkelijk aantal jaar prognoses w erkelijk Diverse andere kengetallen: Leerlingenvervoer Aantal gebruikers leerlingenvervoer Peuterspeelzalen Aantal peuters in speelzaal Reek Aantal peuters in speelzaal Schaijk Aantal peuters in speelzaal Zeeland Totaal aantal peuters in peuterspeelzalen gebruik sportaccommodatie voor uren uren schoolgym seizoen 2009/2010 per week per jaar Regenboog 31, den Omgang Vlasgaard 32, Wizzert Oventje 6,5 260 Kreek'l Vlinder 8, * Dit zijn uren per 1/3 zaal. Als een school een uur de hele zaal gebruikt is dat geteld als 3 uur. Elke klas krijgt in principe 2 uur per week gymles. Wat mag het kosten? In tabel 2.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de financiële toelichting op de tabel worden de lasten en baten van het nieuwe beleid toegelicht. Financiële toelichting Bezuinigingen: De bij dit programma voorgestelde bezuinigingen betreffen: 27

28 Leerlingenvervoer: strakke uitvoering verordening Leerplichtbureau norm ambt/ll invoeren Verlagen subsidie peuterspeelzaalwerk Toelichting bezuinigingen: 1. Door een strakkere uitvoering van de verordening denken wij genoemd bedrag te kunnen bezuinigen. Daarbij kan bijvoorbeeld gedacht worden een de inzet van grotere vervoermiddelen ( bus) op bepaalde ritten en meer gebruik te maken van de mogelijkheden van het reguliere openbaar vervoer. Ook sluiten wij niet uit dat wij zullen voorstellen om de kilometergrens en eigen bijdrage weer in te voeren. 2. In overleg met de in het regionaal bureau leerplicht samenwerkende gemeenten zullen wij opteren voor het aanpassen van de huidige norm van 1 Fte leerplichtambtenaar per 3800 leerlingen in de leeftijd van 5 t/m 17 jaar, naar de norm van 1 Fte per 4500 leerlingen (dit was een oude norm). 3. Wij achten het mogelijk om, gelet op landelijke ontwikkelingen ( bijvoorbeeld Wet OKE) in het peuterspeelzaalwerk en de kinderopvang, het peuterspeelzaalwerk deels af te bouwen c.q. te laten integreren in andere vormen van kinderopvang. De uitwerking van deze bezuiniging zal zeker veel aandacht en creativiteit vergen van gemeente en betrokken organisaties. Reserves: Bij dit programma behoren geen algemene en/ of bestemmingsreserves Investeringen vanaf 2011: - Uitbreiding De Vlinder met 769 m2 (7 lokalen) (2011;2012) Stelpost onvoorzien uitbreiding De Vlinder (2012) Overig: Alle lasten en baten van dit programma zijn structureel van aard met uitzondering, van de incidentele uitgaven m.b.t. de Vlinder te Reek. 28

29 Tabel 2.1 Baten en lasten Onderwijs en kinderopvang (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening Begroting Product: Openbaar basisonderwijs (huisvesting) Bijzonder onderwijs (excl. huisvesting) Bijzonder basisonderwijs (huisvesting) Bijzonder speciaal onderwijs Algemene dienstverlening onderwijs Kinderopvang Totaal lasten Baten Openbaar basisonderwijs (huisvesting) Bijzonder onderwijs (excl. huisvesting) Bijzonder basisonderwijs (huisvesting) Bijzonder speciaal onderwijs Algemene dienstverlening onderwijs Kinderopvang Totaal baten Saldo programma

30 30

31 3. Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en landschap Wethouder Van Dongen VROM (incl centrumplannen Zeeland en Schaijk) Wethouder Tindemans (handhaving, duurzaamheid en landschap) Het programma omvat het ontwikkelen van ruimtelijk- en volkshuisvestingsbeleid, het maken van bestemmingsplannen, de realisatie van bouwlocaties, het realiseren van projecten in het kader van het landschapsbeleid en het handhaven van bestaand beleid. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect: Dorpsinrichting Dat bij de inrichting van onze dorpen over onze generatie heen wordt gekeken. Niet voor de korte termijn deeloplossingen realiseren, maar zoveel mogelijk de actuele problemen aanpakken door een lange termijn oplossing te zoeken. De centrumplannen voor Zeeland en Schaijk zijn daar de beste voorbeelden van. Over pakweg 15 jaar moet nog geconcludeerd kunnen worden dat de gekozen richting de goede is geweest. Juist daarom zal het dorpse karakter behouden moeten blijven voor het nageslacht en zullen karakteristieke kwaliteiten gecombineerd moeten worden met slimme, innovatieve toevoegingen. Buitengebied Het buitengebied biedt ruimte aan landbouw en veehouderij, natuur en recreatie. Daar is een plattelandsgemeente als Landerd op gebouwd. Voor de toekomst dient voor alle manieren van gebruik ruimte en mogelijkheden te bestaan. Duurzaam Landerd In het coalitieprogramma vormt het de rode draad bij het maken van duurzame keuzes, welke generaties kunnen overleven. Bij duurzaamheid wordt ook gedoeld op beleid wat generaties na ons niet belast, welke getuigt van goed rentmeesterschap. Een duurzame gemeente voorziet in de behoefte en wensen van de bewoners, zonder daarmee de behoeften en wensen voor onze kinderen en kleinkinderen in gevaar te brengen. Duurzaamheid hoort zich dan ook niet te beperken tot het klimaat en milieu. Bij alle besluiten die genomen worden, ook financiële, moet rekening gehouden worden met de gevolgen voor de lange termijn, voor de generaties na ons. Dit specifieke thema zal ingebed worden in de ambtelijke organisatie en in de besluiten die worden genomen. Elk relevant beleidstuk zal naast een financiële en beleidsmatige toets, ook een duurzaamheidtoets moeten doorstaan. 31

32 Wonen De prognoses geven aan dat de bevolking van Landerd zal gaan krimpen, waarbij het aandeel 65-plussers wel blijft groeien. De bevolking vergrijst, maar ouderen mensen worden wel steeds vitaler. De verwachting is dat mensen zo lang mogelijk in hun eigen huis en zeker in hun eigen omgeving willen blijven wonen. Gemeente, woningbouwstichtingen, zorgaanbieders, inwoners, instellingen en verenigingen zullen hier op in moeten spelen. Met het oog op fluctuaties in doelgroepen in de toekomst zullen zoveel mogelijk woningen generatiebestendig moeten zijn (transformeerbaar van de ene doelgroep naar de andere en vice versa). De beschikbare locaties moeten optimaal ingezet worden voor onze Landerdse inwoners. Hierop wordt gestuurd door middel van beleid en een toegespitst woningbouwprogramma. Momenteel beschikt Landerd over meerdere locaties voor woningbouw. Om de rentelasten te drukken zullen eerst de gronden in eigendom in ontwikkeling gebracht worden alvorens weer grondposities verworven zullen worden. Het beleid is erop gericht dat er betaalbare starterwoningen, huurwoningen en appartementen (voor zowel jongeren als senioren) gebouwd kunnen worden. Bij de ontwikkeling van woningen wordt gestreefd naar het bouwen van duurzame woningen en appartementen welke een lange levensduur hebben en eenvoudig door meerdere doelgroepen bewoonbaar (te maken) zijn en blijven. Voor de inrichting van de straten en wijken mag verwacht worden dat burgers mee willen denken en zich ook actief in willen zetten. Betrokkenheid is de beste garantie voor de leefbaarheid. Initiatieven van onderop worden uitermate gewaardeerd en zullen gestimuleerd worden. Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: StructuurvisiePlus 2002 Nota uitgangspunten actualisatie bestemmingsplannen kernen Schaijk en Zeeland/ t Oventje 2003 Landschapsbeleidsplan gemeente Landerd Nota welstandbeleid 2004 Nota grondbeleid 2004 Reconstructie zandgronden 2004/2005 Centrum visie Zeeland 2006 Volkshuisvestingsvisie 2007 Handhavingnotitie 2001 Bestemmingsplannen kernen Schaijk en Zeeland/ t Oventje 2003 Visie en uitvoeringsprogramma Maashorst 2005 Buitengebied in Ontwikkeling 2009 Beleidsnota Toerisme en Recreatie 2008 Bestemmingsplan Buitengebied (voorontwerp) 2010 In het Coalitieprogramma ( ) zijn de volgende beleidsvoornemens en prioriteiten opgenomen: Dorpsinrichting: Centrum Zeeland: Nieuwe onderwijshuisvesting. Locatie Morgenzon. Centrum Schaijk: Uitvoeren concentratiemodel Buitengebied: Bestemmingsplan buitengebied. LOG Graspeel. 32

33 Buitengebied In Ontwikkeling: Natuur en Landschap. Geurverordening. Bedrijventerreinen. Duurzaam Landerd: Duurzaamheid. Landschap en Bomen Wonen: Woningbehoefte. Grondprijs Inbreiding Duurzaam Beeldkwaliteit Bouwprogramma Starterswoningen Locatie Den Omgang Handhaving Is als taakveld losgekoppeld van andere portefeuilles. Voor het begrotingsjaar 2011 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Bestemmingsplan aanleg ecoducten Maashorst. 2. Afhandeling planologische procedures Schaijk West, Daw, Voederheil, Akkerwinde en Repelakker. 3. Afronding planologische procedure bestemmingsplan buitengebied. 4. Afronding verplaatsingstrajecten LOG Graspeel. 5. Realiseren ecologische verbindingszones, waaronder, EVZ Graspeelloop, Voor EVZ Maashorst Reeksche Heide en EVZ Lindenwiel Gaalse Heide moet nog bezien worden of deze nog haalbaar zijn, nu 100% subsidie op de tocht staat. 6. Afronden inhaalslag herziening bestemmingsplannen. 7. Afronden digitalisering ruimtelijke planprocessen en digitalisering analoge bestemmingsplannen. 8. Uitvoering diverse natuur- en recreatieprojecten in De Maashorst. 9. Afronding procedure bestemmingsplan Crossterrein. 10. Beleid m.b.t. faciliteren en upgraden recreatieterrein. 11. Vaststelling bestemmingsplannen t Mun, Buitengebied en kom Reek. 12. Realisatie 4 BIO-woningen in Uitgifte eerste kavels in Voederheil. 14. Verdere ontwikkeling van het bedrijventerrein Reek Zuid. Wat doen wij daarvoor? EVZ Munsche Wetering Eerder is de ambitie uitgesproken een EVZ te willen realiseren langs de Munsche Wetering ten westen van Schaijk. Dit betreft een gemeenschappelijke wens bovenop de in het provinciale structuurplan opgenomen EVZ s. Hiervoor is naar alle waarschijnlijkheid dan ook geen subsidie beschikbaar. Wij stellen voor af te zien van de aanleg van deze EVZ en de aandacht te richten op de nog niet gerealiseerde EVZ s uit het streekplan. Ommetje Reek In 2009 zijn de mogelijkheden in beeld gebracht om middels eventuele grondruil en/of aankoop te komen tot de aanleg van een zogenoemd ommetje Reek. Daaruit is naar voren gekomen dat dit op dit moment niet mogelijk is. Bij de begrotingsbehandeling in 2009 is besloten een p.m. post op te nemen in de begroting, om in te kunnen spelen op eventuele nieuwe ontwikkelingen in het gebied. 33

34 Projectbesluiten In 2010 en 2011 vindt er een inhaalslag plaats voor projectbesluiten. De inhaalslag is alleen mogelijk door inzet van extra personeel. In juli 2010 heeft de raad besloten om de te verwachten hogere opbrengst van in te zetten voor extra personeel zodat de achterstand weggewerkt kunnen worden. In 2011 zal een evaluatie plaatsvinden. Grondprijzen voor woningbouw- en bedrijfslocaties Hiervoor wordt verwezen naar de paragraaf grondbeleid. Volkshuisvesting In 2011 zullen de prestatieafspraken moeten worden herzien op basis van een geactualiseerde woonvisie. Welstandstoezicht Op 10 november 2009 heeft het college van burgemeester en wethouders Landerd besloten tot ontvlechting en liquidatie van de gemeenschappelijke regeling Welstandszorg Noord-Brabant. Op 17 december 2009 heeft tevens de Raad ingestemd tot ontvlechting en liquidatie van de gemeenschappelijke regeling. Inmiddels hebben 75% van de raden en de colleges van de aangesloten 53 gemeenten besloten tot ontvlechting en liquidatie van de gemeenschappelijke regeling per 1 januari Inmiddels hebben de medewerkers van Welstandszorg Noord-Brabant op twee FTE na allen elders emplooi gevonden. Welstandszorg Noord Brabant heeft per 1 maart 2010 de volledige dienstverlening integraal overgedragen aan SRE. SRE garandeert tot 1 januari 2012 continuering van de bestaande dienstverlening aan de lidgemeenten. Het staat elke gemeente van WzNB vrij om de dienstverlening welstandszorg via SRE te veranderen en/of te beëindigen. Tijdsplanning: Per 1 januari 2012 dient er een nieuwe vorm van welstandstoezicht te worden ingericht, waarbij nog moet worden bepaald door wie of welke instantie en in welke vorm een welstandstoets zal worden uitgevoerd. Besluitvorming hierover zal vóór 1 januari

35 moeten plaatsvinden, en daarvoor zal in 2010 nog een voorstel aan de raad worden voorgelegd om te komen tot een politiek kaderstellende uitspraak. Financieel: Voor de nieuwe vorm van welstandstoezicht zijn geen kosten opgenomen in de begroting De raming beperkt zich tot de liquidatiekosten. De verwachting is dat er rekening moet worden gehouden met een bedrag van ca aan structurele kosten. Er blijft een risico op wachtgeldverplichtingen bestaan. Dit kan oplopen tot maximaal 2,1 miljoen voor alle deelnemende gemeenten hetgeen neerkomt op maximaal voor de gemeente Landerd. Het risico ontstaat vanaf 2012 indien niet alle medewerkers elders emplooi hebben gevonden. Eind 2010 wordt er aan de raad een voorstel voorgelegd inzake de welstandsadvisering. Dit voorstel zal in de voorbereidende vergadering van 2 november 2010 worden besproken en in de raadsvergadering van 16 december 2010 worden besproken. In het kader van de welstandsadvisering is een aantal bezuinigingsmaatregelen denkbaar: meer plannen zullen ambtelijk worden afgedaan door verruiming van de sneltoetscriteria; de samenstelling van de commissie zal worden bekeken; het aanstellen van een bouwmeester in plaats van een commissie; advisering monumenten en welstand integreren; Digitalisering Aan de eisen voor digitalisering van bestemmingsplannen wordt voldaan. Bestemmingsplannen zijn digitaal ontsloten en planprocedures worden ook langs digitale weg gevoerd. In 2011 zal het beheer van de applicaties veel aandacht vragen, zeker om een verdere uitrol mogelijk te maken (modules RO/Handhaving/APV) en de omgevingsvergunning on line te kunnen volgen, gekoppeld aan de digitaal raadpleegbare bestemmingsplannen. Inhaalslag herziening bestemmingsplannen Binnen 5 jaar na 1 juli 2008 dienen alle bestemmingsplannen die op genoemde datum 5 jaar of ouder waren, te zijn herzien. Indien dit niet tijdig gebeurt mogen geen bouw/roleges meer worden ingevorderd. In de loop van 2011 wordt de actualiseringslag (grotendeels) afgerond. Afhankelijk van het procedureverloop (beroepen/aanwijzingen hogere overheid) is een overlap naar 2012 mogelijk. In het kader van de noodzakelijke bezuinigingen wordt het inwinnen van incidenteel stedenbouwkundig advies (naar aanleiding van particuliere vragen of plannen) niet langer gedaan, althans beperkt tot de gevallen waarin de kosten door de desbetreffende aanvrager worden gedragen. Landschapsbeleidsplan en uitvoering Maashorst In het kader van bezuinigingen zijn de nodige projecten op gebied van natuur en milieu naar later geschoven of zelfs geschrapt. Met beperkte mogelijkheden willen we toch in blijven zetten op het ontwikkelen van natuurprojecten. Zo wordt de EVZ Graspeelloop in samenwerking met het waterschap aangelegd met behulp van 100% subsidie. Daarnaast kan het in het najaar van 2010 in te stellen groenfonds gebruikt worden om doelen te realiseren. Een nieuw landschapsbeleidsplan wordt in de periode opgesteld Maashorst In opdracht van Stuurgroep de Maashorst is het Maashorst Manifest geschreven. Bij deze visie hoort ook een uitvoeringsprogramma. Het uitvoeringsprogramma voor De Maashorst bevat diverse projecten op het gebied van natuur en landschap en recreatie en toerisme. 35

36 Hierbij gaat het onder andere om het verder ontwikkelen van de natuurkern, de realisatie en vernieuwing van toeristische routestructuren, de verdere ontwikkeling van recreatieve poorten en entrees, het betrekken van ondernemers bij De Maashorst en de branding en profilering van De Maashorst. De uitvoering van deze projecten in de komende jaren gebeurt in samenwerking met de andere partners binnen Stuurgroep de Maashorst waaronder de gemeenten Bernheze, Oss en Uden en de provincie Noord Brabant. Stuurgroep de Maashorst heeft op basis daarvan het jaarplan 2011 ingediend. Hierbij wordt van de gemeente Landerd in totaal een bijdrage van gevraagd. Het gaat hierbij om een investeringsbijdrage van en een bijdrage ten laste van het reguliere budget van Inrichting regionaal crossterrein Het crossterrein wordt gezamenlijk gerealiseerd, door de gemeenten Boekel, Uden, Veghel en Landerd. Per deelnemende gemeente bedraagt de bijdrage incidenteel Voor de gemeente Landerd zal de nettobijdrage bedragen. LOG Graspeel In paragraaf A Weerstandsvermogen (onderdeel 1. financiële risico s) wordt uitvoerig ingegaan op de ontwikkeling van de Graspeel. Centrum visie Schaijk In het coalitieprogramma Landerd in balans staat het centrumplan Schaijk opgenomen: staat voor het concentratiemodel van voorzieningen; uitgangspunt budgettair neutraal; gemeente behoudt te allen tijde de regie over de ontwikkelingen; overige particuliere initiatieven, indien als los staand model in te passen zijn, positief benaderen. In de voorbereidende vergadering van 22 juni 2010 is het stappenplan gepresenteerd betreffende het centrumplan initiatief van ontwikkelaar MRE. In een aantal stappen wordt in deze initiatief fase de haalbaarheid van het gepresenteerde plan onderzocht. Centrum visie Zeeland Eind 2010 beslist de raad op welke wijze het project brede school definitief uitgewerkt gaat worden. In de begroting is voor het jaar 2011 een bezuiniging van opgenomen. Handhaving In 2010 is er een eenduidig en uitvoerbaar handhavingsbeleid (strategisch beleidskader) opgesteld zodat er programmatisch gehandhaafd kan gaan worden. Programmatisch handhaven wil zeggen een structurele en integrale aanpak van de handhaving. Daarbij zijn prioriteiten gesteld en de handhavingactiviteiten op elkaar afgestemd. Het handhavingsbeleid vormt de basis van het jaarlijkse door het college vast te stellen uitvoeringsprogramma. In het uitvoeringsprogramma komen de taken, projecten, ambities doelstellingen, en ambitieniveau per thema aan de orde. Het uitvoeringsprogramma en het daaraan gekoppelde toetsings- en toezichtsprotocol zal voor 2011 nog moeten worden opgesteld en vastgesteld. Verdere Implementatie Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (Wabo) Centraal in de Wabo staat de dienstverlening door de overheid aan burgers en het bedrijfsleven. In de wet worden daartoe de toestemmingen samengevoegd die nodig zijn als een burger of een bedrijf op een bepaalde plek iets wil gaan slopen, (ver)bouwen, oprichten of gaan gebruiken. De Wabo integreert een groot aantal (circa 25) vergunningen, ontheffingen en meldingen (toestemmingen) tot één omgevingsvergunning. 36

37 Doelstelling Wabo De dienstverlening aan burger en bedrijf verbetert als gevolg van de introductie van de omgevingsvergunning voor de betreffende toestemmingstelsels. Een omgevingsvergunning leidt tot de invoering van:één loket; één (digitaal) aanvraagformulier; één bevoegd gezag; één uniforme en in het algemeen ook kortere procedure; één procedure voor bezwaar en beroep en één handhavend bestuursorgaan. De samenvoeging van deze toestemmingen leidt tot een omvangrijke vermindering van het aantal toestemmingen en een daarmee overeenkomende vermindering van administratieve lasten. Om dit bovenstaande te kunnen bereiken is in 2010 een project opgezet dat moet leiden tot de implementatie van de Wabo in Landerd. De doelstelling is dat we op 1 oktober 2010 in staat zijn om aanvragen om een omgevingsvergunning te kunnen ontvangen, verstrekken en te kunnen handhaven. Nieuwe kwaliteitsverbeteringen worden doorgevoerd bij invoering van de Wabo. Deze wet heeft grote gevolgen voor de juridische besluitvorming maar raakt bovendien, zoals gezegd, in belangrijke mate de organisatie van de afdeling. In 2011 zal er een evaluatie plaatsvinden inzake de invoering van de Wabo. Er zal onder ander geëvalueerd worden inzake het algehele proces en de benodigde capaciteit. De invoering van de Wabo is nauw verbonden met de invoering van het nieuwe softwareprogramma Squit xo. In oktober 2009 is de implementatie van het applicatieprogramma Squit/xo gestart. Er is een interne applicatiebeheerder aangesteld die het nieuwe systeem heeft ingericht en gevuld. Allereerst is er gestart met de implementatie van het bouwprogramma en vervolgens zal er in 2011 worden bekeken of de programma s voor handhaving en milieu worden aangeschaft. Grondexploitatie Gelijktijdig met deze begroting worden de geactualiseerde kostprijsbegrotingen behandeld. Het is de bedoeling om de kostprijsbegrotingen parallel te laten lopen met het begrotingsproces zodat e.e.a. in de begroting kan worden meegenomen. Voor een toelichting op de diverse complexen waar grondexploitatie plaats vindt verwijzen we naar de paragraaf grondbeleid. BIO-woningen In het kader van de regelingen Ruimte voor Ruimte Verbreed/Buitengebied in Ontwikkeling kunnen woningen worden gebouwd op geschikte plekken in het Buitengebied, onder de voorwaarde dat woningbouw gepaard gaat met ruimtelijke en/of milieuhygiënische kwaliteitsverbetering in het buitengebied. Gesproken wordt over BIO-woningen. De mogelijkheid deze regelingen toe te passen in Landerd is onderzocht, met als resultaat een op 17 december 2009 vastgestelde structuurvisie BIO, die tevens de juridische basis biedt voor het vragen van een financiële bijdrage voor BIO-woningen (ten behoeve van ruimtelijke kwaliteitsverbetering). De bijdragen worden gestort in het BIO-fonds. Vervolgens worden deze gelden onttrokken om de tekorten van de LOG Graspeel te dekken. In de begroting 2011 is rekening gehouden met de volgende opbrengsten: (4 BIO kavels) (4 BIO kavels) (3 BIO kavels) (3 BIO kavels) 37

38 Onderhoudsbudget bossen Als gevolg van de reeds in 2010 ingezette bezuiniging moet op het bosonderhoud structureel bezuinigd gaan worden. In overleg met het Bosschap gaan we uitwerken hoe we deze besparing gaan realiseren, maar waarschijnlijk betekent dit dat we het onderhoud zullen moeten extensiveren. Ook voor deze taak gaan we onderzoeken of er eventuele compenserende maatregelen mogelijk zijn door delen ervan uit te laten voeren door IBN als onderdeel van de dividendreserve. Voorlopig willen we de bezuiniging realiseren door de jaarlijkse dotatie aan de onderhoudsvoorziening te verlagen. Bouwleges Vanwege het opstarten van de exploitatiegebieden Akkerwinde in Schaijk en Repelakker in Zeeland wordt verwacht dat de leges voor bouwvergunningen in 2010 en 2011 (incidenteel) hoger zullen zijn. De raming is voor deze twee jaren met per jaar verhoogd. Verder is in 2011 een extra opbrengst geraamd van vanwege de inhaalslag voor projectbesluiten. Dit laatste bedrag is ingezet voor het inzetten van extra personeel om de inhaalslag mogelijk te maken. Effectmeting Aantal gebouwde/te bouwen reguliere woningen (excl. ruimte voor ruimte): 2004: : : : : : : : 70 Aantal verleende bouwvergunningen 2004: : : : : : 223 AANTAL BOUWVERGUNNINGEN aantal vergunningen jaar Alle bouwvergunningen beschikt binnen de wettelijke termijn: 2006: ja 2007: ja 2008: ja 2009: ja Wat mag het kosten? In tabel 3.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de financiële toelichting op de tabel worden de lasten en baten van het nieuwe beleid toegelicht. Financiële toelichting 38

39 Bezuinigingen De bij dit programma voorgestelde bezuinigingen betreffen: Boomplantdag Streekmanager Stedebouwkundige adviezen Verhoging tarieven leges Kostenverhaal via tarieven Kostenverhaal personeel grondexploitaties Centrumplan Zeeland Toelichting bezuinigingen: 1. Natuur, Landschap en Bossen Na de stevige ingreep in budgetten en projecten in 2009 (vertaald in begroting 2010) resteren er voor het taakveld natuur, landschap en bossen zeer marginale structurele bedragen en nog enkele (restant) kredieten. 2. De bezuinigingen op dit taakveld zijn beperkt tot het afschaffen van de bijdrage voor de boomplantdag m.i.v en het afschaffen van de functie van streekmanager m.i.v Stedebouwkundige adviezen In het kader van de noodzakelijke bezuinigingen wordt het inwinnen van incidenteel stedenbouwkundig advies (naar aanleiding van particuliere vragen of plannen) niet langer gedaan, althans beperkt tot de gevallen waarin de kosten door de desbetreffende aanvrager worden gedragen. 4. Door de verhoging van de tarieven is er sprake van een meeropbrengst van Er zal meer kostenverhaal via tarieven plaatsvinden. 6. Kostenverhaal personeel via grondexploitaties Vanaf medio 2010 wordt fors minder extern personeel ingehuurd voor de uitvoering van de grondexploitaties. Hierdoor is er ruimte ontstaan om meer interne kosten toe te rekenen aan deze exploitaties. Bij de herziening van de grondexploitaties wordt voortaan rekening gehouden met interne personeelslasten. Ingeschat wordt dat vanaf 2011 structureel ca meer toegerekend kan worden aan de grondexploitaties (t.o.v. het begrotingsjaar 2010) In de begroting 2010 is reeds een raming opgenomen om meer interne personeelslasten door te berekenen aan de grondexploitaties. Ingaande 2011 komen hierdoor ,-- minder personeelskosten ten laste van de begroting. 7. Centrum visie Zeeland In deze begroting wordt ervan uitgegaan dat er een brede school gebouwd gaat worden op het Morgenzonterrein. In de begroting 2011 is een bezuiniging op dit project opgenomen van jaarlijks ca Nieuw beleid Verhoging van de opbrengst bouwleges met per jaar voor 2010 en 2011 i.v.m. bouwplannen Akkerwinde en Repelakker. Verhoging van de legesopbrengst voor inhaalslag projectbesluiten met voor 2010 en Reserves: Bij dit programma behoren de volgende algemene en/ of bestemmingsreserves : Reserve bovenwijkse voorzieningen Reserve grondexploitatie Reserve Groen voor Rood Reserve herziening bestemmingsplannen Reserve HNG De beoogde aanwending van deze reserve bedraagt voor

40 - Bestemmingsreserve bomen Reserve Centrumplannen Zeeland Reserve Centrumplannen Zeeland (geblokkeerd) De reserve centrumplannen Zeeland ad wordt ingezet als dekkingsmiddel voor de nieuwbouw van de scholen in Zeeland. De bespaarde rente van de geblokkeerde reserve centrumplannen Zeeland wordt ten gunste van de exploitatie gebracht. Overig: De lasten en baten van dit programma zijn, met uitzondering van de grondexploitatie en de hierna genoemde incidentele uitgaven, structureel van aard. Incidentele uitgaven opgenomen in de begroting 2011: Opstellen landschapsbeleidsplan in

41 Tabel 3.1 Baten en lasten Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting (bedragen in duizenden euro's) En landschap Lasten rekening Begroting Product: Natuur Ruimtelijke ordening Stedelijke vernieuwing Volkshuisvesting Grondexploitatie Reek Grondexploitatie Schaijk Grondexploitatie Zeeland Totaal lasten Baten Natuur Ruimtelijke ordening Stedelijke vernieuwing Volkshuisvesting Grondexploitatie Reek Grondexploitatie Schaijk Grondexploitatie Zeeland Totaal baten Saldo programma

42 42

43 4. Cultuur, monumenten, sport en recreatie Wethouder Raaijmakers Wethouder Tindemans (monumenten, groen) Het programma omvat het initiëren en in stand houden van voorzieningen op de gebieden kunst, cultuur en sport, de aanleg en het onderhoud van het openbaar groen en het beschermen van een aantal cultuurhistorische gebouwen. Wat willen wij bereiken? Het beoogde maatschappelijk effect is: Het bieden van de mogelijkheden van deelname aan cultuur. Het bieden van de mogelijkheden van deelname aan sport. Instandhouding openbaar groen, dieren- en speelparkjes als recreatieve voorzieningen. Behouden van gemeentelijke en rijksmonumenten. Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Het gemeentelijk monumentenbeleid Subsidieverordening gemeentelijke monumenten Kadernota vrijwilligersbeleid (2004) Startnotitie ik ben de jongere ik wil (jeugdparticipatie) (2004) en evaluatienota (2005) (Deel)Subsidieverordeningen en subsidiebesluiten Meerjarenonderhoudsplan speeltuinen Landerd (2007) Rapport Grip op de dorpshuizen (2007) Lokale nota Jongeren in Landerd, ons een zorg (december 2007). In het Coalitieprogramma ( ) zijn de volgende beleidsvoornemens en prioriteiten opgenomen: 1. Het blijvend ondersteunen en koesteren van de vrijwilligers en mantelzorgers, het jaarlijks houden van een vrijwilligersdag en mantelzorgdag, het stimuleren van vrijwilligerswerk en een herziening van de nota vrijwilligersbeleid. 2. Het aanleggen van een kunstgrasveld voor DAW, het herontwikkelen van sportcomplex D n Heuvel en het daarbij meenemen van de verbetering van de afwatering van het korfbalveld. 3. Het ontwikkelen van maatregelen die de verenigingen moeten prikkelen om zoveel mogelijk onderhoud bij de buitensportaccommodaties in eigen beheer uit te voeren. 4. Het instellen van een fonds ( 5.000) om cultuurprojecten binnen de gemeente te stimuleren 5. Het bestaande evenemententerrein aan De Louwstraat in Schaijk voorzien van de noodzakelijke voorzieningen (elektriciteit, waterleiding en riolering) 6. Het samen met de carnavalsvereniging in Schaijk zoeken naar een permanente locatie voor een bouwloods voor het jeugdcarnaval met eventueel karhok. 7. Het verder uitwerken van het al ingezette monumentenbeleid. 8. Het standaard uitvoeren van een monumentencheck bij de beoordeling van bouwvergunningenaanvragen. 9. De gemeente wil het niveau van de meest essentiële basisvoorzieningen behouden en wil daarom genoegen nemen met een redelijk tot voldoende niveau voor onderhoud aan wegen, groen en gebouwen. 10. Een nieuw aan te leggen wijk of projectgebied dient als het even kan uit te gaan van de bestaande groenstructuur en zich daar omheen te vormen. 43

44 11. Binnen de kernen moet ruim voldoende ruimte zijn voor kinderen om zich te spelenderwijs te vermaken. Voor het begrotingsjaar 2011 zijn de belangrijkste voornemens: - actualisering nota vrijwilligersbeleid - realisatie herontwikkeling sportpark D n Heuvel. - organisatie mantelzorgdag. - aanpassen van het kapvergunningenstelsel, waardoor er alleen nog kapvergunningen benodigd zijn voor bomen die als waardevol zijn aangewezen. Wat doen wij daarvoor? Monumentenzorg. Voor de uitvoering van het gemeentelijk monumentenbeleid is structureel geraamd. De raming dient ter dekking van de kosten voor de monumentencommissie en het subsidiëring van onderhoud en restauratie van gemeentelijke monumenten. Verder is het beleid er op gericht dat voor rijksmonumenten geen subsidie wordt verstrekt. De BRIM regeling is gewijzigd waarbij van belang is dat het onderscheid tussen gemeentelijke en overige eigenaren is vervallen. Iedere eigenaar krijgt evenveel rijkssubsidie. Eerder was het onderscheid reden om bijvoorbeeld de gemeentelijke molens te privatiseren zodat meer subsidie gegenereerd kon worden. Dit is nu niet meer het geval. Mantelzorg. Jaarlijks wordt een mantelzorgdag georganiseerd. Doel van deze dag is om de vele mantelzorgers, als blijk van waardering, een zinvolle en ontspannende dag aan te bieden. Het belang van de mantelzorgers is zeer groot en zal zeker toenemen in het kader van beleidsontwikkelingen en toenemende vergrijzing en bevolkingskrimp. Speeltuinen In het kader van de bezuinigingen is besloten om indringend te gaan kijken of er in aantal/spreiding van de vele speelvoorzieningen in onze kernen niet enige besparing te behalen is. In 2011 zullen we deze opdracht verder gaan uitwerken, zodat we tijdig invulling kunnen gaan geven aan de structureel opgenomen bezuiniging van vanaf Het onderhoudsprogramma wordt uitgevoerd conform het vastgestelde uitvoeringsplan. Binnen de kernen moet ruim voldoende ruimte zijn voor kinderen om zich te spelenderwijs te vermaken. Initiatieven om te komen tot meer speel(leer)tuinen worden van harte ondersteund, zeker als deze van onderop komen en er sprake is van zelfwerkzaamheid. Zo zal actief bekeken worden of de zandopslag aan t Oliemeulen omgezet kan worden in een speel-leertuin voor de gehele wijk, zoals buurtvereniging Waterrijk geopperd heeft. Ook zal in t Oventje naar mogelijkheden gekeken worden naar de realisatie van een speelterrein zoals dit in het IDOP is opgenomen. In nieuwe wijken dient minimaal 3 % van de ruimte ingericht te worden als speeltuin c.q. speelweide. In het verlengde hiervan zal de gemeente medewerking verlenen om snel inzetbare schaatsbaantjes voor jeugdigen aan te leggen in Schaijk, en het multifunctioneel terreintje aan de Rekelhof dient dusdanig aangepakt te worden dat deze direct als schaatsbaan ingezet kan worden. Ook hier word zelfwerkzaamheid toegejuicht. Vervanging en onderhoud groen Het onderhoud van ons openbaar groen (binnen de bebouwde kom) gebeurt aan de hand van het vastgestelde beheerplan. Hiertoe hebben we een beeldbestek opgesteld wat door IBN wordt uitgevoerd. We beschikken momenteel niet over een onderhoudsplan, noch 44

45 budget voor vervanging/renovatie van groen en/of laanbomen. Dit terwijl we wel moeten vaststellen dat her en der renovatie noodzakelijk is. Gekoppeld aan het in te stellen groenfonds willen we in 2011 bezien of er mogelijkheden gaan ontstaan om deze behoefte financieel te gaan vertalen. Zodra de middelen beschikbaar zijn zullen we met een nadere prioritering komen voor de noodzakelijke vervanging van (laan)bomen en overig groen. Verhuur gemeentegrond In 2009 heeft het college besloten dat gemeentelijke gronden niet langer aan burgers in gebruik worden gegeven, maar dat deze verhuurt gaan worden. Hierbij worden voor paardenweides en landbouwgrond de LNV-normen gehanteerd en bij groen- en reststroken een vast bedrag per jaar gerelateerd aan de grootte van de grond. Huuropbrengsten zullen daardoor met per jaar stijgen. Effectmeting: Vrijwilligers Deelname aantal organisaties resp. aantal verzekerden vrijwilligerspolis 82 organisaties/ 5000 verzekerden (82 organisaties ongeveer 5000 verzekerden Aantal bezoekers vrijwilligersavond 115 Nvt Jeugdzorg Aantal hulpverleningstrajecten Jeugd Preventie Werk 2009 bij het AMW: 8 In 2008: 9 Sport Aantal leden 2010 jeugd >19 senioren Voetbalclubs (975)* (1.119)* Tennisclubs 371 (303) (975) Korfbal 107 (103) 91 (77) Binnensport 434 (356) 305 (275) Totaal ( 1.737) ( 2.446) Alleen van de verenigingen die jeugdleden hebben is het aantal senioren bekend Van verenigingen die geen jeugdleden hebben krijgen wij geen subsidieaanvraag; dus weten wij Het aantal leden ook niet. Dat zijn vooral de dames/herengymclubs en zaalvoetbalclubs. * tussen haakjes 2008 Aantal sportvelden Wedstrijd- trainings- Velden Velden DAW Schaijk 4 2 Festilent - Zeeland 4 2 VCO t Oventje 2 1 Achilles - Reek 1 2 Emos - Schaijk

46 Aantal uren verhuur 1/3 zaal omgerekend naar sporthallen hele zaal de Eeght Schaijk* de Hekel Zeeland* gymzaal Reek** *De sporthallen in Schaijk en Zeeland kunnen in drie gedeeltes worden opgesplitst. **De gymzaal in Reek is even groot als 1/3e gedeelte van een sporthal. Bibliotheek: cijfers gemeente Landerd (2009): Bezoekers in de bibliotheek Aantal deelnemers aan activiteiten Aantal gestelde vragen Aantal reserveringen en verlengingen Bereikte leerlingen (rode draad) Aantal lezingen en presentaties 66 Wat mag het kosten? In tabel 4.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de financiële toelichting op de tabel worden de lasten en baten van het nieuwe beleid toegelicht. Financiële toelichting Bezuinigingen De bij dit programma voorgestelde bezuinigingen betreffen: Bibliotheek: geen bus meer in Reek

47 Verlagen bijdragen aan bibliotheken Verhogen tarieven sportaccommodaties Verlagen exploitatiesubsidie Heemkundegebouwen Aantal speeltuinen/speeltoestellen verminderen Verminderen exploitatiesubsidie dorpshuizen Verlagen budget jeugdbeleid regeling Kadervorming Gemeentelijke bijdrage maatschappelijke stage stoppen Toelichting bezuinigingen: 1. Met ingang van de zomer van 2011 geen bibliobus meer in Reek. De inwoners van Reek kunnen gebruik maken van de andere bibliotheekvoorzieningen in de gemeente. 2. Een taakstellende bezuiniging voor de bibliotheken in Zeeland en Schaijk (Bibliotheek Maasland). 3. Verhoging van de geldende huurtarieven voor zowel de binnensportaccommodaties als de buitensportaccommodaties (velden). 4. Het verlagen van de exploitatiesubsidie voor de heemkundegebouwen. 5. Verminderen van het aantal speelterreinen/-speeltoestellen. De invulling zal vooral gezocht worden in verkleinen van het aantal voorzieningen, volgens een nader op te stellen plan. 6. Vanaf 2013, wanneer een nieuwe budgetovereenkomst met de stichting gesloten moet worden, wordt er een, oplopende, taakstellende bezuiniging doorgevoerd op de budgetsubsidie voor de exploitatie van de dorpshuizen. 7. Het budget jeugdbeleid wordt verlaagd. Het betreft hier het bij de kadernota 2009 vastgestelde, en vervolgens in de gemeentebegroting opgenomen, budget van voor een impuls voor jeugdbeleid. Van dit budget is inmiddels afgezonderd ter uitvoering van de deelverordening kadervorming. Deze deelverordening zal worden ingetrokken. Voor het overige deel van dit budget is nog geen bestemming. 8. Het stoppen van de gemeentelijke bijdrage voor de makelaarsfunctie voor de in het onderwijs verplichte maatschappelijke stages. Nieuw beleid: - Vervanging groen toename in 2012 met Stijging kosten onderhoud groen door areaaluitbreiding in 2012 met Onderhoud groen stijging tarieven 2012 met Reserves: Bij dit programma behoren de volgende algemene en/ of bestemmingsreserves Reserve Speeltoestellen Investeringen vanaf 2011: - Natuurgras DAW (2011) Kleedgebouw DAW (2011; 2012) Parkeervoorziening DAW (2012) Inrichting crossterrein (2011) Overig: Alle lasten en baten van dit programma zijn structureel van aard met uitzondering het vervangen toplaag voetbalaccommodatie De Bundel ( / 2011), voetbalterrein Oventje Zeeland ( / 2013) en extra werkzaamheden speeltuinen/-plaatsen. 47

48 Tabel 4.1 Cultuur, monumenten, sport en recreatie (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening Begroting Product: Bibliotheekwerk Vormings- en ontwikkelingswerk Buitensportaccommodaties Sportbevordering Sporthallen Groene sportvelden Kunst Oudheidkunde Openbaar groen Openluchtrecreatie, exclusief toerisme Sociaal cultureel werk Dorpshuizen Jeugd- en jongerenwerk Totaal lasten Baten Bibliotheekwerk Vormings- en ontwikkelingswerk Buitensportaccommodaties Sportbevordering Sporthallen Groene sportvelden Kunst Oudheidkunde Openbaar groen Openluchtrecreatie, exclusief toerisme Sociaal cultureel werk Dorpshuizen Jeugd- en jongerenwerk Saldo programma

49 6. Verkeer en vervoer Wethouder Tindemans Burgemeester Doorn (verkeersveiligheid) Het programma verkeer en vervoer omvat de aanleg en onderhoud van wegen en de openbare verlichting, de zorg voor veilige wegen en verkeersvoorzieningen, voldoende parkeergelegenheid in de kernen en een goed en toegankelijk openbaar vervoer. Wat willen wij bereiken? Landerd beoogt als maatschappelijk effect: Veiligheid voorop Goede mogelijkheden voor de openbare vervoersvoorzieningen. Goede doorstroming van het verkeer Goede wegen en paden Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Wegbeheer gemeente Landerd 2007 Verkeersknelpuntennota gemeente Landerd 1997 Collectief Vraagafhankelijk Vervoer in Landerd (CVV) 2001 Beleidsplan openbare verlichting 2007 Nota onderhoud openbare ruimte 2007 In het Coalitieprogramma ( ) zijn de volgende beleidsvoornemens en prioriteiten opgenomen: 1. De gemeente wil het niveau van de meest essentiële basisvoorzieningen behouden en wil daarom genoegen nemen met een redelijk tot voldoende niveau voor onderhoud aan wegen, groen en gebouwen. 2. Bij bestrating moet rekening worden gehouden met zwakkere verkeersdeelnemers, met name rolstoelen, rollaters en slechtzienden. 3. In het kader van de centrumplannen in Zeeland en Schaijk moet gezorgd worden voor een goede bereikbaarheid van het centrum en voldoende parkeergelegenheid. 4. Meewerken aan de rotonde op de kruising N324 Schutsboomstraat- Zeelandsedreef. Andere ingrepen aan deze provinciale weg vormen geen noodzaak voor de gemeente en er worden geen middelen voor gevoteerd. 5. De rotonde aan de Bergmaas is vooralsnog niet nodig. Plangebied Repelakker ontsluiten via de Kerkstraat. 6. Elke kern in Landerd moet via het openbaar Vervoer een aansluiting hebben op een plaats met een treinstation. 7. Bij de meest gebruikte bushaltes moeten meer overdekte fietsstallingen komen. 8. Het ontwikkelen van wandel- en fietsroutes is geen primaire taak van de gemeente, ontwikkelingen worden met name in faciliterende zin ondersteund. Voor het begrotingsjaar 2011 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Afronden aanbesteding collectieve vervoervoorziening, zodanig dat een goede collectieve vervoersvoorziening aanbesteding voor de periode 2011 tot en met 2014 in 2010 kan plaatsvinden. 2. Doorgaan met mensgerichte maatregelen (zoals straatspeeldag, verkeersexamens). 3. Afronden 60 km maatregelen buitengebied. 4. Regulier onderhoud aan wegen en paden. 49

50 5. Eind 2010 wordt het plan van aanpak voor de inrichting van toegankelijke bushaltes voorgelegd. Vervolgens zal in fasen de realisatie worden ingepland, 1 e fase van uitvoering in 2011 Wat doen wij daarvoor? Verkeer Projecten N324 De provincie heeft een begin gemaakt met de planstudie van de N324, gericht op het Duurzaam Veilig inrichten van deze weg, van Paalgraven tot de Maas. Volgens planning wordt deze studie eind 2010 afgerond. De studie moet leiden tot de keuze voor een uitvoeringsvariant. Vervolgens moeten er uitwerkingsplannen worden opgesteld waarin o.a. de planologische aspecten moeten worden belicht en waar ook de financiering een belangrijk onderdeel van zal worden, alvorens ook de uitvoeringsprioritering aan bod zal komen. Van de gemeente zal hiervoor ook een bijdrage worden gevraagd, waarbij er vooralsnog van uit gaan dat deze wordt bepaald op basis van wegvakkentheorie. In het coalitieprogramma is opgenomen dat we als Gemeente Landerd vooralsnog alleen meewerken aan de rotonde Schutsboomstraat. Bovenstaande betekent dat we er rekening mee moeten houden dat het nog enkele jaren zal duren vooraleer we werkelijk met uitvoering aan de slag kunnen zijn. Het feit dat de provincie de ombouw wil combineren met gepland grootschalig onderhoud aan de weg houdt wel in dat de provinciale druk er vanuit dat aspect op blijft. Anderzijds biedt dat ook kansen voor een gunstige kostenverdeling voor ons als belangrijke partner in dat geheel. Het belang voor een veilige N324 is voor onze gemeente en in het bijzonder voor Schaijk erg groot, zodat we er blijvend alles aan zullen doen om de druk op snelle realisatie er op te houden. Ten opzichte van de planning in de meerjarenraming betekent dit naar verwachting dat de aanpassing kruispunt N324-Schutsboomstraat later in uitvoering komt. Het is zeer realistisch dat voor bovenstaande project ook subsidie kan worden verkregen. In ieder geval zullen we de projecten aanmelden voor de meerjarenplanning GGA (Gebiedsgerichte aanpak). Mensgerichte Maatregelen. In het kader van mensgerichte activiteiten op het gebied van verkeersveiligheid door VVN (voorheen 3VO) afdeling Landerd en de basisscholen staan de volgende projecten op stapel straatspeeldagen, verkeersexamen, verkeersquiz, dode hoekproject, verkeersonderwijs. In regionaal verband wordt jaarlijks, in het najaar, een fietsverlichting actie gehouden. Wegen Beheerplan De wegen worden beheerd overeenkomstig het door de raad in 2007 vastgestelde beheerplan wegen. Hierbij is nog geen rekening gehouden met het uitvoeren van groot onderhoud, gekoppeld aan en gelijktijdig met ingrepen aan het onderliggende rioolstelsel. Ook is er bij de begroting 2010 een bezuiniging van op het wegonderhoud opgenomen. Aan het wegbeheer is een voorziening gekoppeld die door deze bezuiniging niet meer in de pas loopt met het beheerplan. In het wegbeheersplan is voorzien dat er elke vier jaar een herijking van het beheersplan plaatsvindt. In 2011 moet dit ter hand worden genomen. Vervoer Openbaar vervoer en Kleinschalig Collectief Vraagafhankelijk Vervoer. De verbetering van het openbaar vervoer in de regio moet proactief aangepakt worden. Frequent 50

51 busvervoer tussen steden en grotere dorpen, goede aansluitingen vanuit dorpen op deze lijnen en een fijnmazig netwerk vanuit kleine kernen (o.a. via collectief vervoer) moet daarvan het resultaat zijn. Voor Landerd moet het doel zijn dat elke kern aansluiting heeft op een plaats met een treinstation. Aanpassen bushaltes In het kader van het toegankelijker maken van het openbaar vervoer voor ouderen en minder validen moeten de belangrijkste bushaltes aangepast worden. In Landerd gaat het om ongeveer 9 bushaltes. De aanleg is een uitwerking van een onderdeel van het bestuursakkoord tussen Rijk, VNG en gemeenten, waarvoor ook een forse subsidie wordt verstrekt. De voorbereiding vindt in 2010 plaats. De uitvoering geschiedt in fases vanaf Openbare Verlichting Beleidsplan Openbare Verlichting. Eind 2010 zullen we het nieuwe beleidsplan openbare verlichting aan u voorgeleggen. Hierin zijn de actuele zaken met betrekking openbare verlichting opgenomen. Vanaf 2011 wordt het uitvoeringsprogramma (vervanging, ombouw, nieuwe aanleg etc) uitgevoerd zoals in dit plan is vastgelegd. Sloten vegen/ bermen maaien. Sinds 2007 voeren we, op basis van een doorgevoerde bezuiniging, een aangepast onderhoudsregime uit aan (berm-)sloten. Het is nog redelijk vroeg om al definitieve ervaringsgegevens te hebben over alle facetten, simpelweg omdat een eerste ronde volgens het nieuwe onderhoudsregime 4 jaar vergt. Wel blijkt het gekozen regime op een aantal onderdelen erg lastig uitvoerbaar. Uitvoering en evaluatie zal een ander verder duidelijk moeten maken. Daarnaast heeft uw gemeenteraad besloten om de gemeentebermen (meer) ecologisch te gaan beheren. De uitwerking van deze opdracht moeten we ter hand nemen, maar duidelijk is dat er hoe dan ook een sterke relatie ligt tussen deze taak en het onderhoud van de direct aangrenzende sloten. We willen dan ook in een notitie een en ander verder gaan uitwerken daarbij de consequenties ( in effecten, maar ook in kosten) zo goed als mogelijk in beeld brengen, waarna een definitieve keuze voor het beheerregime kan worden gemaakt. Deze notitie willen we in 2010 op gaan stellen, waarbij we uiteraard alle relevante zaken zullen betrekken en waar enigszins mogelijk gebruik zullen maken van elders opgedane ervaringen. Mogelijk zal een (bijgesteld) beheerregime tot structurele meerkosten leiden. Op dit moment is nog niet duidelijk of en hoeveel dit zal zijn, temeer daar er meerdere opties zijn. Desondanks stellen we voor om vooruitlopend een bedrag op te nemen van ,= structureel, voor dit doel. Wat mag het kosten? In tabel 6.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de financiële toelichting op de tabel worden de lasten en baten van het nieuwe beleid toegelicht. Financiële toelichting Bezuinigingen De bij dit programma voorgestelde bezuinigingen betreffen: 51

52 Openbare verlichting Vermindering verkeersborden Toelichting bezuinigingen: 1. Openbare verlichting Door middel van het realiseren van besparingen op de kosten van onderhoud en energie moet budget vrij gemaakt worden voor de vaak dure investeringen in bijvoorbeeld LED verlichting. Versoberen van verlichting is vooral ten aanzien van de sociale veiligheid niet aan te bevelen. Daarbij komt dat Landerd reeds sober verlicht is. Bezuinigingen zijn derhalve enkel te realiseren op aanstraling van gebouwen en door het beperkt - terugbrengen van de storingsritten in de zomermaanden. De aanstraling van alle gebouwen op avond te schakelen levert een besparing van 730. Het aantal aanstralingsarmaturen op de Zeelandse kerk terug te brengen tot 2 armaturen kan 375 jaarlijks besparen.in de maanden mei t/m september 1 x per 4 weken de tussentijdse storingen te repareren levert 120 per jaar op. 2. Vermindering Verkeersborden De bedoeling om vanaf te bezuinigen op verkeersborden, door het aantal verkeersborden fors terug te dringen. De wijze waarop zal nader worden uitgewerkt en vooral op de verkeerskundige en juridische consequenties worden onderzocht. Nieuw beleid: geen Reserves: Bij dit programma behoren de volgende algemene en/ of bestemmingsreserves : - Reserve Openbare verlichting De beoogde aanwending van deze reserve bedraagt voor Investeringen vanaf 2011: (excl. BTW) - Rotonde Schutsboomstraat/Rijksweg (2013) Overig: Alle lasten en baten van dit programma zijn structureel van aard, Behalve het budget voor de aanpassing van de bushaltes. 52

53 Tabel 6.1 Verkeer en vervoer (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Wegen Openbare verlichting Verkeer en vervoer Openbaar vervoer Afwatering Totaal lasten Baten Wegen Openbare verlichting Verkeer en vervoer Openbaar vervoer Afwatering Totaal baten Saldo programma

54 54

55 7. Economische structuur en toerisme Wethouder Van Dongen Economische zaken Wethouder Tindemans Toerisme Het programma omvat het bevorderen van een evenwichtige veelzijdige economische en toeristisch-recreatieve structuur en werkgelegenheid. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect: De bestaande economische structuur versterken, evenwichtiger maken en uitbreiden. Meer samenwerking tussen bedrijven en gemeente. Bevorderen van een optimaal gebruik van de bestaande toeristisch-recreatieve mogelijkheden. Kwaliteitsverbetering van de verblijfsrecreatieterreinen. Creëren van een gevarieerd aanbod van toeristische en recreatieve voorzieningen. Promoten van toeristisch Landerd. Het beleid van dit programma binnen de gemeente Landerd is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Toeristisch-recreatieve visie Landerd 2002 Natuurtoeristische visie Maashorst-Herperduin 2004 Visie Maashorst-Herperduin 2005 MaashorstManifest 2009 met onderlig-gende plannen (Watervisie, Natuurplan, Ontsnipperingsplan, plannen t.a.v. Recreatieve Poorten) Sociaal-economisch actieplan Landerd 2007 (2 keer per jaar update) Ruimteplanner (BRO 2010) voor bedrijventerreinen en -clusters Beleidsnota recreatie en toerisme 2008 Landschapsbeleidsplan Nota van Uitgangspunten voor nieuw Bestemmingsplan Buitengebied van de gemeente Landerd In het Coalitieprogramma ( ) zijn de volgende beleidsvoornemens en prioriteiten opgenomen: 1. Het verder uitvoeren van projecten die in het reconstructieplan staan. Ondersteunen van de uitbreiding van recreatie en toerisme zoals aangegeven in het reconstructieplan. 2. Een goede balans tussen economie en natuur. 3. Het ontwikkelen en beschermen van de in Landerd aanwezige natuur-, landschapen recreatiegebieden volgens het landschapsbeleidsplan. 55

56 4. Snelle ontwikkeling van Voederheil en Reek-Zuid indien er behoefte bestaat. Profileren van de Maashorst en de fietspadenstructuur. Het aanleggen van een nieuwe fietsroute in de noordoostflank van de Maashorst. Voor het begrotingsjaar 2011 zijn de belangrijkste voornemens 1. Uitvoeren van diverse projecten ter verbetering van de recreatieve infrastructuur (fietsen, wandelen). 2. Faciliteren en uitvoeren van een aantal projecten ter verbetering en verbreding van het lokale toeristisch recreatief aanbod. 3. Realiseren van diverse projecten in de Maashorst volgens het jaarplan 2011, waarbij de gemeente Landerd voor een aantal projecten projectleider zal zijn. 4. Faciliteren van diverse ondernemers- en particuliere initiatieven op het gebied kwaliteitsverbetering van het toeristisch-recreatief product en van verbrede landbouw. 5. Verder vormgeven aan het meerjaren convenant met het Platform Toerisme Landerd en de marketing-overeenkomst met de Regio-VVV ten behoeve van (uitvoering van) promotie en productontwikkeling. Afnemen van diensten VVV (marketingpakket en regiopromotie). 6. De gekozen lijn natuurlijk Landerd zo goed mogelijk vertalen in het Bestemmingplan Buitengebied en in de overige activiteiten, kwaliteitsverbetering en verbreding toeristisch-recreatief aanbod. Wat doen wij daarvoor? Prioriteiten economische structuur en toerisme voor 2011 De prioriteiten op het gebied van economische zaken zijn opgenomen in het Sociaal Economisch Actieplan dat jaarlijks wordt geactualiseerd in overleg met Horeca Landerd, MKB Landerd, de Kamer van Koophandel en het Platform Toerisme Landerd. Het Beleidsplan Recreatie en Toerisme vormt het kader voor de toeristisch-recreatieve activiteiten en is leidend voor de diverse initiatieven. Daarnaast zijn de ontwikkelingen in het kader van De Maashorst een belangrijke prioriteit voor de gemeente. In het SEAP zijn op het gebied van economie onder andere projecten opgenomen met betrekking tot: bedrijventerreinen en gebruik Ruimteplanner KvK detailhandel in de kernen verfraaiing en verlevendiging van de dorpskernen Daarnaast zijn projecten opgenomen onder het thema recreatie, toerisme en horeca, te weten: kwaliteitsverbetering toeristisch-recreatieve voorzieningen tegengaan van permanente bewoning recreatiewoningen stimuleren ontwikkelingen Maashorst horecabeleid en kwaliteit horeca toeristenbelasting recreatie en toerisme in kader van nieuwe Bestemmingsplan Buitengebied samenwerking tussen bedrijfssectoren (horeca, MKB en PTL) Bedrijventerreinen De Ruimteplanner is medio 2010 opgeleverd en in de voorbereidende vergadering van uw raad besproken. Deze ruimteplanner zal zijn vertaling krijgen in de bestemmingsplannen Voederheil en Reek Zuid die in 2011 worden vastgesteld. Daarnaast zijn projecten opgenomen onder het thema recreatie, toerisme en horeca, te weten: kwaliteitsverbetering toeristisch-recreatieve voorzieningen 56

57 tegengaan van permanente bewoning recreatiewoningen stimuleren ontwikkelingen Maashorst horecabeleid en kwaliteit horeca toeristenbelasting recreatie en toerisme in kader van nieuwe Bestemmingsplan Buitengebied regionale samenwerking tussen gemeenten samenwerking tussen bedrijfssectoren (horeca, MKB en PTL) Natuurlijk Landerd De Raad heeft bij de vaststelling van het Beleidsplan Recreatie en Toerisme in 2008 vooral gekozen voor de lijn natuurlijk Landerd. Hierbij wordt met name ingezet op extensieve recreatievormen en het genieten en beleven in de natuur (Maashorst). Thema s als natuur- en landschapsbeleving, buitenrecreatie, kleinschaligheid en recreëren bij de boer zijn hierbij relevant. Doelgroepen zijn met name senioren, gezinnen met kleine kinderen, natuurliefhebbers, rustzoekers en natuurlijk ook de eigen bevolking. De toeristische initiatieven en de activiteiten in het kader van promotie en productontwikkeling zullen hierbij zo veel mogelijk bij moeten aansluiten. De Maashorst In het kader van de ontwikkelingen in De Maashorst zullen er diverse recreatieve projecten worden uitgevoerd (zie programma 3). Er zal onder andere worden ingezet op verbetering en aanvulling van de recreatieve routestructuren, bebording en meubilair, communicatie, branding, het betrekken van (toeristische) ondernemers bij De Maashorst en het ontwikkelen van Recreatieve poorten als ontvangst- en informatiepunten. Duits Lijntje Daarnaast participeert de gemeente in het project Duits Lijntje, waarbij de voormalige spoorlijn van Wezel (D) naar Boxtel landschappelijk, cultuurhistorisch en recreatief wordt ontwikkeld (zie programma 3). Platform Toerisme Landerd (PTL) Met het PTL is in 2010 een meerjarenconvenant afgesloten ten behoeve van de uitvoering van toeristische promotie en productontwikkeling voor Landerd. Dit convenant gaat in vanaf 2010 en heeft een looptijd van 5 jaar (t/m 2014). In het convenant zijn afspraken gemaakt over activiteiten, taken en verwachte resultaten met als doel om meer structurele afstemming te krijgen tussen het beleid van de gemeente en de activiteiten van het PTL. In het kader van de bezuinigingen wordt een kostenverlaging voorgesteld op het taakveld toerisme. Verder wordt voorgesteld het tarief van de toeristenbelasting te verhogen. Hiervoor wordt verwezen naar de paragraaf lokale heffingen. 57

58 Regio-VVV Sinds 2009 is Landerd weer aangesloten bij de Regio-VVV middels een overeenkomst. Jaarlijks wordt een marketingpakket afgenomen waardoor wordt meegelift op de regiopromotie activiteiten van de VVV en er meer mogelijkheden zijn voor distributie en inkoop van folder en kaartmateriaal en het oprichten van (een) VVV-informatiepunt(en) in Landerd. Tevens kan gebruik worden gemaakt van de expertise en ondersteuning (inhuur) van de VVV voor specifieke activiteiten en projecten ten behoeve van Landerd. Effectmeting Wat mag het kosten? In tabel 7.1 zijn de lasten en baten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de financiële toelichting op de tabel worden de lasten en baten van het nieuwe beleid toegelicht. Financiële toelichting Bezuinigingen De bij dit programma voorgestelde bezuinigingen betreffen: Minder kosten Toerisme Toelichting bezuinigingen: 1. De bezuiniging wordt gerealiseerd door: a. De bijdrage aan het Platform Toerisme vanaf 2015 stapsgewijs naar beneden bijstellen en het PTL stimuleren om meer eigen inkomsten te genereren en kritische keuzes te maken in activiteiten b. De bijdrage aan de Regio-VVV voor marketingactiviteiten (vanaf 2012) verminderen door minder diensten en producten af te nemen c. De bijdrage aan Slabroek (vanaf 2012) afbouwen en deze organisatie stimuleren om meer eigen inkomsten te genereren en kritische keuzes te maken in activiteiten en voorzieningen d. De kosten voor onderhoud wandelroutes verminderen (vanaf 2011) e. Het Maashorst budget in relatie tot de bijdrage aan de Streekfair verlagen met. Nieuw beleid: Geen. Reserves: Er zijn geen reserves die bij dit programma horen. Investeringen vanaf 2011: Geen. Overig: Alle lasten en baten van dit programma zijn structureel van aard. 58

59 Tabel 7.1 Economische structuur en toerisme (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Handel en ambacht Landbouw Openluchtrecreatie onderdeel toerisme Totaal lasten Baten Handel en ambacht Landbouw Openluchtrecreatie onderdeel toerisme Totaal baten Saldo programma

60 60

61 8. Volksgezondheid Wethouder Raaijmakers Wethouder Tindemans (begraafplaats) Het programma omvat de zorg voor de openbare volksgezondheid en lijkbezorging. Wat willen wij bereiken? Het beoogde maatschappelijk effect is: Het bevorderen van compleet lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn middels collectieve preventie van de volksgezondheid. Het beleid van dit programma binnen de gemeente Landerd is gebaseerd op wettelijk vastgestelde taken en eigen beleidsnota s. WetPG ( wet Publieke Gezondheid). Lokaal gezondheidsbeleid ( ) Nota Preventief jeugdbeleid In het Coalitieprogramma ( ) zijn de volgende beleidsvoornemens en prioriteiten opgenomen: 1. Landerd zal blijvend aandacht vestigen op het aantal met Q-koorts besmette inwoners van de gemeente en alle gevolgen daarvan voor de inwoners van Landerd. Voor het begrotingsjaar 2011 zijn de belangrijkste voornemens: Uitvoeren vastgestelde beleid volksgezondheid Uitvoeren (regionaal) programma alcoholpreventie Uitvoeren (regionaal) programma overgewichtpreventie. Wat doen wij daarvoor? Inspectie basisscholen GGD inspecteert de basisscholen in de oneven jaren en jaarlijks de kinderdagverblijven en peuterspeelzalen Inspectie peuterspeelzalen GGD inspecteert elk jaar de peuterspeelzalen. Inspectie kinderopvang. De gastouders dienen door de GGD op kwaliteit gecontroleerd te worden voordat ze opgenomen kunnen worden in het landelijk register. Dit laatste is verplicht willen ouders gebruik kunnen maken van kinderopvangregelingen. Het betreft hier een wettelijke taak voor de gemeente. De kosten die hiervoor door de gemeente worden gemaakt worden slechts beperkt gedekt uit middelen die van het Rijk worden verkregen. Volksgezondheid. Het budget voor activiteiten ten behoeve van de uitvoering van het lokaal gezondheidsbeleid is vanaf 2010 verlaagd met Getracht wordt zoveel mogelijk activiteiten uit te voeren binnen het lokaal accent van het GGD-budget. Daarnaast blijft een bedrag van ongeveer beschikbaar voor: a. Programma alcoholpreventie. Dit programma is gericht op kinderen onder de 16 jaar, jeugdigen in het algemeen en hun ouders/verzorgers.dit programma wordt vanwege de noodzakelijke combinatie van aspecten van voorlichting, regelgeving en handhaving voorbereid op de schaal van de 21 gemeenten in de veiligheidsregio Brabant-Noord. 61

62 b. Programma overgewichtpreventie. Dit programma is in uitvoering en richt zich met name op scholen. Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). De gemeenten in de regio Uden/Veghel hebben gezamenlijk een plan van aanpak opgesteld om te komen tot een Centrum voor Jeugd en Gezin. Vanaf 2011 moet in iedere Nederlandse gemeente minimaal één Centrum voor Jeugd en Gezin zijn. Deze centra moeten voor ouders, kinderen en jongeren een herkenbaar en laagdrempelig punt zijn voor opgroei- en opvoedvragen, voor passende en adequate hulp. Het CJG in de regio Uden/Veghel moet een duidelijk herkenbaar punt zijn en preventief te werk gaan. De uitstraling naar de burgers moet zijn: opvoeden en opgroeien is leuk, maar soms ook lastig. Het is normaal hierbij hulp te vragen. In worden extra gelden uitgekeerd in een brede doeluitkering. Deze bedraagt in Daarnaast worden in de algemene uitkering gelden ontvangen die zijn toegevoegd voor Jeugd en Gezin voor de jaren 2008 t/m Dit loopt op tot in In 2010 zijn in de gemeente Landerd twee fysieke inlooppunten gerealiseerd. In 2011 vindt in regionaal verband de verdere vormgeving van de sluitende aanpak plaats. Effectmeting Het aantal begravingen, bijzettingen van urnen en reserveringen op onze gemeen-telijke begraafplaats Schaijk zijn tot en met juli 2010: begravingen 5 urnen 2 reserveringen 0 Wat betreft de effectmeting op het terrein van gezondheid geldt dat periodiek hiernaar onderzoek wordt gedaan door de GGD. Wat mag het kosten? In tabel 8.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de financiële toelichting op de tabel worden de lasten en baten van het nieuwe beleid toegelicht. Financiële toelichting De bij dit programma voorgestelde bezuinigingen betreffen: Beëindiging Doegeld-regeling Beperken uitvoering jeugdbeleid Toelichting bezuinigingen: 1. Doegeld is een jaarlijkse budget voor de stimulering en uitvoering van jeugdactiviteiten op initiatief van de jeugd zelf. Hiervan wordt nauwelijks gebruik gemaakt. 2. Het verlagen van het budget van ruim met voor de uitvoering van jeugdbeleid. Nieuw beleid: geen 62

63 Reserves: Er zijn geen reserves die bij dit programma horen. Investeringen vanaf 2011: Geen. Overig: Alle lasten en baten van dit programma zijn structureel van aard. 63

64 Tabel 8.1 Volksgezondheid (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Volksgezondheid Centrum voor jeugd en gezin Lijkbezorging Totaal lasten Baten Volksgezondheid Centrum voor jeugd en gezin Lijkbezorging Totaal baten Saldo programma

65 9. Veiligheid Burgemeester Doorn Het programma omvat openbare orde en veiligheid, het verbeteren van de sociale veiligheid en de vermindering van criminaliteit en overlast. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect: Het bevorderen van de veiligheid voor iedereen in de gemeente Landerd. Het bevorderen van de leefbaarheid in de gemeente Landerd. Het gevoel van veiligheid van de inwoners van de gemeente Landerd bevorderen. Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Rampenplan van de gemeente Landerd (twee delen) (2006) Organisatiebesluit brandweerzorg en rampenbestrijding gemeente landerd 2006 Brandbeveiligingsverordening gemeente Landerd (2006) Gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Brabant-Noord (2006) Beleidskader 2011 Veiligheidsregio Brabant-Noord (2010) Activiteitenplan Regionaal Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf 2011 Meerjarenbeleidsplan 2005 tot en met 2008 Landerd (2005) Brandpreventiebeleid bestaande bouw kring III en IV (2003) Brandveiligheid gebouwen/plan van aanpak (1995 en 2001) Handhaving ruimtelijke ordening, bouwen, civiel en cultuurtechniek (2000) Integraal Veiligheidsplan ( ) Evenementenbeleid (2009) Horecabeleid (2009) Terrassenbeleid (2009) Inrichtingsplan brandweerorganisatie Landerd, Uden, Veghel (LUV); (2007) Visiedocument samen meer slagkracht brandweer Brabant Noord (2009) In het Coalitieprogramma ( ) zijn de volgende beleidsvoornemens en prioriteiten opgenomen: 1. Handhavingniveau naar een hoger plan tillen. 2. Versobering regels en de uitvoering daarvan. Voor het begrotingsjaar 2011 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Voortzetten project Buurtinformatienetwerk (BIN ). 2. Uitvoering integraal veiligheidsplan Uitvoering Brabant veiliger. 4. Regionalisering brandweer in Brabant Noord. 5. Professionalisering rampenbestrijding, alle processen minimaal eenmaal oefenen. 6. Project digitale bereikbaarheidskaarten nader bepalen. Wat doen wij daarvoor? Brandweer Begin 2009 is het Besluit brandveilig gebruik Bouwwerken, ook wel aangeduid als Gebruiksbesluit, in werking getreden. Hierdoor zijn de eisen voor brandveilig gebruik van bouwwerken niet meer in de bouwverordening, maar in het landelijk vastgestelde 65

66 Gebruiksbesluit terug te vinden. Dit besluit bevat landelijk geldende regelgeving over het brandveilig gebruik van bouwwerken en is van toepassing op alle bouwwerken en komt in de plaats van de huidige gemeentelijke regelingen. De nadruk komt meer te liggen op de eigen verantwoordelijkheid van burger en ondernemer. De overheid controleert achteraf of deze verantwoordelijkheid goed wordt ingevuld. Dit vraagt niet alleen een groter veiligheidsbewustzijn van de burger, het betekent ook een andere manier van denken en een andere manier van doen. Naast de aanpassing van regels en werkprocessen, vraagt de implementatie van het Gebruiksbesluit om een aantal belangrijke beleidskeuzes. Een goed opgezet beleidsplan is een middel van het gemeentebestuur om op een heldere wijze duidelijk te maken hoe met toezicht en handhaving wordt omgegaan. Ook al is het de verantwoordelijkheid van de eigenaar of gebruiker van een bouwwerk om aan de voorschriften uit het Gebruiksbesluit te voldoen, de gemeente heeft wel een controlerende taak. Door in gemeentelijk beleid vast te leggen welke gebouwen, hoe vaak en op welke aspecten worden gecontroleerd, is het voor zowel de ambtenaar als de burger duidelijk wat verwacht kan worden. Onderdeel van het handhavingbeleidsplan is een controleplan waar deze aspecten in zijn opgenomen. In 2010 wordt i.o.m. de regionale brandweer Brabant Noord het controleplan vastgesteld waarin ook de controle doelstellingen voor het jaar 2011 e.v. worden vastgelegd. Regionalisering Brandweer Door de gemeenteraad is in december 2009 besloten tot regionalisering van de brandweer in Brabant Noord en alle lokale brandweertaken m.i.v. 1/1/2011 op te dragen aan de veiligheidsregio Brabant Noord en daartoe de gemeentelijke budgetten, medewerkers en materiële zaken over te dragen aan de veiligheidsregio Brabant Noord. Aan de nieuwe organisatie is een besparingstaakstelling opgelegd oplopend van in het jaar 2011, van in het jaar 2012, en met ingang van 2013 structureel

67 Rampenbestrijding Om goed voorbereid te zijn ten tijde van een calamiteit/ramp dient de gemeente haar rampenbestrijdingsprocessen goed op orde te hebben. Deze dienen actueel en beoefend te zijn. De gemeente is eind 2008 begonnen met een inhaalslag. In 2010 zijn de draaiboeken geactualiseerd en in 2011 zal met name ingezet worden op het beoefenen van de processen. Bovendien zal meer de samenwerking met buurgemeenten worden gezocht om zowel opkomst als de kwaliteit ten tijde van een calamiteit te kunnen waarborgen. Gemeentelijk beleid op het gebied van Integrale Veiligheid: Wenselijk is het om een budget Integrale Veiligheid te creëren, gebruikmakend van de verschillende subsidiemogelijkheden die aanwezig zijn, van waaruit diverse uit te voeren thema s kunnen worden gefinancierd. Dit sluit aan bij het vierjaarlijks integraal veiligheidsplan en het tweejaarlijks uitvoeringsplan. Integraal veiligheidsplan (IVP) Het Integraal Veiligheidsplan is in 2010 vastgesteld. Elke gemeente dient immers te beschikken over een IVP, omdat de politie anders overgaat tot alleen de basispolitiezorg. Dit zou inhouden dat er geen extra inzet plaatsvindt voor de verschillende veiligheidsthema s die meer capaciteit eisen van de politie dan de basispolitiezorg. In het IVP zijn algemene doelen gesteld op het terrein van integrale veiligheid voor de periode Daarnaast zijn in het uitvoeringsplan behorend bij het IVP concrete doelen gesteld voor de periode De gemeente zal in 2011 en 2012 inzetten op een integrale verwezenlijking van de doelen. Zowel binnen de gemeente, als met externe partners zoals de politie en het Regionaal Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf, dient samengewerkt te worden om de doelen te bereiken. Politiekeurmerk Veilig wonen (KVW) Per 31 december 2010 zijn de bewoners van alle woningen in Landerd benaderd voor het project Politiekeurmerk Veilig Wonen, zodat de structurele jaarlast vanaf 2011 uit de begroting kan worden geschrapt. Project Buurtinformatienetwerk (BIN) Wat is BIN? BIN staat voor Buurt Informatie Netwerk. BIN bestaat uit een netwerk van wijkbewoners en heeft onder andere als doel de veiligheid in de wijk te verbeteren. Door BIN vermindert de criminaliteit in de wijk en worden wijkbewoners betrokken bij het werk van de politie. BIN verbetert het veiligheidsgevoel en draagt bij aan de leefbaarheid in de wijk. In het BIN werken wijkraad, gemeente en de politie samen.het project buurtinformatienetwerk is in 2008 van start gegaan in een deel van de wijk Molengraaf in Schaijk en begin 2009 uitgebreid naar de hele wijk Molengraaf. De reeds geraamde jaarlast van wordt toereikend geacht in de periode Uitvoering Wet tijdelijk huisverbod Deze wet is op 1 januari 2009 in werking getreden. De burgemeester kan op grond daarvan de pleger van huiselijk geweld een huisverbod opleggen. De maatregel is bedoeld om huiselijk geweld verder terug te dringen. Vooralsnog lijken daarvoor geen extra financiële middelen benodigd (pm). Voorkoming van misdrijven Bureau Halt levert een bijdrage aan de preventie van veelvoorkomende jeugdcriminaliteit bij jongeren tot 18 jaar. Dit doet bureau Halt door jongeren de mogelijkheid te bieden om de juiste keuze te maken en/of om recht te zetten wat zij fout hebben gedaan, zonder dat zij hierbij in aanraking komen met Justitie. De jongeren voeren een werk- of leerstraf uit, bieden excuses aan en vergoeden de schade aan de benadeelde. De meerjaren 67

68 afspraken met bureau Halt Oost-Brabant zijn gemaakt voor de periode Voor 2011 bedraagt de budgetsubsidie Het Regionaal Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf Het Regionaal Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf is een huis waarin een groot aantal organisaties samenwerken rondom de thema's Jeugd, Huiselijk Geweld, Veelplegers en Nazorg voor ex-gedetineerden. Het biedt een omgeving waarin partners elkaar ontmoeten om casusgericht een aanpak af te stemmen en concrete afspraken te maken. Een belangrijk doel van het Veiligheidshuis is het koppelen van zorg aan repressie wanneer dit nodig is; met andere woorden: niet alleen straffen of straf voorkomen, maar ook naar achterliggende problemen kijken en zorgen dat iemand zijn of haar leven weer goed op de rit krijgt. Naast de daderbespreking is het zeker zo belangrijk ook aandacht te hebben voor de slachtoffers Wat mag het kosten? In tabel 9.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de financiële toelichting op de tabel worden de lasten en baten van het nieuwe beleid toegelicht. Financiële toelichting Bezuinigingen De bij dit programma voorgestelde bezuinigingen betreffen: Vermindering van BOA werkzaamheden Andere opzet anti-discriminatieloket Toelichting bezuinigingen: 1. De BOA wordt vanaf 2011 minder structureel ingezet. Hij wordt gericht ingezet. Dit levert een bezuiniging op van In 2011 wordt gezocht naar een andere manier voor een discriminatieloket. Nieuw beleid: Uitvoering Programma Brabant Veiliger 2010 (externe veiligheid). Externe veiligheid is verweven in een aantal werkzaamheden die de gemeente Landerd uitvoert. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het maken van een risicoinventarisatie van risicovolle bedrijven, het borgen van het aspect externe veiligheid in de werkprocessen of het regulier meenemen van externe veiligheid in de ruimtelijke planontwikkeling. Voor 2011 kan de gemeente hiervoor subsidie van de provincie krijgen. De maximaal toe te kennen subsidie bedraagt Afhankelijk van de uitgevoerde taken wordt er subsidie toegekend. Op dit moment is het niet te zeggen hoeveel subsidie gegenereerd kan worden. Reserves: Bij dit programma behoren geen algemene en/ of bestemmingsreserves Investeringen vanaf 2011: Op 1 januari 2011 wordt het beschikbaar brandweer materieel overgedragen aan de Veiligheidsregio. Overig: Alle lasten en baten van dit programma zijn structureel van aard. 68

69 Tabel 9.1 Veiligheid (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Brandweer en rampenbestrijding Openbare orde en veiligheid Totaal lasten Baten Brandweer en rampenbestrijding Openbare orde en veiligheid Totaal baten Saldo programma

70 70

71 10. Milieu Wethouder Tindemans (Riolering, water, handhaving en duurzaamheid) Wethouder Van Dongen (Milieu) Het programma omvat de zorg voor milieu, afvalstoffenverwijdering en riolering. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect:: Een schone, hygiënische en veilige leefomgeving voor de burgers. Verminderen van de belasting voor het milieu. Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Gemeentelijk rioleringsplan 2007 Gemeentelijk waterplan 2007 Jaarlijkse milieuprogramma s Agrarisch milieubeleidsplan In het Coalitieprogramma ( ) zijn de volgende beleidsvoornemens en prioriteiten opgenomen: 1. Evaluatie geurverordening. Is gerealiseerd (2010). 2. Actieplan duurzaamheid. 3. Handhavingsbeleid en uitvoeringsprogramma. Voor het begrotingsjaar 2011 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Het op peil houden van een adequaat uitvoeringsniveau van de milieutaken, het voeren van een actief vergunningenbeleid en een consequente controle en handhaving van milieuvoorschriften. 2. Komen tot een vermindering van de overstorthoeveelheden en overstortfrequenties van de riooloverstorten. Op termijn streven naar het nagenoeg niet meer werken met de overstorten. 3. Gefaseerd aanpak en uitvoering schoner oppervlaktewater overeenkomstig maatregelen rioolbeheerplan. 4. Voorkomen van bodemverontreiniging, Evaluatie geurverordening. Evaluatie heeft begin 2010 plaatsgevonden en is in juli 2010 aangeboden aan de gemeenteraad. GFT-afval. In juni 2010 is in gewestelijk verband (RMB) besloten om het op voorstel van Attero (voorheen Essent Milieu) het huidige verwerkingscontract voor GFT-afval niet op te zeggen, maar door te laten lopen tot 1 februari Het voorstel van Attero, en dus het genomen besluit, behelst een verlaging van het GFT-verwerkingstarief met ca. 30 per ton naar 55 per ton, met terugwerkende kracht per 1 januari Per 1 juni 2012 zal het tarief nogmaals verlaagd worden naar 45 per ton. Genoemde tarieven zijn ex. BTW en incl. overslag en logistieke kosten tussen overslag en verwerkingslocatie. Daarnaast zal het GFT-afval duurzamer worden verwerkt doormiddel van vergisting, waarnaar vervolgens compostering plaatsvindt. Geluid. Ten behoeve de uitvoering van de geluidstaak (onderzoeksverplichting binnen zones van wegen) wordt momenteel gewerkt met een verkeersmilieukaart.. Dit betreft een kaart 71

72 waarin geluidscontouren als gevolg van het wegverkeer inzichtelijk zijn gemaakt. De programmatuur hiertoe is aangeschaft in Deze kaart is aan vervanging / upgrading toe, mede als gevolg van gewijzigde wetgeving (invoering Europese geluidsnorm in de Weg geluidhinder) en wijzigingen in verkeersstructuur en verkeersintensiteiten. Hiervoor is in opgenomen. Tarieven afvalstoffenheffing Voor 2011 is het mogelijk gebleken de tarieven voor afvalstoffenheffing te handhaven op het niveau van Dit is mede mogelijk door de lagere verwerkingskosten voor GFT afval. Verder zijn de kosten voor inzameling van kunststof lager dan aanvankelijk werd aangenomen. Vanuit de reserve afvalstoffenheffing is nog een gering aanwending geraamd van De stand van de reserve is na deze aanwending nog Wat doen wij daarvoor? Riolering Het gemeentelijk rioleringsplan is in 2007 geactualiseerd en vastgesteld in de raad van 13 maart Het plan heeft tot doel de aanleg, het beheer en de financiële consequenties inzichtelijk te maken. Het uitgangspunt is het rioolbeheer en het wegbeheer op elkaar af te stemmen en waar mogelijk de onderhoudswerkzaamheden gelijktijdig uit te voeren. In december 2007 is tevens een waterplan vastgesteld. Het waterplan vormt een visie op het waterbeheer zowel binnen als buiten de bebouwde kommen. Ontwikkelingen en problemen van het watersysteem (oppervlaktewater, grondwater en riolering) worden in samenhang benaderd. Door Europa is daarnaast de kaderrichtlijn water (KRW) vastgesteld. In 2015 moet het oppervlaktewater voldoen aan chemische en ecologische doelstellingen. De KRW zal invloed hebben op de ruimtelijke ordening, het milieubeleid (o.a gebruik bestrijdingsmiddelen) en het rioleringsbeleid (o.a. overstorten). Groot onderhoud sloten Schaijk In de bebouwde kom van Schaijk zijn op diverse plaatsen sloten aanwezig die noodzakelijk zijn en blijven voor de goede afwatering van het bebouwd gebied. In het kader van de toekomstige afkoppeling van verhard oppervlak zal de functie nog belangrijker worden. In het regulier onderhoud van deze sloten is in de begroting voorzien. In 2010 is door uw raad besloten om voor het grootschalig onderhoud aan o.a. de duikers, beschoeiingen, keermuren e.d. die her en der in dit stelsel zijn aangebracht een bedrag van (3 x een ton in 2011, 2012 en 2013) op te nemen ten laste van de voorziening riolering. Het is de bedoeling om in 2011 te starten met dit groot onderhoud, veelal in combinatie met groot onderhoud aan het aangrenzend groen en wellicht ook andere delen van de openbare ruimte. Milieuprogramma/milieu algemeen. In het jaarlijks vast te stellen milieuprogramma worden de activiteiten vermeld voor het desbetreffende jaar. Prioriteit wordt gegeven aan het op peil houden van een adequaat uitvoeringsniveau van de milieutaken en het voeren van een actief vergunningenbeleid en aan en consequente controle en handhaving van milieuvoorschriften In het kader van de handhaving wordt toepassing gegeven aan het provinciebreed bestuurlijk vastgestelde handhavingsstrategie. Over de in het jaarlijks op te stellen milieuprogramma opgenomen activiteiten wordt verslag gedaan in het eveneens jaarlijks vast te stellen milieujaarverslag. Nieuwe wet- en regelgeving op gebied van milieu moet worden ingevoerd en/of worden toegepast. In dit kader wordt verwezen naar het milieuprogramma Het RMB (voorheen Regionaal Milieubedrijf) zal hierin de nodige ondersteuning geven op basis van de type I taken (beleidscoördinatie etc.). In het kader van de reeds eerder gevoerde bezuinigingsoperatie is reeds eerder gekeken naar uitbesteding van taken. 72

73 Effectmeting In het jaarlijkse milieuprogramma zijn m.u.v. milieuvergunningverlening, handhaving en afvalinzameling, geen concrete kwalitatieve doelstellingen opgenomen, waarbij een effectmeting mogelijk is. Aan de milieuvergunningverlening c.q. intrekking van milieuvergunningen voor veehouderijen is via het provinciaal BVB-bestand een ammoniakmonitoring (milieujaarverslag) gekoppeld. Ook wordt in het milieujaarverslag een monitoring opgenomen van de gescheiden inzameling van huishoudelijk afval in onze gemeente. Het betreft de fracties glas, oud papier, kca, textiel, grof vuil, gft- en restafval en kunststofverpakkingen. Wat mag het kosten? In tabel 10.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de financiële toelichting op de tabel worden de lasten en baten van het nieuwe beleid toegelicht. Financiële toelichting Bezuinigingen De bij dit programma voorgestelde bezuinigingen betreffen: Afvalstoffenheffing: kosten verlagen/verlaging tarief afvalstoffenheffing Temporiseren/lagere investeringen riolering/minder verhoging rioolheffing Geen budget duurzaamheid

74 Toelichting bezuinigingen: 1. Afvalstoffenheffing De kosten voor inzameling en verwijdering van huishoudelijk afval worden voor 100% doorberekend (afvalstoffenheffing) aan de huishoudens in onze gemeente. Eventuele kostenbesparingen zullen niet leiden tot een structurele begrotingstechnische bezuiniging, maar kunnen wel leiden tot lastenverlichting voor de inwoners. 2. Riolering Een mogelijkheid om te bezuinigen op de post riolering is het verlagen van de kosten van personeel, reiniging en inspectie, onderhoud en of vervanging. Deze bezuiniging heeft echter geen direct financieel voordeel voor de Gemeente Landerd maar verlaagt wel de lasten voor de burgers van Landerd. Het GRP zal in 2011 worden herzien en in 2012 ter vaststelling aan de gemeenteraad worden aangeboden. Met de uitwerkingen van het GRP worden alle kosten getoetst. Er wordt in deze begroting met een structurele kostenbesparing van rekening gehouden met ingang van Geen budget duurzaamheid In de begroting is voor het stimuleren van duurzame maatregelen een bedrag van voor de jaren 2010, 2011 en 2012 opgenomen. Deze bedragen zijn met name bestemd voor inhuur van externe kennis. Nieuw beleid: - Stimuleren milieuvriendelijke en energiebesparende maatregelen. - Inzameling huishoudelijk kunststofverpakkingen. Reserves: Bij dit programma behoren de volgende algemene en/ of bestemmingsreserves Reserve afvalstoffenheffing De beoogde aanwending van deze reserve bedraagt voor Investeringen vanaf 2011: Onderstaande lijst geeft de investeringen weer die in 2011 in het rioleringstelsel gaan plaatsvinden. Het is de bedoeling dat de uitvoering projectmatig en in samenhang met noodzakelijk wegen onderhoud gaat gebeuren. De kosten van aanleg onderhoud of vervanging van het riool zijn afgedekt via het vastgestelde Gemeentelijk Rioleringsplan. vervangen en aanleg gescheiden stelsels Lokale reparaties Afkoppelen Maatregelen drukriolering Maatregelen vacuümriolering Totaal investeringen Voor 2012 staat aan investeringen gepland. Overig: Alle lasten en baten van dit programma zijn structureel van aard, met uitzondering van nieuwe verkeersmilieukaart ( / 2011). 74

75 Tabel 10.1 Milieu (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Afvalverwijdering Riolering Milieubeheer Totaal lasten Baten Afvalverwijdering Riolering Milieubeheer Totaal baten Saldo programma

76 76

77 11. Bestuur Burgemeester Doorn Het programma omvat interne en externe dienstverlening van de gemeentelijke organisatie en de ondersteuning van het bestuur. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect: Een democratisch bestuur dat effectief, efficiënt en transparant is. Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Rapportages van de werkgroep Bestuurlijke vernieuwing. De afspraken naar aanleiding van de in 2004 gehouden evaluatie dualisme. Nota personeelsbeleid In het Coalitieprogramma ( ) zijn de volgende beleidsvoornemens en prioriteiten opgenomen: 1. Onderzoek naar regionale samenwerking op basis van de strategische visie en sterkte-zwakte-analyse. 2. Doorontwikkeling van de gemeentelijke organisatie; 3. Beperking van de externe inhuur en loonkosten voor de komende jaren. Voor het begrotingsjaar 2011 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Doorontwikkeling van de algehele organisatie. 2. De vorming van het Informatie Centrum Landerd (KCC = klantcontact-centrum), verhogen transparantie, verbetering (digitale) dienstverlening aan burgers en klantvriendelijkheid. 3. Houden van een medewerkers-tevredenheidsonderzoek. 4. Versterken zelfstandige rol gemeenteraad (inhoud rekenkamerfunctie). Wat doen wij daarvoor? Organisatie De gemeente is intensief bezig met de doorontwikkeling van de organisatie. Onderdeel van deze doorontwikkeling is de vorming van een Informatie-Centrum Landerd (KCC=klantcontactcentrum). Vanwege de kosten maar met name vanwege de betrokkenheid van eigen medewerkers is de externe ondersteuning gestopt. Hieronder worden de verschillende stappen in de organisatieontwikkeling uitgewerkt. Hierbij onderscheiden we 4 fases: - Landerd Landerd Landerd Landerd 3.0 Landerd 1.0 Dit is de situatie zoals die er op 1 januari 2010 was. Landerd 1.1. Na de start van de gemeentesecretaris is er een aantal ontwikkelingen in gang gezet om de grootste knelpunten op te lossen zonder dat er sprake was van een organisatieaanpassing. Dit omvat onder andere: 1. Inhaalslag werkzaamheden op het terrein van P&O. 2. Uitwerking resultaten rapport RKC/Metrum over grondbeleid. 77

78 3. Tijdelijke aanpassingen VROM/inhaalslag achterstand. 4. Inhaalslag achterstand archief. 5. Aanpak lastige/complexe dossiers. 6. Implementatie projectmatig werken. 7. Beperken externe inhuur en centrale aansturing inhuur onder de verantwoordelijkheid MT. 8. Implementatie tijdschrijven. Landerd 2.0 Dit betreft de organisatieaanpassing. Hierbij worden de volgende fasen onderscheiden: tot : discussie over de hoofdstructuur van de organisatie tot : uitwerken hoofdstructuur op afdelingsniveau, nieuw functieboek inclusief waardering. In deze fase wordt helder hoe de organisatie er uit moet gaan zien om de dienstverlening en bedrijfsvoering ook daadwerkelijk vorm te geven. Welke functies passen hierbij en welke competenties moeten verder ontwikkeld worden. Deze andere manier van werken betekent ook dat er gekeken moet worden naar het personeelsbeleid willen we als werkgever aantrekkelijk zijn en blijven en bestaande medewerkers aan ons binden c.q. nieuwe medewerkers aan ons gaan binden. Belangrijke actiepunten hierin zijn: - Opstellen organisatieverordening; - Functieprofielen (competenties); - Arbeidsvoorwaardenbeleid; - Leeftijdsbewust personeelsbeleid; - Openings- en sluitingstijden, bloktijden, werktijden en thuiswerken; - Mandaatregeling; - Budgetbeheer; De inmiddels op vastgestelde Nota personeelsbeleid is de basis voor de verdere uitwerking tot : plaatsing medewerkers inclusief nazorg. Dit betekent dat er uiterlijk een nieuwe organisatie staat inclusief het nieuwe ICL. Landerd 3.0 Dit betreft de organisatieaanpassing die plaatsvindt tussen en Op dat moment spelen er een aantal belangrijke zaken: - Nog meer helderheid over de gevolgen bezuinigingen. - Helderheid over de gevolgen van de doorcentralisatie van taken door de rijks- en provinciale overheid. - Gevolgen van samenwerking met andere gemeenten kan vorm worden gegeven op basis van de onderzoeken die nu plaats vinden. - De dan actuele zaken kunnen verwerkt worden in de organisatieaanpassingen. Met deze fasering geven we ook aan dat de organisatie blijvend in ontwikkeling moet blijven om up-to-date te blijven. Informatiebeleid Gekoppeld aan dit vraagstuk staat de ontwikkeling van het informatiebeleid. Dit moet namelijk parallel lopen aan de organisatieontwikkeling. Ook dit moet planmatig en gestructureerd worden vormgegeven. Ook hier zal in beeld worden gebracht hoe de huidige situatie is en hoe de toekomstige situatie moet zijn. Hierbij zal het bestaande realisatieplan ICT en Dienstverlening worden geactualiseerd, maar eerst zal er een visie op het informatiebeleid moeten worden ontwikkeld. Opleidingsbudget De komende jaren staan in het teken van de doorontwikkeling van de organisatie in het kader van het Project MeeAnder. Door meer te investeren in eigen medewerkers 78

79 verminderen we de externe inhuur. Daartoe zullen met medewerkers ontwikkelingsplannen worden opgesteld. Ook de vergrijzing en ontgroening brengt met zich mee dat de gemeente aantrekkelijk moet blijven voor werknemers. Het opleidingsbudget van een gemeente met een soortgelijke omvang bedraagt ongeveer 2% van de loonsom. Tot nu hanteren we een opleidingsbudget dat ruim onder de 1% ligt. We stellen voor om dit opleidingsbudget de komende jaren te verhogen tot een gemiddeld niveau. Dit betekent voor 2011 een opleidingsbudget van ,- en voor De verhogingen zullen door de organisatie zelf worden terugverdiend door de terugdringing van de externe inhuur. Dienstverlening, ICL. In 2015 moeten de gemeenten het toegangsportaal voor de gehele overheid zijn. De ontwikkeling daar naar toe geschiedt in een aantal fases. Vanwege de invoering van de Omgevingsvergunning per 1 oktober 2010 zijn daar al stappen gezet om dit organisatieonderdeel hiervoor klaar te maken. Deze ontwikkelingen zijn mede bepalend voor de inrichting van de organisatie. Dit betekent dat de gemeente Landerd zich de komende jaren moet ontwikkelen van een (traditioneel) taakgerichte organisatie naar een vraaggerichte organisatie die zijn processen beheerst en regie voert over de uitvoering. Beschikbare budget MeeAnder Voorgesteld wordt om de beschikbare budgetten voor het Project MeeAnder hiervoor te blijven reserveren. Er wordt uiterst terughoudend omgegaan met de uitgaven maar er is nog een aantal uitgaven dat de komende periode 2010/2011 noodzakelijk is: - Opstellen nieuwe functieboek; - Herwaardering van functies; - Plaatsingsprocedure inclusief nazorg; - Interne aanpassing gebouw i.v.m. de komst ICL, herschikking taken en betere benutting werkplekken waardoor knelpunten opgelost kunnen worden. - Ondersteunende systemen voor ontwikkeling ICL. Basisadministratie Adressen en gebouwen(bag) De wetgeving voor de Basisadministraties Adressen en Gebouwen (BAG) is op 1 juli 2009 in werking getreden. Deze wetgeving heeft tot doel te komen tot een stelsel van Basisregistraties, waarin gegevens uniek worden vastgelegd, beheerd en gebruikt. Gemeenten zijn vanaf januari 2007 verantwoordelijk voor het beheer van de Basisadministraties Personen en vanaf juli 2009 voor de Basisadministraties Adressen en Gebouwen. Aan de kwaliteit en volledigheid van de gegevens worden hoge eisen gesteld. De organisatie zal op de nieuwe informatiestromen aangepast moeten worden. Ook komen er nieuwe taken en verantwoordelijkheden bij de gemeenten te liggen. De consequenties daarvan zijn meegenomen in de paragraaf bedrijfsvoering. Klanttevredenheidsonderzoeken en andere onderzoeken Om de doelstellingen te behalen is het zaak om helder te krijgen waar we nu staan. Dit betekent dat we de huidige situatie in beeld moeten krijgen om van daaruit de stappen te gaan zetten. Een aantal gegevens is daarbij belangrijk: A. Cijfers over de klantcontacten van de organisatie. Dus de contacten via de telefoon, internet en aan de balies, verdeeld over de verschillende taakvelden. Tevens de afhandel- en wachttijden. Is hiervoor geen systeem aanwezig, zal bekeken worden welk systeem hiervoor geschikt is. B. Meting van de tevredenheid van dienstverlening door de gemeente. Dit is een 0- meting om tussentijds te bezien of de verbetering van dienstverlening in het kader van MeeAnder en de vorming van het ICL ook vruchten afwerpt. C. Eerder was besloten om het medewerkers-tevredenheids-onderzoek niet in 2010 maar 2011 te houden. Over 1 jaar vindt een nieuwe meting plaats. Voorgesteld wordt om in overleg met de Ondernemingsraad dit onderzoek in eigen beheer uit te voeren om kosten te besparen. 79

80 Van een groot aantal onderwerpen zijn reeds cijfers beschikbaar. Daar waar nodig worden aanvullende onderzoeken uitgevoerd. Deze basisgegevens zijn ook noodzakelijk voor de inrichting van de organisatie. Website De digitale dienstverlening wordt in 2011 verder uitgebreid met de gemeentelijke regelingen. Ook zal het mogelijk worden om met de invoering van de omgevingsvergunning de voortgang van de afhandeling van die vergunningen te volgen. Het aantal producten, dat digitaal aan te vragen is, wordt in 2011 verder uitgebreid van 20 naar 30. Samenwerking Er wordt op vele terreinen samengewerkt binnen de regio. Sommige samenwerkingsvormen vloeien voort uit landelijke afspraken zoals de vorming van de Veiligheidsregio s terwijl andere schijnbaar toevallig zijn ontstaan. Een paraplu c.q. kapstok voor de samenwerking ontbreekt. Hoewel er ook in de toekomst ongetwijfeld verschillende samenwerkingsvormen zullen blijven, is het gewenst om voor een groot aantal zaken te kiezen voor strategische partners. Om deze discussie vorm te geven wordt eerst een onderzoek uitgevoerd naar de strategische visie van de gemeente Landerd en de sterkte-zwakte-analyse. Op basis hiervan wordt de discussie over de regionale samenwerking gevoerd. Projectmatig werken Binnen de gemeente Landerd zijn diverse grote projecten gaande. Deze werden veelal door externe projectleiders bemenst. Het extern wegzetten van projecten heeft een groot aantal nadelen: - er dienen hoge eisen gesteld te worden aan de aansturing van die projectleiders; - de inhuur gaat gepaard met hoge kosten; - het lerend vermogen van de eigen organisatie is maar beperkt; - de doorgroeimogelijkheden van eigen medewerkers naar dergelijke functies worden belemmerd. Derhalve is besloten om over te gaan tot aanstelling van een senior projectleider. Dit betekende dat de inhuur fors kon worden teruggebracht. Daarnaast wordt gestart met het opleiden van eigen medewerkers in het projectmatig werken waarbij de senior projectleider een coachende rol vervult. Inmiddels is hiervoor een handboek opgesteld. Het projectmatig werken is een deelproject binnen MeeAnder. Dit omdat het ook de inrichting van de organisatie raakt. Kengetallen Bezoeken website 2005: : : : : Aantal klachten 2005: : : : : 7 Aantal afgenomen digitale diensten webwinkel 2006: 9 (vanaf 1 november) 2007: : :

81 Niet opgenomen wenselijk nieuw beleid: geen Wat mag het kosten? In tabel 11.1 zijn de baten en lasten per product opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de financiële toelichting op de tabel worden de lasten en baten van het nieuwe beleid toegelicht. Financiële toelichting Bezuinigingen De bij dit programma voorgestelde bezuinigingen betreffen: Representatie (versoberen) "Slapende" rekenkamer Verbonden partijen Toelichting bezuinigingen: 1. Vanaf 2011 wordt de representatie versoberd. Dit levert een bezuiniging op van De bemensing en de werkzaamheden van de Rekenkamer worden gewijzigd in die zin dat deze taak bij de fractievoorzitters komt te liggen, en dat die zelf b.v. elk jaar één (dossier)onderzoek m.b.t. een bepaald onderwerp doen. Dit levert een bezuiniging op van Onderzocht wordt of er op de Verbonden Partijen bezuinigd kan worden. De beantwoording van deze opdracht vergt een breed onderzoek. De uitvoering van deze opdracht kan ter hand worden genomen waarbij een besluit genomen kan worden voor de zomer van Nieuw beleid: Geen Reserves: Er zijn geen reserves die bij dit programma horen. Investeringen vanaf 2011: Geen. 81

82 Tabel 11.1 Baten en lasten bestuur Tabel 11.2 Bestuur (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Raad Burgemeester en wethouders Bestuursondersteuning Burgerzaken Bestuurlijke samenwerking Totaal lasten Baten Raad Burgemeester en wethouders Bestuursondersteuning Burgerzaken Bestuurlijke samenwerking Totaal baten Saldo programma

83 Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en financiële positie In dit onderdeel van de begroting wordt een overzicht gegeven van het saldo van de programma s, alsmede het bedrag van de algemene dekkingsmiddelen. De algemene dekkingsmiddelen kennen vooraf geen bepaald bestedingsdoel. Het betreft met name de OZB, de rente- en dividendinkomsten en de algemene uitkering uit het gemeentefonds. De andere inkomsten zijn direct toe te wijzen aan bepaalde programma s, zodat zij geraamd zijn onder de programmabaten. In dit hoofdstuk wordt eerst inzicht gegeven in het saldo van de programma s. Daarna wordt aandacht besteed aan de algemene dekkingsmiddelen, de post onvoorzien en vervolgens wordt de financiële positie toegelicht. Tabel 12.1 Overzicht saldi programma s 2009 t/m 2014 (bedragen in duizenden euro s) Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en financiële Tabel 12.1 positie (bedragen in duizenden euro's) rekening begroting Programma Overzicht saldi 1 Sociale voorzieningen en maatschappelijke Dienstverlening 2 Onderwijs en kinder Opvang 3 Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en Landschap 4 Cultuur, monumenten, sport en recreatie 5 Vervallen 6 Verkeer en vervoer Economische structuur en toerisme 8 Volksgezondheid Veiligheid Milieu Bestuur Negatief saldo Bij: saldi kostenplaatsen Bij: raming prijscompensatie Bij: onvoorziene uitgaven Af: diverse bezuinigingen Totaal lasten programma's De tabel geeft voor alle jaren een negatief saldo. Dit saldo wordt gedekt uit de algemene dekkingsmiddelen. In tabel 12.2 wordt een overzicht gegeven van de algemene dekkingsmiddelen voor de jaren 2009 t/m

84 Tabel 12.2 Algemene dekkingsmiddelen 2009 t/m 2014 Tabel 12.2 Algemene dekkingsmiddelen (bedragen in duizenden euro's) rekening begroting Algemene dekkings Middelen Onroerende zaakbelasting Wet Woz baten Forensenbelasting Toeristenbelasting Precariobelasting Hondenbelasting Gemeentefonds (algemene uitkering) Rijksbezuinigingen (gemeentefonds) Dividenden Rente baten (saldo) Algemene baten en lasten Totaal Af: Kwijtschelding belastingen Af: Kosten heffing (WOZ/belastingen) Af: Kosten algemene uitkering Af: saldo kostenplaatsen Totaal netto opbrengsten Uit tabel 12.1 blijken de lasten van de programma s. Deze kosten worden gedekt door de algemene dekkingsmiddelen (zie tabel 12.2). Het saldo van deze twee tabellen (overschot/tekort) wordt in tabel 12.3 cijfermatig weergegeven. Tabel 12.3 Onvoorziene uitgaven/saldo meerjarenbegroting Tabel 12.3 Onvoorziene uitgaven en saldi begroting (bedragen in duizenden euro's) (-/- = voordelig) Omschrijving rekening Begroting Totaal programma's Totaal dekkingsmiddelen Resultaat voor bestemming: Mutaties reserves - stortingen onttrekkingen Saldo

85 Het minimumbedrag voor de post Onvoorziene uitgaven bedraagt, afgerond, Aan deze minimumnorm wordt voldaan. Deze raming is opgenomen in de uitgaven. De incidentele en het structurele begrotingssaldi Vanaf 2006 wordt het begrotingssaldo gesplitst in een incidenteel en een structureel bedrag. Voor de meerjarenbegroting zijn dit de volgende bedragen: Omschrijving Saldo begroting Waarvan incidenteel Structurele saldo * Toelichting algemene dekkingsmiddelen Kerntakendiscussie In deze begroting is nog een stelpost opgenomen die voortvloeit uit de kerntakendiscussie. Dat is een bedrag van in verband met de mogelijke verkoop van de molens. Algemene uitkering uit het gemeentefonds De algemene uitkering is gebaseerd op de junicirculaire 2010 van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In het verleden werden in deze circulaire de belangrijke wijzigingen en ontwikkelin-gen, met de daarbij behorende financiële gevolgen voor de algemene uitkering uit het gemeentefonds, aangekondigd. Zoals reeds in eerdere circulaires is gesteld is over de accresontwikkeling 2012 en volgende jaren geen nieuws te melden. De belangrijkste onderwerpen van de junicirculaire zijn: Wijziging uitkeringsfactoren Wijziging bijdrage voor de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie (wet OKE) Wijziging uitkeringsfactoren Voor de jaren dalen de uitkeringsfactoren ten opzichte van de septembercirculaire De daling wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de ontwikkeling (stijging) van het aantal bijstandontvangers. Wijziging bijdrage voor de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) De integratie-uitkering met betrekking tot de WMO gaat met ingang van 1 januari 2011 met ruim omlaag. Hier liggen diverse oorzaken aan ten grondslag. In april 2009 heeft de 2 e Kamer de motie Willemse-van der Ploeg aangenomen. Hierin is de regering verzocht het Verdeelmodel WMO te verfijnen via de maatstaven gezondheidstoestand en sociaal-economische positie. Er is een traject ingezet wat heeft geleid tot een verfijnd en geactualiseerd verdeelmodel. Het verfijnde model wordt van kracht per 1 januari Door in het nieuwe verdeelmodel naast de bestaande verdeelmaatstaf lage inkomens de maatstaf gemiddeld gestandaardiseerd inkomen te nemen, worden ook inkomens aan de bovenkant gecorrigeerd. Bij hogere inkomens is de zorgbehoefte gemiddeld lager, zijn de eigen bijdrage hoger en daarmee de gemeentelijk kosten lager. Op 31 mei jl. is bestuurlijk overleg geweest tussen VWS en de VNG over huishoudelijke hulp in 2011 voor de WMO en een bijhorende financieel arrangement. Hier is geen overeenstemming bereikt. Omdat de gemeentelijke begrotingen opgesteld moeten worden en vanaf 1 januari 2011 het verfijnde objectieve model ingaat, heeft het Rijk besloten dat in deze circulaire wel een bedrag voor huishoudelijke hulp in 2011 in het kader van de WMO wordt opgenomen. Nader overleg zal plaatsvinden. Over de uitkomsten hiervan worden de gemeenten uiterlijk in de septembercirculaire geïnformeerd. Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie (wet OKE) 85

86 Via de algemene uitkering worden in het kader van de wet OKE vanaf 2010 middelen beschikbaar gesteld. Deze jaarlijkse bijdrage is voor de gemeente Landerd ruim Voorlopig worden deze middelen gereserveerd. Ontwikkeling uitkeringsfactor De verdeling van de algemene uitkering over de gemeenten in Nederland vindt plaats via diverse verdeelmaatstaven als aantal inwoners, bijstandontvangers, woonruimten of klantenpotentieel. Daarmee is niet de volledige pot verdeeld, waarna door middel van de uitkeringsfactor de rest verdeeld wordt. Vaak worden gerichte maatregelen bijvoorbeeld ten behoeve van bijstand of veiligheid via een maatstaf uitgekeerd. Meer algemene zaken zoals het accres gaat via de uitkeringsfactor. De uitkeringsfactor wordt ook uitkeringspunt genoemd en de waarde van 1 punt is macro gezien voor het jaar 2011 ongeveer 11,5 miljoen euro. Een uitkeringspunt heeft voor de gemeente Landerd een waarde van ongeveer Ontwikkeling algemene uitkering gemeente Landerd In de hierna opgenomen berekeningsopzet zijn de te ontvangen bedragen over de jaren 2010 t/m 2014 vermeld. Met als basis de junicirculaire 2010 en daarbij onze eigen technische uitgangspunten voor de begroting 2011, waarin meerjarig aantallen zijn genoemd die van belang zijn voor de algemene uitkering, en rekening houdende met recente gegevens, is een berekening van de te ontvangen bedragen in de periode opgesteld. Daarbij is uitgegaan van een vergelijking met de reeds opgenomen meerjarenraming in de begroting Dit om ten opzichte van die financiële opzet de trend te kunnen volgen Begroting 2010 (basis septembercirc. 2009) Begroting 2011 (basis junicirculaire 2010) Verschil uitkering Middelen wet OKE Financieel gevolg Inflatie In de ramingen voor 2011 is de inflatie opgenomen indien dat nodig is. Daarbij is rekening gehouden met 0,75% (junicirculaire 2010). Voor de jaren 2012 en 2013 wordt vooralsnog uitgegaan van 0% inflatie. Op het moment dat er meer duidelijkheid komt over de ontwikkelingen op macroniveau (accres, landelijke inflatiecijfers, financiële positie, afspraken rijk VNG) zal het inflatiepercentage worden bepaald. Vermogenspositie De prognose van de balansen, overeenkomstig de ramingen in de meerjarenbegroting , is op 1 januari 2011 en op 1 januari 2015 als volgt: Raming balansbedragen op : Debet Credit Boekwaarde investeringen Alg. reserve (gebl) Voorraden grond Vrij aanwendbare res Best. en dekkingsres Voorzieningen Langlopende schulden Vorderingen en financie- -ringsmiddelen ========== ========== 86

87 Raming balansbedragen op : Debet Credit Boekwaarde investeringen Alg. reserve (gebl) Voorraden grond Vrij aanwendbare res Best. en dekkingsres Voorzieningen Langlopende schulden Vorderingen en financieringsmiddelen ========== ========== Toelichting 1. In 2010 en 2011 worden grote investeringen gedaan in de bouw van nieuwe scholen in Zeeland en Reek. 2. De stand van de boekwaarde van de grondvoorraden daalt eind 2014 met ruim 22 miljoen. Hierbij is geen rekening gehouden met de actualisatie kostprijsbegrotingen grondexploitatie. 3. Voor nadere informatie verwijzen we naar de paragraaf Grondbeleid. 4. De bestemmings- en dekkingsreserves blijven de komende periode nagenoeg gelijk, de voorzieningen dalen met 0,6 miljoen. 5. Door de aflossing van een onderhandse lening daalt de stand van de langlopende geldleningen met De mutaties in 2010/2011 resulteren in een geraamd tekort aan vorderingen en lang- en kortlopende financieringsmiddelen in 2011, maar de periode naar 2015 toe ontstaat er toch weer een overschot. Tijdelijk zal het noodzakelijk zijn geld aan te trekken. Bezuinigingen die niet onder een van de programma s 1 tot en met 11 horen. De bij dit programma voorgestelde bezuinigingen betreffen: Onderhoud gebouwen Besparing bedrijfsvoering Reeds als bezuiniging op het personeelsbudget geraamd in Verhoging OZB Verhogen tarieven Toeristenbelasting Invoeren Hondenbelasting per Gemeentegids Gemeentepagina in weekblad Besparen op papier m.b.t. informatievoorziening raad Dubbelzijdig kopiëren Bedrijfsonderdeel I&A Doorschuiven investeringen Toelichting bezuinigingen: 1. Onderhoud Gebouwen Onze verwachting is dat met aanhoudende gunstige aanbestedingen en de clustering van de voorzieningen de jaarlijkse storting voor de komende 10 jaren met verlaagd kan worden. 2. Besparing bedrijfsvoering. Zoals uw raad al eerder heeft vernomen, is de externe inhuur grotendeels gestopt. 87

88 Dit betekent dat hetzelfde werk met de eigen medewerkers moet worden uitgevoerd. Daardoor zal de werkdruk intern toenemen maar zal ook de betrokkenheid van de eigen medewerkers groter worden. Deze manier van werken betekent een bezuiniging op de externe kosten. In totaliteit wordt op de bedrijfsvoering een bedrag van euro bespaard. In programma 3 is hiervan verantwoord. De wijze waarop, zal de komende jaren verder geconcretiseerd worden nadat de onderzoeken naar het uitbesteden van werkzaamheden zijn afgerond. Dit betreft dus een taakstellende bezuiniging op de bedrijfsvoering voor de komende jaren. 3. Reeds als bezuiniging op het personeelsbudget geraamd in De OZB tarieven worden jaarlijks met 7% verhoogd (in 2014 met 8%). 5. Verhogen tarieven Toeristenbelasting. Om extra inkomsten te genereren wordt voorgesteld de toeristenbelasting te verhogen naar 1,05 per overnachting in Invoeren Hondenbelasting per 2012 Op basis van ervaringen bij een vergelijkbare gemeente wordt bij verwachte invoering van de hondenbelasting in 2012 de opbrengsten geschat op Om de inkomsten te realiseren zullen er kosten gemaakt worden om de belasting te innen en controleren, dit wordt ingeschat op ca Gemeentegids De gemeente heeft in 2010 de gemeentepagina opnieuw aanbesteed. De opdracht is gegaan naar Aksemedia. Dit bedrijf maakt gratis een gemeentegids. Dit levert per direct een bezuiniging op van Gemeentepagina in weekblad. De gemeente heeft in 2010 het maken van de gemeentepagina opnieuw aanbesteed. De opdracht is voor een periode van 3 jaar gegaan naar de Arena. Dit levert met ingang van 1 juli 2010 een besparing op van ca per jaar. 9. De informatievoorziening aan de raad wordt gemoderniseerd. Dit levert een bezuiniging op van Dubbelzijdig kopiëren Door standaard dubbelzijdig te kopiëren in te stellen zal er ca bezuinigd worden op papier en kopieerkosten. 11. Bedrijfsonderdeel I&A Het realisatieplan is bedoeld om een onomkeerbare impuls te geven aan de invoering van de elektronische dienstverlening in de gemeente Landerd en aan het borgen van een éénduidige, actuele en betrouwbare informatievoorziening. De reserve I&A bedraagt eind Eind 2012 is de verwachte stand van de reserve zo n Vanaf 2013 worden de structurele I&A uitgaven geschat op per jaar. Dit houdt een verhoging van het budget in van Wij zetten echter in op een taakstellend bedrag van zodat wij vanaf 2013 een besparing van per jaar gaan realiseren. 12. Doorschuiven investeringen. Het gaat om de volgende investeringen: -Graspeelloop-Melkpad, deze investering met verminderen. -Bewegwijzering bedrijventerrein 2009 ad uitstellen. -Aanschaf borden uitruksysteem brandweer 2008 ad komt te vervallen. -Rotonde Schutsboom is van 2011 naar 2013 verschoven. -De kruising Gagelstraat 2013 kan tot nader order vervallen. Reserves die niet onder een van de programma s 1 tot en met 11 horen. Reserves: Bij dit programma behoren de volgende algemene en/ of bestemmingsreserves: - Reserve I&A

89 Nieuw beleid en investeringen die niet onder een van de programma s 1 tot en met 11 horen. Een aantal investeringen en/of nieuw beleid kan niet onder een van de programma s of paragrafen worden opgenomen. Meestal betreft dit onderwerpen die via de kostenverdeling (kostenplaatsen) over de producten van diverse programma s worden verdeeld Investeringen vanaf 2011: - Vervanging wegenschaaf Rabout (2012) Vervanging inventaris gemeentehuis (2011) Drie vervoermiddelen buitendienst (2011) Een vervoermiddel buitendienst (2012) Veegmachine buitendienst (2012)

90 Overzicht van baten en lasten Voor de volledigheid wordt nog een overzicht gegeven van de baten en lasten van de programma s per begrotingsjaar gegeven. Ook de jaartotalen zijn in de tabellen verwerkt. Overzicht van de baten en lasten Programma Uitgaven Inkomsten Saldo 1. Sociale voorziening en maatschappelijke dienstverlening Onderwijs en kinderopvang Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en landschap Cultuur, monumenten, sport en recreatie Vervallen 0 6. Verkeer en vervoer Economische structuur en toerisme Volksgezondheid Veiligheid Milieu Bestuur Saldo stelposten en raming onvoorziene uitgaven Totaal uitgaven Algemene dekkingsmiddelen Saldo begroting Programma Uitgaven Inkomsten Saldo 1. Sociale voorziening en maatschappelijke dienstverlening Onderwijs en kinderopvang Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en landschap Cultuur, monumenten, sport en recreatie Vervallen 0 6. Verkeer en vervoer Economische structuur en toerisme Volksgezondheid Veiligheid Milieu Bestuur Saldo stelposten en raming onvoorziene uitgaven Totaal uitgaven Algemene dekkingsmiddelen Saldo begroting

91 Programma Uitgaven Inkomsten Saldo 1. Sociale voorziening en maatschappelijke dienstverlening Onderwijs en kinderopvang Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en landschap Cultuur, monumenten, sport en recreatie Vervallen 0 6. Verkeer en vervoer Economische structuur en toerisme Volksgezondheid Veiligheid Milieu Bestuur Saldo stelposten en raming onvoorziene uitgaven Totaal uitgaven Algemene dekkingsmiddelen Saldo begroting Programma Uitgaven Inkomsten Saldo 1. Sociale voorziening en maatschappelijke dienstverlening Onderwijs en kinderopvang Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en landschap Cultuur, monumenten, sport en recreatie vervallen 0 6. Verkeer en vervoer Economische structuur en toerisme Volksgezondheid Veiligheid Milieu Bestuur Saldo stelposten en raming onvoorziene uitgaven Totaal uitgaven Algemene dekkingsmiddelen Saldo begroting

92 92

93 Deel 2: De paragrafen 93

94 Inleiding paragrafen De paragrafen handelen met name over een aantal belangrijke beheersmatige onderwerpen. Ze gaan voor die onderwerpen in op de kaders voor het beheer in relatie tot de uitvoering van de beleidsnota s voor zover die voor de onderwerpen zijn opgesteld. Evenals bij de programma s is er in dat geval een verwijzing naar de desbetreffende nota s. 94

95 A. Weerstandsvermogen Wethouder Tindemans Algemeen De paragraaf weerstandsvermogen is onder normale omstandigheden bedoeld om uw raad te informeren over het door de gemeente te voeren risicomanagement en alles wat daar mee samenhangt. In deze begroting moet naast dit meer algemene verhaal in de paragraaf weerstandsvermogen heel nadrukkelijk ingegaan worden op de risico s die de gemeente Landerd loopt door de ontwikkelingen van het gemeentefonds en de financieel/economische crisis. Tevens zal nadere uitleg worden gegeven over hoe de gemeente Landerd deze risico s, in relatie met de (meerjaren) begroting denkt aan te pakken. Daarna zal de paragraaf weerstandsvermogen, zoals gebruikelijk ingaan op het overige risicomanagement van de gemeente Landerd. Algemene Uitkering in relatie tot de bezuinigingen na 2012 De financiële en de daaropvolgende economische crisis hebben ertoe geleid dat het kabinet voor met een begroting is gekomen die een uitgesproken crisissfeer uitstraalt. Tenminste, aan de inkomstenkant. De uitgaven worden nog even op peil gehouden of sterker nog ze nemen toe, om de recessie niet nodeloos te verergeren. Hierdoor loopt echter de staatsschuld zo snel op dat bezuinigingen niet al te lang achterwege kunnen blijven. Daarmee wordt dan niet alleen het nieuwe kabinet geconfronteerd, ook wij als gemeente krijgen daarmee te maken. Inmiddels bedraagt het EMU-tekort van Nederland ruim 6% van het Bruto Binnenlands product, wat neerkomt op 35 miljard euro. Het kabinet heeft twintig commissies opdracht gegeven bezuinigingsmogelijkheden te zoeken op evenzoveel beleidsterreinen, waarin in totaal 175 miljard euro per jaar omgaat. Elke commissie moet ten minste één variant ontwikkelen met een bezuiniging van 20 procent. Daarmee kan een totale bezuiniging bereikt worden van maximaal 35 miljard euro per jaar. Inmiddels is dit bedrag voor de lange termijn teruggegaan naar ongeveer 29 miljard, terwijl voor de korte termijn een bezuiniging noodzakelijk wordt geacht van 17 miljard (t/m 2015), waarvan 1,7 miljard op het gemeentefonds. Uiteindelijk zullen deze bezuinigingen ook hun weerslag hebben op de gemeenten in ons land en dus ook op de gemeente Landerd. Brede heroverwegingen Op 1 april 2010 zijn de rapporten brede heroverwegingen aan de Tweede Kamer aangeboden. Op 20 beleidsterreinen zijn beleidsvarianten met besparingmogelijkheden geïnventariseerd. Voor ons, als gemeente, is uit deze heroverweging het rapport over het Openbaar Bestuur in eerste instantie het meest interessant. Het rapport kent een viertal thema s. Een beleidsvariant waarbij het middenbestuur wordt opgeheven en er alleen nog maar een rijksoverheid is met hele grote gemeenten. De tweede beleidsvariant gaat uit van nog steeds drie bestuurslagen, maar met een grote herindeling op provinciaal en gemeentelijk niveau. Het derde thema behelst de bijstelling van het provinciefonds en het laatste thema beschrijft de mogelijkheden te besparen op het gemeentefonds. Het moge duidelijk zijn dat een grootscheepse reorganisatie van het openbaar bestuur tijd kost en dat bezuinigingen slechts op de langere termijn effectief worden. Invoering van de variant, geen middenbestuur, wel grote gemeenten vergt een grondwetswijziging en een lange transitieperiode. De verwachte besparing van 1,7 miljard euro op het gemeentefonds zal pas na 2015 worden gerealiseerd. De voorgestelde bezuinigingen op het provinciefonds raken ons niet direct, maar indirect kunnen we er toch mee te maken krijgen. Op dit moment voert de provincie Brabant ook een bezuinigingsdiscussie. Een derde van de bezuinigingen wil Brabant halen bij jeugdzorg, cultuur, zorg, welzijn, integratie en sport. Voor een deel wil de provincie dit 95

96 bereiken door taken op dat terrein te laten vervallen. Wegenonderhoud zal later, beperkter of soberder worden uitgevoerd. Maar ook de ontwikkeling van het busvervoer staat als provinciale taak ter discussie. In dat opzicht zullen inwoners van onze gemeente ook de gevolgen van het provinciaal beleid voelen. Gevolgen gemeente Landerd Hoe groter het belang van het gemeentefonds in de totale inkomsten is, hoe gevoeliger een gemeente is voor bezuinigingen bij de rijksoverheid. De inkomsten van de gemeente bestaan immers uit algemene uitkering, belasting en heffingen en overige eigen inkomsten. Het aandeel van de algemene uitkering in de begroting van de gemeente Landerd is ongeveer 36%. Dat betekent dat als het maximale bezuinigingsbedrag opgelegd wordt wij ongeveer 4% van onze inkomsten kwijtraken. Vanuit de ambtelijke werkgroep wordt een volume korting op het gemeentefonds van ruim 1,7 miljard euro per 2015 voorgesteld. De redenering hierachter is dat de gemeenten in de afgelopen jaren veel meer overige eigen middelen hebben gegenereerd dan waarmee bij de vormgeving van het verdeelstelsel is gerekend. Een bezuiniging van deze omvang op het fonds heeft tot gevolg dat de algemene uitkering van de Gemeente Landerd in 2015 met ongeveer kan zijn afgenomen. Bij een geleidelijke bezuiniging vanaf 2012 kan dit betekenen dat de algemene uitkering jaarlijks afneemt met ongeveer Overige Eigen Middelen De gemeentelijke inkomsten bestaan uit een vijftal onderdelen. Als eerste is er de algemene uitkering uit het gemeentefonds. Zoals gezegd vormt dit ruim 36% van onze inkomsten. Een tweede inkomstenbron zijn de zogenaamde specifieke uitkeringen, geld dat ontvangen wordt om bepaalde taken uit te voeren. Hierbij moet gedacht worden aan bijstand, onderwijs of de sociale werkvoorziening. In ons geval is dit 16% van de inkomsten. De gemeentelijke belastingen zoals de OZB, toeristenbelasting en de rioolheffing vormen ongeveer 10% van de inkomsten. Opbrengsten uit leges en heffingen vormen 10 % van de inkomsten. En tot slot zijn er nog de overige inkomsten die bijna 28% bijdragen aan de gemeentelijke huishouding. In cijfers ziet dit er als volgt uit. inkomstenbron begroting 2011 algemene uitkering uit het gemeentefonds incl wmo ozb gemeentelijke belastingen leges specifieke uitkeringen excl WMO overige totaal inkomsten De discussie met betrekking tot bezuinigingen op de algemene uitkering speelt zich af rondom de Overige Eigen Middelen (OEM). Bij het vaststellen van de financiële verhoudingswet heeft er een korting plaatsgevonden op het fonds. Deze korting bedroeg 5%, ervan uitgaande dat gemeenten in staat zijn 5% van de begroting via eigen inkomsten te genereren. Inmiddels blijkt uit onderzoek dat deze inkomsten bij de meeste gemeenten nu veel hoger liggen. Ook in de Gemeente Landerd. De inkomsten uit belastingen, leges en overige komen op ongeveer 48%. Het rijk overweegt derhalve met name op basis van deze constatering de algemene uitkering met 1,7 miljard te korten. 96

97 Een ander risico dat kan ontstaan heeft te maken met het eventueel opnieuw in werking stellen van het principe: samen de trap op bij stijgende rijksuitgaven of de trap af bij rijksbezuinigingen. Mocht dit principe worden toegepast dan zou bij een bezuiniging van 35 miljard euro door het rijk er nog eens een korting volgen. Strategisch dekkingsplan Om aan bovenstaande risico s tegemoet te komen is in samenspraak met vertegenwoordigers van de nieuw gekozen raad een bezuinigingstraject in gang gezet. Belangrijkste uitgangspunten daarbij waren: De gemeente Landerd blijft vasthouden aan de afspraak dat er een sluitende meerjarenbegroting is. Dit houdt in dat de begroting structureel in evenwicht is en dat er voldoende reserves aanwezig blijven om de toekomstige ingeschatte risico s het hoofd te kunnen bieden. Oplossingen voor het financiële probleem worden zo snel als mogelijk ingevoerd. Combinatie kan plaats vinden via het aanspreken van de algemene reserve voor een bepaalde periode. Ten aanzien van de bezuinigingsoperatie zijn een aantal randvoorwaarden en kaders afgesproken. Zo wordt er o.a. direct gestart met de bezuinigingsoperatie en wordt op budgetten ten behoeve van het minimabeleid niet bezuinigd. Extra reële risico s worden in de risico paragraaf opgenomen. Om hier zo goed mogelijk op in te spelen heeft het college en de organisatie in de maanden juni tot en met augustus 2010 diverse bezuinigingsmogelijkheden onderzocht. Nota Weerstandsvermogen Het college zal tenminste eenmaal in de vier jaar een nota weerstandsvermogen en risicomanagement aanbieden aan de raad. In deze nota moet ingegaan worden op het risicomanagement, het opvangen van risico s door verzekeringen, voorzieningen, het weerstandsvermogen of anderszins. Begin 2011 zal een nota worden samengesteld. Zolang deze nota nog niet gereed is wordt uw raad via deze paragraaf weerstandsvermogen op de hoogte gehouden. Bij het weerstandsvermogen gaat het om de mate waarin de gemeente Landerd in staat is middelen vrij te maken om substantiële tegenvallers op te vangen, zonder dat dit betekent dat het beleid veranderd moet worden. Bij het weerstandsvermogen gaat het dus om de robuustheid van de begroting. Het vermogen om het beleid door te kunnen zetten is afhankelijk van de weerstandscapaciteit. De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten te dekken. Het gaat om die middelen waarmee tegenvallers bekostigd kunnen worden. Weerstandsvermogen Onder het begrip weerstandsvermogen verstaan wij het vermogen van onze gemeente om niet-structurele risico s op te kunnen vangen, zodat het afgesproken gemeentelijke takenpakket toch onverkort kan worden uitgevoerd. In de nieuwe comptabiliteitsvoorschriften wordt aangegeven dat het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen: enerzijds: de weerstandscapaciteit, zijnde de middelen waarover we beschikken of kunnen beschikken om niet begrote kosten te kunnen dekken, en anderzijds: alle risico s waarvoor nog geen voorzieningen zijn gevormd en die van materiële betekenis kunnen zijn. 97

98 Voor de raad is het weerstandsvermogen van belang, want een sluitende begroting impliceert weliswaar dat er evenwicht is tussen de uitgaven en inkomsten, maar ook dat er eigenlijk geen ruimte is voor tegenvallers. Een buffer is daarom wenselijk. Hierbij moeten we denken aan echt onvoorziene zaken die de grenzen van de stelpost voor onvoorziene uitgaven op de begroting fors overschrijden. En zij zijn ook zó onvoorzien dat zij met geen mogelijkheid voorspeld kunnen worden! Het weerstandsvermogen is ook mede van belang bij het bepalen van de financiële gezondheid van de gemeente. Allerlei elementen hebben invloed op het weerstandsvermogen. De risico s die relevant zijn voor het weerstandsvermogen zijn die risico s die niet afgedekt zijn en kunnen betrekking hebben op alle zaken die met de gemeente te maken hebben. In onderstaande figuur zijn allerlei risico s bij elkaar gebracht. Het gaat om financiële risico s, strategische risico s, schade risico s en operationele risico s die dagelijks in en rond de gemeentelijke organisatie spelen. Financiële risico s Bij de inleiding van deze paragraaf is reeds een belangrijk financieel risico besproken; de algemene uitkering. Maar zoals al aangegeven in de omgevingsanalyse zijn er meer risico s zoals renteontwikkeling, grondexploitatie, budgetoverschrijdingen, investeringen of belastinginkomsten. Hierbij kan er uiteraard ook sprake zijn van positieve risico s. In de loop van het jaar worden deze risico s regelmatig bekeken. Bij de Buraps, bij het opstellen van de kadernota en de begroting en uiteraard bij het opstellen van de jaarrekening. In principe heeft de gemeente Landerd beheersmaatregelen genomen om met de financiële risico s om te kunnen gaan. Er is een masterplan interne controle. Daarbij wordt 98

99 op een georganiseerde wijze de interne controle uitgevoerd en de diverse onderdelen van de organisatie regelmatig worden bekeken. Strategische risico s Strategische risico richten zich op de risico s die van invloed kunnen zijn op het wel of niet behalen van de strategische doelstellingen. In de omgevingsanalyse worden een aantal strategische risico s genoemd welke naast het niet bereiken van de doelstellingen, zich kunnen voordoen. Zo bestaan er risico s op imagoschade, het niet op tijd in spelen op nieuwe wetgeving, of het breken van een coalitie, die debet kunnen zijn aan het niet realiseren van doelstellingen. Binnen de gemeentelijke organisatie zijn deze risico s het minst expliciet gemaakt en als beheersmaatregel is acceptatie van het risico het meest gangbaar. Operationele risico s Operationeel risico betreft het risico dat ontstaat als gevolg van het falen of tekortschieten van interne processen, menselijke en technische tekortkomingen, en onverwachte externe gebeurtenissen. Operationeel risico kan ontstaan als gevolg van interne gebeurtenissen (zoals het uitvallen van het IT systeem) of als gevolg van externe gebeurtenissen (zoals een pandemie). Operationeel risico kan zich onder andere uiten in de vorm van fraude, het inadequaat bepalen en doorberekenen van leges of een inadequate uitvoering van regelingen als de Wet Werk en Bijstand. Ook een oplopend ziekteverzuim of een groot personeelsverloop zijn risico s. In principe heeft de gemeente Landerd beheersmaatregelen genomen om met de operationele risico s om te kunnen gaan. Zo is er een masterplan interne controle, is de uitwijk van IT applicaties geregeld, zijn er werkprocessen beschreven, bestaat er functiescheiding en wordt het rampenplan regelmatig geoefend en getoetst. Ook wordt er, samen met het personeel, gewerkt aan een nieuw personeels- en organisatiebeleid. Schade risico s In de omgevingsanalyse is een onderdeel schaderisico s opgenomen. Dagelijks lopen wij als gemeente risico dat er schade ontstaat. Schade die ontstaat door eigen handelen, schade die ontstaat als gevolg van het handelen van anderen of schade die een natuurlijke oorzaak heeft. Burgers kunnen van mening zijn dat ze door onrechtmatig handelen of nalaten van de gemeente schade hebben geleden. Zij kunnen de gemeente aansprakelijk stellen voor die schade. Denk bijvoorbeeld aan schade als gevolg van slecht onderhoud van gemeentelijke eigendommen, zoals wegen of bouwwerken, maar ook aan schade als gevolg van een onrechtmatig besluit. Explosies vinden negen van de tien keer plaats op een onverwacht moment. Ze ontstaan plotseling en er kan weinig tegen gedaan worden. Bij een grote explosie kan er door de hoge druk schade ontstaan aan uw trommelvliezen. De meeste gewonden vallen door rondvliegend materiaal zoals scherven, glas en dakpannen. In principe heeft de gemeente Landerd beheersmaatregelen genomen om met de schade om te kunnen gaan. Als er een ernstig ongeval gebeurt, stelt de gemeente onmiddellijk het rampenplan in werking. In het rampenplan staat welke acties gemeente en hulpdiensten moeten ondernemen. Er staat ook in hoe en wanneer de bevolking moet worden geïnformeerd. De gemeente Landerd heeft de meest gangbare risico s verzekerd. Als gemeente is zij verzekerd voor schade die personen of objecten oplopen als gevolg van gemeentelijk (niet)handelen (de losse stoeptegel). 99

100 Voor de gemeentelijke gebouwen is een brand- en stormverzekering gesloten. Computer apparatuur is extra verzekerd. Het brandweerpersoneel is verzekerd tegen ongevallen e.d. en ten behoeve van bestuurders en het ambtelijk personeel is een molestverzekering gesloten. Jaarlijks vindt indexering van de verzekeringen plaats. Beheersmaatregelen Als deze risico s expliciet te maken zijn kunnen ze gekoppeld worden aan beheersmaatregelen. In de paragraven hierboven is diverse keren geschreven over de beheersmaatregelen die de gemeente Landerd heeft genomen. De meest gangbaren vormen van beheersmaatregelen zijn: het verminderen/vermijden van het risico de acceptatie van het risico. risico-overdracht: het overdragen van risico s naar een andere partij. Vermindering/vermijding van het risico: Soms is het eenvoudigweg vermijden van een risico de beste strategie. Het risico op instorting door een aardbeving kan vermeden worden door het bedrijf te vestigen in een gebied waar geen aardbevingen voorkomen. Vertraging van de bouwwerkzaamheden vanwege vorst kan vermeden worden door in de zomer te bouwen. Vaak is vermijding geen optie en moeten er maatregelen genomen worden om het risico te verminderen. Maatregelen om het risico te verminderen kunnen oorzaakgericht of gevolggericht zijn. De eerste zorgen ervoor dat de kans dat de gebeurtenis optreedt, kleiner wordt. De gevolggerichte maatregelen zorgen dat ervoor dat de schade minimaal is wanneer de gebeurtenis toch plaatsvindt. Een voorbeeld van een oorzaakgerichte maatregel is het verbeteren van het onderhoud aan apparatuur. Als hardware goed onderhouden wordt en op tijd vervangen, vermindert het risico op computeruitval en dataverlies. Gevolggerichte maatregelen hebben vaak te maken met het inbouwen van redundantie in een systeem. Met andere woorden het zorgen voor reservecapaciteit, zodat bij een calamiteit de voortgang van een project niet in gevaar komt. Dat kan reservemateriaal zijn, bijvoorbeeld een externe harde schijf als back-up. Het kan ook gaan om het inwerken van extra personeel voor het geval dat een medewerker ziek wordt. Zo wordt het risico kleiner dat er opeens kritische knowhow verdwijnt. 100

101 Acceptatie: Als een risico niet erg groot is, of als de vermijding ervan niet mogelijk is, kan het risico gewoonweg worden aanvaard. Er moet dan wel rekening worden gehouden bij de schatting van de benodigde tijd en de geraamde kosten. De marges moeten wat groter gemaakt worden. Overdracht van het risico: Een risico kan ook worden overgedragen aan een andere partij. Een manier om dit te doen, is het afsluiten van een verzekering. Een andere vorm van risico-overdracht is het outsourcen van bedrijfsactiviteiten. Door gemeenten is dit vaak vertaald in het oprichten van gemeenschappelijke regelingen, die gemeentelijke taken overnemen voor een hele regio. Natuurlijk bestaat er het risico dat de gemeenschappelijke regeling een slechte dienst levert. Maar doorgaans is de expertise bij de andere partij groter dan de expertise die de eigen gemeente heeft. Het kiezen van beheersmaatregelen: Op basis van de risicoanalyse en bovenstaande overwegingen worden beheersmaatregelen gekozen. Deze kunnen uiteenlopen van het afsluiten van een verzekering tot het aannemen van extra personeel. Voordat deze uitgevoerd worden, is het raadzaam om ze op de volgende punten te evalueren: Zijn er voldoende middelen/geld om de maatregel uit te voeren? Is er voldoende mankracht om de maatregel uit te voeren? Is er een verantwoordelijk persoon voor de beheersmaatregel aangewezen? Als een risico wordt overgedragen, is dat ook echt zinvol? Kan de partij in kwestie het risico ook daadwerkelijk dragen? Brengt de maatregel niet weer nieuwe risico s met zich mee? Er zijn geen uniforme antwoorden te geven op de vraag hoe groot het weerstandsvermogen van een gemeente zou moeten zijn. Dit is sterk afhankelijk van de eigenheid van de gemeente en het risicoprofiel dat zij heeft. Hoe ziet de sociale structuur eruit, hebben we nog groeipotenties, opereren we in onze bedrijfsvoering voorzichtig of accepteren we wat meer risico s, lopen er gerechtelijke procedures waarvan de uitkomst niet zeker is maar die grote consequenties kunnen hebben? Van belang is ook de risico s in het grotere totaal verband te beschouwen. Vaak is men zich op individueel niveau bewust van de risico s, maar ontbreekt het totale plaatje. Hoe gaan we als Gemeente Landerd om met al deze risico s? Om deze vraag te beantwoorden moeten we vooraf afspreken wat we onder een risico verstaan. Een gangbare definitie voor het begrip risico is: Een risico is de kans op het optreden van een gebeurtenis, die een negatief gevolg voor een betrokkene met zich mee kan brengen. Deze definitie van een risico bevat drie elementen: 1. de kans op het optreden van een gebeurtenis; 2. de negatieve gevolgen; 3. een betrokkene, voor wiens rekening de negatieve gevolgen komen. De betrokkenen is in dit geval altijd de gemeente Landerd. De negatieve gevolgen kunnen velerlei zijn, maar in de meeste gevallen wordt gefocust op financiële gevolgen. Toch komt het vaak voor dat een risico eerst een juridisch risico is dat uiteindelijk financiële gevolgen heeft. Als gemeente lopen we dus elke dag risico s en proberen we ons daar tegen te wapenen. 101

102 Op 17 april 2008 is de nota reserves en voorzieningen door de raad vastgesteld, met als doel ten aanzien van reserves en voorzieningen een beleidskader vast te stellen. Daarbij komen onderwerpen aan de orde als: Wat is de noodzaak van het aanhouden van reserves?; Hoe vormen we reserves en voorzieningen?; Hoe vindt besteding plaats?. Ook heeft er een inventarisatie plaatsgevonden van risico s waarvan niet of beperkt in te schatten is wat hun omvang is en op welk tijdstip ze zich voor zullen doen. Daarom is er ook geen voorziening gevormd. Twee keer per jaar (bij de begroting en bij de jaarrekening) worden deze risico s tegen het licht gehouden. Om de risico s te beheersen die kleven aan het onderhoud van onze kapitaalgoederen zijn meerjarige onderhoudsplannen opgesteld. Voorbeelden hiervan zijn het gemeentelijk rioleringsplan en de onderhoudsplanningen voor gemeentelijke gebouwen, wegen, bosbeheer, verlichting en speeltoestellen. In financiële zin lopen deze plannen via voorzieningen. Uiteraard zijn daarnaast alle gangbare risico s verzekerd. Voorzieningen Voorzieningen zijn passiefposten in de balans, die een schatting geven van de voorzienbare lasten in verband met risico s en verplichtingen, waarvan de omvang en/of het tijdstip van optreden per de balansdatum min of meer onzeker zijn en die oorzakelijk samenhangen met de periode voorafgaand aan die datum. Hieronder vallen ook middelen van derden waarvan de bestemming gebonden is. Mutaties in voorzieningen wegens toevoegingen of door vrijval vloeien voort uit het aanpassen aan een nieuw noodzakelijk niveau en uit vermindering wegens aanwending voor het doel waarvoor de voorziening is ingesteld. Een viertal voorzieningensoorten kan worden gevormd wegens: verplichtingen en verliezen; bestaande risico s; egalisatie van kosten; bijdragen van derden. Voor alle soorten voorzieningen geldt een zogeheten causabiliteitseis, dat wil zeggen dat er een oorzakelijke samenhang moet zijn met een gebeurtenis of met een bedrijfsgebeuren in de periode voorafgaand aan de balansdatum. Toevoeging aan en vrijval van voorzieningen vinden plaats ten laste, respectievelijk ten gunste van de exploitatie. Onttrekkingen vinden plaats door de aanwending rechtstreeks ten laste van de voorziening te brengen. Het totale bedrag aan voorzieningen van de gemeente Landerd wordt per 1 januari 2011 begroot op Verdeeld over de categorieën: verplichtingen en verliezen egalisatie van kosten bijdragen van derden Onder verplichtingen en verliezen is opgenomen het verwachte verlies op de projecten Morgenzon, Vensteeg en Reek zuid/itc. Egalisatie van kosten bevat de voorzieningen voor onderhoud gemeentelijke gebouwen, de riolering, het onderhoud aan wegen en schoolgebouwen. De nadelige gevolgen van de geactualiseerde kostprijsbegrotingen grondexploitatie zijn nog niet verwerkt. 102

103 Reserves Ook reserves maken onderdeel uit van het weerstandsvermogen van een gemeente. Bij het weerstandsvermogen gaat het om de mate waarin de gemeente in staat is middelen vrij te maken om tegenvallers op te vangen, zonder het beleid te moeten veranderen. Reserves vormen die buffer. In totaal heeft de gemeente Landerd per 1 januari 2011 voor een bedrag van 30 miljoen aan reserves. Bij het vaststellen van de nota reserves en voorzieningen is de volgende onderverdeling gemaakt: A. Algemene reserves B. Overige reserves A. Algemene reserves De algemene reserves bestaan uit de vaste algemene reserve, behoedzaamheids-reserve en de vrij aanwendbare algemene reserve. Het totaal van de algemene reserves bedraagt 11,7 miljoen. De vaste algemene reserve is niet vrij besteedbaar en heeft tot doel het in stand houden van een algemene financiële buffer en in samenhang daarmee te zorgen dat de gemeente Landerd een goede financieringsstructuur (verhouding eigen vermogen/ vreemd vermogen) blijft behouden. Verder levert de vast algemene reserve rente-inkomsten op. Per 1 januari 2011 is het saldo van deze reserve 11,4 miljoen. Aan deze reserve is geen maximum toegekend. Het minimumbedrag is vastgesteld op 3,6 miljoen. De behoedzaamheidsreserve is in Landerd gevormd om het risico van schommelingen in de algemene uitkering uit het Gemeentefonds te dekken en kan alleen voor dat doel aangewend worden. Het saldo van deze reserve is ,--. Alleen de vrij aanwendbare algemene reserve is dus echt vrij besteedbaar en kan worden ingezet om incidentele uitgaven, investeringen of risico s mee af te dekken. De reserve heeft per 1 januari 2011 een omvang van ,--. Daarnaast is er een aantal reserves ten behoeve van de dekking van kapitaaluitgaven, waar 9,4 miljoen in zit en is er ook nog de reserve grondexploitatie van 4,8 miljoen. De reserves voor dekking van kapitaaluitgaven zijn bedoeld om investeringen te kunnen doen, zonder dat de kapitaallasten drukken op de exploitatie. De kapitaallasten komen ten laste van de reserve. In het verleden werden dergelijke investeringen direct ten laste van een gevormde reserve gebracht. Het Besluit Begroten en Verantwoorden staat dat niet meer toe. Gedacht moet worden aan investeringen in Gemeenschapshuizen, sportvoorzieningen of scholen. De reserve grondexploitatie is bedoeld voor het opvangen van risico s die de gemeente loopt bij de grondexploitatie. De reserve grondexploitatie bedraagt per 1 januari ,8 miljoen. De rente van deze reserve wordt ten gunste van de exploitatie gebracht. Beschikking over deze reserve heeft dus gevolgen voor de exploitatie door het wegvallen van rente-inkomsten. B. Overige reserves De overige reserves bestaan voor het overgrote deel uit bestemmingsreserves. Bestemmingsreserves zijn reserves waaraan de Gemeenteraad een bepaalde bestemming heeft gegeven. Het gaat dan om vastgelegde toekomstige aanwendingen, maar nadrukkelijk nog geen verplichtingen. De gemeente Landerd kent een aantal bestemmingsreserves. Zoals onder andere de reserve Centrumplannen, reserve I&A en de reserve bovenwijkse voorzieningen. In totaal zit er in deze reserves 9,2 miljoen. 103

104 Verzekeringen De gemeente Landerd heeft de meest gangbare risico s verzekerd. Als gemeente is zij verzekerd voor schade die personen of objecten oplopen als gevolg van gemeentelijk (niet) handelen (de losse stoeptegel). Voor de gemeentelijke gebouwen is een brand- en stormverzekering gesloten. Computer apparatuur is extra verzekerd. Het brandweerpersoneel is verzekerd tegen ongevallen e.d. en ten behoeve van bestuurders en het ambtelijk personeel is een molestverzekering gesloten. Jaarlijks vindt indexering van de verzekeringen plaats. Verwachte weerstandscapaciteit 2011 e.v. De weerstandscapaciteit van onze gemeente is als volgt opgebouwd: - onbenutte belastingcapaciteit; - vervallen rente vaste algemene reserve; - saldo onvoorzien; - vrij aanwendbare deel algemene reserve; - vaste algemene reserves; - stille reserves. Onderstaande tabel A.1 geeft de verwachte stand van het weerstandsvermogen per 1 januari 2011 weer. Tabel A.1 Weerstandscapaciteit Landerd (bedragen in duizenden euro s) Begroting 2010 Begroting 2011 Weerstandscapaciteit exploitatie Onbenutte belastingcapaciteit: - OZB - Rioolrechten (betreft de verfijningsuitkering) - Afvalstoffenheffing - Leges en andere heffingen Totaal onbenutte belastingcapaciteit Vervallen rente vaste alg. reserve Onvoorzien/saldo begroting (na wijz) Weerstandsvermogen exploitatie Weerstandscapaciteit vermogen Vrij aanwendbare deel algemene reserve Vaste algemene reserve Stille reserves gemeentelijke gebouwen Stille reserves Weerstandscapaciteit vermogen Totale weerstandscapaciteit Weerstandscapaciteit van de exploitatie neemt in 2011 aanzienlijk af ten opzichte van Zoals in bovenstaande tabel wordt aangegeven bestaat deze capaciteit uit een aantal onderdelen. De grootste daling treedt op binnen de onbenutte belastingcapaciteit De rente van deze reserve komt ten bate van de exploitatie. Beschikking over deze reserve heeft dus directe, nadelige, gevolgen voor deze exploitatie. 2 Slechts activa die tegen nul zijn gewaardeerd en direct verkoopbaar zijn mogen per 2007 worden opgenomen als stille reserves. Er zijn geen gemeentelijke gebouwen die aan deze criteria voldoen. 3 De stille reserves bestaan uit de landbouwgronden en de gemeentelijke bossen. In eigendom is respectievelijk 36 ha en 709 ha. De waarde kan gesteld worden op ca. 1 miljoen. Omdat de gronden moeilijk verkoopbaar zijn is besloten deze met ingang van 2007 niet meer mee te nemen in de berekening van de weerstandscapaciteit. 104

105 Onbenutte capaciteit geeft de ruimte weer tussen de norm, 100% kostendekking en de begrote dekking. De onbenutte belastingcapaciteit bij de OZB neemt af. Als norm wordt gebruikt het OZB tarief wat het rijk gebruikt bij de bepaling of een gemeente in aanmerking komt voor de artikel 12 status. Dit tarief is hoger dan het Landerdse tarief. Dat de onbenutte capaciteit afneemt komt omdat het verschil tussen de norm en onze tarieven geleidelijk naar elkaar toegroeien (gemeentelijk tarief is sneller gestegen). De verfijninguitkering uitkering riolering is in 1984 in het leven geroepen en loopt in 2013 voor de gemeente Landerd definitief ten einde. Met deze verfijningsuitkering word onze gemeente stapsgewijs gecompenseerd voor een uitname uit de algemene uitkering om zo in een aantal jaren deze herschikking van middelen op te vangen. De bijdrage wordt van 2010 naar 2011 verlaagd van naar In de begroting wordt hier rekening mee gehouden. Dekkingsgraad van de afvalstoffenheffing komt in 2011 uit op 99,8%. In 2010 bedroeg deze 90,7% (exclusief inzet reserves). 100% is maximaal dus zonder kostenverlaging is de ruimte gering. In 2011 bedraagt de dekkingsgraad van de leges 87%. In 2011 bedraagt de dekking 93%. Ook hier is de dekkingsgraad dichter naar de 100% gegroeid, wat de onbenutte capaciteit verkleind. Weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit van Landerd wordt berekend overeenkomstig een landelijke standaard. Dit vergroot de vergelijkingsmogelijkheden. De weerstandscapaciteit wordt berekend uit: onvoorzien, de algemene reserves, de onbenutte belastingcapaciteit en de stille reserves. Hieruit volgt dat de totale weerstandscapaciteit op uitkomt. Het verloop van het weerstandsvermogen is vanaf 2004 in een grafiek opgenomen. weerstandsvermogen bedragen in euro jaar In deze grafiek zijn de jaren 2004 tot en met 2009 gebaseerd op de cijfers uit de jaarrekeningen en de volgende jaren op de cijfers uit de begrotingen voor die jaren. De forse stijging in 2007 komt met name door het toevoegen aan de vaste algemene reserve van de reserve Obragas maar ook door het aanzienlijke rekeningresultaat over dat jaar. In 2008, 2009, 2010 en 2011 neemt het weerstandsvermogen af. Dit is een gevolg van een lager saldo op de begroting dan gerealiseerd in de afgelopen jaren. Ook neemt de vrij besteedbare reserve af vanwege besteding van middelen ten behoeve van investeringen. 105

106 EMU saldo Begin 2004 bleek dat een in 2003 in Nederland opgetreden EMU-tekort (het gezamenlijk begrotingstekort van het Rijk, lokale overheden en sociale fondsen) mede was veroorzaakt door een hoger dan verwacht EMU-tekort van de lokale overheden: provincies, gemeenten en waterschappen. De tekorten waren hoger dan in ramingen van bijvoorbeeld CBS en CPB was voorzien en ontstond er een probleem, niet in de laatste plaats omdat het EMU-tekort in 2003 over de grenswaarde van 3% ging en Nederland het Stabiliteitspact overtrad. De ontwikkeling van het lokale EMU-saldo wordt nu scherp gevolgd. Met ingang van 2006 nemen de lokale overheden in hun begroting hun EMU-saldo op. Het begrote EMU-saldo voor Landerd geeft in 2011 een tekort 3.9 miljoen euro. In 2010 was het een positief saldo van 633 duizend euro). De omslag in het saldo van positief naar negatief kent een aantal oorzaken. In 2010 was een onttrekking aan de voorzieningen geraamd van 1,5 miljoen. In 2011 is de begrote onttrekking 3,3 miljoen. Betekent 1,8 miljoen meer nadeel op het EMU saldo dan in De geplande investeringen in 2010 bedroegen 900 duizend euro. Voor 2011 staan 3 miljoen euro aan investeringen gepland. Dit betekent 2,1 miljoen euro meer nadeel op het EMU saldo dan in In 2010 was het begrote saldo 314 duizend euro. In 2011 is dit 5 duizend euro. 300 duizend euro meer nadelig EMU saldo dan Risico s 1. Financiële risico's Kredietcrisis Als gemeente volgen we het proces van de recessie nauwgezet. We richten ons hierbij op een zo vroeg mogelijke herkenning van ontwikkelingen en een mogelijke bijsturing. Daarvoor worden de ons ter beschikking staande planning en control instrumenten gebruikt. De risico s kunnen we in de gaten houden, maar uitsluiten kunnen we ze niet. Algemene uitkering uit het gemeentefonds De gemeentelijke inkomsten bestaan voor een groot gedeelte uit de algemene uitkering uit het Gemeentefonds. In de begroting wordt uitgegaan van recentste circulaire (junicirculaire 2010). Ten tijde van het opstellen van de conceptbegroting was de september circulaire niet beschikbaar. Voor de jaren 2009, 2010 en 2011 is de gebruikelijke systematiek van het gemeentefonds buiten werking gesteld. Er wordt voor deze jaren niet samen de trap op en samen de trap afgegaan, maar er is een vast accres bedrag voor deze jaren afgesproken. Het grote risico zit in de jaren 2012 en Hierover is niets afgesproken en zijn we afhankelijk van de ontwikkelingen op centraal overheidsniveau. Uit de signalen die we nu opvangen (kabinetsformatie, VNG, CPB en Coelo) kunnen we opmaken dat er voor de gemeenten een omvangrijke korting op het gemeentefonds te verwachten is. Wet werk en bijstand De gemeente is sinds 1 januari 2004 volledig financieel verantwoordelijk voor de uitkeringen en indien er een sterke stijging van het aantal uitkeringsgerechtigden plaatsvindt, zal er ook meer geld benodigd zijn of we moeten in staat zijn de instroom van uitkeringgerechtigden te compenseren met een vergelijkbare uitstroom. Dat burgers sneller een beroep moeten doen op de gemeente is het gevolg van de terugdringing van het aantal voorliggende voorzieningen door het rijk, zoals de verkorting van de WWperiode en de aanscherping van de WAO regels. Het financiële risico wordt in de huidige regelgeving beperkt tot maximaal 10% van het toegekende budget inkomensdeel Wet werk en bijstand Voor Landerd is dit een bedrag van Een onderdeel van de 106

107 WWB vormt de wet Bijzondere Bijstand Zelfstandigen (BBZ). Op grond van deze wet kunnen zelfstandige ondernemers een beroep doen op een uitkering om hun bedrijf, als dit in problemen komt, met behulp van een overbruggingskrediet te kunnen voortzetten. Als gevolg van de huidige kredietcrisis en de invloed op de economie zou het aantal BBZ aanvragen kunnen stijgen. Vanaf de begroting 2007 is overigens een andere systematiek gevolgd met betrekking tot de raming van de rijksbijdrage WWB-inkomensdeel. Deze raming wordt niet langer alleen gerelateerd aan de norm van het rijk voor de komende jaren maar wordt ook getoetst aan de werkelijke bijdragen die nu in een aantal jaren zijn ontvangen. WWB werkdeel: Door de stijging van het klantenbestand zullen ook de aanvragen voor een reintegratietraject gaan stijgen. Re-integratieactiviteiten kunnen bestaan uit zowel scholing als bemiddeling als gesubsidieerde arbeid. Ook de niet-uitkeringsgerechtigden en de mensen met een uitkering op grond van de Algemene Nabestaanden Wet kunnen een beroep doen op dit budget. Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) Het betreft hier een financieel open einde regeling. Via de algemene uitkering komen er gelden naar de gemeente. Deze gelden zijn niet kostendekkend. Grondexploitatie De grondexploitatie is een belangrijke economische pijler binnen de gemeentelijke huishouding. De gemeente Landerd kent op dit moment een dertiental grondexploitatie gebieden, met een totale boekwaarde van de gronden van ruim 31 miljoen euro. De Gemeente Landerd voert een actief grondbeleid, wat onder andere inhoud dat er prioriteit gegeven wordt aan het kunnen realiseren van voldoende woningbouwmogelijkheden en het uitgeven van bedrijfskavels. Hierbij ontstaat het risico dat de beoogde ontwikkeling niet gerealiseerd kan worden, of dat de boekwaarde de marktprijs overstijgt. Voor het grondbeleid is een algemene reserve grondexploitatie ingesteld. Door het op voorraad hebben van (dure) gronden en door het omvormingsproces van niet-bouwrijpe naar bouwrijpe gronden loopt de gemeente bijzondere risico s. Deze zijn te onderscheiden in twee soorten: de exploitatierisico s en de algemene risico s. De exploitatierisico s kunnen per complex en voor het totaal worden berekend. Voor een per saldo verwacht verlies/risico dient een voorziening te worden aangehouden. Jaarlijks dienen deze risico s geïnventariseerd te worden. Zo nodig wordt voor voorzienbare tekorten een voorziening gevormd. Onder algemene risico s zijn te verstaan risico s die samenhangen met conjuncturele ontwikkelingen waardoor gronduitgifte over de hele linie stagneert. Hierdoor treden rentenadelen op, veelal gecombineerd met lagere gronduitgifteprijzen. Als buffer wordt voor de algemene risico s een algemene reserve grondexploitatie aangehouden. De exploitatierisico s kunnen per complex en voor het totaal worden berekend. Voor een per saldo verwacht verlies/risico dient een voorziening te worden aangehouden. Jaarlijks dienen deze risico s geïnventariseerd te worden. Verwacht wordt dat met uitzondering van het complex Reek Zuid en de complexen de Morgenzon en Vensteeg in Zeeland alle exploitatiegebieden, in Landerd te zijner tijd zullen afsluiten met een batig saldo. Voor de tekorten op de exploitaties zijn voorzieningen gevormd van in totaal bijna 3,7 miljoen. Volgens de geactualiseerde kostprijsbegrotingen zijn de totale tekorten berekend op 6,5 miljoen. Dit betekent een tekort van 2,8 miljoen. 107

108 Ter afdekking van de algemene risico s die kunnen voortvloeien uit de grondexploitatie heeft de gemeente een reserve gevormd van 4,8 miljoen. In de notitie actualisatie kostprijsbegrotingen grondexploitatie (augustus 2010) is in beeld gebracht wat de te verwachten risico s van de grondexploitaties in de komende jaren zijn. Uit deze berekeningen blijkt dat een bedrag van 2,8 miljoen aan deze reserve moet worden toegevoegd. In de 2e Burap 2010 wordt hierop teruggekomen. Voor de grondexploitatie wordt ook verwezen naar de paragraaf Grondbeleid. Landbouw OntwikkelingsGebied Graspeel Op financieel gebied is er bij het LOG Graspeel sprake van drie onderdelen: a) Een investering voor de infrastructuur in het gebied (raad december 2006) waarbij sprake is van bijdragen vanuit Ceres en Dienst Landelijk Gebied (DLG). Hierin participeren ook de gemeenten Mill & St. Hubert en Grave. De kosten die op dit onderdeel verantwoord zijn en worden, zijn naast de infrastructurele werken ook kosten bestemmingsplan, plan MER, inhuur externen, extern advies. Kosten, na aftrek van subsidies, worden via een verdeelsleutel verdeeld onder de drie gemeenten. Daarnaast worden (alleen voor de gemeente Landerd) een aantal schadeloosstellingen hierbinnen verantwoord. Dit zijn bedragen die een aantal ondernemers is toegezegd op basis van collegebesluiten na vergaande onderhandelingen voor verplaatsing naar het LOG Graspeel, maar die uiteindelijk niet gerealiseerd zijn. b) de gemeentelijke grondexploitatie LOG Landerd (raad december 2008). Deze kosten zijn geheel voor de gemeente Landerd. c) de gezamenlijke grondexploitatie Provincie, Landerd, Mill & St.Hubert en Grave. Het uiteindelijke saldo van deze exploitatie wordt gedeeld door de Provincie (50%) en de gemeenten Landerd, Mill & St. Hubert en Grave (50%). Er zijn financieel gezien nog verschillende risico s in de hiervoor genoemde onderdelen. Allereerst moet een definitieve beschikking worden ontvangen voor de gesubsidieerde bedragen. Ceres moet nog door de Europese Commissie worden bekrachtigd en DLG moet nog aan een accountantscontrole worden onderworpen en aansluitend moet een 108

109 definitieve beschikking (eind 2010) worden ontvangen. Naar verwachting zullen er op deze onderdelen geen significante wijzigingen plaatsvinden. De gezamenlijke grondexploitatie moet nog definitief opgesteld worden in samenwerking met de Provincie. Een aantal aannames zou nog kunnen veranderen, maar echt grote veranderingen worden niet verwacht. De precieze kosten gemaakt door de Provincie moeten nog inzichtelijk gemaakt worden, maar daar tegenover staat dat het gehanteerde rentepercentage (5%) te hoog is. Over een lager percentage wordt gesproken met de Provincie. Met de inwerkingtreding van de provinciale Verordening ruimte, fase 1 per 1 juni 2010 is de regelgeving met betrekking tot de intensieve veehouderij en de landbouwontwikkelingsgebieden (LOG s) gewijzigd. Op 23 juli 2010 is tijdens een werkbezoek van gedeputeerde Van Heugten aan de gemeente Landerd stilgestaan bij de consequenties van de provinciale verordening voor het LOG Graspeel. Volgens de regels uit de Verordening is binnen LOG's nieuwvestiging van een intensieve veehouderij niet meer toegestaan en worden bouwblokken nog maar toegestaan tot maximaal 1,5 ha en met een ontheffing door Gedeputeerde Staten (GS) tot maximaal 2,5 ha. De Verordening ruimte bevat echter ook een ontheffingsregeling voor de afhandeling van zogenaamde lopende zaken in het LOG. Lopende zaken zijn zaken waarin overeenkomsten zijn gesloten of concrete afspraken zijn gemaakt met ondernemers over nieuwvestigingen (verplaatsers) en grotere bouwblokken. De gemeente is verantwoordelijk voor het indienen van goed onderbouwde en gedocumenteerde ontheffingsverzoeken voor lopende zaken (uiterlijk begin oktober 2010). De gemeente Landerd zal dit voor alle lopende zaken doen, voor de ondernemers waarmee wij als gemeente dan wel de provincie contracten hebben afgesloten GS of Provinciale Staten (PS) moeten vervolgens vóór 1 januari 2011 de ontheffing hebben verleend. Nadat de ontheffingen zijn verleend zal de gemeente verder gaan met de bestemmingsplanprocedure. Dit betekent dat reeds nu bekend is dat voor een nieuwvestigingslokatie in het LOG geen ontheffing wordt aangevraagd en deze ook niet ontwikkeld wordt. Verder blijven er dan in LOG Graspeeldeel Landerd twee nieuwvestigingslokaties over en een omvorming van een burgerwoning tot een agrarisch bouwblok, voor de rest is het doorgroei van bestaande agrarische bouwblokken. Door de vertraging en onduidelijkheid ten gevolge van de discussie over megastallen en de invoering van de verordening ruimte lopen de rentekosten door, de investeringen zijn immers grotendeels gedaan. Het is pas mogelijk om weer te starten met de procedure indien de ontheffingverlening heeft plaatsgevonden en er met de provincie nadere afspraken zijn gemaakt over diverse onderwerpen die met het bestemmingsplan samenhangen. Er zijn diverse risico s te onderscheiden. De gemeente streeft naar een minimaal risico. Als op grond van provinciaal beleid ondernemers, in rechte terug kunnen komen op de gesloten contracten wordt door de gemeente dit risico bij de provincie neergelegd, dit wordt ook door de provincie onderkend. Indien wij als gemeente terugkomen op contracten, of ondernemers kunnen door ons (niet) handelen terugkomen op contracten of schades claimen dan zou dit tot financiële risico s kunnen leiden. Indien ondernemers terugkomen op gesloten contracten kan dit mogelijk leiden tot claims van de gemeente bij die ondernemers. Tot op heden zijn er geen signalen dat partijen terug willen komen op gesloten contracten. Voor wat betreft de ene nieuwvestigingskavel die niet doorgaat, neemt de provincie conform het contract de kavel over voor de uitgifteprijs. Hier wordt geen risico gelopen. 109

110 Buitengebied In Ontwikkeling (BIO) Ook het niet (tijdig) realiseren van de geplande BIO kavels kan nog een risico vormen. In totaal is als opbrengst tot en met ,8 miljoen geraamd uit (20) BIO kavels. Daarnaast is rekening gehouden met bijdragen van particulieren welke via de BIO ten gunste van het LOG worden gebracht. De inkomsten uit de BIO kavels kunnen tegenvallen of later binnenkomen. Er zijn met betrekking tot de BIO kavels afspraken met de Provincie wanneer er een beroep gedaan wordt op onverschuldigde betaling. Renterisico's Gelet op de huidige solvabiliteit en liquiditeit zijn de risico s groot. Eén procent minder rente betekent een forse inkomstenderving voor de gemeente. Er vindt een zo optimaal mogelijk belegging plaats, rekening houdend met het uitgangspunt dat we geen financiële risico s mogen lopen m.b.t. de hoofdsom (zoals bijvoorbeeld koersrisico s). Hierbij wordt uiteraard het door de raad in 2001 en 2002 vastgestelde beleid in het Treasurystatuut Gemeente Landerd in acht genomen. Reconstructie zandgronden De uitvoering van de Reconstructiewet kan voor de gemeente Landerd financiële risico s inhouden. Omdat sprake is van co-financiering is op dit moment nog niet in te schatten welke bedragen uiteindelijk ten laste van de gemeente Landerd zullen komen. Een gedeelte van de kosten wordt gedekt uit de bijdrage uit de Infrastructuurfondsen van de Europese Gemeenschap. Gemeenschappelijke regelingen Er bestaat nog een risico in de afwikkeling van de liquidatie van de Bestuursacademie Zuid-Nederland. Het bestuur van de GR verwacht met de verkregen bijdragen de liquidatie af te kunnen wikkelen. In 2009 heeft de raad van de gemeente Landerd ingestemd met een uitbreiding van de gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Brabant Noord. Hierbij hoort ook een financiële onderbouwing. Om binnen de budgettaire grenzen te blijven moet er bij de nieuwe organisatie op termijn nog een bezuiniging van 1 miljoen euro gerealiseerd worden. Voormalige stortplaatsen Bij besluit van de raad van 6 september 2001 is ingestemd met de wijziging van de gemeenschappelijke regeling Regionaal Milieubedrijf in verband met de overname van de stortplaatsen Haps en Uden door Essent Milieuservice. Met Essent zijn daarbij afspraken gemaakt over de stortcapaciteit. Hierbij is overheveling van de stortcapaciteit van Uden naar Haps noodzakelijk. Indien door onvoorziene omstandigheden deze overheveling niet doorgaat, zal dit leiden tot een forse claim van ca. 8,2 miljoen van Essent op de gezamenlijke aan de gemeenschappelijke regeling deelnemende gemeenten. Dit risico komt te vervallen op het moment dat de stortcapaciteit van stortplaats Uden naar Haps is overgeheveld. De verwachting was dat dit eind 2009 is geregeld zou zijn. Dat is niet het geval. Inmiddels heeft de provincie vergunning verleend en is door de gemeente Cuijk het bestemmingsplan vastgesteld. Het wachten is nu nog op een uitspraak op bezwaar door de Raad van State. Deze wordt in de loop van 2010 verwacht. In verband met mogelijke risico s voortvloeiend uit het afwikkelen van voormalige eigen gemeentelijke stortplaatsen wordt een reserve aangehouden door het Regionaal Milieu Bedrijf. Planschade Een ander risicogebied betreft het vergoeden van planschade. Het wijzigen van plannen kan voor bepaalde eigenaren nadelige gevolgen hebben. Hieruit kunnen claims voor een 110

111 planschadevergoeding voortkomen. In 2009 is er voor aan planschades uitgekeerd. Tot en met augustus 2010 is dit Zoveel mogelijk worden de risico s gelegd bij de initiatiefnemers. Gewaarborgde geldleningen Onze gemeente staat garant voor een aantal geldleningen. Deze gewaarborgde leningen betreffen de woningbouw, zorgsector en diverse plaatselijke sport- en culturele verenigingen. De meeste garantstellingen zijn in het verleden overgedragen aan het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Hierbij is het risico aanzienlijk gereduceerd. 2. Strategische risico s Europese subsidies Aan het verstrekken van Europese subsidies zijn strengere voorwaarden verbonden dan wat voor ons gebruikelijk was. Een voorbeeld hiervan is de eis van een waterdicht systeem van volledig tijdschrijven om, in voorkomende gevallen, ook de loonkosten gesubsidieerd te krijgen. 3. Operationele risico s BTW-compensatiefonds De gevolgen van het BTW-compensatiefonds (BCF) zijn in de begroting verwerkt. Ook heeft inmiddels de nacalculatie van het het bcf plaatsgevonden en zijn de financiële consequenties daarvan verwerkt via de algemene uitkering. Het financiële risico voor de groei van het fonds ligt nu bij het rijk. Extra btw inkomsten voor het rijk als gevolg van uitbesteding door lagere overheden, moeten het fonds aanvullen. De uitvoering van het BCF en de daarmee samenhangende administratieve last zijn vereenvoudigd. Het rijk heeft ervoor gekozen om binnen 5 jaar bij meer dan 50% van de provincies en gemeenten een controle in te stellen. De belastingdienst wil met individuele gemeenten een convenant Horizontaal Toezicht sluiten. Daarbij zorgt de gemeente voor een systeem van interne beheersing en interne controle met als doel het opstellen van en indienen van aanvaardbare aangiften. De belastingsdienst stemt de vorm en intensiteit van zijn toezicht af op de kwaliteit van die interne beheersing en interne controle bij de gemeente. De gemeente Landerd heeft het verzoek gekregen van de belastingsdienst een convenant te sluiten. De mogelijkheden worden bekeken. Het BCF is tot nu toe behandeld als een financieel risico. Door bovenstaande ontwikkelingen is dat risico verdwenen. De focus ligt nu op de uitvoering en aangezien we nog in onderhandeling zijn met de belastingdienst is het een operationeel risico geworden. 4. Schade Risico s Verkoop aandelen Obragas Holding NV In 2007 is de verkoop van de aandelen Obragas afgewikkeld. Alle gelden die in depot stonden om risico s af te dekken zijn in 2007 aan ons uitbetaald. Wel wordt hierbij opgemerkt dat dit niet betekent dat alle risico s al afgewikkeld zijn. Het verkooprisico, waaronder mogelijke milieuclaims, is er nog steeds. Verzekerde objecten De verzekerde waarden van gemeentelijke objecten worden jaarlijks geïndexeerd. Risico's van onderverzekering zijn hierdoor tot een minimum teruggebracht. Meerjaren onderhoudsverplichtingen Hiervoor wordt verwezen naar de paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen. Wettelijke aansprakelijkheid Ten behoeve van het risicobeheer is een vroegtijdige registratie en melding aan de verzekeraar noodzakelijk. In dit verband geldt ook een goed wegen- en bomenbeheer met regelmatige inspectie van de onderhoudstoestand van de wegen en bomen om daarmede 111

112 mogelijke aansprakelijkstellingen te voorkomen. Het aantal aansprakelijkstellingen en schadeclaims stabiliseert de laatste jaren. Door het regelmatig uitvoeren van controles op verleende vergunningen wordt getracht de nakoming van de vergunningsvoorwaarden te handhaven. Dat dit geldt op alle terreinen van de door de overheid verleende vergunningen (bouwvergunningen, milieuvergunningen o.a. ten behoeve van opslag vuurwerk, brandveiligheidvergunningen enz.) is duidelijk. Wel moet hierbij worden opgemerkt dat ondanks alle inspanningen die hierbij worden getroost, het altijd een afweging zal zijn, welke controles worden uitgevoerd. Door de in de praktijk beperkte beschikbare middelen (menskracht) moeten prioriteiten worden gesteld. Andere voorbeelden van interne bedrijfsvoeringsrisico s zijn: arbeidsrisico s en fouten in het vergunningsverleningsproces. 112

113 B. Onderhoud kapitaalgoederen Wethouder Tindemans De gemeente Landerd is hectare groot, waarop veel activiteiten plaatsvinden zoals, wonen, werken en recreëren. Daarvoor zijn veel gemeentelijke kapitaalgoederen nodig: wegen, riolering, groen, kunstwerken, verlichting en gebouwen. De kwaliteit van de kapitaalgoederen en het onderhoud ervan is bepalend voor het voorzieningenniveau en uiteraard de jaarlijkse lasten. In Landerd vormen de lasten van het onderhoud van de kapitaalgoederen een substantieel onderdeel van de begroting. Voor de meeste van de in deze paragraaf genoemde kapitaalgoederen vindt fondsvorming voor het onderhoud plaats. Het beleid van Landerd voor het onderhoud van de kapitaalgoederen is opgenomen in de nota s: Wegbeheer gemeente Landerd 2007 Beleidsmeerjarenplan onderhoud gebouwen 2007 Gemeentelijk rioleringsplan 2007 Gemeentelijk waterplan 2007 Geïntegreerd bosbeheer in Landerd 2008 Beleidsplan openbare verlichting 2007 Vervanging- en onderhoudsplan speeltoestellen 2007 Wegen De nota wegbeheer gemeente Landerd is in 2007 geactualiseerd en bevat een totaaloverzicht van het onderhoud van alle verharde wegen. Het uitgangspunt van het beheer is een sober en doelmatig onderhoud voor de komende jaren. Het doel van het plan is enerzijds de onderhoudsbehoefte inzichtelijk te maken en anderzijds een juiste afweging te kunnen maken tussen het onderhoudsniveau en de financiële mogelijkheden. Uit efficiency overwegingen wordt het grote onderhoud eenmaal per twee jaar uitgevoerd. De wegen worden beheerd overeenkomstig het door de raad vastgestelde beheerplan wegen. In 2010 is hieraan gekoppeld om, indien mogelijk, de uitvoering van groot onderhoud aan het rioolstelsel te koppelen met noodzakelijk wegonderhoud. Het is de bedoeling door bij rioolrenovatieprojecten (derhalve vooral binnen de kommen van de kernen) meer dan tot dusverre uit te gaan van het veroorzakersprincipe. Riolering vervangen en gelijktijdig voorzieningen aanbrengen voor afvoer van schoon water is in deze projecten de oorzaak,zodat door uitvoering van deze werkzaamheden tevens de bestrating (vrijwel) geheel vernieuwd/ herstraat moet worden. Deze kosten worden derhalve (vrijwel) volledig ten laste gebracht van het fonds riolering, waardoor er op wegbeheer een voordeel ontstaat. In 2010 wordt gestart met een actualisatie van het wegbeheerplan, zodat alles gevolgen veroorzakersprincipe, gevolgen bezuinigingen op de voorziening, staat van onderhoud wegen - opnieuw in beeld is gebracht. De verwachte stand van de voorziening op 1 januari 2011 bedraagt Na de bezuinigingsronde in 2010 wordt aan de voorziening gedoteerd. Bij de herziening van het wegbeheerplan zal duidelijk gemaakt moeten worden of de structurele middelen toereikend zijn voor de uitvoering van de beheerstaak (sober doelmatig etc). Specifiek zal de in 2010 doorgevoerde bezuiniging van per jaar verwerkt moeten worden. Gebouwen Het onderhoud van de gebouwen is vastgelegd in de nota Beleidsmeerjarenplan onderhoud gebouwen De gemeente Landerd heeft voor de financiering van dit meerjarenplan een voorziening onderhoud gebouwen. Hierin zijn opgenomen de gemeentelijke sportaccomodaties, de sociaal culturele gebouwen, de diverse scholen binnen de gemeente en de gebouwen zoals het gemeentehuis. In overleg met uw raad is in 2010 een aantal keren afgeweken van dit vastgestelde beheerplan. Dit had te maken 113

114 met een aantal maatregelen, waarvan het op dat moment gewenst was (duurzaamheid) of financieel gunstig (vanwege subsidie) om ze uit te voeren. Bij de renovatie van de Phoenix in Schaijk zijn een aantal zaken onderhoudswerkzaamheden vervroegd uitgevoerd om dat op dat moment werk met werk uitgevoerd kon worden. In 2010 is een aantal werkzaamheden die vanaf 2008 vertraging op hebben gelopen alsnog uitgevoerd. Ook is er voor het onderhoud over de jaren een herziening van het uitvoeringsplan opgesteld. Bij het opstellen van de jaarrekening 2010 zal bekeken worden in hoeverre het uitvoering heeft plaatsgevonden en zal er ook een financiële vertaling plaatsvinden. Dit kan dan gevolgen hebben voor de stand van de voorziening. Zo is nu bijvoorbeeld bij de Phoenix nog geen rekening gehouden met de ingrijpende renovatie, waarvoor ook een stuk van de voorziening wordt gebruikt. De afrekening gaat effect hebben op de eindstand van de voorziening 2010 en daarmee ook voor de beginstand Hierover komt meer duidelijkheid bij de jaarrekening2010. De stand van de voorziening groot onderhoud gemeentelijke gebouwen en sportaccommodaties bedraagt per 1 januari 2011 naar verwachting Dit is de stand van de voorziening op 1 januari 2011 is op basis van de verwachte begrote uitgaven en inkomsten in Hierbij is, zoals gezegd, nog geen rekening gehouden met het bijgestelde uitvoeringsplan onderhoud Ook als alle werkzaamheden tegen de begrote kosten worden uitgevoerd is het niveau van de voorziening voldoende voor uitvoering van het vastgestelde beheerplan. In de jaren 2012 t/m 2014 wordt 1,2 miljoen euro gestort en 1,2 miljoen euro onttrokken. Voorgesteld wordt om vanaf te bezuinigen op onderhoud gebouwen. Dat brengt de storting voor 2011 op Voor de uitvoering van het totale plan tot 2046 betekent dit dat er in totaal op de uitgaven bezuinigd moet worden. Riolering Het huidige GRP loopt tot Het financiële gedeelte van dit GRP is door de Provincie getoetst en akkoord bevonden. Een financiële eis is dat de opbrengsten (rioolheffing) in balans moeten zijn met de berekende kosten om de riolering te beheren, te onderhouden en te vervangen. Dit is een jaarlijks bedrag in de beheersbegroting van ±

115 Wettelijk is vastgelegd dat rioolheffinggelden niet mogen worden gebruikt voor andere taken. Bij de bezuinigingen van 2009 (begroting 2010) is besloten om meer integraal te gaan werken. Door goede afstemming zien we goede mogelijkheden om kosten van wegbeheer te verlagen. Deze kunnen immers grotendeels t.l.v. rioolbeheer komen. Besparing zodoende op wegbeheer a 10% ( structureel) Overigens voorziet het huidige GRP met het bepalen van kosten rioolvervanging niet in verhardingskosten over de gehele straatbreedte. Een mogelijkheid om te bezuinigen op de post riolering is het verlagen van de kosten van personeel, reiniging en inspectie, onderhoud en of vervanging. Deze bezuiniging heeft echter geen direct financieel voordeel voor de Gemeente Landerd maar verlaagt wel de lasten voor de burgers van Landerd. Het GRP zal in 2011 worden herzien en in 2012 ter vaststelling aan de gemeenteraad worden aangeboden. Met de uitwerkingen van het GRP worden alle kosten getoetst. Er wordt in deze begroting met een structurele kostenbesparing van rekening gehouden met ingang van De stand van de voorziening riolering bedraagt per 1 januari Voor 2011 staan aan uitgaven gepland. De planning van het GRP is in de afgelopen jaren vanwege het opstellen van het waterplan enigszins achterop geraakt. Vanaf 2009 is een begin gemaakt met het werken aan de riolering. Hierbij gaat een meer gebiedsgerichte aanpak gebruikt worden, waarbij ook onderhoud aan wegen meegenomen wordt. Investeringen vanaf 2011: Onderstaande lijst geeft de investeringen weer die de komende jaren in het rioleringstelsel moeten plaatsvinden. Het is de bedoeling dat dit projectmatig en in samenhang met noodzakelijk wegen onderhoud gaat gebeuren. Dat kan betekenen dat er tussen jaren verschoven wordt. De kosten van aanleg onderhoud of vervanging zijn afgedekt via het vastgestelde Gemeentelijk Rioleringsplan. vervangen en aanleg gescheiden stelsel: 2011 riolering Zeeland riolering Schaijk riolering Reek riolering Schaijk Lokale reparaties: 2011 reparaties Schaijk/Reek reparaties Zeeland reparaties Schaijk/Reek Maatregelen BRP: 2011 Aanbrengen randvoorzieningen 50% van Opstellen noodplan calamiteiten Afkoppelen Hoogschaijksestraat Actualisatie basisrioolplan Afkoppelen Roskam Afkoppelen Molengraaf Vergroten pompcapaciteit Aanbrengen randvoorzieningen 50% van Moesbos Aanleggen waterberging Dorus van Weespas Aanleggen waterberging Molenaarstraat Maatregelen drukriolering 2011 Drukrioolpompen

116 Lozingspunten Brand Drukrioolpompen Drukrioolpompen Drukrioolpompen Maatregelen vacuümriolering 2011 vacuümputsets Persrioolpompen Persrioolpompen Persrioolpompen Persrioolpompen Totaal investering Bosbeheer De notitie geïntegreerd bosbeheer in Landerd is in 2001 vastgesteld. Door middel van het geïntegreerd bosbeheer wil de gemeente de huidige vlaktegewijze opzet van haar bossen doorbreken en streven naar een gevarieerder bos met een betere functievervulling. Op 22 mei 2008 is een geïntegreerd bosbeheersplan door de raad vastgesteld. Tot op heden worden de totale kosten (inclusief personeelskosten e.d.) voor het beheer van de bossen nog steeds nagenoeg gedekt door de inkomsten uit subsidie en houtverkoop, lasten , baten Instanties als Natuurmonumenten zijn alleen geïnteresseerd in aankoop van bossen van overheden wanneer deze om niet worden overgedragen. Vanuit het Rijk wordt zelfs aangegeven dat SBB geen bossen van gemeenten mag overnemen vanwege de taak die de gemeenten daar zelf in hebben. Verkoop van de bossen is dus niet lucratief. Natuurontwikkeling is leidend voor het bepalen van de hoeveelheid te kappen hout. Hoe dichter het gewenste eindbeeld is bereikt hoe minder opbrengst er dan ook zal worden verkregen uit de verkoop van hout. Daarom is er een voorziening Onderhoud bossen opgebouwd met geraamde bedragen voor onderhoud die niet worden aangewend doordat de inkomsten voldoende hoog waren om de kosten te kunnen dekken. De subsidie voor het bosbeheer vereist bepaalde beheermaatregelen. Een lager onderhoudsniveau kan dan ook de subsidie in gevaar brengen. Openbare verlichting In 2007 is het beheerplan openbare verlichting geactualiseerd en in juni 2007 vastgesteld door de raad. Met behulp van dit plan wordt het onderhoud en de vervanging van de openbare verlichting beheerd. De kosten worden jaarlijks in de begroting geraamd. Op basis van dit plan zijn de kosten met ingang van hoger geworden. Door het inzetten van de gevormde reserve wordt deze verhoging tot en met 2011 in de exploitatie opgevangen. De actualisatie van het beheersplan wordt eind 2010 aan uw raad voorgelegd. Speeltoestellen Februari 2007 is een meerjarenonderhoudsplan speeltuinen vastgesteld. Het vervangen van speeltoestellen en het plegen van onderhoud daaraan gebeurt aan de hand van dit plan. Het gemiddelde budget voor vervanging per jaar is In 2011 wordt uitgegeven. Openbaar groen Voor het openbaar groen is in Landerd geen meerjarig onderhoudsplan vastgesteld. Jaarlijks wordt in de begroting de kosten van het onderhoud openbaar groen geraamd. Het uitgangspunt van het beheer is een sober en doelmatig onderhoud. 116

117 Het onderhoud wordt uitgevoerd op basis van het principe van intensief onderhoud in de centra naar extensief onderhoud in het buitengebied. Volgens onze begroting zal het budget voor het beheer van openbaar groen de komende jaren stijgen, onder meer omdat het areaal groter gaat worden. Gedwongen door de noodzakelijke bezuinigingen is de geraamde stijging van het onderhoudsbudget sterk beperkt. Naar verwachting zal dit betekenen dat we (op onderdelen) het onderhoudsniveau moeten verlagen. Er zijn goede mogelijkheden om de IBN reserve gedeeltelijk te benutten om het zichtbaar effect in het openbaar groen, minimaal te houden. Onderhoud sportvelden Volgens het onderhoudsschema van de sportvelden dient om de twee jaar de toplaag van één sportveld gerenoveerd te worden. De kosten hiervan bedragen Deze kosten worden geraamd in het jaar van renovatie. Voorheen liep dit via een voorziening. In 2011 is een veld van Festilent aan de beurt. Financiële consequenties De onderstaande tabel bevat een overzicht van het budgettaire beslag van het onderhoud. Tevens is daarbij vermeld wat het saldo van de desbetreffende onderhoudsvoorziening per 1 januari 2011 voor de deze kapitaalgoederen is. Tabel B.1 Jaarlijks in exploitatie opgenomen normbedragen voor het groot onderhoud van de kapitaalgoederen en saldi van de desbetreffende onderhoudsvoorzieningen of -reserves. Kapitaalgoederen Exploitatie 2011 Stand voorziening/ reserve Onderhoud wegen Ondergoud schoolgebouwen Onderhoud overige gebouwen Onderhoud riolering Onderhoud bosbeheer Onderhoud openbare verlichting Onderhoud speeltoestellen Onderhoud openbaar groen Geen Onderhoud sportvelden Geen 117

118 118

119 C. Financiering Wethouder Tindemans Voor het beheer van de gemeentelijke gelden is in 2001 een nota treasurybeleid opgesteld, waarin de treasuryfunctie is omschreven. In 2008 is deze nota geactualiseerd (raad 17 april 2008). De treasuryfunctie ondersteunt de uitvoering van de programma s. De treasuryfunctie omvat de financiering van beleid en het uitzetten van geldmiddelen die niet direct nodig zijn. De uitvoering vereist snelle beslissingen in een complexer geworden geld- en kapitaalmarkt. Er zijn aan de uitvoering van de treasuryfunctie budgettaire gevolgen verbonden, onder meer afhankelijk van het risicoprofiel. Onder de treasuryfunctie valt niet het garanderen of verstrekken van leningen aan derden. Deze activiteiten vallen onder het desbetreffende programma. De belangrijkste punten van het treasurystatuut, naast de voorschriften uit hoofde van de wet Fido (Financiering decentrale overheden), zijn: Gelden worden alleen uitgezet bij banken met ten minste een A-rating of publiekrechtelijke lichamen met een solvabiliteitsratio van 0%. Teneinde kredietrisico s te spreiden wordt uitgezet: o Maximaal 3 miljoen bij een individuele partij met een A rating, looptijd maximaal één jaar; o Maximaal 3 miljoen bij een individuele partij met een AA rating, looptijd één jaar of langer; o Maximaal 4 miljoen bij een individuele partij met een AAA rating, looptijd één jaar of langer. Het aantrekken van leningen geschiedt door een offerte aan te vragen bij tenminste drie instellingen. Valutarisico s worden uitgesloten door uitsluitend leningen te verstrekken, aan te gaan of te garanderen in euro s. Bankrelaties en hun condities worden ten minste eens in de drie jaar beoordeeld. Het betalingsverkeer verloopt in hoofdzaak via het elektronisch systeem van de huisbank, de NV Bank voor Nederlandse Gemeenten. Algemene ontwikkelingen; rentebeleid Een overschot aan liquide middelen wordt in de jaren belegd overeenkomstig de voorschriften van het treasurystatuut. In de begroting 2011 wordt voor de jaren 2011 tot en met 2014 er van uitgegaan dat de opbrengsten aan rente laag zullen zijn. In de financiële uitgangspunten gaan we bij het opstellen van de begroting uit van de meest actuele stand. Bij het opstellen van deze begroting bedroeg de rente voor het uitzetten van geld 1%. Voor het aantrekken van geld wordt hetzelfde uitgangspunt gehanteerd. Bij het opstellen van deze begroting is ervan uitgegaan dat het aantrekken van geld tegen een rente van 2% mogelijk is. De interne renteverrekeningen geschieden met het vastgestelde percentage van 4. Risicobeheer; de Kasgeldlimiet en Rente-risiconorm Met de invoering van de wet FIDO zijn de risico s die gemeenten lopen bij lenen en beleggen ingeperkt. De risico s van lenen worden beperkt doordat gemeenten zich moeten houden aan de zogeheten kasgeldlimiet en de renterisiconorm. De kasgeldlimiet zorgt ervoor dat er niet te veel kortlopende leningen worden aangetrokken; de renterisiconorm zorgt voor spreiding in de langlopende leningen. Het is de bedoeling dat het saldo van leningen en uitzettingen met een rentetypische looptijd van korter dan één jaar niet boven een bepaald percentage (de kasgeldlimiet) van het begrotingstotaal uitkomt. Voor 2011 is dit percentage vastgesteld door de minister op 119

120 8,5%. Het begrotingstotaal over 2011 van de gemeente Landerd komt uit op De kasgeldlimiet bedraagt Het renterisico heeft betrekking op de vaste schuld en op het bedrag waarover renterisico wordt gelopen. Naast de renteherzieningen zijn hiervoor ook de aflossingen van belang, want het renterisico wordt verkleind door aflossingen in de tijd te spreiden. Het renterisico wordt getoetst aan het bedrag van de renterisiconorm. De renterisiconorm heeft betrekking op het totaal van de begroting van uitsluitend het komende jaar. Het doel van deze norm is het beperken van de gevolgen van een stijgende kapitaalmarktrente op de rentelasten van de organisatie. De norm stelt dat per jaar maximaal 20% van het begrotingstotaal na aftrek van aflossingen en renteherziening in aanmerking mag komen voor herfinanciering of renteherziening. Op dit moment is er nog een langlopende lening van met een vaste rente, waarop niet afgelost wordt. In 2011 wordt een lening van afgelost. Het renterisico voor 2011 bedraagt 20% van het begrotingstotaal ( ) minus de aflossing is Financieringsbehoefte en leningenportefeuille Als er gronden worden verkocht neemt de financieringsbehoefte af. Voor de afdekking van het financieringstekort zullen leningen voor de korte termijn worden afgesloten. Hiermee wordt in deze begroting rekening gehouden. Ingaande 2011 resteren er twee geldleningen, een geldlening van tegen 2,45% bij de BNG, welke in 2011 afloopt en een renteloze lening van Woon-maatschappij Maasland van die gelijktijdig met de overdracht van het gemeenschapshuis in Reek (2015) moet worden afgelost. Indien in een van de jaren van de meerjarenbegroting (zie tabel C.1) de uitgaven naar verwachting de liquide middelen overtreffen wordt in dat jaar voor de financiering van bepaalde projecten een (kortlopende) lening aangetrokken. Tabel C.1 Overzicht tekort/overschot langlopende financieringsmiddelen Omschrijving Boekwaarde activa Boekwaarde Gronden Reserves Voorzieningen Langlopende geldleningen tekort/overschot Per 1 januari van betreffend jaar De fluctuaties in het financieringsaldo worden onder andere veroorzaakt door de investeringen in scholen en verkoop van gronden. Geen rekening is gehouden met de geactualiseerde kostprijsbegrotingen grondexploitatie (augustus 2010). In de jaren na 2011 zullen de negatieve effecten als gevolg hiervan groter worden. 120

121 Het verloop van het financieringsoverschot vanaf 2006 is in een grafiek weergegeven: Verloop overschot financieringsmiddelen bedrag per 1 januari van het jaar De gegevens van de jaren 2006 tot en met 2009 zijn gebaseerd op de werkelijke cijfers per 1 januari van die jaren. De jaren daarna zijn gebaseerd op ramingen. De navolgende bedragen zijn medio juli 2010 belegd: 2 miljoen tot maart 2011 (BNG) De navolgende bedragen zijn medio juli 2010 kort aangetrokken: 2 miljoen tot maart miljoen tot april miljoen tot augustus 2010 Begin juli 2010 is er dus totaal 2 miljoen uitgezet en 6 miljoen aangetrokken aan liquide middelen. 121

122 122

123 D. Bedrijfsvoering Burgemeester Doorn De bedrijfsvoering heeft als reikwijdte de gemeentelijke organisatie, niet alleen de ambtelijke organisatie, maar ook de 'bestuurlijke' organisatie. De burger verwacht van de gemeente dat de gelden rechtmatig, doelmatig en doeltreffend besteed worden en dat de gemeente een betrouwbare partner voor de burgers is en transparant is. Deze verwachtingen zijn tevens criteria voor de bedrijfsvoering. De bedrijfsvoering ondersteunt de uitvoering van de programma's. Het welslagen van de programma's is zodoende in belangrijke mate afhankelijk van de kwaliteit van de bedrijfsvoering. Er is een reeks van onderwerpen mogelijk voor de paragraaf, uiteenlopend van de invoering van digitale dienstverlening via de website tot aan het behandelen van de rapporten van de rekenkamer. Er is een samenhang tussen het programma Bestuur en de paragraaf Bedrijfsvoering. De scheiding die hier is getrokken, is dat het programma zich inhoudelijk met name richt op de relatie tussen de burger en de gemeente, terwijl de paragraaf Bedrijfsvoering zich richt op de reguliere operationele kaders voor de bedrijfsvoering. De paragraaf geeft een operationalisering voor de dagelijkse uitvoering van de programma's om de eerder genoemde criteria te kunnen realiseren. Het beleid in Landerd voor de bedrijfsvoering is ten dele opgenomen in de nota's: - Financiën Landerd: Helder, Open en Transparant (nota HOT) (2001) - Een nieuwe uitdaging voor de afdeling Financiën (2002) - Rapportages van de werkgroep Bestuurlijke vernieuwing (2002) - Notitie inrichting applicatiebeheer in Landerd - Notitie informatiebeveiligingsplan Notitie planning en control 2006 inclusief budgetbeheer - Beveiligingsplan Realisatieplan ICT en dienstverlening Coalitieprogramma Nota personeelsbeleid (2010) - Plan van aanpak doorontwikkeling MeeAnder (2010) Dualisme In het kader van het dualisme ligt de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering bij het college. Om die verantwoordelijkheid duidelijk af te kaderen is in 2008 een bedrijfsvoeringvisie opgesteld waarin afspraken zijn vastgelegd de bedrijfsvoering betreffende. Organisatie Bezuiniging op diverse interne onderdelen, gemeentebreed De economische crisis raakt de gemeentelijke uitgaven en inkomsten. Bepaalde bezuinigingen in het voorzieningenpakket van de gemeente kunnen van invloed zijn op de organisatie, doordat taken geheel of gedeeltelijk vervallen. Organisatieontwikkeling In 2015 moeten de gemeenten het toegangsportaal voor de gehele overheid zijn. De gemeente is intensief bezig met de doorontwikkeling van de organisatie. In 2010 is er gewerkt aan een nieuwe hoofdstructuur deze zal in 2011 verder worden vormgegeven. Dit zal in 2011 resulteren in een nieuwe organisatie inclusief het Informatie-Centrum Landerd. Er zijn voor 2011 afdelingsplannen gemaakt. Deze worden in het loop van het jaar nog verfijnd. Het tijdsregistratiesysteem zal in 2011 worden ingevoerd. De formatie in 2011 wijzigt behoudens het vertrek van het brandweerpersoneel, het beëindigen van de tijdelijke formatie (welzijn en CCT) nauwelijks ten opzichte van Vanaf 2012 zal er meer helderheid komen over de doorcentralisatie van de taken door de rijks- en provinciale overheid. 123

124 In 2011 wordt er een onderzoek gedaan naar de strategische visie van de gemeente Landerd aangaande samenwerkingsvormen. Ook zal er een sterkte-zwakte-analyse worden uitgevoerd. Op basis hiervan wordt de discussie over een regionale samenwerking gevoerd. Formatie algemeen Binnen de gemeente Landerd zijn diverse grote projecten gaande. In 2010 is er een seniorprojectleider aangesteld. Diverse medewerkers worden opgeleid in het projectmatig werken, waarin de senior projectleider een coachende rol zal vervullen. Structureel werk wordt in principe door eigen medewerkers uitgevoerd. Er wordt alleen ingehuurd als het om tijdelijke werkzaamheden gaat, of specialistische kennis. Als er kan worden aangetoond dat de externe inhuur een goedkopere optie is dan wordt daar gebruik van gemaakt. Bij het opstellen van de begroting wordt er in de staat van personeel per 1 januari 2011 met 5 vacatures rekening gehouden. Op 110 medewerkers is dit 5%. Klanttevredenheidsonderzoeken en ander onderzoeken Van een groot aantal onderwerpen zijn reeds cijfers beschikbaar, daar waar nodig zullen aanvullende onderzoeken worden gedaan. Voor de cijfers over de klantcontacten zal in 2011 worden bekeken welk systeem hiervoor geschikt is. Tevens zal er een nul-meting plaatsvinden over de tevredenheid van de dienstverlening door de gemeente en zal er een nieuwe meting van het medewerkerstevredenheidsonderzoek plaatsvinden. Basisadministraties Adressen en Gebouwen (BAG) De wetgeving voor de Basisadministraties Adressen en Gebouwen (BAG) is op 1 juli 2009 in werking. Deze wetgeving heeft tot doel te komen tot een stelsel van Basisregistraties, waarin gegevens uniek worden vastgelegd, beheerd en gebruikt. Gemeenten zijn vanaf januari 2007 verantwoordelijk voor het beheer van de Basisadministraties Personen en vanaf juli 2009 voor de Basisadministraties Adressen en Gebouwen. Aan de kwaliteit en volledigheid van de gegevens worden hoge eisen gesteld. De organisatie zal op de nieuwe informatiestromen aangepast moeten worden. Ook komen er nieuwe taken en verantwoordelijkheden bij de gemeenten te liggen. Voor de gemeente Landerd houdt dit de navolgende structurele werkzaamheden in: Beheer van de basisadministraties; Controle op de juiste uitvoering van de werkzaamheden; Sturing van de gegevens tussen de gemeentelijke en de landelijke basisadministratie; Applicatiebeheer van de softwarepakketten. De extra werkzaamheden die voortvloeien uit de invoering van de basisadministraties zijn niet gering. De formatie is met één fte ten behoeve van de werkzaamheden uitgebreid. Dit is ingevuld door twee medewerkers op part time basis. In regionaal verband zou een functioneel beheerder aangesteld worden. Door het beëindigen van deze samenwerking dient nu dit beheer zelf uitgevoerd te worden. Een functioneel beheerder zorgt voor het in stand houden en aansturen van de informatievoorziening. De functioneel beheerder vertegenwoordigt daarbij de gebruikers binnen de organisatie waarbij de gebruikers met vragen, opmerkingen en problemen bij functioneel beheerder terecht kunnen. Heel concreet betekent dit dat de functioneel beheerder het invoeren en in gebruik nemen van de voor de BAG aangeschafte applicaties gaat verzorgen. Hij/zij moet er ook voor zorgen dat mensen het systeem daadwerkelijk gaan gebruiken en uit het systeem kunnen halen wat zij wensen. In oktober 2010 zullen we aansluiten op de Landelijke Voorziening. In december 2010 vind de audit plaats. In 2011 zullen we het gebruik van de BAG verder gaan optimaliseren. 124

125 Consequenties klantcontactcentrum (MeeAnder) Burgers en bedrijven stellen steeds hogere eisen aan de gemeentelijke organisatie. Zij vragen zorgvuldigheid en een snelle en efficiënte dienstverlening. Voorgesteld wordt om de beschikbare budgetten voor het Project MeeAnder te blijven reserveren en in te zetten voorvoor de invulling van het ICL (Informatie Centrum Landerd) Ruimtelijke ordening Met de wijzigingen in de regelgeving inzake de Wabo wordt voorzien in een aantal verbeteringen in de uitvoering van de wetgeving, die zich richt op de regulering van de fysieke omgeving. Hiervoor wordt de omgevingsvergunning geïntroduceerd. De omgevingsvergunning biedt ook impulsen om te komen tot een organisatie verbetering en samenwerking binnen en tussen overheden. De omgevingsvergunning noodzaakt tot een goede organisatie van het omgevingsloket (front-office) en een goede organisatie en samenwerking tussen overheden achter het loket (back-office). Dit alles betekent dat het gehele vergunningsproces nader tegen het licht is gehouden en er een herschikking van taken en functies plaats moet vinden. Realisatieplan ICT en Dienstverlening Het realisatieplan is bedoeld om een onomkeerbare impuls te geven aan de invoering van de elektronische dienstverlening in de gemeente Landerd en aan het borgen van een éénduidige, actuele en betrouwbare informatievoorziening. Vanaf 2013 worden de structurele I&A uitgaven overeenkomstig het realisatieplan geschat op per jaar. Door kritisch te kijken naar de kosten van de aan te schaffen programma s (incl. onderhoudskosten) en keuzes te maken in de automatiseringsprojecten zetten wij in op een taakstellend bedrag van , zodat een besparing van per jaar gerealiseerd kan worden. Uitgangspunten van dit Realisatieplan ICT en Dienstverlening zijn de volgende: Er worden de komende jaren veel, voornamelijk eenmalige, investeringen gedaan om ontwikkelingen als het Klant Contact Centrum (KCC) en de invoering van het stelsel van basisregistraties in te richten. Dit vraagt veel aan investeringen, omdat de dienstverlening wordt gedigitaliseerd. Dit biedt onze organisatie mogelijkheden om onze burgers en bedrijven effectiever en efficiënter te kunnen bedienen. De exploitatielasten (onderhoud en ondersteuning ) stijgen de komende jaren door de verdere digitalisering van gegevens, maar de verwachting is dat we op termijn minder nieuwe applicaties nodig hebben, en meer investeren in de optimalisatie van de bestaande applicaties. Digitalisering In 2011 gaan we de interne documentenstromen digitaliseren. Door centraal digitaal op te slaan is de informatie tijd, plaats en mens onafhankelijk te benaderen. Met deze informatie kunnen we de burgers en bedrijven een betere van dienst zijn. In 2011 zal het beheer van de basisregistraties (BAG, GBA) veel aandacht vragen, Ook het gebruik van de basisregistraties (BAG, GBA en het handelsregister) zal de nodigen inspanning kosten. We gaan uit van het principe dat de gegevens maar eenmalig worden vastgelegd en vervolgens meervoudig gebruikt. 125

126 Overzicht personeelsformatie gemeente Landerd Jaren FTE s excl. bestuur, brandweer, secretaris Aantal personeelsleden excl. bestuur, brandweer, secretaris , , , , , ,89 * inclusief tijdelijke formatie ** 110 * ,72 * inclusief tijdelijke formatie ** 110 * 2012 en verder 87,16 * inclusief tijdelijke formatie ** 109 * * Genoemde aantallen zijn op basis van de begroting. ** De effecten van de onderzoeken over de bedrijfsvoering zijn nog niet in dit overzicht verwerkt Overzicht budgetten inhuur extern personeel Jaren Budgetten * * 2012 en verder * * Genoemde bedragen zijn op basis van de begroting Personeelsbudgetten Een belangrijke kostenpost in de begroting zijn de personeelslasten. Dit is voor overheden dan ook vaak de reden om bij bezuinigingen vrij snel over te gaan tot het schrappen van arbeidsplaatsen. Helaas blijkt dan achteraf dat hierdoor later fors ingehuurd moet worden waardoor deze kosten explosief stijgen. Dit komt doordat taken vaak niet worden geschrapt. In de gemeente Landerd is een andere lijn uitgezet. Structureel werk wordt in principe door eigen medewerkers uitgevoerd. Er zal alleen worden ingehuurd als het gaat om tijdelijke werkzaamheden (bijv. ziekte, tijdelijke werkdruk), of specialistische kennis, of als externe inhuur goedkoper kan. Deze aanpak levert op korte termijn al forse besparingen op die echter niet altijd zichtbaar zijn omdat deze kosten veelal drukken op de exploitaties. Het is goed om de uren inzichtelijk te maken waardoor de verschuiving van de werkdruk van inhuur naar eigen medewerkers tot uiting komt. De inkomsten van de overheid lopen terug. Ook van de gemeente Landerd. Gezien de bezuinigingen op de diverse budgetten zijn wij van mening, dat het personeelsbudget ook omlaag bijgesteld moet worden. Vanaf 2014 wordt structureel minder ten laste gebracht van de exploitatie. Zoals uw raad al eerder heeft vernomen, is de externe inhuur grotendeels gestopt. Dit betekent dat hetzelfde werk met de eigen medewerkers moet worden uitgevoerd. Daardoor zal de werkdruk intern toenemen maar zal ook de betrokkenheid van de eigen medewerkers groter worden. Deze manier van werken betekent een bezuiniging op de externe kosten. In totaliteit wordt op de bedrijfsvoering een bedrag van 126

127 bespaard. De wijze waarop, zal de komende jaren verder geconcretiseerd worden nadat de onderzoeken naar het uitbesteden van werkzaamheden zijn afgerond. Dit betreft dus een taakstellende bezuiniging op de bedrijfsvoering voor de komende jaren. Ontwikkelingen bestaand beleid en vervangingsinvesteringen Website De digitale dienstverlening zal in 2011 verder uitgebreid worden. Alle gemeentelijke regelgevingen zullen via internet ontsloten worden. Ook zal het mogelijk worden om met de invoering van de omgevingsvergunning de voortgang van de afhandeling van die vergunningen te volgen. Het aantal producten, dat digitaal aan te vragen is, zal in 2011 verder uitgebreid worden van 20 naar 30. Voor archivering van de website is eenmalig een bedrag van en jaarlijks een bedrag van nodig. Verder zal de website uitgebreid worden met veelgestelde vragen. Ook zal de website aangepast worden, zodat deze toegankelijker is voor mensen met een beperking. Vervangen inventaris gemeentehuis De inventaris van het gemeentehuis is aan vervanging toe. Deze vervanging zal plaatsvinden in Wachtgelden voormalige wethouders Voor de pensioenen van wethouders is er een voorziening ingesteld om aan de toekomstige verplichtingen te voldoen. Om schommelingen in de uitgaven op te vangen is er jaarlijks een dotatie aan deze voorziening ad De stand van de voorziening wordt berekend conform de wet Appa. De samenstelling van het college is na de verkiezingen van 2010 gewijzigd. Daardoor stijgt de post wachtgelden en uitkering pensioenen voormalig wethouders in 2011 met ten opzichte van

128 128

129 E. Verbonden partijen Burgemeester Doorn Een verbonden partij betreft een gemeenschappelijke regeling, een vereniging/stichting of vennootschap, waarbij de gemeente een bestuurlijk en een financieel belang heeft. De gemeente Landerd heeft bestuurlijke en financiële belangen in zestien verbonden partijen, waaronder gemeenschappelijke regelingen en vennootschappen. Deze partijen voeren beleid uit voor de gemeente. Wij blijven uiteraard eindverantwoordelijk voor het realiseren van de beoogde doelstellingen van de uit te voeren programma s van de verbonden partij. Wij zullen dus aandacht moeten hebben voor de kaderstellende en controlerende taak. Naast de beleidsmatige verantwoordelijkheid blijft Landerd uiteraard ook financieel verantwoordelijkheid houden ten aanzien van deze partijen. De financiële bijdragen aan de verbonden partijen kunnen een belangrijk budgettair beslag leggen op de begroting. De gemeente Landerd heeft geen beleid voor de verbonden partijen vastgelegd in een aparte nota. In deze paragraaf wordt per verbonden partij inzicht gegeven in het doel, het risico en de financiële positie. In het coalitieprogramma Landerd in balans is opgenomen dat bezuinigingen bij de gemeenten percentueel worden doorvertaald op bijdragen aan samenwerkende partners en gemeenschappelijke regelingen (GGD, regionale brandweer, etc.). De gemeente Landerd participeert per 1 januari 2011 in de volgende gemeen-schappelijke regelingen en vennootschappen: 1. Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Hart voor Brabant 2. Gemeenschappelijke regeling Regionale ambulancevoorziening Brabant Midden- West-Noord 3. Gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Brabant-Noord 4. Werkvoorzieningschap Noordoost Brabant 5. Stichting Centra voor Natuur, Landschap en Milieu 6. Regionaal Milieubedrijf 7. Milieustraat Oss 8. Brabants Historisch Informatie Centrum 9. Gemeenschappelijke regeling samenwerkingsverband kleinschalig collectief vervoer Brabant-noordoost 10. NV Bank voor Nederlandse Gemeenten 11. NV Brabant Water 12. Administratiekantoor Gasnetwerk Oost Brabant BV 13. Gemeenschappelijke regeling Hypotheekfonds Noord-Brabantse Gemeenten (HNG) 14. Voormalig Streekgewest Brabant-Noordoost 15. Gemeenschappelijke regeling Openbaar Onderwijs. Hieronder volgt een toelichting per verbonden partij. 1. Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Hart voor Brabant Op 29 juni 2000 heeft de raad van Landerd besloten zich per 1 januari 2001 aan te sluiten bij de Gemeenschappelijke Regeling voor de GGD Hart voor Brabant. Het algemene doel van deze gemeenschappelijke regeling is een bijdrage te leveren aan de openbare gezondheidszorg. De gemeente Landerd heeft de volgende taken overgedragen aan de GGD: Verwerven van inzicht in de gezondheidssituatie van de bevolking; Bewaken van gezondheidsaspecten in bestuurlijke beslissingen; 129

130 Bijdragen aan opzet, uitvoering en afstemming van preventieprogramma s, inclusief gezondheidsvoorlichting en opvoeding; Bevorderen van medisch-milieukundige zorg; Bevorderen van technische hygiënezorg; Bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg; Uitvoering van infectieziektebestrijding; Uitvoering van jeugdgezondheidszorg; Toezichtstaken zoals genoemd in de Wet kinderopvang. Eigen vermogen jaarrekening begin 2009* Eigen vermogen jaarrekening einde 2009* Vreemd vermogen jaarrekening begin 2009* Vreemd vermogen jaarrekening eind 2009* Begrote bijdrage gemeente Landerd in *De gegevens van de jaarrekening 2009 zijn de meest recent beschikbare gegevens. 2. Gemeenschappelijke regeling Regionale ambulancevoorziening Brabant Midden- West-Noord Op 2 juni 2005 heeft de raad van Landerd besloten zich per 1 juli 2005 aan te sluiten bij de Gemeenschappelijke Regeling Regionale Ambulancevoorziening Brabant Midden-West- Noord. Het algemene doel van deze gemeenschappelijke regeling is het verlenen of doen verlenen van ambulancezorg. De gemeente heeft de volgende taken overgedragen aan de GGD: instellen en instandhouden van regionale ambulancevoorzieningen t.b.v. de werkgebieden Brabant-Noord en Midden- en West-Brabant instandhouden van meldkamers ambulancezorg t.b.v. de werkgebieden Brabant- Noord en Midden- en West-Brabant vaststellen en (doen) uitvoeren van regionale ambulanceplannen in de regio s Brabant-Noord en Midden- en West-Brabant (Doen) leveren van een bijdrage aan de geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen t.b.v. de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant en Hulpverleningsdienst Brabant-Noord. Eigen vermogen jaarrekening begin Eigen vermogen jaarrekening eind 2008* 2008* Vreemd vermogen jaarrekening 2008* Vreemd vermogen jaarrekening 2008* Bijdrage gemeente Landerd *De gegevens van de jaarrekening 2009 zijn de meest recent beschikbare gegevens. De medewerkers van de ambulancedienst vallen onder de ambtenaren cao. Een risico vormt de in deze cao opgenomen regeling voor FLO (regeling bezwarende beroepen). De kosten van uitvoering van de regeling zijn hoog en het is niet duidelijk of deze kosten volledig ten laste van de RAV en dus de gemeente komen. 3. Gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Brabant-Noord Per 1 juli 2006 zijn de Hulpverleningsdienst Brabant-Noord en het Gemeenschappelijk Meldcentrum opgegaan in een nieuwe regeling, de Veiligheidsregio Brabant-Noord. De gemeente Landerd is hierbij aangesloten. De algemene doelstelling is het bewerkstelligen van een doelmatig georganiseerde en gecoördineerde hulpverlening op het gebied van hulpverlening in het rechtsgebied m.b.t. brandweer, politie en geneeskundige hulp. Verder is een taak het in standhouden van een gemeenschappelijk meldcentrum voor het stroomlijnen van de hulpverlening. In december 2009 hebben de gemeenten binnen de regio Brabant-Noord het besluit genomen de gemeentelijke brandweer organisaties op te heffen en de brandweer te 130

131 regionaliseren. De nieuwe regionale brandweerorganisatie moet per 1 januari 2011 operationeel zijn. De implementatie om dit te realiseren is in volle gang. Er zijn nog een aantal risico s voor de gemeenten waarvan op dit moment nog niet duidelijk is of deze zich zullen voordoen (o.a. de BTW compensatie op brandweerkazernes, de ICT, opzegging personeel). Daarnaast wacht er nog een bezuinigingstaakstelling van één miljoen euro. Er zijn bij de Veiligheidsregio reserves aanwezig om de eerste tegenvallers op te vangen. De Veiligheidsregio bestaat naast de brandweer verder uit de Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen (GHOR) en het gemeenschappelijk Meldcentrum (GMC). Eigen vermogen jaarrekening begin 2009 Eigen vermogen jaarrekening eind 2009* * Vreemd vermogen jaarrekening begin Vreemd vermogen jaarrekening eind 2009* * Begrote bijdrage gemeente Landerd in 2011 is Hierbij zijn de gemeentelijke brandweertaken overgedragen aan veiligheidsregio 4. Werkvoorzieningschap Noordoost Brabant De gemeenschappelijke regeling Werkvoorzieningschap Noordoost Brabant heeft tot doel het continueren van een gemeenschappelijke voorziening ter integrale uitvoering van de Wet sociale werkvoorziening en de daaruit voortvloeiende en daarmee verband houdende voorschriften en regelingen, alsmede andere vormen van gesubsidieerde arbeid. Met name wordt bevorderd dat inwoners uit de regio met een grote afstand tot de reguliere arbeidsmarkt hulp wordt geboden bij het verkrijgen van betaald werk. Voor het bieden van werk onder aangepaste omstandigheden heeft het Werkvoorzieningschap een eigen uitvoeringsorganisatie, de Integrale Bedrijven Noordoost Brabant (IBN). Bij of via IBN worden tot de Wet sociale werkvoorziening toegelaten kandidaten geplaatst. Voor ondersteuning bij het maatschappelijk participeren van inwoners in de regio beschikt het Werkvoorzieningschap over de Stichting Sawor. Eigen vermogen IBN jaarrekening begin Eigen vermogen IBN jaarrekening eind 2009* * Vreemd vermogen IBN jaarrekening Vreemd vermogen IBN jaarrekening 2009* * Begrote bijdrage gemeente Landerd in Landerd heeft per 31 december 2009 een aandeel van in de Gemeentelijke Reserve van de IBN. Dit is een reserve waarover niet in geld maar in diensten beschikt kan worden. Dit houdt in dat de gemeente incidentele projecten kan laten uitvoeren ten bedrage van de hoogte van de reserve. Vanaf 2006 zijn een aantal projecten ten laste van deze reserve uitgevoerd. 5. Stichting Centra voor Natuur, Landschap en Milieu Deze Stichting is opgericht in 1996 en heeft ten doel het leveren van een bijdrage aan een beter begrip voor en het behoud en beheer van de natuur- en cultuurwaarden, het milieu en het landschap in het noordoosten van de provincie Noord-Brabant, speciaal ten aanzien van het natuurpark De Maashorst. Educatie is hierbij een belangrijk onderdeel. De geraamde bijdrage voor 2011 bedraagt De werkelijke kosten in 2009 bedroegen

132 6. Regionaal Milieubedrijf De behartiging van de gemeenschappelijke belangen op het gebied van de milieuzorg is de taak van het Regionaal Milieubedrijf. Eigen vermogen jaarrekening begin Eigen vermogen jaarrekening eind 2008* 2008* Vreemd vermogen jaarrekening 2008* Eigen vermogen jaarrekening eind 2008* Bijdrage gemeente Landerd Dit is inclusief handhavingactiviteiten * Dit zijn de laatst beschikbare gegevens. 7. Milieustraat Oss In het kader van het exploiteren en beheren van de milieustraat aan de Maaskade te Oss is in 2000 ter zake een gemeenschappelijke regeling ingesteld, waaraan de gemeente Landerd deelneemt. De kosten van de milieustraat worden verdeeld over de gemeenten aan de hand van het aantal inwoners per gemeente. In 2006 zijn de reglementen en tarieven van de milieustraat aangepast. De werkelijke bijdrage van de gemeente Landerd aan de milieustraat in 2009 bedroeg Geraamd was een bijdrage van Geraamde bijdrage gemeente Landerd aan de milieustraat voor 2011 bedraagt Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) Ingaande 2005 is de gemeente Landerd lid van de gemeenschappelijke regeling Brabants Historisch Informatie Centrum (opvolger Streekarchief Brabant-Noordoost). Het algemene doel van dit openbaar lichaam is de belangen bij alle aangelegenheden betreffende de archiefbescheiden en collecties van de overheden in Noord-Brabant te behartigen. Eigen vermogen jaarrekening begin Eigen vermogen jaarrekening eind 2009* 2009* Vreemd vermogen jaarrekening 2009* Eigen vermogen jaarrekening eind 2009* Bijdrage gemeente Landerd *De gegevens van de jaarrekening 2009 zijn de meest recent beschikbare gegevens. 9. Gemeenschappelijke regeling samenwerkingsverband kleinschalig collectief vervoer Brabant-noordoost In 2004 is de gemeenschappelijke regeling samenwerkingsverband kleinschalig collectief vervoer Brabant-noordoost aangegaan. Het doel van deze regeling is het tot stand brengen, het ontwikkelen en in stand houden van een stelsel van kwalitatief hoogwaardig kleinschalig collectief vervoer. Vanaf 2006 komen de kosten voor OV-vervoer in het taxihoppersysteem volledig voor rekening van de provincie Noord-Brabant. Alleen de beheerskosten blijven voor onze rekening. De risico s zijn derhalve beperkt. Over 2009 is de bijdrage van de Gemeente Landerd aan de beheerskosten uitgekomen op Uitkering gemeente met een maximum van NV Bank voor Nederlandse Gemeenten Sedert zeer lange tijd is de gemeente in het bezit van aandelen van de NV Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) te Den Haag. Het doel van de bank is de uitoefening van het bedrijf van bankier ten dienste van overheden. 132

133 Landerd heeft aandelen. Met ingang van 1 januari 2005 is ook de BNG vennootschapsbelasting verschuldigd. Dit betekent dat de dividenduitkering met ongeveer 30% verlaagd is. De structurele dividendinkomsten worden geraamd op Dit is gebaseerd op de werkelijke opbrengsten van de laatste jaren. 11. Brabant Water N.V. Historisch gezien hebben de gemeenten een toezichthoudende taak op de watervoorziening. Het rijksbeleid is gericht op het centraliseren van onderdelen van deze taak. De gemeente Landerd is in het bezit van aandelen (nominaal 0,10) van de Brabant Water N.V. Zowel de bestuurlijke inbreng als het financieel risico is te verwaarlozen. In verband met de solvabiliteit van Brabant Water is besloten de jaarresultaten toe te voegen aan de algemene reserve. Er vindt geen uitkering van dividend meer plaats. Eigen vermogen jaarrekening begin 2009* Vreemd vermogen jaarrekening 2009* Eigen vermogen jaarrekening eind 2009* Vreemd vermogen jaarrekening 2009* Administratiekantoor Oost Brabant BV Ten gevolge van de verkoop van de aandelen Obragas Holding N.V. aan het Duitse bedrijf RWE Gas A.G. is het Administratiekantoor Oost-Brabant B.V. opgericht. De waarde van de Landerdse deelneming in het aandelenkapitaal is te verwaarlozen. Er wordt geen dividend uitgekeerd. 13. Gemeenschappelijke Regeling Hypotheekfonds Noordbrabantse Gemeenten (HNG) i.l. De verwachting is dat deze regeling in de loop van 2010 wordt beëindigd als alle deelnemende gemeenten daarmee hebben ingestemd. Wij hebben daartoe al besloten (raad 13 december 2007). De jaarlijkse uitkering vindt dan plaats uit het depot bij de BNG waarin de gelden van deze regeling al zijn gestort. Tot en met 2019 wordt jaarlijks een uitkering door de gemeente Landerd ontvangen van Voormalige Streekgewest Brabant-Noordoost Het voormalige Streekgewest Brabant-Noordoost is in financiële liquidatie. De administratie wordt gevoerd door de gemeente Oss. In de loop van 2009 heeft de gemeente Oss alle deelnemende gemeenten een voorstel gedaan, waarin de gemeente Oss tegen een afkoopsom alle verplichtingen overneemt. De kosten van de financiële afwikkeling van de opheffing Streekgewest Brabant-Noordoost worden in één keer verrekend in 2010 ( ). De jaarlijkse bijdrage komt hiermee te vervallen. 16. Gemeenschappelijke regeling openbaar onderwijs van de gemeenten Bernheze, Landerd, Oss, Sint-Oedenrode, Uden, Veghel en Boekel. Op 5 juni 2003 heeft de raad besloten toe te treden tot deze gemeenschappelijke regeling. Het bestuur van De Wizzert is in 2005 overgedragen aan de Stichting Openbaar Onderwijs Groep in Veghel. In verband daarmee is toegetreden tot de genoemde gemeenschappelijke regeling. Het gemeenschappelijk orgaan coördineert en oefent de bevoegdheden van de gemeenteraad uit met uitzondering van een aantal zaken zoals de opheffing van scholen of wijziging van de statuten. Het risico is derhalve beperkt. 133

134 Afwikkeling voormalige gemeenschappelijke regelingen Van enkele voormalige gemeenschappelijke regelingen bestaat nog het risico van nadelige afrekeningen. Deze zijn: De gemeenschappelijke regeling Bestuursacademie Zuid-Nederland in liquidatie. Als liquidatie uitkering is in 2002 een bedrag uitbetaald van Wegens de sombere vooruitzichten wordt het risico van het doorbetalen van wachtgelden voor een periode van minimaal vijf tot acht jaar. In 2010 is er gemiddeld 1,7 Fte gedetacheerd. De aflossing van de achtergestelde lening is nog niet voldaan en loopt door in Sedert 1994 is Landerd lid van de gemeenschappelijke regeling Welstand Noord- Brabant. Naast de wettelijk verplichte taken op grond van de Woningwet voert de welstandscommissie ook andere taken uit zoals het desgewenst adviseren over nieuwe plannen en ontwikkelingen. Vanaf 2011 wordt ervan uitgegaan dat de gemeente de taken van welstand in eigen beheer gaat uitvoeren en de gemeenschappelijke regeling wordt geliquideerd. Er blijft echter een risico op wachtgeldverplichtingen bestaan. Deze kan oplopen tot maximaal 2,1 miljoen voor alle deelnemende gemeenten hetgeen neerkomt op maximaal voor de gemeente Landerd. Het risico ontstaat vanaf 2012 indien niet alle medewerkers elders emplooi hebben gevonden. In de afwikkeling van de liquidatie is ook de verkoop van het pand betrokken waar de organisatie is gehuisvest. Een tegenvallende opbrengst kan de liquidatiekosten negatief beïnvloeden. 134

135 F. Grondbeleid Wethouder van Dongen Deze paragraaf Grondbeleid beoogt informatie te verschaffen over het te voeren grondbeleid in de komende jaren. Gelijktijdig met deze begroting worden de kostprijsbegrotingen geactualiseerd. Voor zover mogelijk worden de resultaten van deze actualisatie meegenomen in deze paragraaf grondbeleid. We streven er naar om jaarlijks gelijktijdig met de begroting de kostprijsbegrotingen te actualiseren zodat eventuele ontwikkelingen opgenomen kunnen worden in de begroting. In deze paragraaf komen aan de in exploitatie genomen complexen aan de orde. Per complex wordt een korte toelichting gegeven over de laatste stand van zaken. Tevens wordt ingegaan op de kosten- opbrengsten zoals die uit de geactualiseerde kostprijsbegrotingen blijken. Verder wordt in tabelvorm een recapitulatieoverzicht gegeven van de boekwaardes en de te verwachten uitgaven en inkomsten. De gemeente Landerd heeft nadrukkelijk gekozen een actief grondbeleid te blijven voeren. De keuze voor actief grondbeleid komt voort uit de wens zelf een actieve en regisserende rol te vervullen bij de ruimtelijke processen om publieke doelen beter en sneller te bereiken. De actieve grondexploitatie is een bedrijfsmatig proces waaraan nadrukkelijk risico s zijn verbonden. De effecten van de kredietcrisis zijn vanuit het principe van behoedzaamheid verwerkt in de kostprijsbegrotingen en in de paragraaf Grondbeleid. Kort samengevat is rekening gehouden met effecten van een vertragende afzetmarkt die is vertaald in bijstelling van het uitgiftetempo van bouwrijpe gronden bij de geactualiseerde kostprijsbegrotingen. De actuele conjuncturele situatie nu is in grote lijnen geen aanleiding om in deze begroting een ander beleid voor te stellen. Het is nu reëel te veronderstellen dat de uitgifte gefaseerd plaatsvindt. In ieder geval worden we geconfronteerd met extra rentelasten, die waarschijnlijk niet door hogere grondopbrengsten kunnen worden gecompenseerd. Voor 2011 zijn geen verhoging van de grondprijzen voorgesteld. In het jaarverslag 2009 zijn reeds voorzieningen getroffen voor het toen berekende tekort, echter deze blijken nu niet toereikend te zijn. Het gemeentelijk grondbeleid heeft verder veel relaties met andere programma s. Het grondbeleid heeft een grote invloed op en samenhang met de realisatie van de programma s Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en landschap, Verkeer en vervoer, Cultuur, monumenten, sport en recreatie en Economische structuur en toerisme. Daarnaast heeft het grondbeleid een grote financiële impact. De eventuele baten, maar vooral de financiële risico s zijn van belang voor de algemene financiële positie. 135

136 Het grondbeleid van de gemeente Landerd is opgenomen in de nota s: Financiën Landerd: Helder, Open en Transparant (hoofdstuk 3). Toerekening ambtelijke kosten aan gemeentelijke grondexploitaties. Nota grondbeleid 2004 Deze schetsen het kader voor het financiële beleid en voor de financiële uitvoering van het gemeentelijk grondbeleid. De hoofdlijnen van het grondbeleid zijn de volgende: In Landerd is het grondbeleid actief. Winsten zijn toegestaan ter dekking van eventuele risico s en ter uitvoering van ander gemeentelijk beleid. Goede beheersing van de bedrijfsvoering en een tijdige informatieverschaffing over de bouwgrondexploitaties is essentieel. Een duidelijk beleid met betrekking tot de reserve grondexploitatie. Risico s dienen tijdig en duidelijk in kaart te worden gebracht nadat vooraf een haalbaarheidsanalyse heeft plaatsgevonden. Elk complex wordt duidelijk afgebakend. Actief grondbeleid Om de gestelde doelen en prioriteiten in met name de programma s 3 en 7 te kunnen halen is een actief grondbeleid noodzakelijk (zie nota grondbeleid). Deze prioriteiten richten zich met name op het blijvend realiseren van voldoende woningbouwmogelijkheden en het uitgeven van bedrijfskavels. Ook in het kader van het landschapsbeleid, de reconstructie en het LOG De Graspeel is een actief grondbeleid nodig. Financiële positie Voor de grondexploitatie is een algemene reserve grondexploitatie ingesteld welke 4,8 miljoen bedraagt. Gelet op de omvang van de huidige voorraad grond ca. 31 miljoen (inclusief 4,1 miljoen voor LOG Graspeel) kan gesteld worden dat, mede gelet op de huidige economische situatie, voor het opvangen van de risico s deze reserve zeker nodig is. Aanwending van deze reserve mag, gelet op de economische crisis, niet uitgesloten worden. De reserve is gebaseerd op 10% van de boekwaarde vermeerderd met 10% van de nog te verwachten uitgaven. Hierin is het risico voor de in bezit zijn locaties van het LOG (boekwaarde 4,1 miljoen) niet meegerekend. Bij de jaarrekening wordt jaarlijks de noodzakelijke hoogte van de reserve berekend. Naast deze reserve zijn er ook enkele voorzieningen gevormd voor reeds voorzienbare verliezen op enkele grondexploitaties. De actualisatie kostprijsbegrotingen grondexploitatie wordt aan uw raad aangeboden In onderstaande tabel is rekening gehouden met de in de geactualiseerde kostprijsbegrotingen opgenomen kosten en opbrengsten. In de primitieve begroting 2011 zijn nog de kosten en opbrengsten geraamd gebaseerd op de laatst vastgestelde kostprijsbegrotingen zoals die eerder, in april 2010, zijn vastgesteld. Voor het begrotingssaldo heeft dit geen gevolg omdat het saldo van kosten en opbrengsten verrekend wordt met de balanspost voorraad gronden. 136

137 Tabel toelichting onderhanden werk bedragen x In exploitatie genomen complexen Reek: boekwaarde begin begrotingsjaar A b c d e f g h Vermeerderingen begrotingsjaar verminderingen begrotingsjaar Boekwaarde eind dienstjaar geraamde nog te maken kosten geraamde opbrengsten geraamd eind resultaat -/- is winst Kerkpad Reek Zuid: opvangen nadelige resultaten - ITC Linders Schimmel Schaijk: Akkerwinde Louwstraat Zeeland: Repelakker Voederheil Vensteeg Morgenzon Totaal: De nadelige exploitatiesaldi waarvoor reeds voorzieningen zijn gevormd zijn toegenomen waardoor de gevormde voorzieningen te laag zijn. Totaal is er aan voorzieningen een bedrag van beschikbaar. Volgens de geactualiseerde kostprijsbegrotingen zijn de totale tekorten berekend op (zie kolom g positieve bedragen). Dit betekent een voorzieningstekort van Naast de in exploitatie genomen complexen die leiden tot tekorten zijn er gelukkig ook complexen die een positief resultaat te zien geven. Winsten worden echter pas genomen wanneer ze gerealiseerd zijn. In de begroting 2010 werd een winstneming geraamd voor het complex Kerkpad Reek. Voor de overige complexen is nog geen winstneming geraamd. Met betrekking tot de winstneming van Kerkpad kan gesteld worden dat vanwege vertraging in de uitgifte van de gronden de winstneming niet in 2010 kan worden gerealiseerd. In de 2e Burap van 2010 zal hierover gerapporteerd worden. In de begroting 2011 zijn in de periode geen winstnemingen geraamd. In de opbrengsten is uitgegaan van de onderstaande grondprijzen. Bouwgrondprijs voor industrie 120,-- per m2 Bouwgrondprijs voor woningbouw 267,-- per m 2 Vanaf 2012 wordt gerekend met een kosten- en opbrengststijging van 2%. Voor 2010 en 2011 is geen opbrengstenstijging gehanteerd. Naast de in exploitatie genomen complexen zijn er nog niet in exploitatie genomen gronden. Deze betreffen: grond Schaijk West m² (boekwaarde begin , per m² 6,76) grond postzegelplan voormalige brandweerkazerne Zeeland/woning Rector van Gerwenstraat 900 m² (boekwaarde begin , per m² is dit 347,88) (incl. woning Rector van Gerwenstraat) 137

138 Winstverwachting Conform vastgesteld beleid worden winsten eerst genomen als de winst gerealiseerd is. Voor grote langlopende projecten kan dit per fase geschieden (mits de geraamde winst van de andere deelprojecten positief is). In de begroting 2011 zijn in de periode geen winstnemingen geraamd. Toelichting op de complexen Repelakker De gemeente Landerd en marktpartijen hebben een overeenkomst gesloten voor de ontwikkeling van plan Repelakker te Zeeland. Uitgangspunt van deze overeenkomst is dat de gemeente de gronden verwerft, het plan bouwrijp maakt en de bouwkavels terugverkoopt aan de projectontwikkelaars (bouwclaim model). In totaal worden er tussen 2011 en 2015 ca. 214 woningen gerealiseerd. Op 1 juli 2010 is door de gemeenteraad het bestemmingsplan vastgesteld. De verwachting is dat vanaf 2011 t/m 2015 de bouwkavels gefaseerd kunnen worden uitgegeven. Een mogelijke vertraging in tijd kan veroorzaakt worden door het ingestelde beroep tegen de vaststelling van het bestemmingsplan en de lopende ontbindingszaak betreffende een pachtkwestie van de van de kerk aangekochte kas. De totale investeringen bedragen Ten opzichte van de eerder vastgestelde grondexploitatie is dit een daling van De totale opbrengsten bedragen Ten opzichte van de eerder vastgestelde grondexploitatie is dit een daling van Het exploitatieresultaat op eindwaarde bedraagt voordelig. Akkerwinde Voor dit plan ( woningen) is in oktober 2009, gelijktijdig met het bestemmingsplan, een kostprijsbegroting vastgesteld. In april 2010 is deze laatstelijk geactualiseerd. Het plan wordt gefaseerd (fase 1A, 1B en fase 2) uitgevoerd. Fase 1 is bouwrijp gemaakt. In fase 138