Programmabegroting 2012

Transcriptie

1 Programmabegroting 2012 GEMEENTE LANDERD Adres: Kerkstraat 39, 5411 EA Zeeland Postadres: Postbus 35, 5410 AA Zeeland Telefoon: Fax: Internet:

2

3 Agendapunt: Portefeuillehouder: Wethouder Tindemans-van Tent Onderwerp: Begroting gemeente Landerd 2012 Raad d.d. Aan de Raad. 0 conform voorstel 0 aangehouden 0 verworpen Mij bekend de griffier Korte samenvatting Hierbij bieden wij u een sluitende meerjarenbegroting aan. Bestuurlijke procedure De procedure van de bestuurlijke behandeling van de begroting 2012 is als volgt: Aanbieding en toezending aan de raad programmabegroting 30 september 2011 Begrotingsbehandeling raad 10 november 2011 Belastingvoorstellen raad 15 december 2011 Voorstel Voorgesteld wordt de programmabegroting voor het dienstjaar 2012 vast te stellen. Motivering voorstel Aanleiding Jaarlijks worden door de raad in de begroting budgetten geautoriseerd om het beleid uit te voeren. Relatie fase beleidsproces De programmabegroting 2012 maakt deel uit van de planning & control cyclus. Vraag en probleemstelling Vaststellen van een sluitende begroting. Analyse We bieden de gemeenteraad een sluitende meerjarenraming aan. Mede door de ingezette en reeds gerealiseerde bezuinigingen, scherper en realistischer ramen en een per 2012 meevallende algemene uitkering uit het Gemeentefonds behoeven de oorspronkelijke beoogde extra OZB-verhogingen in 2012 (7%), 2013 (7%) en 2014 (8%) geen doorgang te vinden. De belastingtarieven worden alleen met het inflatiepercentage verhoogd plus 2%. Onder de huidige omstandigheden blijft het meerjarig perspectief van onze gemeente zondermeer positief en de gemeente blijft duurzaam in balans. De gemeente beseft echter dat er veel onzekerheden zijn. De gemeente kan er niet omheen dat de ontwikkelingen in de wereldeconomie en de snel optredende veranderingen in de samenleving ook een grote rol spelen bij de uitvoering van het eigen beleid. De gevolgen van de decentralisatie van een groot aantal rijks-en provinciale taken kunnen grote financiële gevolgen hebben. De toenemende vergrijzing en de financiële crisis zullen merkbaar zijn in de woonwensen en behoeften en een vertaling krijgen in ons woningbouwprogramma. Het college van 1

4 burgemeester en wethouders volgt deze ontwikkelingen nauwlettend en anticipeert waar nodig tijdig door het huidige beleid bij te stellen en nieuw beleid te ontwikkelen. Hoe is de financiële situatie? Sedert de vaststelling van de Kadernota 2012, waarin de financiële uitgangspunten 2012 zijn vastgesteld, zijn er diverse financiële ontwikkelingen geweest. De belangrijkste ontwikkelingen zijn opgenomen in bijlage 1 Overzicht van kadernota naar begroting Alternatieven De raad kan besluiten andere keuzes te maken. Uitgangspunt daarbij blijft een structureel sluitende begroting 2012 en een sluitende meerjarenraming. Juridisch kader De begroting is opgesteld overeenkomstig het Besluit begroting en verantwoording. Risico s De risico s zijn beschreven in de paragraaf Weerstandsvermogen. Financiële, personele en organisatorische consequenties Deze gevolgen zijn in de desbetreffende programma s en paragrafen beschreven. Termijn van uitvoering Het in de begroting vastgestelde beleid voor het jaar 2012 wordt met de daarvoor beschikbaar gestelde budgetten in 2012 uitgevoerd. Verantwoording/evaluatie/effectmeting De programmabegroting ondersteunt de kaderstellende en controlerende functie van de raad. Met de programmabegroting geeft de raad het college duidelijk omschreven opdrachten en middelen om het aangegeven beleid te realiseren. Verder wordt door vaststelling van de programmabegroting budgetten en kredieten beschikbaar gesteld voor uitvoering van het beleid en investeringen welke zijn opgenomen in de begroting. In de Burap s en jaarrekening wordt door het college verantwoording afgelegd over het uitgevoerde beleid. Inspraak n.v.t. Communicatie Via persberichten, in de gemeentelijke rubriek van de Arena en op de gemeentelijke website worden de hoofdpunten uit de begroting 2012 gepubliceerd. Bezwaar en beroep n.v.t. Bekendmaking Via persberichten, de lokale media en de gemeentelijke website. Goedkeuring Bij schrijven van 11 mei 2011 heeft de Provincie uw raad geïnformeerd over de voorwaarden voor repressief toezicht. In de programmabegroting 2012 is aan deze opmerkingen voldaan. 2

5 Bijlagen Productenraming (wordt nagestuurd naar raadsleden) Beheersbegroting Ter inzage Bijgevoegd X X Zeeland, 27 september 2011 Burgemeester en wethouders van Landerd, de secretaris, de burgemeester, J.A.J. Lenssen W.C. Doorn- van der Houwen 3

6 Inhoud Inhoud... 4 Deel 1: De programmabegroting... 5 Visie, prioriteiten en belangrijke financiële zaken... 7 De programma s Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening Onderwijs en kinderopvang Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting Cultuur, monumenten, sport en recreatie Groen, natuur en landschap Verkeer en vervoer Economische structuur en toerisme Volksgezondheid Veiligheid Milieu Bestuur Deel 2: De paragrafen Inleiding paragrafen A. Weerstandsvermogen B. Onderhoud kapitaalgoederen C. Financiering D. Bedrijfsvoering E. Verbonden partijen F. Grondbeleid G. Lokale heffingen Bijlagen Bijlage 1 Overzicht van kadernota naar begroting Bijlage 2 Staat van reserves 2012 tot en met Bijlage 3 Staat van voorzieningen 2012 tot en met Bijlage 4 Investeringen Bijlage 5 Incidentele baten en lasten begroting 2012 tot en met Bijlage 6 Realisatie bezuinigingen begroting 2012 (incl. bezuinigingen 2011) Bijlage 7 Kerngegevens begroting 2012 (algemene uitkering mei-circulaire 2011) 147 Vaststelling van de programmabegroting

7 Deel 1: De programmabegroting 5

8 6

9 Visie, prioriteiten en belangrijke financiële zaken Visie De gemeente Landerd heeft 2011 gebruikt om na te denken over hoe Landerd er in 2020 uit zal gaan zien. De visie vertrekt vanuit een situatie waarin Landerd zelfstandig is. De afgelopen periode is samen met vertegenwoordigers uit de gemeenschap de strategische visie ontwikkeld: Landerd De visie op Landerd in 2020 luidt: In Landerd zetten in 2020, bewoners, organisaties, ondernemers en de gemeente, zich gezamenlijk in voor een positief woon-, werk- en leefklimaat. De omringende natuur is uitgangspunt voor profilering als groene gemeente. Landerd is in 2020 een zelfstandige gemeente, die samenwerkt met andere gemeenten in de regio. Bewoners zetten zich vanuit hun maatschappelijke betrokkenheid in voor de samenleving, waarbij de gemeente de faciliteiten schept. Ondernemers ervaren in Landerd een positief ondernemersklimaat. Deze visie maakt duidelijk, wat voor gemeente Landerd in 2020 wil zijn. Hierbij dient aangetekend te worden, dat daarnaast duurzaamheid voor de gemeente Landerd een belangrijk thema is, dat alle onderwerpen in de strategische visie raakt. In de visie spelen veel factoren een rol. De meest cruciale zijn: wonen, werk, zorg, voorzieningen, de agrarische sector, natuur en recreatie. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de samenwerking in regionaal verband en de rol van de ambtelijke organisatie bij de realisatie van de visie. Tijdens de discussies over de strategische visie is duidelijk naar voren gekomen, dat er grote behoefte is aan de verdere concretisering. Dit onderschrijft ons standpunt, 7

10 dat de visie opgevolgd dient te worden door een uitvoeringsprogramma. Na de vaststelling van de visie wordt dit opgepakt. Bij de vertaling van de wat -vraag naar de hoe -vraag zal uitvoerig stilgestaan worden bij de sterkte/zwakte in het beleid en van de bedrijfsvoering/organisatie. Door deze handelwijze verkrijgen wij een uitvoeringsprogramma met samenhangende projecten die de visie handen en voeten geven. Wij kunnen er niet omheen dat de ontwikkelingen in de wereldeconomie en de snel optredende veranderingen in de samenleving ook een grote rol spelen bij de uitvoering van ons eigen beleid. Er is veel onrust in de wereld, die voor de eurolanden nog wordt versterkt door de eurocrisis. Komt er een wereldwijde recessie? Slagen de eurolanden erin, om de economische stabiliteit in de EU te herkrijgen? Vragen waarop wij geen antwoord kunnen geven. Wel kunnen wij u verzekeren, dat wij de gevolgen goed blijven monitoren en daar waar nodig tijdig zullen anticiperen waar het ons gemeentelijk beleid betreft. Prioriteiten Reeds in 2010 is ingeschat dat de gemeente Landerd in de jaren geconfronteerd zal worden met forse financiële tegenvallers terwijl er bovendien geen sluitende meerjarenbegroting dreigde. Toen is tijdig ingegrepen door fors te gaan bezuinigen tot een jaarlijks bedrag van bijna 1,8 miljoen in Daarnaast zijn de risico s op met name de grondexploitaties in beeld gebracht en zijn de nodige voorzieningen getroffen. Het afgelopen jaar is hard gewerkt om de maatregelen te effectueren. Nu plukken wij hier de vruchten van. Door de bezuinigingen, scherper en realistischer ramen en een per 2012 meevallende algemene uitkering uit het Gemeentefonds kunnen de beoogde extra verhogingen in 2012 (7%), 2013 (7%) en 2014 (8%) van de OZB verlaagd worden naar 2%. Hiernaast worden de belastingtarieven verhoogd met het inflatiepercentage (2,25%). Kortom, wij zijn trots dat wij een sluitende meerjarenraming kunnen aanbieden. Hierdoor is het meerjarig perspectief van onze gemeente zondermeer positief en de gemeente blijft duurzaam in balans. Zoals wij reeds eerder hebben bericht, verwachten wij de komende tijd belangrijke demografische ontwikkelingen. Hoewel de percentages fluctueren gaan we er van uit dat: De bevolkingsomvang afneemt; De vergrijzing toeneemt; De ontgroening ook toeneemt. Er zijn nauwelijks mogelijkheden deze ontwikkelingen te beïnvloeden. Toch zullen wij de komende tijd alles op alles zetten om de negatieve gevolgen van de krimp en de ontgroening zoveel mogelijk te beperken. Hiervoor hebben wij de volgende instrumenten op het oog. In de eerste plaats zal de woningbouw sterk gericht worden op de behoefte van met name jongeren en ouderen. Verder zullen wij ons in blijven zetten om maatregelen te treffen ten behoeve van een positief woon- en leefklimaat voor zowel ouderen als jongeren en zorg blijven dragen voor kwalitatief goed onderwijs en een sterk verenigingsleven. Op deze onderwerpen zullen wij waar nodig regisserend en faciliterend optreden. Wij verwachten in 2012 te kunnen starten met bouwrijp maken van de woningbouwlocaties Den Omgang Schaijk en Schaijk-West, zodat over een jaar gestart kan worden met uitgifte van kavels. Ook kunnen diverse BIO-woningen in 2012 worden gerealiseerd. 8

11 De ontwikkelingen op de woningmarkt zijn op dit moment niet rooskleurig. In dit kader wordt reeds in 2011 nieuw beleid ontwikkeld om de risico s van de discrepantie tussen de in exploitatie genomen hoeveelheid gronden en de woningbehoefte op dit moment in te perken. In 2011 zullen wij starten met het opstellen van één gemeentedekkende structuurvisie, waarin zowel het buitengebied, de drie kernen als de bedrijventerreinen zijn opgenomen. Wij verwachten dat vaststelling van deze structuurvisie door de Raad in 2012 kan plaatsvinden. Dit is voor ons ook de reden om in 2012 de nota grondbeleid te actualiseren. Door de decentralisaties van het rijk op het gebied van werk, zorg en jeugd wordt de komende jaren een zware taak bij de gemeenten gelegd. Het voordeel is dat gekozen kan worden voor een meer integrale benadering, waardoor de lokale zorgtaken doelmatiger uitgevoerd kunnen worden. Helaas gaan deze taakdecentralisaties gepaard met bezuinigingen, waardoor het voor gemeenten extra moeilijk wordt om de doelen te bereiken. In 2011 en 2012 bereidt onze organisatie zich voor op deze veranderingen. Een grote zorg blijft de ingreep van het rijk op het terrein van de Wsw voor de sociale werkvoorzieningbedrijven, hetgeen indirect doorwerkt voor de gemeenten. Door de strengere indicatiestelling dreigt een grote groep mensen uitgesloten te worden van het arbeidsproces. Door de cumulatie van andere rijksmaatregelen wordt dit probleem nog verergerd. Wij vinden dit een zorgelijke ontwikkeling en zullen deze ontwikkelingen nauwlettend volgen. Bedrijfsvoering Op is de reorganisatie afgerond met een nieuw eigentijds functieboek en een formatie die is afgestemd op de taken. Daarnaast zal het gebouw zodanig aangepast worden qua beveiliging, ICL en werkplekken dat het weer voldoet aan de eisen van onze klanten en medewerkers. In 2015 moet de gemeente het toegangsportaal voor de gehele overheid zijn. De ontwikkeling daar naar toe geschiedt in een aantal fases. Dit betekent dat de gemeente Landerd zich de komende jaren moet ontwikkelen van een traditionele taakgerichte organisatie naar een vraaggerichte organisatie. In deze context zal in 2012: Het Informatie Centrum Landerd (ICL) van start gaan; De website worden vernieuwd; De verdere digitalisering van de werkprocessen plaatsvinden. In 2011 zijn de (regionale) samenwerkingsmogelijkheden op een vijftiental werkterreinen onderzocht. Op dit moment zijn wij in gesprek met enkele mogelijke samenwerkingspartners. Het gevolg hiervan kan zijn, dat er in 2012 enkele taken elders ondergebracht worden of in samenwerking worden opgepakt. Onder het motto: beknopter, beter en actueler is in 2011 gestart met de verbetering van de P&C-cyclus. Het resultaat zal zijn dat er in 2012 actuele rapportages komen (dashboards) en in relatie hiermee een verbeterde programmabegroting 2013, opdat er door uw raad beter gestuurd kan worden. Hoe is de financiële situatie? Van kadernota naar begroting 2012 Na het samenstellen van de Kadernota 2012 zijn naast kleine wijzigingen, diverse vermeldenswaardige ontwikkelingen geweest, die in de begroting 2012 zijn verwerkt. 9

12 In het onderstaande overzicht van kadernota naar begroting 2012 zijn de cijfers van de na de Kadernota 2012 vastgestelde begrotingswijzigingen meegenomen. Ook zijn in de tabel de ontwikkelingen tussen maart en augustus financieel vertaald. De belangrijkste voor 2012 zijn: De verwachte generieke korting op de algemene uitkering is niet doorgegaan. Een voordeel van ; De rente inkomsten nemen in 2012 af met Enerzijds wordt dit veroorzaakt doordat de algemene reserves zijn gedaald en hierdoor een bedrag ad minder aan bespaarde rente ten gunste van de exploitatie wordt gebracht. Anderzijds behaalt de gemeente Landerd minder voordeel uit het goedkoop financieren met korte gelden ( ). In 2011 is begroot dat er ruim 6 miljoen met kort geld gefinancierd moest worden tegen een werkelijk gerealiseerd rentepercentage van 2%. Omdat intern met 4% wordt gerekend was er een voordeel van 2%. In 2012 wordt er in de begroting vooralsnog van uitgegaan dat er geen behoefte is aan het aantrekken van korte gelden. In relatie met de algemene uitkering is de extra verhoging op de OZB deels niet doorgegaan, een nadeel van Een overzicht is als bijlage 1: overzicht van kadernota naar begroting 2012 opgenomen. In het onderstaand overzicht is in grote lijnen de financiële vertaling zichtbaar gemaakt: Omschrijving Saldi Kadernota Wijzigingen na vaststelling Kadernota 2012 Subtotaal Nagekomen mutaties begroting (zie specificatie bijlage 1) Saldo begroting * Naast deze begrotingsoverschotten is op de post onvoorziene uitgaven voor de jaren beschikbaar. Zoals uit de tabel blijkt, heeft de gemeente Landerd door onder andere de diverse bezuinigingsoperaties vorig jaar een sluitende begroting voor de jaren 2012 tot en met Overige belangrijke financiële zaken Reservepositie De reservepositie van de gemeente Landerd is gezond. De hoogte van de algemene reserve en de reserve grondexploitatie wordt per 1 januari 2012 geraamd op 14,1 miljoen. Omdat de bespaarde rente van deze reserves ten bate van de exploitatie wordt gebracht, kan niet vrijelijk worden beschikt over deze reserves. De belangrijkste reden om deze reserves in stand te houden is het feit dat er risico s worden gelopen in de bedrijfsvoering (zie paragraaf A. Weerstandsvermogen). In totaal bedragen de reserves van de gemeente Landerd in de periode ruim 30 miljoen (zie blz 134). Deze reserves zijn niet vrij aanwendbaar. Aan bijna alle reserves kleven beperkingen met betrekking tot het daarover vrij kunnen beschikken. De bestemmingreserves zijn ingesteld voor bepaalde, omschreven doelen. De reserves voor Dekking Kapitaal Uitgaven (DKU s) zijn nodig om de 10

13 dekking voor diverse investeringen in stand te houden en van een aantal reserves wordt de rente ten gunste van de exploitatie gebracht. Enkele belangrijke uitgangspunten van deze begroting zijn: Interne rekenrente* 4,00 procent Rentepercentage kort uitgezette gelden 1,50 procent Rentepercentage kort aangetrokken gelden 3,00 procent De algemene uitkering is gebaseerd op de meicirculaire De begroting is samengesteld overeenkomstig het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV). De geraamd belastingopbrengsten zijn gebaseerd op een inflatoire verhoging van 2,25% (o.a. OZB). De raadsbesluiten tot en met juni 2011 zijn verwerkt De subsidies zijn niet geïndexeerd. * betreft het percentage waarmee gerekend wordt voor de kapitaallasten en rente van de reserves en grondbedrijf. Provinciaal begrotingstoezicht Bij schrijven van 11 mei 2011 heeft de provincie de gemeenteraad geïnformeerd over een aantal actualiteiten en aandachtpunten die van belang zijn bij het opstellen van de begroting 2012 en meerjarenbegroting Vorm van toezicht. Een gemeente, dus ook onze gemeente, komt in aanmerking voor het reguliere repressieve toezicht wanneer de begroting structureel in evenwicht is. Mocht dit niet het geval zijn, dan dient de meerjarenraming voldoende aannemelijk te maken dat dit evenwicht uiterlijk in 2015 wordt bereikt. Alleen wanneer de begroting 2012 niet reëel sluitend is en het ook niet voldoende aannemelijk is dat dit evenwicht in de eerstvolgende jaren tot stand zal worden gebracht, volgt in het algemeen preventief toezicht. Structurele baten en lasten Bij het beoordelen of de begroting structureel in evenwicht is heeft de provincie inzicht nodig of de structurele lasten in de begroting worden afgedekt met structurele baten. Dit inzicht verschaffen wij aan de provincie door het saldo van de begroting te splitsen in een structureel en een incidenteel saldo (zie bijlage 5). Stelposten/taakstellende bezuinigingen Nu de ontwikkelingen rondom de algemene uitkering in de meicirculaire 2011 duidelijk zijn geworden, beoordeelt de toezichthouder stelposten/taakstellingen weer op de gebruikelijke manier. Dat wil zeggen dat een taakstelling alleen opgenomen mag worden in het begrotingssaldo als deze voldoende concreet en haalbaar zijn en dat ze gebaseerd zijn op raadsbesluiten. Conclusie Mede door de bezuinigingsoperatie in 2010 is het voor de jaren 2012 t/m 2015 gelukt u een structureel sluitende begroting aan te bieden. Op basis van de gezond blijvende reservepositie kan de gemeente Landerd tegenvallers opvangen, zonder direct in financiële problemen te geraken. 11

14 Lasten naar besteding begroting % 1% 20% 7% 19% 25% 5% 6% salarissen en sociale lasten reserveringen leveringen goederen en diensten energie inkomensoverdrachten/subsidies kapitaallasten overige uitgaven duurzame goederen Baten naar herkomst begroting % 1% 35% 14% 3% 7% 1% 12% 7% algemene uitkering OZB Leges, overige belastingen/heffingen huren en pachten beschikking over reserves rente en dividend overige rijksuitkeringen/bijdragen grondverkopen woningbouw/mutatie boekwaarde 12

15 De programma s Indeling programma s De begroting 2012 is wat opzet betreft grotendeels gelijk aan de voorgaande jaren. Nieuw is programma 5: Groen, Natuur en Landschap. Dit programma is opgebouwd uit onderdelen van de programma s 3 en 4. In de begroting 2012 zijn de volgende programma s opgenomen: 1. Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening 2. Onderwijs en kinderopvang 3. Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting 4. Cultuur, monumenten, sport en recreatie 5. Groen, Natuur en Landschap 6. Verkeer en vervoer 7. Economische structuur en toerisme 8. Volksgezondheid 9. Veiligheid 10. Milieu 11. Bestuur De programma s zijn in belangrijke mate de uitwerking van de (meerjaren)begroting 2011 en de diverse beleidsprogramma s die de raad heeft vastgesteld. Verder is in deze programma s het coalitieprogramma Landerd in Balans uitgewerkt. De programma s verwijzen dan ook, waar dat nodig en zinvol is, naar de desbetreffende documenten. De programmabegroting 2012 geeft daarmee vooral een uitwerking en een stand van zaken van die documenten. Opzet programma s De programma s hebben een vaste opzet. Het eerste deel van het programma gaat in op de vraag: Wat willen we bereiken? In dit onderdeel komen de programmaonderdelen en de daaraan gekoppelde doelstellingen aan de orde die een prioriteit hebben. Een vast onderdeel bij elk programma is een verwijzing naar de beleidsnota( s) die voor het programma van belang is (zijn). Het tweede deel Wat gaan we daar voor doen? bespreekt de activiteiten voor het jaar 2012 die voor de prioriteiten en overige maatregelen van belang zijn, bijvoorbeeld omdat het nieuw beleid of een beleidsintensivering betreft. Het derde deel Wat mag het kosten? geeft de baten en lasten van het programma weer en een financiële toelichting In de bijlagen van de programmabegroting zijn per programma de stand van zaken weergegeven van: 1. Reserves (bijlage 2) 2. Voorzieningen (bijlage 3) 3. Investeringslijst 2011 t/m 2015 (bijlage 4) 4. Incidentele baten en lasten (bijlage 5) 5. Bezuinigingen (bijlage 6) Overzicht algemene dekkingsmiddelen Bij de programma s worden de betreffende lasten en baten aangegeven. Van veel programma s zijn de baten lager dan de lasten. De programmatekorten worden bekostigd uit de algemene dekkingsmiddelen, waarvan de uitkering uit het gemeentefonds en de OZB de belangrijkste zijn. 13

16 De algemene dekkingsmiddelen worden in het hoofdstuk Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en financiële positie, weergegeven. In dit hoofdstuk worden ook de incidentele en structurele begrotingssaldi vermeld. Autorisatie Bij de programma s treft u overzichten aan van de baten en lasten per programma, onderverdeeld in de diverse producten. Deze overzichten geven in het kader van de dualisering de autorisatie door de raad aan. In de begroting van Landerd vindt de financiële autorisatie plaats op het niveau van de genoemde producten in de programma s. De kaders in de programmabegroting en uiteraard in de overige beleidsnotities geven de reikwijdte van de algemene autorisatie van het beleid aan voor de uitvoering door het college. Dit is ook het niveau waarop uw raad over de voortgang van de begroting geïnformeerd zal worden in de Bestuursrapportages (Burap s). Bij het vaststellen van de programmabegroting 2012 worden, naast de beleidskaders, de budgetten voor de producten binnen de programma s (inclusief dekkingsmiddelen) en de budgetten voor de investeringen van 2012 beschikbaar gesteld. Wel wordt ten aanzien van de opgenomen subsidies het voorbehoud gemaakt dat aan deze bedragen door derden geen rechten kunnen worden ontleend aangezien pas later dit jaar de subsidies exact worden berekend op basis van de geldende subsidieverordeningen. De autorisatie van de investeringsbudgetten geschiedt aan de hand van de investeringslijst 2011 t/m De budgetten voor de noodzakelijke investeringen in het kader van het gemeentelijk Rioolbeheerplan (GRP) worden gevraagd via een begrotingswijziging bij de Burap of bij een separaat raadsvoorstel. De planning van het GRP uitvoeringsprogramma is in de afgelopen jaren onder meer vanwege het opstellen van het waterplan enigszins achterop geraakt. In het nieuw op te stellen GRP wordt het investeringsplan voor de komende jaren geactualiseerd en opnieuw in tijd gezet. Investeringen in het riool worden geactiveerd en de lasten worden gedekt vanuit de voorziening onderhoud riolering. Eind 2011 wordt gestart met de herziening van het GRP. Overige Vanaf 2004 schrijft het Rijk een zevental paragrafen als verplicht voor. Deze paragrafen zijn in deze begroting opgenomen. De paragrafen geven een dwarsdoorsnede van de programma s. Deze paragrafen zijn: A. Weerstandsvermogen B. Onderhoud kapitaalgoederen C. Financiering D. Bedrijfsvoering E. Verbonden partijen F. Grondbeleid G. Lokale heffingen 14

17 1. Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening Wethouder Raaijmakers Burgemeester Doorn (huiselijk geweld) Het programma omvat het op weg helpen van inwoners naar werk en naar het zelfstandig deelnemen aan sociaal maatschappelijke activiteiten, het bestrijden van armoede, het verstrekken van bijstand en maatschappelijke diensten en de zorg voor statushouders. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect de volgende items die onder andere zijn vastgelegd in het coalitieprogramma : Voor iedere inwoner de mogelijkheid creëren zo lang mogelijk in de samenleving te participeren Het scheppen van goede mogelijkheden voor alle inwoners om zelfstandig in hun bestaan te voorzien Goede huisvestings- en inburgeringmogelijkheden voor de opvang van statushouders WMO: van 'verzorging' naar 'ondersteuning om te kunnen participeren' Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Nota WWB met bijbehorende verordeningen (2009) Nota WIJ met bijbehorende verordeningen (2009) Nota schuldhulpverlening (2003) Nota regionaal ouderenbeleid ( ) Notitie steunpuntenbeleid (2004) Beleidsplan Wet maatschappelijke ondersteuning (2007) Notitie Wet inburgering (2007) Verordening voorzieningen maatschappelijke ondersteuning (2010) Financieel besluit voorzieningen maatschappelijke ondersteuning (2010) Beleidsregels voorzieningen maatschappelijke ondersteuning (2010) Voor het begrotingsjaar 2012 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Uitvoering regeerakkoord/bestuursakkoord waaronder de voorbereiding van de decentralisatie taken van de AWBZ en de jeugdzorg en de invoering van de Wet werken naar vermogen. 2. Vaststelling nieuwe verordening WMO op basis van het beleidsplan Beperken instroom WWB en stimuleren van de uitstroom uit de WWB. Wat doen wij daarvoor? 1. Uitvoering regeerakkoord/bestuursakkoord waaronder de voorbereiding van de decentralisatie taken van de AWBZ en de jeugdzorg en de invoering van de Wet werken naar vermogen Ondanks het feit dat de uitwerking van het regeerakkoord en de implementatie hiervan in het bestuursakkoord tussen VNG en Regering nog veel onduidelijkheden kent, geven wij een opsomming van ontwikkelingen die aan de orde zijn. 15

18 Op dit moment kunnen wij geen indicatie geven van het kosteneffect van deze ontwikkelingen voor de gemeente. - Vanaf 2012 wordt het W(erk)-deel, dat onderdeel uitmaakt van het Participatiebudget gehalveerd (basis budget ). - Het W-deel mag vanaf 2012 alleen nog maar ingezet worden voor de doelgroep (WWB,WIJ). Hierdoor wordt het gemeenten onmogelijk gemaakt om het budget in te zetten voor alle inwoners. - Integratie WWB, WIJ, Wajong en WSW tot een nieuwe Wet: De Wet werken naar vermogen (Wnv). Het rijk heeft forse besparingen ingeboekt. Onduidelijk is hoe dit naar gemeenten wordt gefinancierd. De ingangsdatum is 1 januari Het betreft een omvangrijke stelselherziening is. De Wajong is vanaf 2011 op onderdelen al aangepast. Vanaf 1 januari 2013 worden wij verantwoordelijk voor die jongeren die niet meer onder de Wajong vallen. De bestaande Wajong regeling wordt waarschijnlijk langzaam afgebouwd. In Landerd maken thans 150 personen gebruik van de Wajong regeling. - Afschaffing bijstand voor inwonenden en vervanging toets op het partnerinkomen door toets op het huishoudinkomen. Dit kan voor wat betreft de uitvoering fors uitpakken. Deze maatregel lijkt ingegeven door voorbeelden waar achter dezelfde voordeur en aan het zelfde huishouden meerdere uitkeringen worden verstrekt. Dit wil het Rijk terugbrengen naar de norm echtpaar. Maar wat dadelijk te doen bij een Wajonger die nog thuisinwonend is? Of een 40 jarige zoon/dochter die mantelzorg bij een familielid verleent? - Het Rijk wil een normering aanbrengen in het gemeentelijk minimabeleid. De voorkeur van het Rijk gaat uit naar maximaal 110% van de voor belanghebbende geldende norm. Momenteel hanteren wij een normering van 120%. - Afschaffing per 1 januari 2012 van de Wet werk en inkomen kunstenaars (Wwik). Deze regeling wordt uitgevoerd door een centrumgemeente (Den Bosch). Eventuele klanten worden teruggeplaatst in de WWB/WIJ. Naar verwachting zal dit niet tot een substantiële toename van het Landerds WWB bestand leiden. - In 2011 wordt op macroniveau reeds 120 miljoen gekort op de Wsw. Concreet betekent dit voor onze regio zo n 4,5 miljoen. De plannen van het kabinet met betrekking tot de Wsw gaan verder. Zoals het er nu naar uitziet gaat de rijkssubsidie per SE terug naar Dit is voor onze regio een korting van ongeveer Hetgeen uiteindelijk gevolgen heeft voor de exploitatie van IBN en de Algemene gemeentelijke reserve (uitkering dividend) bij het werkvoorzieningschap. De indicatiestelling Wsw wordt strenger. De ambitie van de Rijksoverheid is om het aantal geïndiceerde SWmensen ( landelijk: nu ruim ) terug te brengen tot Overheveling van de functies dagbesteding en begeleiding van de AWBZ vanaf 1 januari 2013 naar de Wmo. Onduidelijk is nu nog onder welke (financiële) voorwaarden dit gaat plaatsvinden. Landelijk gaat het om inwoners en om een totaal budget van 2 tot 3 miljard euro per jaar. Het gaat hierbij om personen met een zeer diverse achtergrond. In het Regeerakkoord is een bezuiniging ingeboekt van 140 miljoen. Pas als er meer informatie vanuit de rijksoverheid en de VNG beschikbaar is, kunnen gemeenten invulling geven aan de overgehevelde functies uit de AWBZ, waaronder de toepassing van het participatiebeginsel op deze nieuwe taak. Gemeenten worden in tegenstelling tot de overheveling functie Huishoudelijke verzorging niet gecompenseerd in de uitvoeringskosten. Daarbij komt dat de doelgroep van de functie Begeleiding een geheel nieuwe klantengroep is die nog niet precies in beeld is. Wel is bekend dat klanten van zorgboerderijen, klanten 16

19 van GGZ - inlooppunten en kinderen met een verstandelijke handicap hiertoe behoren. 2. Vaststelling nieuwe verordening WMO op basis van het beleidsplan In december 2011 wordt het beleidsplan WMO vastgesteld. Dit plan is in samenwerking met de regiogemeenten (Boekel, Sint-Oedenrode, Uden en Veghel) tot stand gekomen. Verdere kanteling van de WMO leidt tot een nieuwe modelverordening. Het beleid van de gemeente Landerd wordt getoetst aan de acht resultaatgebieden, zoals beschreven in het beleidsplan WMO en de modelverordening van VNG. De toekomst van de WMO: Het compensatiebeginsel vergt van de gemeente en onze burgers een andere 'gekantelde' benadering. 1. Optimaliseren van het inzetten en mobiliseren van de eigen kracht van burgers en hun maatschappelijke steunsystemen, zoals mantelzorg, buurtcontacten, organisaties en verenigingen en vrijwilligers. 2. Optimaliseren van de inzet van professionele ondersteuning, daar waar echt geen alternatief voor handen is. 3. Rechtvaardige verdeling van de schaarse WMO-middelen, zodat burgers die echt professionele ondersteuning nodig hebben, dat nu en in de toekomst kunnen (blijven) ontvangen. 4. Meedenken met de cliënt in plaats van aanbieden van individuele voorzieningen. 5. Mogelijk met een toename in verwijzing naar producten en diensten in de reguliere markt tot gevolg (bijvoorbeeld door mensen te adviseren gebruik te maken van een glazenwasser of postorderbedrijf). Maar ook meer maatwerk voor met name het mogelijk maken van sociale contacten. De gemeente kan een leidende rol spelen om duurzame oplossingen te vinden. Zowel door de inzet van de middelen op het gebied van welzijn en sociale dienstverlening als door regie te voeren om tot die oplossingen te komen. Wij gaan ervan uit dat alle burgers en de diverse maatschappelijke organisaties de verantwoordelijkheid kunnen en willen nemen om, met steun van de gemeente, zelf inhoud en vorm te geven aan duurzame welzijn en zorg. 3. Beperken instroom WWB en stimuleren van de uitstroom uit de WWB Ons beleid is erop gericht om iedere burger, ook al is hij niet in staat om het minimumloon te verdienen, zoveel mogelijk een plek te geven op de arbeidsmarkt. Iedere bijdrage in werk is het waard om te benutten. Participatie wordt mede mogelijk gemaakt door ons arbeidsmarktbeleid, de Wet Werk en Bijstand, de sociale werkvoorziening en ons minimabeleid. De gemeente Landerd werkt daarbij, waar mogelijk en zinvol, samen in de regio. 17

20 Effectmeting Het verloop van het aantal uitkeringsgerechtigden, het aantal gebruikers van Hulp bij Huishouden en het aantal gebruikers van vervoersvoorzieningen, woonvoorzieningen en rolstoelvoorzieningen is hieronder opgenomen. Uitkeringen en voorzieningen sociale zaken Aantal WWB/WIJ ers (gemiddeld per jaar) Aantal uitstromers WWB/WIJ (raming) 2012 (raming) in het jaar Aantal IOAW ers Aantal IOAZ ers Aantal toekenningen bijzondere bijstand Aantal toekenningen declaratiefonds Aantal toekenningen woonvoorzieningen WMO Aantal toekenningen rolstoelvoorzieningen WMO Aantal toekenningen vervoersvoorzieningen Aantal gebruikers CVV Aantal gebruikers Hulp bij huishouden in de vorm van een PGB Aantal toekenningen Hulp bij Huishouden Aantal gebruikers Hulp bij huishouden zorg in natura (ZIN) Wat mag het kosten? In tabel 1.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de bijlagen van de programmabegroting 2012 treft u per programma de stand van zaken aan van: 1. Reserves (bijlage 2) 2. Voorzieningen (bijlage 3) 3. Investeringslijst 2011 t/m 2015 (bijlage 4) 4. Incidentele baten en lasten (bijlage 5) 5. Bezuinigingen (bijlage 6) 18

21 Tabel 1.1 Baten en lasten Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening (bedragen in duizenden euro's) rekening begroting Lasten Product: Bijstandsverlening Werkgelegenheid Inkomensvoorzieningen Gemeentelijk minima beleid Maatschappelijke dienstverlening Ouderenwerk Gehandicapten en zieken Ontwikkelings samenwerking Vreemdelingen Huishoudelijke verzorging Voorziening gehandicapten Totaal lasten Baten Bijstandsverlening Werkgelegenheid Inkomensvoorzieningen Gemeentelijk minima beleid Maatschappelijke dienstverlening Ouderenwerk Gehandicapten en zieken Ontwikkelingssamenwerking Vreemdelingen Huishoudelijke verzorging Voorziening gehandicapten Totaal baten Saldo voor bestemming Reserves: Onttrekkingen Stortingen Saldo na bestemming

22 Financiële analyse Naar verwachting neemt het aantal personen dat een beroep doet op de WWB af. Dat betekent minder kosten ten opzichte van de begroting 2011 waarmee met 83 personen rekening is gehouden. Als gevolg van een stijging van het aantal te verstrekken voorzieningen bij huishoudelijke verzorging nemen de lasten met toe. De inkomsten stijgen omdat deze cliënten ook een eigen bijdrage betalen. Aan de inkomstenkant wordt geen raming voor een aanvullend budget opgenomen (ook minder overschrijding op het budget). Tot slot worden de inkomsten ten behoeve van het besluit bijstandsverlening aan Zelfstandigen lager ingeschat. 20

23 2. Onderwijs en kinderopvang Wethouder Raaijmakers Het programma onderwijs omvat de zorg voor de onderwijshuisvesting voor alle scholen en daarnaast de zorg voor het openbaar onderwijs, het ontwikkelen van lokaal onderwijsbeleid, het peuterspeelzaalwerk en de kinderopvang. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect de volgende items die onder andere zijn vastgelegd in het coalitieprogramma : Het verzorgen van kwalitatief en kwantitatief adequate huisvesting Zorg dragen voor openbaar onderwijs Het faciliteren van onderwijsondersteunende activiteiten Goede mogelijkheden voor opvang van kinderen van 0 tot en met 12 jaar Oplossen onderwijshuisvestingssituatie Reek in 2013 Het centrumplan Zeeland wordt opnieuw tegen het licht gehouden Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Onderhoudsplan schoolgebouwen (jaarlijks) Verordening voorzieningen onderwijshuisvesting gemeente Landerd (2009) Subsidieregeling lokaal onderwijsbeleid/schoolbegeleiding Verordening materiële gelijkstelling (2011) Verordening leerlingenvervoer gemeente Landerd (2011) Budgetovereenkomst peuterspeelzaalwerk (2007) Voor het begrotingsjaar 2012 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Uitbreiding LZK-school De Vlinder te Reek met 769 m2 in permanente bouwaard. Oplevering staat gepland voor november Voorbereiding nieuwbouw Kindcentrum Zeeland ( oplevering schooljaar 2013/2014). 3. Uitvoeren onderhoud schoolgebouwen. 4. Uitvoering wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie (wet OKE). 21

24 Wat doen wij daarvoor? 1. Uitbreiding LZK-school De Vlinder te Reek met 769 m2 in permanente bouwaard. Oplevering staat gepland voor november 2012 In de notitie Heroverweging onderwijshuisvesting Reek (augustus 2010) is er vanuit gegaan dat de huidige zes semi-permanente lokalen op een locatie elders in Reek geplaatst dienden te worden om ruimte te maken voor het realiseren van de uitbreiding in permanente bouwaard. In mei 2011 hebben wij u middels een raadsinformatiebrief geïnformeerd over het feit dat er twee semi-permanente groepslokalen verplaatst dienen te worden in plaats van zes. De twee semipermanente groepslokalen worden elders op het terrein van de school geplaatst. De financiële consequenties hiervan zijn in de begroting 2012 doorgevoerd. De voorbereidingen voor de nieuwbouw zijn in gang gezet en verlopen volgens planning. 2. Voorbereiding nieuwbouw Kindcentrum Zeeland (oplevering schooljaar 2013/2014) Zie programma 3. 3.Uitvoeren onderhoud schoolgebouwen Dakgoot LZK-school De Vlinder te Reek. Stichting Maashorst heeft een aanvraag ingediend voor het vervangen van de zinken goot bij LZK-school De Vlinder te Reek. De kosten worden geraamd op Uitvoering wet OKE In het kader van de wet OKE zal nog nader beleid worden ontwikkeld. Een onderdeel is de samenvoeging van peuterspeelzaalwerk en kinderopvang en het aanbieden van voor- en vroegschoolse educatie. Effectmeting Onderwijs: Verloop van het aantal leerlingen ten opzichte van de prognose, verdeeld naar bijzonder, openbaar, speciaal onderwijs en het totaal daarvan. De prognoses lopen van 2010 t/m 2029 en de werkelijke cijfers van 2008 t/m De prognoses zijn voor het speciaal onderwijs gemaakt in 2009 en lopen van Inmiddels heeft het schoolbestuur aangegeven dat het gemiddeld aantal leerlingen niet hoger zal komen te liggen dan 160. Leerlingen bijzonder onderwijs; 2009 werkelijk: 1301 leerlingen 2010 werkelijk: 1297 leerlingen Leerlingen openbaar onderwijs: 2009 werkelijk: 213 leerlingen 2010 werkelijk: 213 leerlingen Speciaal onderwijs: 2009 werkelijk : 146 leerlingen 2010 werkelijk: 141 leerlingen 22

25 verloop leerlingen bijzonder onderwijs verloop leerlingen openbaar onderwijs aantal aantal jaar jaar prognoses w erkelijk prognoses w erkelijk verloop leerlingen speciaal onderwijs verloop leerlingen totaal aantal jaar aantal jaar prognoses w erkelijk prognoses w erkelijk Uit voorgaande tabellen blijkt dat de prognoses niet veel afwijken van het werkelijk aantal leerlingen. Leerlingenvervoer/peuters: / 2012 raming Leerlingenvervoer Aantal gebruikers leerlingenvervoer Kindplaatsen Beschikbare kindplaatsen 2010 t/m juni 2011 Vanaf juli 2011 Reek Zeeland Schaijk

26 Bezette kindplaatsen 2010 t/m juni 2011 Vanaf juli 2011, prognose Reek 43,5 46,9 52,3 Zeeland 120,1 131,4 147,8 Schaijk 163,3 141,1 129,5 Aantal kinderen 2010 t/m juni 2011 Vanaf juli 2011 Reek Zeeland Schaijk Wat mag het kosten? In tabel 2.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de bijlagen van de programmabegroting 2012 treft u per programma de stand van zaken aan van: 1. Reserves (bijlage 2) 2. Voorzieningen (bijlage 3) 3. Investeringslijst 2011 t/m 2015 (bijlage 4) 4. Incidentele baten en lasten (bijlage 5) 5. Bezuinigingen (bijlage 6) 24

27 Tabel 2.1 Baten en lasten Onderwijs en kinderopvang (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Openbaar basisonder wijs (huisvesting) Bijzonder onderwijs (excl. huisvesting) Bijzonder basisonder wijs (huisvesting) Bijzonder speciaal onderwijs Algemene dienstver lening onderwijs Kinderopvang Totaal lasten Baten Openbaar basisonderwijs (huisvesting) Bijzonder onderwijs (excl. huisvesting) Bijzonder basisonder wijs (huisvesting) Bijzonder speciaal onderwijs Algemene dienstver lening onderwijs Kinderopvang Totaal baten Saldo voor bestemming Reserves: Onttrekkingen Stortingen Saldo na bestemming Financiële analyse Als de incidentele mutaties in 2011 en 2012 niet meegenomen worden, dan dalen de lasten van dit programma met Incidenteel zijn de in 2011 geraamde opbrengst van de verkoop ondergrond den Omgang in Schaijk en in 2012 wordt de reserve centrumplannen Zeeland ( ) uit programma 3 overgeheveld naar de nieuwe reserve kindcentrum Zeeland onder dit programma. 25

28 Structureel stijgen de lasten in 2012 als gevolg van het kindcentrum Zeeland met Daar staat tegenover dat in 2012 de lasten van basisschool de Vlasgaard met dalen. Ook de kosten van het bijzonder speciaal onderwijs dalen, omdat in 2012 een einde komt aan de tijdelijke huisvesting (besparing ). Op het peuterspeelzaalwerk wordt in 2012 in totaal bezuinigd. In 2013 loopt dit op naar

29 3. Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting Wethouder Van Dongen VROM (incl. centrumplannen Zeeland en Schaijk) Wethouder Tindemans (handhaving) Het programma omvat het ontwikkelen van ruimtelijk- en volkshuisvestingsbeleid, het maken van bestemmingsplannen, de realisatie van bouwlocaties, het realiseren van projecten in het kader van het landschapsbeleid en het handhaven van bestaand beleid. Het onderdeel Landschap maakt met ingang van 2012 onderdeel uit van programma 5 Groen, natuur en landschap. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect de volgende items die onder andere zijn vastgelegd in het coalitieprogramma : Dorpsinrichting (o.a. centrumplannen en kindcentrum Zeeland) Buitengebied (o.a. bestemmingsplan en LOG Graspeel) Buitengebied in Ontwikkeling (natuur en landschap,geurverordening en bedrijventerreinen) Wonen (o.a. woonbehoefte, grondprijzen, inbreiding, duurzaamheid, beeldkwaliteit, bouwprogramma, starterwoningen en locatie Den Omgang) Handhaving Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Notitie ruimtelijke en planologische uitgangspunten Bedrijventerrein Voederheil (2011) Nota grondbeleid (2004) Reconstructie zandgronden (2004/2005) Volkshuisvesting (2010) Handhavingnotitie (2011) Beleidsnota Toerisme en Recreatie (2008) Bestemmingsplan Buitengebied (voorontwerp 2010) Structuurvisie BIO (2009) Voor het begrotingsjaar 2012 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Opstellen structuurvisie en Nota Bovenwijkse voorzieningen. 2. Afronding planologische procedure bestemmingsplan buitengebied. 3. Opstellen bestemmingsplan LOG Graspeel. 4. Maken van nieuwe prestatieafspraken met de woningcorporatie(s). 5. Ontwikkeling woningbouwlocatie Den Omgang Schaijk. 6. Ontwikkeling woningbouwlocatie Schaijk-West (Ruimte voor Ruimte). 7. Verkoop Franse Baan Afronden inhaalslag herziening bestemmingsplannen. 9. Opstellen Milieueffectrapportage (MER) regionaal crossterrein. 10. Realisatie diverse BIO-woningen in Verdere (door)ontwikkeling van de centra van Schaijk en Zeeland. 12. Herziening nota grondbeleid. 27

30 Wat doen wij daarvoor? 1. Opstellen structuurvisie en Nota Bovenwijkse voorzieningen Structuurvisie Per 1 juli 2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) van kracht. Deze verplicht gemeenten onder andere tot het opstellen van een (of meerdere) structuurvisies voor het hele grondgebied van de gemeente. In zo n structuurvisie dienen de hoofdlijnen van het ruimtelijk beleid dat de gemeente(raad) voor ogen staat voor de toekomst (periode van 10 jaar) opgenomen te worden. Daarnaast biedt de grondexploitatiewet, die onderdeel uitmaakt van de nieuwe Wro, mogelijkheden voor de gemeente om kosten te verhalen op initiatiefnemers van ruimtelijke ontwikkelingen. De eind 2009 door de Raad vastgestelde structuurvisie BIO (betrekking hebbend op het buitengebied) is hiervan een voorbeeld. Wij zijn voornemens in de tweede helft van 2011 te starten met het opstellen van één gemeentedekkende structuurvisie, waarin zowel het buitengebied, de drie kernen als de bedrijventerreinen zijn opgenomen. In deze structuurvisie willen wij de onlangs in concept verschenen provinciale Rood-met-Groen regeling verwerken. Dit is een provinciale handreiking om te komen tot een uniforme wijze van het koppelen van kwaliteitsverbeterende ( groene ) maatregelen (of een financiële bijdrage in een fonds ten behoeve van de realisatie daarvan door de gemeente) aan ruimtelijke ( rode ) ontwikkelingen. Wij verwachten dat vaststelling van deze structuurvisie door de Raad in 2012 kan plaatsvinden. Nota Bovenwijkse voorzieningen Separaat aan het opstellen van de voornoemde structuurvisie, zijn wij voornemens in 2012 een Nota Bovenwijkse voorzieningen af te ronden. De gemeente Landerd beschikt reeds langere tijd over een bestemmingsreserve bovenwijkse voorzieningen doch een gelegitimeerde grondslag op basis van de nieuwe wetgeving hieronder ontbreekt alsmede een kader waaraan de bijdragen uit dit fonds besteed worden. In de kadernota 2012 is de reserve bovenwijkse voorzieningen ( ) ingezet voor dekking van de kosten voor reconstructie Pastoor van Winkelstraat/Europaplein. Aangezien de Nota Bovenwijkse voorzieningen gelet op het verhalen van kosten bij ruimtelijke ontwikkelingen nauwe relaties heeft met de structuurvisie zijn wij voornemens beide documenten in 2012 gelijktijdig door de Raad te laten vaststellen. De Nota Bovenwijkse voorzieningen zal in eigen beheer worden opgesteld. 2. Afronding planologische procedure bestemmingsplan buitengebied Voor het bestemmingsplan Buitengebied heeft inmiddels een voorontwerp bestemmingsplan ter inzage gelegen. De ingekomen inspraakreacties worden door ons op dit moment verwerkt. Een ontwerp bestemmingsplan verwachten wij in de eerste helft van 2012 in procedure te kunnen brengen. 3. LOG Graspeel Wij zijn voornemens in de tweede helft van 2011 een nieuwe kostprijsbegroting voor het LOG op te stellen, welke middels een apart Raadsvoorstel inclusief financiële consequenties ter besluitvorming aan de Raad zal worden voorgelegd. Voor de begroting 2012 hebben we de rentelasten (2012 circa ) van de huidige boekwaarde (per ca. 4 miljoen) bijgeschreven op de boekwaarde van het LOG. Bij de herziening van de kostprijsbegroting zal bezien worden of bijschrijving op de boekwaarde niet leidt tot een te hoge boekwaarde in relatie tot de werkelijke waarde van de eigendommen. 28

31 De op basis van het recent door de Raad vastgestelde bestemmingsplan BIOwoningen, ontvangen inkomsten (ca. 3,78 miljoen) worden in 2011 bij de jaarrekening toegevoegd aan de reserve BIO. De kosten van het LOG worden gedekt uit deze BIO-inkomsten. De rente van de reserve BIO wordt in deze begroting bijgeschreven op de reserve. 4. Maken van nieuwe prestatieafspraken met de woningcorporatie(s) In de tweede helft van 2011 zal op basis van de nieuwe woningmarktinformatie die eind 2010 verkregen is een prioritering plaatsvinden van nog te ontwikkelen woningbouwlocaties. De (huidige) planvoorraad zal daarbij afgezet worden tegen de geprognosticeerde woningbehoefte in Landerd tot Deze prioritering inclusief eventuele financiële consequenties voor de gemeentelijke exploitaties zal middels een apart voorstel ter besluitvorming aan de Raad worden voorgelegd. Eerst nadat (eind 2011) besluitvorming door de Raad heeft plaatsgevonden over de prioritering van de woningbouwlocaties, zullen wij in 2012 nieuwe prestatieafspraken maken met één (of meerdere) woningcorporatie(s). 5. Ontwikkeling woningbouwlocatie Den Omgang Schaijk Recent heeft ons college een prijsvraag uitgedaan naar negen ontwikkelaars uit de gemeente Landerd c.q. ontwikkelaars uit de regio die vaker in de gemeente woningen ontwikkeld hebben. De ontwikkelaars zijn uitgenodigd om op basis van een door de gemeente opgesteld programma van eisen (stedenbouwkundig, programmatisch, civieltechnisch, duurzaamheid, financieel) een inzending te doen voor het ontwikkelen van 18 tot 22 woningen (in meerdere categorieën) op deze locatie. De inzending dient in de tweede helft van 2011 bij de gemeente te zijn ingediend. Aan de hand van in het programma van eisen genoemde beoordelingscriteria zal een advies uitgebracht worden aan het college ten aanzien welke inzending uiteindelijk in ontwikkeling genomen gaat worden. Wij zullen ons besluit eind 2011 aan de Raad voorleggen, waarna de planologische procedure opgestart kan worden en daarna z.s.m. met de realisatie gestart kan worden. 6. Ontwikkeling woningbouwlocatie Schaijk-West (Ruimte voor Ruimte) Met ontwikkelingsmaatschappij Ruimte voor Ruimte is inmiddels overeenstemming bereikt over de realisatie van 37 woningen op de locatie Schaijk-West. Dit plan kan in de tweede helft van 2011 in procedure gebracht worden, waarbij afhankelijk van de procedure mogelijk in 2012 gestart kan worden met bouwrijpmaken c.q. uitgifte van kavels. 7. Verkoop Franse Baan 2 Momenteel zijn wij in onderhandeling met een aantal partijen voor ontwikkelingsmogelijkhede n en verkoop van het pand Franse Baan 2. De verwachting is dat we in 2012 deze verkoop inclusief planologisch procedures kunnen afronden. 29

32 8. Afronden inhaalslag herziening bestemmingsplannen Binnen 5 jaar na 1 juli 2008 dienen alle bestemmingsplannen die op genoemde datum 5 jaar of ouder waren, te zijn herzien. Indien dit niet tijdig gebeurt mogen geen bouw/ro-leges meer worden ingevorderd. Deze actualiseringslag is inmiddels in volle gang. In de tweede helft van 2011 verwachten wij het geactualiseerde bestemmingsplan Kom Reek in procedure te kunnen brengen. Aansluitend starten wij met de nog resterend te actualiseren bestemmingsplannen, zijnde de bestaande bedrijventerreinen Louwstraat (Schaijk), De Roskam (Zeeland) en Voederheil 1 (Zeeland). De overige bestemmingsplannen waren op minder dan 5 jaar oud en behoeven derhalve niet voor geactualiseerd te zijn. 9. Opstellen Milieueffectrapportage (MER) regionaal crossterrein Het crossterrein wordt gezamenlijk gerealiseerd, door de gemeenten Boekel, Uden, Veghel en Landerd in samenwerking met de provincie. Met de deelnemende partijen is afgesproken dat eerst een plan MER zal worden opgesteld. Eerst nadat deze gereed is kan besloten worden over een eventueel voorkeursalternatief dat verder uitgewerkt kan worden in een bestemmingsplan. De verwachting is dat de plan MER in 2012 opgesteld kan worden mits de overige deelnemers hiermee instemmen. Voorgesteld wordt de in de begroting opgenomen investering voor 2012 en 2013 voor aanleg van het crossterrein, door te schuiven naar Realisatie diverse BIO-woningen in 2012 In het kader van de regeling Buitengebied in Ontwikkeling (BIO) kunnen woningen worden gebouwd op geschikte plekken in het Buitengebied, onder de voorwaarde dat woningbouw gepaard gaat met ruimtelijke en/of milieuhygiënische kwaliteitsverbetering in het buitengebied. Inmiddels heeft de provincie Noord Brabant de BIO regeling per beëindigd. Vanwege de beëindiging is het niet meer mogelijk (behalve in het zoekgebied voor stedelijke ontwikkeling) om in de toekomst woningen in het buitengebied te realiseren op basis van de BIO regeling en de begrote opbrengsten daaruit voor de komende jaren komen te vervallen. De eerste en laatste herziening van het bestemmingsplan in het kader van de BIO regeling is op 30 juni 2011 door de gemeenteraad vastgesteld. Dit bestemmingsplan voorziet in een opbrengst van (27 kavels). De opbrengsten zijn voorlopig ingezet als dekking voor de kosten van het LOG Graspeel. Rondom de te ontvangen BIO-bijdragen hebben we de afspraak gemaakt dat we van deze middelen 25 % inzetten voor nieuwe investeringen in het landschap. Gelet op de actuele provinciale besluitvorming betreffende de ontwikkeling van het LOG en de beperkte mogelijkheid om BIO-woningen te bouwen is voorgesteld om vooralsnog alle inkomsten uit BIO-woningen te benutten om een deel van dit tekort op te vangen. 11. Verdere (door)ontwikkeling van de centra van Schaijk en Zeeland Centrumvisie Schaijk In het coalitieprogramma Landerd in balans staat het centrumplan Schaijk opgenomen met de volgende uitgangspunten: concentratie van voorzieningen in het centrum van Schaijk ontwikkeling van het plan van ontwikkelaar MRE dient voor de gemeente budgettair neutraal te zijn; de gemeente behoudt te allen tijde de regie over de ontwikkelingen; 30

33 overige particuliere initiatieven worden, indien ze als los staand model in te passen zijn, positief benaderd. Het afgelopen jaar is door de gemeente in overleg met ontwikkelaar MRE gewerkt aan een plan dat tracht te voldoen aan de bovenstaande uitgangspunten. Meerdere varianten zijn hierbij de revue gepasseerd en in de voorbereidende vergadering van maart 2011 aan de Raad gepresenteerd. Twee wezenlijke elementen in het plan (ook i.v.m. de financiële haalbaarheid) bestaan uit de noodzakelijke parkeercapaciteit in het centrum zowel in de huidige situatie als bij de nieuwe ontwikkelingen en daarnaast het woningbouwprogramma dat hier gerealiseerd kan worden mede in relatie tot de meest recente woningmarktcijfers voor Landerd. In de tweede helft van 2011 zijn wij voornemens een parkeeronderzoek af te ronden waarbij een theoretische parkeerbalans (op basis van gemeentelijke parkeernormen) wordt afgezet tegen daadwerkelijke parkeermetingen op meerdere momenten gedurende de week in het centrum van Schaijk. Dit parkeeronderzoek moet duidelijkheid verschaffen in de daadwerkelijk benodigde parkeercapaciteit als gevolg van de nieuwe ontwikkelingen. Tegelijkertijd is ontwikkelaar MRE in gesprek met Brabant Zorg om te bezien of de realisatie van meerdere zorgwoningen in het plan haalbaar is, waarmee ook de totale planontwikkeling een stap verder gebracht kan worden. MRE verwacht hierover eveneens in de tweede helft van 2011 meer duidelijkheid te kunnen bieden. Op basis van deze twee thans lopende onderzoeken trachten wij samen met MRE in de tweede helft van 2011 tot concrete afspraken te kunnen komen, die aan uw Raad kunnen worden voorgelegd. Aansluitend zou dan in 2012 de planologische procedure opgestart kunnen worden richting een (gefaseerde) uitvoering van het plan. Ten aanzien van de andere particuliere initiatieven geldt dat ons college aan de meeste initiatiefnemers inmiddels (stedenbouwkundige) randvoorwaarden heeft kenbaar gemaakt op basis waarvan deze initiatiefnemers hun plannen eventueel verder in procedure kunnen brengen. Deze procedures kunnen mogelijk in de tweede helft van 2011 opgestart worden, zodat met de uitvoering van een aantal initiatieven mogelijk in de tweede helft van 2012 gestart kan worden. De kosten ten behoeve van de planologische maatregelen alsmede mogelijke planschades komen daarbij voor rekening van de initiatiefnemers. Voor de gemeente zijn hieraan behoudens de uren van ambtelijke begeleiding geen verdere kosten verbonden. Tenslotte is in de meerjarenbegroting voor 2014 reeds een bedrag gereserveerd voor herinrichting van (een deel van) de openbare ruimte in het centrum van Schaijk (zie programma 6). Centrumvisie Zeeland De Raad heeft in 2010 besloten dat het Kindcentrum gerealiseerd zal worden op de locatie Morgenzon. De voorbereidingen hiervan zijn inmiddels in volle gang. Een ontwerp bestemmingsplan ligt inmiddels ter inzage en de architectenselectie heeft recent ook plaatsgevonden. Voorts zijn wij in overleg met Brabant Zorg om te komen tot de (ver)nieuwbouw/uitbreiding van Compostella op de huidige locatie. Aan Brabant Zorg zijn (stedenbouwkundige) randvoorwaarden voorgelegd op basis waarvan zij hun plannen in de tweede helft van 2011 verder kunnen uitwerken. Wij verwachten dat hierover in 2012 besluitvorming door de Raad kan plaatsvinden, waarna de planologische procedures kunnen worden opgestart. Voor wat betreft de ontwikkelingen aan het Raadhuisplein (in relatie tot een tweetal panden aan de Kerkstraat) verwachten wij eind 2011/begin 2012 een uitspraak van 31

34 de rechtbank in verband met een hier lopende juridische procedure tussen de gemeente en een particulier. Pas na uitspraak van de rechtbank, kan bezien worden hoe de verdere ontwikkeling van dit plein gestalte kan krijgen. Tenslotte is in de meerjarenbegroting voor 2015 een bedrag gereserveerd voor herinrichting van (een deel van) de openbare ruimte in het centrum van Zeeland (zie programma 6). 12. Herziening nota grondbeleid. De huidige nota grondbeleid dateert van In 2012 wordt de nota grondbeleid, mede gelet op de actuele ontwikkelingen op de woningmarkt, geactualiseerd. Overige Inventarisatie recreatie-inrichtingen In 2011 heeft er een inventarisatie plaatsgevonden van alle recreatie-inrichtingen in onze gemeente. Doel was om de huidige situatie in beeld te brengen. Op basis van deze inventarisatie moeten keuzes gemaakt worden: - welke beleid moet worden verankerd in het bestemmingsplan buitengebied waar het gaat om grootte van de (bij-)gebouwen en andere ruimtelijke regels? - hoe om te gaan met geconstateerde afwijkingen van de regels zowel waar het gaat om zaken die alsnog gelegaliseerd kunnen worden op basis van het nieuwe beleid als zaken die niet legaliseerbaar zijn en mogelijk al langere tijd aanwezig zijn? - welke vorm van handhaving het beste past bij deze recreatie-inrichtingen voor de onderdelen ruimtelijke ordening, bouwen, brandveiligheid en illegale bewoning? Uw raad zal op de diverse onderdelen besluiten moeten nemen waar het gaat om ruimtelijk beleid en het eventueel beschikbaar stellen van financiële middelen. Grondexploitatie De geactualiseerde kostprijsbegrotingen zijn in de raad van 30 juni 2011 vastgesteld. Het is de bedoeling om de kostprijsbegrotingen parallel te laten lopen met het begrotingsproces zodat e.e.a. in de begroting kan worden meegenomen. Voor een toelichting op de diverse grondexploitaties verwijzen we naar de rapportage Actualisatie grondexploitaties gemeente Landerd. De actualisatie naar prijspeil 1 januari 2011 is op 30 juni 2011 vastgesteld door de gemeenteraad. Het totale resultaat van de grondexploitaties is per saldo afgenomen met (eindwaarde) ten opzichte van de geactualiseerde grondexploitaties met prijspeil 1 januari De afname van het resultaat is met name het gevolg van het niet doorvoeren van de indexering van de opbrengsten en het achterblijven van de uitgifte van bouwkavels. De grondexploitaties zijn door Metrum ingevoerd in het rekenmodel OpMaat. De gemeente heeft in 2011 het rekenmodel OpMaat van Metrum aangeschaft. Daardoor heeft de gemeente een actueler zicht op de financiële planning van de betreffende grondexploitaties. De gemeente kan ook zelf met dit rekenmodel werken, waardoor de parameters en planning bijgesteld kunnen worden. Risicobeheersing is hierdoor beter mogelijk en ook nodig, gelet op de huidige onrustige woningmarkt. Op dit moment zijn we bezig om de consequenties van de woningmarktinformatie 2010, zowel kwantitatief als financieel te vertalen. Er is immers sprake van een relatief forse overcapaciteit van geplande woningen in de komende 10 jaar. Zodra we dit afdoende hebben uitgewerkt (in scenario s) zullen we de gemeenteraad hierover 32

35 voorstellen doen. De door de accountant hierover gemaakte opmerkingen zullen we hierbij uiteraard betrekken. Grondprijzen voor woningbouw- en bedrijfslocaties De grondprijzen voor zowel woningbouw alsmede voor bedrijventerreinen zijn in laatstelijk 2010 aangepast. De grondprijzen zijn respectievelijk voor woningbouw 267/m² excl. BTW en voor bedrijventerreinen 120/m² excl. BTW. De gemeente voorziet geen reden om de prijzen voor 2012 te wijzigen. Momenteel is er geen ruimte voor verhoging, gelet op de moeizaam lopende woningbouwmarkt. Verlaging van de grondprijzen levert naar verwachting daarentegen ook geen direct resultaat op de woningbouwmarkt van Landerd. Effectmeting Aantal gebouwde/te bouwen reguliere woningen (excl. ruimte voor ruimte): 2004: : : : : : : : : 77 Aantal verleende bouwvergunningen 2004: : : : : : : 319 Verleende Omgevingsvergunning v.a. 1 oktober 2010 t/m 31 december 2010: 18 AANTAL BOUWVERGUNNINGEN aantal vergunningen jaar Alle bouwvergunningen beschikt binnen de wettelijke termijn: 2006: ja 2007: ja 2008: ja 2009: ja 2010: ja 33

36 Grondverkopen Werkelijk 2010 Begroot 2011 Begroot 2012 Kerkpad m² m² m² Akkerwinde m² m² m² Vensteeg 0 m² m² m² Achter Oventje 0 m² m² 0 m² Repelakker 0 m² m² m² Voederheil 0 m² 0 m² 0 m² Wat mag het kosten? In tabel 3.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de bijlagen van de programmabegroting 2012 treft u per programma de stand van zaken aan van: 1. Reserves (bijlage 2) 2. Voorzieningen (bijlage 3) 3. Investeringslijst 2011 t/m 2015 (bijlage 4) 4. Incidentele baten en lasten (bijlage 5) 5. Bezuinigingen (bijlage 6) 34

37 Tabel 3.1 Baten en lasten Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Natuur Ruimtelijke ordening Stedelijke vernieuwing Volkshuisvesting Grondexploitatie Reek Grondexploitatie Schaijk Grondexploitatie Zeeland Totaal lasten Baten Natuur Ruimtelijke ordening Stedelijke vernieuwing Volkshuisvesting Grondexploitatie Reek Grondexploitatie Schaijk Grondexploitatie Zeeland Totaal baten Saldo voor bestemming Reserves: Onttrekkingen Stortingen Saldo na bestemming Financiële analyse In 2012 wordt de reserve centrumplannen Zeeland (ruim ) uit dit programma overgeheveld naar de nieuwe reserve kindcentrum Zeeland onder programma 2. Verder wordt een bedrag van uit de reserve bovenwijkse voorzieningen overgeheveld naar de nieuwe reserve Dekking Kapitaal Uitgaven (DKU) reconstructie Pastoor van Winkelstraat/Europaplein onder programma 6. Deze mutaties hebben tot gevolg dat het saldo na bestemming sterk afwijkt van de jaren 2013 t/m

38 Het saldo na bestemming 2011 wijkt af van de overige jaren doordat in 2011 een bedrag van ruim 1 miljoen wordt toegevoegd aan de reserves van programma 3, het betreft eenmalige, in 2011 geraamde, stortingen van o.a. BIO gelden, RvR gelden etc. De baten en lasten van de grondexploitatie zijn gebaseerd op de laatst vastgestelde kostprijsbegrotingen en kunnen in de verschillende jaren bij zowel de baten als bij de lasten sterk afwijken. Dit komt omdat er bij grondexploitatie geen sprake is van jaarlijks gelijke uitgaven en inkomsten. Per saldo heeft dit geen invloed op het begrotingssaldo. De post ruimtelijke ordening in de jaarschijf 2011 is hoger dan de raming vanaf 2012 omdat er in 2011, op begrotingsbasis, sprake is van eenmalige lasten in 2011 van o.a. bestemmingsplannen, projectbesluiten i.v.m. BIO woningen, voorbereidingskosten centrumplannen en digitalisering bouwvergunningen. Verder zijn een aantal kosten met ingang van 2012 ondergebracht in programma 5. Voor de grondexploitatie wordt verwezen naar de paragraaf grondbeleid. 36

39 4. Cultuur, monumenten, sport en recreatie Wethouder Raaijmakers Wethouder Tindemans (monumenten) Het programma omvat het initiëren en in stand houden van voorzieningen op de gebieden kunst, cultuur en sport en het beschermen van een aantal cultuurhistorische gebouwen. Het onderdeel Groen maakt met ingang van 2012 onderdeel uit van programma 5 Groen, natuur en landschap. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect de volgende items die onder andere zijn vastgelegd in het coalitieprogramma : Het bieden van de mogelijkheden van deelname aan cultuur Het bieden van de mogelijkheden van deelname aan sport Instandhouding openbaar groen, dieren- en speelparkjes als recreatieve voorzieningen Behouden van gemeentelijke en rijksmonumenten Ondersteunen en koesteren van vrijwilligers en mantelzorgers Aanleggen van een kunstgrasveld voor DAW, het herontwikkelen van sportcomplex D n Heuvel, inclusief verbetering afwatering korfbalveld Maatregelen om verenigingen het onderhoud bij de buitensportaccommodaties in eigen beheer uit te voeren Instellen van een fonds ( 5.000) om cultuurprojecten te stimuleren Evenemententerrein De Louwstraat in Schaijk voorzien van voorzieningen Zoeken naar permanente locatie voor bouwloods t.b.v. jeugdcarnaval (karhok) Uitwerken van ingezette monumentenbeleid Uitvoeren van monumentencheck bij bouwvergunningenaanvragen Binnen de kernen moet ruim voldoende ruimte zijn voor kinderen om zich te spelenderwijs te vermaken 37

40 Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Monumentenverordening (2010) Subsidieverordening gemeentelijke monumenten (2010) Kadernota vrijwilligersbeleid (2004) Startnotitie ik ben de jongere ik wil (jeugdparticipatie) (2004) en evaluatienota (2005) (Deel)Subsidieverordeningen en subsidiebesluiten Rapport Grip op de dorpshuizen (2007) Lokale nota Jongeren in Landerd, ons een zorg (december 2007) Voor het begrotingsjaar 2012 zijn de belangrijkste voornemen 1. Realisatie nieuwbouw op herontwikkeling sportpark D n Heuvel, afronden verbetering velden en aanpassen parkeerplaats. 2. Onderzoeken financiële ondersteuning Festilent. 3. Organisatie mantelzorgdag en updaten vrijwilligersbeleid (inclusief organisatie vrijwilligersavond). 4. Uitvoeren Idop Zeeland. Wat doen wij daarvoor? 1. Realisatie nieuwbouw op herontwikkeling sportpark D n Heuvel, afronden verbetering velden en aanpassen parkeerplaats Het project herontwikkeling sportpark D n Heuvel verloopt volgens planning. Naar verwachting zal nog voor de start van het seizoen 2012/2013 de nieuwe kleedaccommodatie en kantine worden opgeleverd en wordt ook het totale project afgerond. 2. Onderzoeken financiële ondersteuning Festilent Voetbalvereniging Festilent heeft als eigenaar van zowel de kantine als was- en kleedruimten moeite om binnen de exploitatie alle onderhoudswerkzaamheden te verrichten. Dit ondanks de reserveringen die men hiervoor doet en de relatief hoge contributie die wordt geheven. Het college is voornemens om op nader te bepalen wijze tegemoet te komen aan de vraag van Festilent voor structurele financiële ondersteuning. De hoogte van het benodigde bedrag is nog niet bekend. In de loop van 2011 wordt de financiële ondersteuning nader uitgewerkt en ontstaat duidelijkheid over de financiële gevolgen. Met de financiële gevolgen is nog geen rekening gehouden in deze begroting. 3. Organisatie mantelzorgdag en updaten vrijwilligersbeleid (inclusief organisatie vrijwilligersavond) Jaarlijks wordt een mantelzorgdag georganiseerd. Doel van deze dag is om de vele mantelzorgers, als blijk van waardering, een zinvolle en ontspannende dag aan te bieden. Het belang van de mantelzorgers is zeer groot en zal zeker toenemen in het kader van beleidsontwikkelingen en toenemende vergrijzing en bevolkingskrimp. In het WMO beleidsplan is de gemeentelijke visie op vrijwilligerswerk opgenomen. In 2012 en volgende jaren wordt hier middels jaarplannen uitvoering aan gegeven. Ook wordt jaarlijks een vrijwilligersavond georganiseerd als blijk van waardering en om op de hoogte te blijven van de ondersteuningsbehoeften. 4. Uitvoeren Idop Zeeland Voor Zeeland is een Integraal Dorpsontwikkelingsplan vastgesteld. Voor de uitvoering van dit plan is van de provincie, onder voorwaarden, een bijdrage ter hoogte van toegekend. 38

41 Het plan behelst een viertal onderdelen/projecten: - Kindcentrum Zeeland ( ) - Speelplaats Oventje ( ) - Jongerenparticipatie ( ) - Vrijwilligersondersteuning ( 6.705). Het project Kindcentrum Zeeland is gestart en de contouren van dit plan zijn helder. Voor de andere drie deelprojecten zijn de voorbereidingen gestart en de uitvoering hiervan zal in 2012 zijn beslag moeten krijgen. Alle deelprojecten zullen in de loop van 2013 afgerond moeten zijn. Bij alle projecten is burgerparticipatie van essentieel belang. Overige Beheer- en schoonmaak sporthallen In 2010 is het schoonmaakcontract van de sporthallen verlengd. De extra kosten bedragen per jaar en komen over de periode 1 januari 2010 tot 1 januari 2015 ten laste van het aandeel van de gemeente Landerd in de algemene reserve Werkvoorzieningschap. Om het contract na 2015 te continueren zullen deze middelen vanaf 2015 beschikbaar moeten worden gesteld. Deze middelen zijn in de begroting 2012 opgenomen. Carillon De computer van het carillon in Schaijk (raadhuis) is na 20 jaar aan vervanging toe. Deze staat gepland in Effectmeting: Vrijwilligers Vrijwilligers Deelname aantal organisaties Deelname aantal verzekerden vrijwilligerspolis Aantal bezoekers vrijwilligersavond 115 n.v.t. Jeugdzorg Jeugdzorg Aantal hulpverleningstrajecten Jeugd Preventie Werk bij het AMW Sport Aantal leden 2010 Jeugd <19 Senioren Voetbalclubs Tennisclubs Korfbal Binnensport Totaal Alleen van de verenigingen die jeugdleden hebben is het aantal senioren bekend. Van de overige verenigingen zijn geen gegevens beschikbaar. 39

42 Aantal sportvelden DAW Schaijk Festilent - Zeeland VCO t Oventje Achilles - Reek Emos - Schaijk Wedstrijd- trainingsvelden Velden 4* * waarvan 1 kunstgrasveld Aantal uren verhuur 1/3 zaal omgerekend naar sporthallen hele zaal De Eeght Schaijk* De Hekel Zeeland* Gymzaal Reek** 330 *De sporthallen in Schaijk en Zeeland kunnen in drie gedeeltes worden opgesplitst. **De gymzaal in Reek is even groot als 1/3e gedeelte van een sporthal. Bibliotheek Bibliotheek: cijfers gemeente Landerd: Bezoekers bibliotheek Aantal deelnemers aan activiteiten Aantal gestelde vragen Aantal reserveringen en verlengingen Bereikte leerlingen (rode draad) Aantal lezingen en presentaties Wat mag het kosten? In tabel 4.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de bijlagen van de programmabegroting 2012 treft u per programma de stand van zaken aan van: 1. Reserves (bijlage 2) 2. Voorzieningen (bijlage 3) 3. Investeringslijst 2011 t/m 2015 (bijlage 4) 4. Incidentele baten en lasten (bijlage 5) 5. Bezuinigingen (bijlage 6) 40

43 Tabel 4.1 Baten en lasten Cultuur, monumenten, sport en recreatie (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Bibliotheekwerk Vormings- en ontwikkelingswerk Buitensport accommodaties Sportbevordering Sporthallen Groene sportvelden Kunst Oudheidkunde Openbaar groen Openluchtrecreatie, exclusief toerisme Sociaal cultureel werk Dorpshuizen Jeugd- en jongerenwerk Totaal lasten Baten Bibliotheekwerk Vormings- en ontwikkelingswerk Buitensport accommodaties Sportbevordering Sporthallen Groene sportvelden Kunst Oudheidkunde Openbaar groen Openluchtrecreatie, exclusief toerisme Sociaal cultureel werk Dorpshuizen Jeugd- en jongerenwerk Totaal baten Saldo voor bestemming Reserves: Onttrekkingen Stortingen Saldo na bestemming

44 Financiële analyse Belangrijkste wijziging welke bij dit programma optreedt is de overheveling van het product openbaar groen naar het nieuwe programma Groen, natuur en Landschap. Ook binnen het product Openluchtrecreatie heeft een overheveling plaatsgevonden. De dierenparkjes en de speeltuinen zijn naar dit nieuwe programma overgegaan. 42

45 5. Groen, natuur en landschap Wethouder Tindemans Het nieuwe programma omvat alle groene onderdelen van het gemeentelijke takenpakket waaronder beleid, aanleg, beheer en onderhoud van openbaar groen, speeltuinen en dierenparken, landschap en bossen. In dit nieuwe programma zijn derhalve diverse onderdelen van andere programma s overgenomen en verplaatst. Openbaar groen en speeltuinen Landerd wil graag een groene gemeente zijn, primair voor de eigen inwoners, maar ook voor de toeristen en recreanten. We streven er naar om het openbaar groen zodanig in te richten en te onderhouden dat het een permanente bijdrage levert aan het aanzien en wooncomfort van de wijken. De speeltuinen en veldjes zijn hierin opgenomen en bieden een gevarieerd aanbod aan speelmogelijkheden, wat zo goed mogelijk past bij de leeftijdsopbouw van de wijk. Landschap en bossen Ook het landschappelijk groen en de bossen draagt in belangrijke mate bij aan het groene imago van Landerd. Een belangrijk onderdeel daarvan is het gebied De Maashorst. Dit unieke natuurgebied wordt samen met de gemeenten Oss, Uden en Bernheze, in de Stuurgroep Maashorst beheerd, waardoor de enorme potentie beter kan worden benut. Ook voor de rest van het landschap wordt behoud en waar mogelijk versterking nagestreefd, zodat het een aantrekkelijke gemeente blijft voor eenieder die daar wenst te verblijven. Natuur Een aantrekkelijk en gevarieerd landschap biedt goede waarborgen voor de ontwikkeling van de daarbij passende natuur. De gemeente Landerd wil de natuurontwikkeling als belangrijk uitgangspunt hanteren bij de uitvoering van allerlei projecten in met name het landelijk gebied. Zo is voor de Maashorst door het publiek de Grauwe Klauwier gekozen als ambassadeurssoort voor de ontwikkeling van de biodiversiteit in het gebied. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect de volgende items die onder andere zijn vastgelegd in het coalitieprogramma : Natuur en landschap: met beperkte middelen inzetten op ontwikkelen van natuurprojecten Landschap en bomen: in stand houden groene monumenten, groene karakte van de gemeente behouden Duurzaam Landerd (o.a. landschap en bomen) Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Landschapsbeleidsplan gemeente Landerd (2003) Maashorst Manifest (incl. uitvoeringspr (2010) Structuurvisie BIO (2009) Bomenbeheerplan (2007) Natuurwaardenkaart (2010) Lijst en kaart waardevolle en monumentale bomen (2011) Voor het begrotingsjaar 2012 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Realiseren ecologische verbindingszones, waaronder, EVZ Graspeelloop. 2. Uitvoering diverse natuurprojecten in De Maashorst. 43

46 3. Vaststelling geactualiseerd landschapsbeleidsplan en uitvoeringsprogramma. 4. Voorbereiding realisering (door derden) van ecoducten A50 en N Uitvoeren van renovatie van enkele gedeelten van openbaar groen. 6. Afronden inventarisatie speelterreinen met daaraan gekoppelde voorstellen voor bezuiniging. Wat doen wij daarvoor? 1. Realiseren ecologische verbindingszones, waaronder, EVZ Graspeelloop (zie onder 3) 2. Uitvoering diverse natuurprojecten in De Maashorst In opdracht van Stuurgroep de Maashorst is het Maashorst Manifest geschreven. Bij deze visie hoort ook een uitvoeringsprogramma. Het uitvoeringsprogramma voor De Maashorst bevat diverse projecten op het gebied van natuur en landschap en recreatie en toerisme. Hierbij gaat het onder andere om het verder ontwikkelen van de natuurkern, de realisatie en vernieuwing van toeristische routestructuren, de verdere ontwikkeling van recreatieve poorten en entrees, het betrekken van ondernemers bij De Maashorst en de branding en profilering van De Maashorst. De uitvoering van deze projecten in de komende jaren gebeurt in samenwerking met de andere partners binnen Stuurgroep de Maashorst waaronder de gemeenten Bernheze, Oss en Uden en de provincie Noord Brabant. Stuurgroep de Maashorst heeft op basis daarvan het jaarplan 2012 ingediend. Hierbij wordt van de gemeente Landerd in totaal een bijdrage van gevraagd. Ten aanzien van het oorspronkelijke plan is dit ca minder. Het gaat hierbij om een investeringsbijdrage van en een bijdrage ten laste van het reguliere budget van In de begroting 2012 is hiermee rekening gehouden. 3. Vaststelling geactualiseerd landschapsbeleidsplan en uitvoeringsprogramma Groenfonds en Landschapsbeleidsplan Landerd wil een groene gemeente zijn en blijven. Omdat te realiseren is in de kadernota voorgesteld om een groenfonds in te stellen. De raad heeft hiermee ingestemd. Komende jaren zullen we hieraan verder vorm en inhoud gaan geven. Hiertoe zullen we in een soortgelijke vorm als bij de andere (beheer-)plannen komen tot (meerjaren-) uitvoeringsplannen, welke uiteraard periodiek aan de raad ter vaststelling worden voorgelegd. Momenteel wordt gewerkt aan de vernieuwing van het Landschapsbeleidsplan. De middelen die hiervoor in de begroting zijn opgenomen zullen we deels reeds in 2011 aanwenden. Dit plan zal vooral praktisch en uitvoeringsgericht moeten zijn. Op dit moment is er nog onvoldoende zicht op de (structurele en evt. eenmalige) kosten voor dit taakveld. Dit zal o.a. ook afhangen van aard en omvang van de projecten zoals die in het Landschapsbeleidsplan worden bepaald. Het fonds zal ook gevuld worden met de middelen vanuit de Rood met Groen - koppeling. Per bedraagt het saldo van dit fonds Verder worden nog middelen verwacht vanuit de ontwikkeling van BIO kavels (zie Programma 3, punt 10). De in het Maashorst Manifest en huidige beleidsplan opgenomen plannen worden in 2012 uitgevoerd. Zo wordt de EVZ Graspeelloop in samenwerking met het waterschap aangelegd met behulp van 100% subsidie. Ook in De Maashorst staan de volgende projecten op de planning: -uitvoering van het Natuurplan (onderdeel bosomvorming en uitbreiding begrazingsgebied), -2 e tranche van het Masterplan en meubilair, -3 e tranche van het project Realisatie recreatieve poorten en centra. 44

47 4. Voorbereiding realisering (door derden) van ecoducten A50 en N324 Onlangs heeft uw raad het bestemmingsplan "Mun" vastgesteld. Dit bestemmingsplan is nodig om de aanleg van de beide ecoducten over resp. N324 en A50 mogelijk te maken. De voorbereiding voor de uitvoering van beide ecoducten gebeurt door de wegbeheerders i.c. de Provincie Noord- Brabant en Rijkswaterstaat. Bij die uitwerking wordt de gemeente Landerd uiteraard betrokken. Zodra een en ander zodanig is uitgewerkt dat het visueel kan worden gemaakt zullen we er bij de genoemde partijen op aandringen om hierover actief te gaan communiceren met de omgeving. De verwachting is dat in de loop van 2012 de voorbereiding afgerond gaat worden. 5. Uitvoeren van renovatie van enkele gedeelten van openbaar groen Vervanging en onderhoud groen Het onderhoud van ons openbaar groen (binnen de bebouwde kom) gebeurt aan de hand van het opgestelde beeldbestek, dat grotendeels door IBN wordt uitgevoerd. We beschikken momenteel niet over een meerjarenbeheersplan. Ook hebben we een relatief beperkt budget voor vervanging/renovatie van groen en/of laanbomen. Dit noodzaakt het stellen van prioriteiten en waar mogelijk ook het slim meeliften met de gelijktijdig uit te voeren andere grootonderhoudswerkzaamheden. Het vanaf 2012 verhoogde vervangingsbudget voor openbaar groen en bomen zullen we derhalve zoveel als mogelijk planmatig gaan inzetten 6. Afronden inventarisatie speelterreinen met daaraan gekoppelde voorstellen voor bezuiniging Speeltuinen In het kader van de bezuinigingen is besloten om indringend te gaan kijken of er in aantal/spreiding van de vele speelvoorzieningen in onze kernen enige besparing te behalen is. In 2011 en 2012 zullen we deze opdracht verder uitwerken, zodat we tijdig invulling kunnen gaan geven aan de structureel opgenomen bezuiniging. Het onderhoudsprogramma wordt uitgevoerd conform het vastgestelde uitvoeringsplan. Binnen de kernen moet ruim voldoende ruimte zijn voor kinderen om zich spelenderwijs te vermaken. Initiatieven om te komen tot meer speel(leer)tuinen worden van harte ondersteund, zeker als deze van onderop komen, er sprake is van zelfwerkzaamheid en er ook meerwaarde aanwezig is bijvoorbeeld in een 45

48 vernieuwend concept. We verwachten dat in 2012 aan t Oliemeulen een speelleertuin door zelfwerkzaamheid van een actieve groep bewoners, kan worden aangelegd en in gebruik worden genomen. In t Oventje wordt in nauwe samenwerking met de bevolking naar mogelijkheden gezocht voor de realisatie van een speelterrein zoals dit in het IDOP is opgenomen. Ook bij dit project wordt door verregaande burgerparticipatie getrokken, waarbij we als gemeente vooral willen faciliteren. In voorkomend geval zal de gemeente medewerking verlenen om snel inzetbare schaatsbaantjes voor jeugdigen aan te leggen. We gaan daarbij wel primair uit van zelfwerkzaamheid door buurtbewoners of eventuele andere initiatiefnemers. Overige Onderhoudsbudget bossen In de begroting 2010 werd voor het taakveld bossen een structurele bezuiniging opgenomen van In de 1 e Burap 2011 werd het resterende budget voor onderhoud van bezuinigd waardoor er geen onderhoudsbudget meer voorhanden is. De komende jaren zal er echter nog onderhoud uitgevoerd moeten worden. Daarom stellen we voor de bezuiniging van terug te draaien. Bij het opstellen van de begroting 2012 is gebleken dat de watersysteemheffing van het Waterschap aanmerkelijk is verlaagd vanwege een fors lager tarief voor bossen. Hierdoor kan de raming van de watersysteemheffing met worden verlaagd. Het wederom opnemen van het onderhoudsbudget en het verlagen van de raming voor belastingen betekent per saldo een nadeel van ca structureel ten opzichte van de 1 e Burap Effectmeting Wat mag het kosten? In tabel 5.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de bijlagen van de programmabegroting 2012 treft u per programma de stand van zaken aan van: 1. Reserves (bijlage 2) 2. Voorzieningen (bijlage 3) 3. Investeringslijst 2011 t/m 2015 (bijlage 4) 4. Incidentele baten en lasten (bijlage 5) 5. Bezuinigingen (bijlage 6) 46

49 Tabel 5.1 Baten en lasten Groen, Natuur en landschap (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Natuur Openbaar groen Totaal lasten Baten Natuur Openbaar groen Totaal baten Saldo voor bestemming Reserves: Onttrekkingen Stortingen Saldo na bestemming Financiële analyse De kosten van groen, natuur en landschap waren tot en met 2011 ondergebracht onder programma 3 en 4. Verder is er op basis van de kadernota een extra bedrag geraamd van (vanaf ) om uitvoering te kunnen geven aan de huidige afspraken (m.n. in het kader van het Maashorst Manifest). De geraamde stortingen in de reserves betreft voornamelijk de reserve groen voor rood. Storting van deze bedragen is volledig afhankelijk van grondverkopen. Vanwege de moeilijke situatie op de woningmarkt kan de grondverkoop onder druk komen te staan waardoor de stortingen naar de reserve vertraging kan oplopen. 47

50 48

51 6. Verkeer en vervoer Wethouder Tindemans Het programma verkeer en vervoer omvat de aanleg en onderhoud van wegen en de openbare verlichting, de zorg voor veilige wegen en verkeersvoorzieningen, voldoende parkeergelegenheid in de kernen en een goed en toegankelijk openbaar vervoer. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect de volgende items die onder andere zijn vastgelegd in het coalitieprogramma : Meewerken aan de rotonde op de kruising N324 Schutsboomstraat- Zeelandsedreef Redelijk tot voldoende niveau voor onderhoud aan wegen, groen en gebouwen Rekening worden gehouden met zwakkere verkeersdeelnemers Wandel- en fietsroutes, geen primaire taak van de gemeente Elke kern in Landerd moet via het openbaar vervoer een aansluiting hebben op een plaats met een treinstation Meer overdekte fietsstallingen Veiligheid voorop Goede doorstroming van het verkeer Goede wegen en paden Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Wegbeheer gemeente Landerd (2011) Beleidsplan openbare verlichting (2011) Voor het begrotingsjaar 2012 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Doorgaan met mensgerichte maatregelen (zoals straatspeeldag, verkeersexamens). 2. Regulier onderhoud aan wegen en paden. 3. Afronding realisatie van de geprioriteerde toegankelijke bushaltes. 4. Uitvoering nader te bepalen verkeersveiligheidknelpunten. Wat doen wij daarvoor? 1. Doorgaan met mensgerichte maatregelen (zoals straatspeeldag, verkeersexamens) Los van de fysieke verkeersmaatregelen, is duidelijk dat ook de meer op het rijgedrag gerichte acties, een forse bijdrage hebben geleverd aan de verbetering van de verkeersveiligheid en in het bijzonder aan het verminderen van het aantal slachtoffers. Veel van de klachten over onveiligheid zijn het gevolg van rijgedrag. Te hoge snelheid is daarbij de meest opvallende en vaakst genoemde klacht. Daarom ook zijn de zgn. mensgerichte maatregelen al jaren vast onderdeel van het verkeersveiligheidsbeleid. Diverse jaarlijkse acties worden daarvoor op touw gezet, in Landerd vrijwel altijd op initiatief van en georganiseerd door Veilig Verkeer Landerd. 49

52 Ook in 2012 en daarna blijven de mensgerichte maatregelen onderdeel uitmaken van het verkeersbeleid. Het is zelfs de verwachting dat meer en andere acties nodig zijn om succesvol te blijven in het verder terugdringen van het aantal verkeerslachtoffers. Alleen maar of nog meer fysieke maatregelen zullen waarschijnlijk niet voldoende effect kunnen hebben. In de knelpuntennotitie verkeer, die momenteel wordt opgeteld, gaan we ook op dit onderdeel in. 2. Regulier onderhoud aan wegen en paden In juni 2011 is het geactualiseerde wegbeheerplan vastgesteld. In 2012 gaan we het eerste uitvoeringsbestek volgens dit plan uitvoeren. Waar enigszins mogelijk zullen we (grootschalige) beheermaatregelen combineren met andere zaken, zoals aanpak ondergrondse infrastructuur, maar ook eventuele verkeersmaatregelen 3. Afronding realisatie van de geprioriteerde toegankelijke bushaltes Onderdeel van een goed openbaar vervoer is het toegankelijk maken van de bushaltes. Eind 2011, begin 2012 worden de zogenaamde geprioriteerde bushaltes toegankelijk gemaakt. Eerder al is een viertal andere halteparen zo uitgevoerd en ook de provincie zal nog enkele haltes langs de provinciale wegen zo uitrusten. Alhoewel hierbij uitgegaan wordt van een standaard basisinrichting die aan een aantal minimale eisen moet voldoen, is de inpassing toch maatwerk. Op meerdere plaatsen is de beschikbare ruimte erg krap of zelfs onvoldoende om de gewenste uitrusting geheel volgens wens te kunnen realiseren. Met name is dit in Zeeland bij enkele haltes het geval. Desondanks willen we ook aandacht schenken aan uw wens uit het coalitieprogramma, om bij de meest gebruikte bushaltes meer (overdekte) fietsenstallingen te plaatsen. Het geschetste ruimtegebrek speelt hierbij echter ook, terwijl ook de kosten per plaats redelijk fors zijn. Tevens weten we nog niet of er na aanbesteding (in regionaal verband) middelen binnen het beschikbare krediet beschikbaar blijven voor deze aanvulling. 50

53 Zowel uit oogpunt van ruimtegebruik als kosten, gaan we vooralsnog uit van het aanbrengen van eenvoudige fietsbeugels, welke enerzijds in de praktijk prima blijken te voldoen en anderzijds per fietsplaats relatief goedkoop zijn. Middels enkele tellingen op de locaties, krijgen we een aardig beeld van de behoefte per haltepaar en daarop zullen we de voorzieningen afstemmen. We gaan er vooralsnog vanuit dat de meerkosten voor deze fietsbeugels betaald kunnen worden uit het beschikbare krediet. Verder gaan we inventariseren hoe een en ander in de (winkel-) centra van Zeeland en Schaijk is (zowel capaciteit als gebruik). Op basis van deze inventarisatie leggen we u een voorstel voor of aanvullende maatregelen wenselijk zijn en hoe we dat denken te gaan realiseren. Aanbrengen van goede fietsvoorzieningen is positief voor het stimuleren van fietsgebruik 4. Uitvoering nader te bepalen verkeersveiligheidknelpunten Verkeersknelpunten Recent hebben we de laatste maatregelen uitgevoerd waarmee we het buitengebied van onze gemeente vrijwel geheel als 60 km gebied hebben ingericht. Eerder al waren de wijken binnen de bebouwde kom als zgn. 30 km verblijfsgebied ingericht. Desondanks worden we de laatste tijd veelvuldig geconfronteerd met verzoeken om maatregelen te nemen tegen de door bewoners en soms ook weggebruikers, ervaren verkeersonveiligheid. De recente reeks publicaties over dit onderwerp heeft in ieder geval duidelijk gemaakt dat er op een aantal locaties in onze gemeente verkeersonveilige situaties worden ervaren. Bovenstaande is voor ons college aanleiding geweest om een beknopte actuele verkeersnotitie te gaan schrijven waarin we enerzijds in beeld brengen hoe de huidige verkeerssituatie is en waaraan we vervolgens een inventarisatie van de verkeersknelpunten toevoegen. Onderdeel van deze knelpunten zijn uiteraard de verzoeken van de inwoners, maar we gaan daarbij ook de al langer bekende knelpunten opnemen. Vervolgens zullen we in afstemming met VVL en de politie trachten te komen tot objectivering (meten etc.) van de knelpunten om mede op basis daarvan een prioritering aan te brengen. Ook gaan we in globale zin aangeven wat een mogelijke oplossing aan kosten zou vergen, waarbij we uiteraard ook ingaan op mogelijkheden van werk met werk en op eventuele subsidiekansen. Het resultaat van deze actuele knelpuntennota verkeer zullen we vervolgens aan uw raad voorleggen. Alhoewel we niet vooruit kunnen lopen op de uitkomst, verwachten we wel dat het huidige uitvoeringsbudget, niet toereikend is om de meest urgente situaties op te lossen. In de tussentijd gaan we waar mogelijk wel in gesprek met de indieners van de verzoeken en trachten om samen al na te denken over eventuele oplossingsrichtingen. N324 De provincie heeft de planstudie van de N324 afgerond. In een bijeenkomst met de gemeenteraden van Grave en Landerd is dit plan begin 2011 toegelicht. Hierbij is duidelijk geworden dat beide gemeenteraden nog veel vraagtekens zetten bij de gepresenteerde voorkeursvariant. Voor Landerd werd met name aangegeven dat er prioriteit is voor het kruispunt Schutsboomstraat. Dit jaar zal blijken hoe de provincie verder wenst te gaan met dit plan. Duidelijk is dat betreffende weg aan groot onderhoud toe is zodat er niet te lang meer gewacht kan worden om aan te geven wat er uiteindelijk aan maatregelen voorgesteld gaat worden. Wij blijven ons inspannen om de door de gemeenteraad aangegeven prioriteit bij de wegbeheerder onder de aandacht te brengen. Zodra de plannen van de provincie duidelijk zijn, zullen we u daarover informeren. Uitvoering (geheel of 51

54 gedeeltelijk) zal nog wel enige jaren op zich laten wachten, o.a. door nog te stellen prioriteiten bij de provincie en vervolgens door planvoorbereiding etc. Het belang van een veilige N324 met een vlotte verkeersafwikkeling, is voor onze gemeente en in het bijzonder voor Schaijk en Reek erg groot en we blijven de provincie daarop dan ook aanspreken.. In de gemeentelijke verkeersnotitie zullen we aangeven hoe de inrichting van deze weg, vanuit gemeentelijk verkeersperspectief, er uit zou moeten zien. Herinrichten centra Schaijk en Zeeland Zoals in de kadernota 2012 is opgenomen, zullen er, mede als gevolg van de centrumplannen voor Schaijk en Zeeland, een aantal herinrichtingmaatregelen noodzakelijk zijn voor de hierin gelegen openbare ruimten. Uitgaande van de op dit moment bekende planningen leggen we een voorlopige prioriteit bij herinrichting van het Europaplein (uitvoering voorlopig gepland voor 2014) en herinrichting raadhuisplein Zeeland en omgeving (uitvoering voorlopig gepland voor 2015). De planvorming zal ter hand worden genomen zodra er voldoende duidelijkheid is over de andere invulling van de beide centra. Dan ook moet duidelijk worden of de nu op basis van globaal bepaalde normkosten bijstelling behoeven. Openbare verlichting Ook voor de openbare verlichting (OV) is in 2011 het beheerplan geactualiseerd. Hierin werd onder meer vastgelegd dat we innovaties zoals LED-verlichting nauwgezet volgen. De ontwikkelingen in LED verlichting zijn inmiddels zover dat we zowel in Akkerwinde als in Repelakker LED verlichting zullen gaan toepassen. Vanwege het nog redelijk innovatieve karakter van deze verlichting, voeren we in Akkerwinde een klein proefproject uit waarvan we samen met de bewoners willen gaan bepalen welke keuze er definitief gaat worden gemaakt. Openbaar vervoer Een goed en toegankelijk openbaar vervoer is erg belangrijk voor de leefbaarheid van de kernen. Voor Landerd moet het doel zijn en blijven dat elke kern aansluiting heeft op een plaats met een treinstation. Verder blijft het belangrijk dat de onderlinge aansluitingen goed zijn afgestemd. Dit knelpunt kwam recent ook naar voren uit de daarover gehouden enquête. Juist omdat het openbaar vervoer landelijk en provinciaal onder druk staat, zullen we alles in het werk moeten stellen om goed OV te behouden. Effectmeting Oppervlakte wegen 2011 Asfalt m² Elementverharding m² 52

55 Wat mag het kosten? In tabel 6.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de bijlagen van de programmabegroting 2012 treft u per programma de stand van zaken aan van: 1. Reserves (bijlage 2) 2. Voorzieningen (bijlage 3) 3. Investeringslijst 2011 t/m 2015 (bijlage 4) 4. Incidentele baten en lasten (bijlage 5) 5. Bezuinigingen (bijlage 6) Tabel 6.1 Baten en lasten Verkeer en vervoer (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Wegen Openbare verlichting Verkeer en vervoer Openbaar vervoer Afwatering Totaal lasten Baten Wegen Openbare verlichting Verkeer en vervoer Openbaar vervoer Afwatering Totaal baten Saldo voor bestemming Reserves: Onttrekkingen Stortingen Saldo na bestemming Financiële analyse In 2014 is rekening gehouden met een eenmalige extra last van voor de reconstructie Pastoor van Winkelstraat/Europaplein. Deze last wordt gedekt door een eenmalige aanwending van de daarvoor gevormde reserve. In 2012 wordt deze reserve gevormd door een storting van Verder zijn de baten en lasten van dit programma structureel van aard. Voor onderhoud van wegen wordt verwezen naar de paragraaf kapitaalgoederen. 53

56 54

57 7. Economische structuur en toerisme Wethouder Van Dongen Economische zaken Wethouder Tindemans Toerisme Het programma omvat het bevorderen van een evenwichtige veelzijdige economische en toeristisch-recreatieve structuur en werkgelegenheid. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect de volgende items die onder andere zijn vastgelegd in het coalitieprogramma : De bestaande economische structuur versterken, evenwichtiger maken en uitbreiden Meer samenwerking tussen bedrijven en gemeente Bevorderen van een optimaal gebruik van de bestaande toeristischrecreatieve mogelijkheden Kwaliteitsverbetering van de verblijfsrecreatieterreinen Creëren van een gevarieerd aanbod van toeristische en recreatieve voorzieningen. Promoten van toeristisch Landerd Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Maashorst Manifest (2009) Sociaal-economisch actieplan Landerd (2007) Ruimteplanner (BRO 2010) voor bedrijventerreinen en -clusters Beleidsnota recreatie en toerisme (2008) Nota van Uitgangspunten voor nieuw Bestemmingsplan Buitengebied van de gemeente Landerd (2009) Voor het begrotingsjaar 2012 zijn de belangrijkste voornemens 1. Faciliteren en uitvoeren van een aantal projecten ter verbetering en verbreding van het lokale toeristisch-recreatief aanbod. 2. Opstellen beleidskader t.b.v. (door)ontwikkeling recreatieterrein. 3. Faciliteren van diverse ondernemers en particuliere initiatieven op het gebied van kwaliteitsverbetering van het toeristischrecreatief product en van verbrede landbouw. 4. Verder vormgeven aan het meerjaren convenant met het platform Toerisme Landerd en de marketing-overeenkomst met regio-vvv ten behoeve van (uitvoering van) promotie en productontwikkeling. Afnemen van diensten VVV (marketingpakket en regiopromotie). 55

58 5. Uitvoering kansrijke regionale projecten op het gebied van recreatie, economie en cultuurhistorie zoals Duits Lijntje en de Liberation Route Brabant. 6. Afronden planologische procedure en uitgifte eerste kavels in Voederheil. 7. Afronden planologische procedure en uitgifte eerste kavels in Reek Zuid. Wat doen wij daarvoor? 1. Faciliteren en uitvoeren van een aantal projecten ter verbetering en verbreding van het lokale toeristisch-recreatief aanbod De Maashorst In opdracht van Stuurgroep de Maashorst is het Maashorst Manifest geschreven. Bij deze visie hoort ook een uitvoeringsprogramma Het uitvoeringsprogramma voor De Maashorst bevat diverse projecten op het gebied van natuur en landschap (zie hiervoor programma 5), recreatie en toerisme, cultuurhistorie en economie. Hierbij gaat het onder andere om het verder ontwikkelen van de natuurkern, de realisatie en vernieuwing van toeristische routestructuren, de verdere ontwikkeling van recreatieve poorten en entrees, het betrekken van ondernemers bij De Maashorst en de branding en profilering van De Maashorst. Bezoekerscentrum Slabroek Bezoekerscentrum Slabroek heeft een belangrijke regionale functie binnen de Maashorstregio als het gaat om natuureducatie, recreatie en natuurbeleving. Het bezoekerscentrum is een non-profit instelling die van de gemeenten Landerd, Bernheze, Uden en Oss een jaarlijkse bijdrage ontvangt en daarnaast een deel eigen inkomsten genereert. De bijdrage van de gemeente Landerd is op dit moment per jaar, gebaseerd op het aantal inwoners. De financiering van Slabroek is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de vier gemeenten volgens het collectiviteitprincipe. 2. Opstellen beleidskader t.b.v. (door)ontwikkeling recreatieterrein De gemeente Landerd onderkent het belang van de toeristisch-recreatieve sector voor de gemeente en met name de recreatieve verblijfsfunctie die Landerd regionaal vervult. Het huidige verblijfsrecreatieve aanbod in de gemeente is echter sterk verouderd en kent weinig variatie en diversiteit. Het is zaak een kwaliteitsverbetering te realiseren en als zodanig een gezonde en moderne lokale verblijfsrecreatieve sector te creëren teneinde de grote potenties waar te kunnen (blijven) maken. De gemeente wil de bestaande verblijfsaccommodaties faciliteren in hun (door)ontwikkeling maar wil hierbij wel richtlijnen en voorwaarden stellen zodat dit op een verantwoorde manier gebeurt. Diverse recreatieondernemers in Landerd hebben (concrete) plannen voor de ontwikkeling en kwaliteitsverbetering van hun bedrijf. Het ontbreekt de gemeente op dit moment echter aan een actueel en passend beleidskader om deze plannen en ontwikkelingen goed en consequent te kunnen beoordelen. Het op te stellen 'Toetsingskader Recreatieterreinen' moet op dit vlak dan ook een aanvulling vormen op het bestemmingsplan Buitengebied. Wanneer initiatieven ten aanzien van recreatieterreinen in afwijking zijn van het bestemmingsplan kunnen deze door de gemeente worden beoordeeld aan de hand van het Toetsingskader Recreatieterreinen Landerd. In het Toetsingskader is het bestaande en vastgestelde beleid meegenomen en waar nodig en wenselijk aangescherpt en geconcretiseerd. Niet alleen de gemeente maar ook de recreatieondernemers zijn dus gebaat bij een duidelijk beleidskader. 56

59 3. Faciliteren van diverse ondernemers en particuliere initiatieven op het gebied van kwaliteitsverbetering van het toeristisch-recreatief product en van verbrede landbouw Ontwikkelingsvisie recreatieterreinen Zowel de gemeente als de lokale recreatieondernemers streven naar een kwaliteitsverbetering van het lokale toeristisch overnachtingaanbod. Diverse recreatieondernemers hebben concrete ontwikkelingsplannen. Teneinde deze ontwikkelingen te kunnen faciliteren en de plannen te kunnen toetsen zal in 2012 een toetsingskader recreatieterreinen worden opgesteld. Hierin wordt het bestaande beleid opgenomen evenals randvoorwaarden en beoordelingscriteria 4. Verder vormgeven aan het meerjaren convenant met het platform Toerisme Landerd en de marketing-overeenkomst met regio-vvv ten behoeve van (uitvoering van) promotie en productontwikkeling. Afnemen van diensten VVV (marketingpakket en regiopromotie) Platform Toerisme Landerd (PTL) Met het PTL is in 2010 een meerjarenconvenant afgesloten ten behoeve van de uitvoering van toeristische promotie en productontwikkeling voor Landerd. Dit convenant heeft een looptijd van 5 jaar (t/m 2014). In het convenant zijn afspraken gemaakt over activiteiten, taken en verwachte resultaten met als doel om meer structurele afstemming te krijgen tussen het beleid van de gemeente en de activiteiten van het PTL. Het PTL is de gesprekspartner van de gemeente waar het de lokale (verblijfs)recreatiesector betreft. Verder houdt het PTL zich bezig met productontwikkeling en promotie voor Landerd en de organisatie van diverse lokale evenementen. Hierbij kan gedacht worden aan (thematische) wandel- en fietsroutes, de presentatie van Landerd op de Maashorstfair, het bus-arrangement rondom het Duits Lijntje en de organisatie van de open tuinendag en de Landerdse molendag. Daarnaast beheert het PTL de toeristische website van Landerd 57

60 ( en coördineert PTL alles rondom de Landerdse mascotte Docus de Das. Het PTL streeft er naar om in 2012 aan de Udensedreef het Docus de Das avonturenpad te openen, een uniek halfverhard educatief natuurspeelpad dat wordt gerealiseerd in samenwerking met onder andere camping De Holenberg en de Nieuwe Hoeven (BrabantZorg). Regio-VVV Vanaf 2009 is Landerd weer aangesloten bij de Regio-VVV middels een meerjarenovereenkomst (t/m 2012). Jaarlijks wordt een marketingpakket afgenomen waardoor wordt meegelift op de regiopromotie van de VVV en er ook meer mogelijkheden zijn voor distributie en inkoop van folders en kaartmateriaal. De Regio-VVV verzorgt onder andere het beheer en onderhoud van het recreatieve fietsroutenetwerk (knooppuntensysteem), de regionale toeristisch-recreatieve website de uitgave van de jaarlijkse regiopocket Noordoost- Brabant, participatie in het Brabantmagazine en de uitgave Uit & Thuiskrant Noordoost-Brabant (4x per jaar). Sinds 2011 geeft de Regio-VVV ook de geactualiseerde wandelkaart Landerd-Uden uit (knooppuntennetwerk). Daarnaast vertegenwoordigt de Regio-VVV de regio Noordoost-Brabant op landelijke consumentenbeurzen (o.a. Libelle zomerweek, 50+ beurs, fiets- en wandelbeurs) en in (inter)nationale promotiecampagnes (Coolbreaks, Brabant smaakt naar meer). Tevens kan op basis van aanvullende afspraken gebruik worden gemaakt van de expertise en ondersteuning van de VVV voor specifieke lokale en regionale activiteiten en projecten, bijvoorbeeld ten behoeve van De Maashorst en het Duits Lijntje. Sinds 2011 beschikt Landerd ook over een officieel VVV-agentschap (bij de C1000) in Zeeland, waardoor regionale en lokale toeristisch-recreatieve informatie en producten op een toegankelijke en herkenbare wijze verkrijgbaar zijn in de gemeente. In 2012 zal de Regio-VVV zich met name richten op het verbeteren van de digitale informatievoorziening middels het project 'Triple I'. Daarnaast lopen de overeenkomsten met de gemeenten in 2012 af en zal bekeken worden hoe na 2012 invulling gegeven kan worden aan de regionale marketing en promotie en de lokale behoefte op dit gebied. 5. Uitvoering kansrijke regionale projecten op het gebied van recreatie, economie en cultuurhistorie zoals Duits Lijntje en de Liberation Route Brabant Duits Lijntje De gemeente Landerd participeert in het project Duits Lijntje, waarbij de voormalige spoorlijn van Wezel (D) naar Boxtel landschappelijk, cultuurhistorisch en recreatief wordt ontwikkeld. In 2012 wil de Stuurgroep Duits Lijntje inzetten op verdere ontwikkeling hiervan. Voor de uitvoering van bovenstaande gaat het voor 2012 om een gemeentelijke bijdrage van Vanaf 2013 is een bedrag van opgenomen voor het intergemeentelijke project Duits Lijntje. 6. Afronden planologische procedure en uitgifte eerste kavels in Voederheil Ontwikkeling bedrijventerrein Voederheil 2 In maart 2011 heeft de Raad besloten tot de ontwikkeling van 6,5 ha.netto bedrijventerrein op bedrijventerrein Voederheil 2 in Zeeland. Inmiddels is gestart met het opstellen van een bestemmingsplan en heeft op 7 juli 2011 een informatieavond voor alle ondernemers uit Landerd plaatsgevonden. De opmerkingen/suggesties die tijdens deze avond gedaan zijn, zijn zoveel mogelijk in het bestemmingsplan verwerkt. Wij verwachten dat het bestemmingsplan Voederheil 2 in het voorjaar van 2012 door de Raad kan worden vastgesteld. Aansluitend kan gestart worden met het bouwrijpmaken van het gebied. (zie ook paragraaf F Grondbeleid). 58

61 7. Afronden planologische procedure en uitgifte eerste kavels in Reek Zuid Ontwikkeling woon-werklocatie Reek-Zuid Al eerder in 2009 heeft een voorontwerp bestemmingsplan voor Reek-Zuid ter inzage gelegen. Het plangebied is ten opzichte van dat eerder bestemmingsplan echter iets uitgebreid waardoor onder andere een financieel betere situatie in de grondexploitatie ontstaat. Het eerdere voorontwerp bestemmingsplan is hierop aangepast evenals op nieuwe wetgeving (Wabo) en tevens is een aantal onderzoeken geactualiseerd. Ook voor deze locatie heeft op 7 juli 2011 een informatieavond plaatsgevonden. De opmerkingen/suggesties die tijdens deze avond gedaan zijn verwerken wij zoveel mogelijk in het bestemmingsplan. Het aangepaste ontwerp bestemmingsplan zal in de tweede helft van 2011 opnieuw in procedure gebracht worden, zodat vaststelling van het plan door de Raad begin 2012 kan plaatsvinden. Aansluitend kan gestart worden met het bouwrijp maken van het gebied. (zie ook paragraaf F Grondbeleid). Overige Prioriteiten economische structuur en toerisme voor 2012 De prioriteiten op het gebied van economische zaken zijn opgenomen in het Sociaal Economisch Actieplan (SEAP) dat jaarlijks wordt geactualiseerd in overleg met Horeca Landerd, MKB Landerd, de Kamer van Koophandel en het Platform Toerisme Landerd. Het Beleidsplan Recreatie en Toerisme vormt het kader voor de toeristischrecreatieve activiteiten en is leidend voor de diverse initiatieven. In het SEAP zijn op het gebied van economie onder andere projecten opgenomen met betrekking tot: bedrijventerreinen en gebruik Ruimteplanner KvK detailhandel in de kernen verfraaiing en verlevendiging van de dorpskernen Daarnaast zijn projecten opgenomen onder het thema recreatie, toerisme en horeca, te weten: kwaliteitsverbetering toeristisch-recreatieve voorzieningen tegengaan van permanente bewoning recreatiewoningen stimuleren ontwikkelingen Maashorst horecabeleid en kwaliteit horeca toeristenbelasting recreatie en toerisme in kader van nieuwe Bestemmingsplan Buitengebied samenwerking tussen bedrijfssectoren (horeca, MKB en PTL) Effectmeting Toeristenbelasting aantal overnachtingen Werkelijk Begroot Begroot

62 Wat mag het kosten? In tabel 7.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de bijlagen van de programmabegroting 2012 treft u per programma de stand van zaken aan van: 1. Reserves (bijlage 2) 2. Voorzieningen (bijlage 3) 3. Investeringslijst 2011 t/m 2015 (bijlage 4) 4. Incidentele baten en lasten (bijlage 5) 5. Bezuinigingen (bijlage 6) Tabel 7.1 Baten en lasten Economische structuur en toerisme (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Handel en ambacht Landbouw Openluchtrecreatie onderdeel toerisme Totaal lasten Baten Handel en ambacht Landbouw Openluchtrecreatie onderdeel toerisme Totaal baten Saldo voor bestemming Reserves: Onttrekkingen Stortingen Saldo na bestemming Financiële analyse De baten en lasten van programma 7 zijn structureel van aard en hebben een regelmatig verloop. In 2011 zijn enkele lasten geraamd die met ingang van 2012 zijn overgeheveld naar programma 5. 60

63 8. Volksgezondheid Wethouder Raaijmakers Wethouder Tindemans (onderhoud begraafplaatsen) Het programma omvat de zorg voor de openbare volksgezondheid en lijkbezorging. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect de volgende items die onder andere zijn vastgelegd in het coalitieprogramma : Bevorderen van compleet lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn middels collectieve preventie van de volksgezondheid Blijvende aandacht voor de met Q-koorts besmette inwoners en alle gevolgen daarvan Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s en wettelijk vastgestelde taken: Wet Publieke Gezondheid (WetPG) Lokaal gezondheidsbeleid ( ) Nota Jongeren in Landerd, ons een zorg (december 2007) Wet Lijkbezorging Voor het begrotingsjaar 2012 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Uitvoeren vastgestelde beleid volksgezondheid. 2. Inspecties basisscholen, peuterspeelzalen en kinderopvang. 3. Bezuiniging GGD. 4. Volgen ontwikkelingen rond decentralisatie jeugdzorg en voorbereiden van implementatie evenals doorontwikkelen Centra voor Jeugd en Gezin (CJG). Wat doen wij daarvoor? 1. Uitvoeren vastgestelde beleid volksgezondheid Het budget voor activiteiten ten behoeve van de uitvoering van het lokaal gezondheidsbeleid is vanaf 2010 verlaagd. Getracht wordt zoveel mogelijk activiteiten uit te voeren binnen het lokaal accent van het GGD-budget. Daarnaast blijft een bedrag van ongeveer beschikbaar voor: a. Programma alcoholpreventie. Dit programma is gericht op kinderen onder de 16 jaar, jeugdigen in het algemeen en hun ouders/verzorgers. Dit programma wordt vanwege de noodzakelijke combinatie van aspecten van voorlichting, regelgeving en handhaving voorbereid op de schaal van de 21 gemeenten in de veiligheidsregio Brabant-Noord. b. Programma overgewichtpreventie. Dit programma is in uitvoering en richt zich op verschillende doelgroepen. 2. Inspecties basisscholen, peuterspeelzalen en kinderopvang. GGD inspecteert de basisscholen in de oneven jaren en jaarlijks de kinderdagverblijven en peuterspeelzalen. De gastouders dienen door de GGD op kwaliteit gecontroleerd te worden voordat ze opgenomen kunnen worden in het landelijk register. Dit laatste is verplicht willen ouders gebruik kunnen maken van kinderopvangregelingen. Het betreft hier een wettelijke taak voor de gemeente. 61

64 3. Bezuiniging GGD De GGD Hart voor Brabant heeft in de kadernota 2012 een bezuiniging van 10% op de inwonersbijdrage ingeboekt. Een bezuiniging op deze gemeenschappelijke regeling is niet meegenomen bij de bezuinigingsdiscussie in Vanaf 2012 gaat de inwonersbijdrage structureel omlaag met 1,07 hetgeen voor Landerd een voordeel oplevert van Volgen ontwikkelingen rond decentralisatie jeugdzorg en voorbereiden van implementatie evenals doorontwikkelen CJG Het stelsel van de jeugdzorg gaat ingrijpend veranderen. De vrijwillige provinciale jeugdzorg, jeugdbescherming, jeugdreclassering, jeugd Geestelijke Gezondheidszorg (jeugd-ggz) en de zorg voor licht verstandelijke gehandicapten (jeugd-lvg) moeten integreren tot één stelsel voor hulp aan jeugdigen en gezinnen. De verantwoordelijkheid hiervoor komt geheel bij de gemeenten te liggen, inclusief de financiële verantwoordelijkheid. De verwachting is dat dit proces rond 2015 is afgerond. Vooruitlopend op de transitie hebben de gemeente in de regio Brabant Noordoost en de Provincie afspraken gemaakt om de instroom in de geïndiceerde jeugdzorg te verminderen en de uitstroom te vergroten. Zij hebben hierover afspraken gemaakt in de overeenkomst Oost West, Thuis Best! De Provincie biedt de regio Noordoost extra middelen voor het lokaal hulpaanbod te versterken. Als regio s een vermindering van gespecialiseerde jeugdzorg realiseren, gaat de provincie vanaf 2013 een deel van de doeluitkering jeugdzorg, die de provincie ontvangt, investeren in de regio ter versterking van het lokale hulpaanbod. De transitie op de jeugdzorg wordt regionaal opgepakt en afgestemd. In 2010 zijn er twee fysieke inlooppunten CJG in de gemeente Landerd geopend. De taken van het CJG worden de komende jaren uitgebreid. De jeugdzorg wordt namelijk een gemeentelijke taak en ook de overgang van ABWZ- functies naar de gemeente heeft gevolgen voor de uitvoering van taken met betrekking tot jeugd. Het CJG moet verder ontwikkeld worden om een verbetering te bereiken in de samenwerking tussen partnerorganisaties. Bij het overhevelen van de taken in het kader van de jeugdzorg naar de gemeente realiseert het rijk een structurele bezuiniging. Dit betekent dat de gemeente anders uitvoering moet gaan geven aan deze verantwoordelijk dan provincie en rijk tot op heden doen: lichte hulp waar kan en alleen zware hulp waar dat noodzakelijk is. De nieuwe taken bieden de gemeente in regionaal verband kansen om de keten jeugdzorg te verstevigen. Preventie en zorg kunnen worden gekoppeld. De gemeente kan als regisseur de stijgende vraag naar gespecialiseerde zorg terugdringen door de hulp dichtbij, eerder en sneller in te zetten. Het CJG krijgt hierin een belangrijke rol omdat het als frontoffice gaat dienen voor jeugdzorg van de gemeenten. In de periode heeft de gemeente extra middelen ontvangen in het kader van de brede doeluitkering Centrum Jeugd en Gezin voor het realiseren van een CJG. De middelen voor de brede doeluitkering Centra voor Jeugd en Gezin worden vanaf 2012 toegevoegd aan het gemeentefonds. De brede doeluitkering voor de centra jeugd en gezin (BDU CJG) vervalt. 62

65 Effectmeting Wat betreft de effectmeting op het terrein van gezondheid geldt dat periodiek hiernaar onderzoek wordt gedaan door de GGD. Alcoholgebruik (peildatum 2009) Overmatige drinker Volwassenen (19 t/m 64) Ouderen (65 en ouder) Landerd 12% 5% Hart voor Brabant 13% 10% Gewicht (peildatum 2009) Overgewicht Volwassenen (19 t/m 64) Landerd 47% 63% Hart voor Brabant 46% 61% Ouderen (65 en ouder) Sociale omgeving (peildatum 2009) Eenzaamheid Volwassenen (19 t/m 64) Ouderen (65 en ouder) Landerd 32% 35% Hart voor Brabant 38% 44% 63

66 Wat mag het kosten? In tabel 8.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de bijlagen van de programmabegroting 2012 treft u per programma de stand van zaken aan van: 1. Reserves (bijlage 2) 2. Voorzieningen (bijlage 3) 3. Investeringslijst 2011 t/m 2015 (bijlage 4) 4. Incidentele baten en lasten (bijlage 5) 5. Bezuinigingen (bijlage 6) Tabel 8.1 Baten en lasten Volksgezondheid (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Volksgezondheid Centrum voor jeugd en gezin Lijkbezorging Totaal lasten Baten Volksgezondheid Centrum voor jeugd en gezin Lijkbezorging Totaal baten Saldo voor bestemming Reserves: Onttrekkingen Stortingen Saldo na bestemming Financiële analyse De brede doeluitkering Centrum Jeugd en Gezin wordt per 1 januari 2012 opgenomen in de algemene uitkering. De inkomsten worden daarmee opgenomen bij de algemene dekkingsmiddelen waarmee op dit programma geen inkomsten meer voorkomen. De uitgaven blijven verantwoord worden op dit programma. 64

67 9. Veiligheid Burgemeester Doorn Het programma omvat openbare orde en veiligheid, het verbeteren van de sociale veiligheid en de vermindering van criminaliteit en overlast. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect de volgende items die onder andere zijn vastgelegd in het coalitieprogramma : Het bevorderen van de veiligheid voor iedereen in de gemeente Landerd Het bevorderen van de leefbaarheid in de gemeente Landerd Het gevoel van veiligheid van de inwoners van de gemeente Landerd bevorderen Handhavingniveau naar een hoger plan tillen Versobering regels en de uitvoering daarvan Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Rampenplan van de gemeente Landerd (twee delen) (2008) Organisatiebesluit brandweerzorg en rampenbestrijding gemeente landerd (2006) Brandbeveiligingsverordening gemeente Landerd (2010) Gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Brabant-Noord (2010) Wet op de Veiligheidsregio s (2010) Beleidskader 2012 Veiligheidsregio Brabant-Noord (2011) Activiteitenplan Regionaal Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf (2012) Handhaving ruimtelijke ordening, bouwen, civiel en cultuurtechniek (2000) Integraal Veiligheidsplan ( ) Evenementenbeleid (2009) Gebruiksbesluit (2009) Horecabeleid (2009) Terrassenbeleid (2009) Visiedocument samen meer slagkracht brandweer Brabant Noord (2009) Voor het begrotingsjaar 2012 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Voortzetten project Buurtinformatienetwerk (BIN). 2. Uitvoering integraal veiligheidsplan Uitvoering Brabant veiliger. 4. Professionalisering rampenbestrijding, alle processen minimaal eenmaal oefenen. Wat doen wij daarvoor? 1. Voortzetten project Buurtinformatienetwerk (BIN) BIN bestaat uit een netwerk van wijkbewoners in de wijk Molengraaf in Schaijk en heeft onder andere als doel de veiligheid in de wijk te verbeteren. Door BIN vermindert de criminaliteit in de wijk en worden wijkbewoners betrokken bij het werk van de politie. BIN verbetert het veiligheidsgevoel en draagt bij aan de leefbaarheid in de wijk. De reeds geraamde jaarlast van wordt toereikend geacht in de periode

68 2. Uitvoering integraal veiligheidsplan Het Integraal Veiligheidsplan wordt in 2011 vastgesteld. Elke gemeente dient te beschikken over een IVP. Doel van integraal veiligheidsbeleid is om door middel van samenwerking tussen interne en externe actoren de sociale en fysieke veiligheidssituatie van de inwoners van de gemeente op een structurele en integrale wijze te verbeteren. In het IVP zijn algemene doelen gesteld op het terrein van integrale veiligheid voor de periode Daarnaast zijn in het uitvoeringsplan behorend bij het IVP concrete doelen gesteld voor de periode Uitvoering Brabant veiliger Externe veiligheid is verweven in een aantal werkzaamheden die de gemeente Landerd uitvoert. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het maken van een risico-inventarisatie van risicovolle bedrijven, het borgen van het aspect externe veiligheid in de werkprocessen of het regulier meenemen van externe veiligheid in de ruimtelijke planontwikkeling. Voor 2012 kan de gemeente hiervoor subsidie van de provincie krijgen. De maximaal toe te kennen subsidie bedraagt Op basis van een vooraf opgesteld uitvoeringsprogramma ontvangt de gemeente deze bijdrage van de provincie. 4. Professionalisering rampenbestrijding, alle processen minimaal eenmaal oefenen Om goed voorbereid te zijn ten tijde van een calamiteit/ramp dient de gemeente haar rampenbestrijdingsprocessen goed op orde te hebben. Deze dienen actueel en beoefend te zijn. De gemeente is eind 2008 begonnen met een inhaalslag. In 2010 en 2011 zijn de draaiboeken geactualiseerd en in 2012 zal met name ingezet worden op het beoefenen van de processen in de praktijk. Bovendien zal meer de samenwerking met buurgemeenten en regio worden gezocht om zowel opkomst als de kwaliteit ten tijde van een calamiteit te kunnen waarborgen. Overige Uitvoering Wet tijdelijk huisverbod Deze wet is op 1 januari 2009 in werking getreden. De burgemeester kan op grond daarvan de pleger van huiselijk geweld een huisverbod opleggen. De maatregel is bedoeld om huiselijk geweld verder terug te dringen. Zowel slachtoffers als daders worden intensief begeleid om herhaling te voorkomen. Vooralsnog lijken daarvoor geen extra financiële middelen benodigd (pm). Voorkoming van misdrijven Bureau Halt levert een bijdrage aan de preventie van veelvoorkomende jeugdcriminaliteit bij jongeren tot 18 jaar. Dit doet bureau Halt door jongeren de mogelijkheid te bieden om de juiste keuze te maken en/of om recht te zetten wat zij fout hebben gedaan, zonder dat zij hierbij in aanraking komen met Justitie. De jongeren voeren een werk- of leerstraf uit, bieden excuses aan en vergoeden de schade aan de benadeelde. De meerjarenafspraken met bureau Halt Oost-Brabant zijn gemaakt voor de periode Voor 2012 bedraagt de budgetsubsidie

69 Het Regionaal Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf Het Regionaal Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf is een huis waarin een groot aantal organisaties samenwerken rondom de thema's Jeugd, Huiselijk Geweld, Veelplegers en Nazorg voor ex-gedetineerden. Het biedt een omgeving waarin partners elkaar ontmoeten om casusgericht een aanpak af te stemmen en concrete afspraken te maken. Een belangrijk doel van het Veiligheidshuis is het koppelen van zorg aan repressie wanneer dit nodig is; met andere woorden: niet alleen straffen of straf voorkomen, maar ook naar achterliggende problemen kijken en zorgen dat iemand zijn of haar leven weer goed op de rit krijgt. Naast de daderbespreking is het zeker zo belangrijk ook aandacht te hebben voor de slachtoffers. In 2011 is een nieuw convenant afgesloten voor de periode Landelijke Politie Op dit moment worden de voorbereidingen getroffen voor de reorganisatie van de politie. In de nieuwe politiewet komt één landelijke politie, georganiseerd in regio s, onder aansturing van de Minister van Veiligheid en Justitie. De indeling in regio s volgt de rechterlijke indeling. De nieuwe regio Oost-Brabant zal bestaan uit de huidige regio s Brabant-Noord en Brabant Zuid-Oost. De Gemeente Landerd participeert in de voorbereidingen van de bestuurlijke organisatie rondom de nieuwe politieregio. Wat mag het kosten? In tabel 9.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de bijlagen van de programmabegroting 2012 treft u per programma de stand van zaken aan van: 1. Reserves (bijlage 2) 2. Voorzieningen (bijlage 3) 3. Investeringslijst 2011 t/m 2015 (bijlage 4) 4. Incidentele baten en lasten (bijlage 5) 5. Bezuinigingen (bijlage 6) 67

70 Tabel 9.1 Baten en lasten Veiligheid (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Brandweer en rampenbestrijding Openbare orde en Veiligheid Totaal lasten Baten Brandweer en rampenbestrijding Openbare orde en Veiligheid Totaal baten Saldo voor bestemming Reserves: Onttrekkingen Stortingen Saldo na bestemming Financiële analyse Met ingang van 1 januari 2011 is de gemeentelijke brandweer overgegaan naar de veiligheidsregio Brabant Noord (gemeenschappelijke regeling). De gemeenschappelijke regeling is niet geheel BTW compensabel. De bijdrage aan de Veiligheidsregio is vanaf 2012 opgevoerd inclusief de BTW bijdrage. De doorschuif BTW gemeenschappelijke regelingen wordt door de gemeente teruggevorderd. In 2012 zijn diverse bezuinigingen op de post openbare orde en veiligheid gerealiseerd. Het project Politie keurmerk veilig wonen is in 2011 afgerond. De inhuur van de toezichthouder openbare ruimte is ingeperkt. Het anti discriminatie loket is met ingang van 2011 ondergebracht bij het advies.discriminatie Zuid-Oost. De bijdrage is m.i.v komen te vervallen. Er wordt nu betaald per ingediende klacht. In de begroting 2012 wordt er rekening gehouden met 1 klacht per jaar. In 2012 wordt er eenmalig een bijdrage van de provincie verwacht voor het project Brabant veiliger. 68

71 10. Milieu Wethouder Tindemans (Riolering, water, handhaving en duurzaamheid) Wethouder Van Dongen (Milieu) Het programma omvat de zorg voor milieu, afvalstoffenverwijdering en riolering. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect de volgende items die onder andere zijn vastgelegd in het coalitieprogramma : Een schone, hygiënische en veilige leefomgeving voor de burgers Verminderen van de belasting voor het milieu Evaluatie geurverordening. Actieplan duurzaamheid Duurzaam Landerd Handhavingsbeleid en uitvoeringsprogramma Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Gemeentelijk rioleringsplan (GRP/2007) Gemeentelijk waterplan (2007) Jaarlijkse milieuprogramma s Notitie Duurzaam Landerd (2010) Voor het begrotingsjaar 2012 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Het op peil houden van een adequaat uitvoeringsniveau van de milieutaken, het voeren van een actief vergunningenbeleid en een consequente controle en handhaving van milieuvoorschriften. 2. Afronden van de herziening van het GRP, waarbij gelijktijdig de overige waterprojecten in het geheel worden geïntegreerd. 3. In samenwerking met het Waterschap werken aan oplossing van de waterafvoer in de kern Schaijk. 4. Gefaseerd aanpak en uitvoering schoner oppervlaktewater overeenkomstig maatregelen rioolbeheerplan. Wat doen wij daarvoor? 1. Het op peil houden van een adequaat uitvoeringsniveau van de milieutaken, het voeren van een actief vergunningenbeleid en een consequente controle en handhaving van milieuvoorschriften Evaluatie geurverordening De geurverordening is vastgesteld op 22 mei Een eerste evaluatie heeft plaatsgevonden in april Ondanks een te verwachten beperkte dynamiek in milieuvergunningverlening en/of intrekkingen/beëindigingen vindt er op verzoek van de raad eind 2011 wederom een evaluatie plaats. Een 2-jaarlijkse evaluatie van de geurverordening wordt bij normale gemiddelde dynamiek voornoemd zinvol geacht. Is deze dynamiek (zeer) beperkt dan kan overwogen worden de evaluatie later te houden. Hiervoor is in 2013 en 2015 een bedrag geraamd van

72 Milieuprogramma/milieu algemeen In het jaarlijks vast te stellen milieuprogramma worden de activiteiten vermeld voor het desbetreffende jaar. Prioriteit wordt gegeven aan het op peil houden van een adequaat uitvoeringsniveau van de milieutaken en het voeren van een actief vergunningenbeleid en aan en consequente controle en handhaving van milieuvoorschriften. In het kader van de handhaving wordt toepassing gegeven aan de provinciebreed bestuurlijk vastgestelde handhavingstrategie. Nieuwe wet- en regelgeving op gebied van milieu moet worden ingevoerd en/of worden toegepast. In dit kader wordt verwezen naar het milieuprogramma Het RMB (Regionaal Milieubedrijf) zal hierin de nodige ondersteuning geven op basis van de type I taken (beleidscoördinatie etc.). In het kader van de eerder gevoerde bezuinigingsoperatie is reeds eerder gekeken naar uitbesteding van taken. Duurzaamheid Door de Raad is op 11 november 2010 de nota Duurzaam Landerd vastgesteld. Deze nota omvat het duurzaamheidbeleid en uitvoeringsprogramma, alsmede een opsomming van bestaande activiteiten op het terrein van duurzaamheid en energiebesparing. Voor 2012 en 2013 is een bedrag van beschikbaar. In de 2 e helft van 2011 zal nader geïnventariseerd/onderzocht worden of een gedeelte (ca ) ingezet kan worden bij gemeentelijke gebouwen voor duurzame (energie-)maatregelen. Eind 2011 zullen wij u in een voortgangsnotitie over de resultaten informeren. Ten aanzien van het overige bedrag ( 7.500) wordt voorgesteld dit te reserveren/begroten voor het organiseren (in regionaal verband) van tenminste één duurzaamheidactie gericht op burgers en/of bedrijven, als genoemd in voornoemde notitie. Duurzaam bouwen In de gemeente Landerd is het regionaal convenant Duurzaam Bouwen van toepassing. Het convenant heeft een looptijd tot 31 december Dit convenant geldt als leidraad voor het gemeentelijk beleid op dit terrein. Andere deelnemers aan dit convenant zijn de omliggende gemeenten en de in het werkgebied actief zijnde aannemersorganisatie en woningcorporaties. In het convenant worden ondermeer eisen gesteld aan nieuw te bouwen woningen betreffende de thema s Energie, Milieu, Gezondheid, Gebruikskwaliteit en Toekomstwaarde. Ondersteuning is er middels een tijdelijke licentie van het webbased Gemeentelijk Praktijk Richtlijn Duurzaam Bouwen (GPR) rekenprogramma. 2. Afronden van de herziening van het GRP, waarbij gelijktijdig de overige waterprojecten in het geheel worden geïntegreerd Het gemeentelijk rioleringsplan is in 2007 geactualiseerd en vastgesteld in de raad van 13 maart Het plan heeft tot doel de aanleg, het beheer en de financiële consequenties inzichtelijk te maken. In 2011 starten we met de herziening van dit plan, wat vervolgens in de loop van 2012 aan de gemeenteraad ter vaststelling zal worden aangeboden. Streven is om in het nieuwe plan ook alle gemeentelijke watertaken en daaruit voortkomende projecten, onderdeel te laten uitmaken van dit bijgestelde GRP. In de naamgeving van het nieuwe plan zullen we het integrale karakter tot uitdrukking brengen. Het uitgangspunt van (rioolbeheer-) plan wordt dat het op andere beheerplannen wordt afgestemd, met name op het wegbeheerplan, zodat alle grootonderhoudswerkzaamheden integraal worden opgepakt. Dit is reeds toegepast bij de renovatie/ herinrichting van de Hogeweg e.o. in Reek en wordt nu voorbereid in nauwe afstemming en communicatie met de bewoners, voor het gebied Zeeland Zuid-west. De uitvoering van dit plan zal in 2012 gaan plaatsvinden. De kosten voor 70

73 investeringen worden uit de onderhoudsvoorziening riolering bekostigd. Voor het taakveld riolering wordt ook verwezen naar de paragraaf kapitaalgoederen. 3. In samenwerking met het Waterschap werken aan oplossing van de waterafvoer in de kern Schaijk Riolering In 2012 verwachten we in nauwe samenspraak met het Waterschap dat er maatregelen genomen gaan worden om enkele terugkerende problemen van wateroverlast bij forse regenbuien in de kom van Schaijk te verminderen. 4. Gefaseerd aanpak en uitvoering schoner oppervlaktewater overeenkomstig maatregelen rioolbeheerplan (zie onder 2) Overige Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD s) Als vervolg op de bevindingen van de commissie Mans heeft het Rijk besloten dat er Regionale Uitvoeringsdiensten moeten komen waarin de provincies en gemeenten een aantal taken moeten onderbrengen. Dit om onder andere een minimale kwaliteit van handhaving te bereiken. Als antwoord op deze ontwikkeling is in de provincie Noord-Brabant de notitie Brabants Bont verschenen waarin de provinciale vertaling hiervan te vinden is. De uitwerking van deze notitie is in 2011 gestart binnen de Regio Brabant Noord-Oost met de 20 gemeenten in deze regio. In 2012 moet duidelijk worden welke personele en financiële gevolgen de vorming van de RUD s zal hebben. Er is gekozen voor een minimale variant waarbij alleen de verplichte taken worden opgenomen in het RUD. Dit betreft met name de IPPC-bedrijven. Inzameling en verwerking oud papier In samenwerking met de gemeente Oss zal nog in 2011 de inzameling en verwerking van het oud papier opnieuw worden aanbesteed, wat zijn feitelijk beslag krijgt in Het huidige inzamelcontract loopt af per Uitgangspunt is dat de bestaande inzamelstructuur d.m.v diverse verenigingen ongewijzigd blijft. Inzameling rest-, gft en plastic afval Het huidige inzamelcontract loopt in principe af per Er bestaat nog een verlengingsmogelijkheid van 2 x 1 jaar. Eind 2011/begin 2012 zal door het college bezien worden of verlenging dan wel een nieuwe Europese aanbesteding het beste is voor de gemeente Landerd. Voor de ondersteuning van de Europese aanbesteding is een bedrag geraamd in de begroting Voor de inzameling van plastic afval is een bijdrage uit het afvalfonds alleen nog maar gegarandeerd voor het jaar Voor volgende jaren worden nieuwe landelijke afspraken gemaakt. Het is niet uitgesloten dat geen bijdrage meer wordt verkregen. In de begroting is na 2012 geen rekening meer gehouden met een bijdrage. Dit zal voor 2013 en de jaren daarna een tariefsverhoging voor de afvalstoffenheffing tot gevolg hebben (circa 4 a 5%). 71

74 Tarieven afvalstoffenheffing Voor 2012 zijn de tarieven voor afvalstoffenheffing verhoogd met het indexcijfer van 2,25%. De verhoging is beperkt gebleven tot het indexcijfer door de reserve afvalstoffenheffing aan te wenden tot een bedrag van Na deze aanwending bedraagt deze reserve nog De afvalverwijdering is in 2012 door verhoging van het tarief en aanwending van de reserve 100% kostendekkend. GFT-afval In juni 2010 is in gewestelijk verband (RMB) besloten om het op voorstel van Attero (voorheen Essent Milieu) het huidige verwerkingscontract voor GFT-afval niet op te zeggen, maar door te laten lopen tot 1 februari Besloten is tot een verlaging van het GFT-verwerkingstarief met ca. 30 per ton naar 55 per ton, met terugwerkende kracht per 1 januari Per 1 juni 2012 zal het tarief nogmaals verlaagd worden naar 45 per ton. Genoemde tarieven zijn ex. BTW en incl. overslag en logistieke kosten tussen overslag en verwerkingslocatie. Daarnaast zal het GFT-afval duurzamer worden verwerkt doormiddel van vergisting, waarna vervolgens compostering plaatsvindt. Tarieven rioolrecht Voor 2012 zijn de tarieven rioolrecht conform het GRP gestegen met 3%. De tarieven zijn afhankelijk van het waterverbruik. Effectmeting Afvalverwerking Werkelijk 2010 Begroot 2011 Begroot 2012 Ingezameld restafval ton ton ton Ingezameld GFT ton ton ton Ingezameld plastic 134 ton Ingezameld oud papier ton ton ton Ingezameld glas 324 ton Kosten milieustraat Oss Wat mag het kosten? In tabel 10.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de bijlagen van de programmabegroting 2012 treft u per programma de stand van zaken aan van: 1. Reserves (bijlage 2) 2. Voorzieningen (bijlage 3) 3. Investeringslijst 2011 t/m 2015 (bijlage 4) 4. Incidentele baten en lasten (bijlage 5) 5. Bezuinigingen (bijlage 6) 72

75 Tabel 10.1 Baten en lasten Milieu (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Afvalverwijdering Riolering Milieubeheer Totaal lasten Baten Afvalverwijdering Riolering Milieubeheer Totaal baten Saldo voor bestemming Reserves: Onttrekkingen Stortingen Saldo na bestemming Financiële analyse In 2011 en 2012 zijn onttrekkingen geraamd aan de reserve afvalstoffenheffing. Vanaf 2013 is geen rekening gehouden met onttrekking aan deze reserve. Vanaf 2013 is ook geen rekening gehouden met een Rijksbijdrage uit het afvalfonds voor inzameling van kunststofverpakkingen. Om het wegvallen van deze bijdrage van te compenseren zal het tarief voor de afvalstoffenheffing met ca 4 á 5% toenemen. De Rijksbijdrage vanuit het afvalfonds is maar gegarandeerd tot en met De tarieven afvalstoffenheffing voor 2012 zijn met 2,25% (indexpercentage) verhoogd. De tarieven voor rioolrecht zijn, conform het GRP, met 3% verhoogd. Voor het onderdeel riolering wordt ook verwezen naar de paragraaf kapitaalgoederen. Voor het taakveld afvalverwijdering en riolering is er sprake van hogere baten dan lasten. Dit komt omdat in de tariefbepaling ook de BTW component als last wordt meegerekend in de kostendekking. Bij de vorming van het BTW compensatiefonds is destijds de algemene uitkering verlaagd wat een nadeel betekent dat onder andere gecompenseerd wordt via de tarieven van afvalstoffenheffing en rioolrecht. Voor het taakveld milieubeheer zijn de lasten met ingang van de begroting 2013 lager. Dit betreft een andere kostentoerekening van ambtelijke kosten in het kader van het in werking treden van de Wabo. De kosten zijn deels over andere taakvelden verdeeld. 73

76 74

77 11. Bestuur Burgemeester Doorn Het programma omvat interne en externe dienstverlening van de gemeentelijke organisatie en de ondersteuning van het bestuur. Wat willen wij bereiken? Gemeente Landerd beoogt als maatschappelijk effect de volgende items die onder andere zijn vastgelegd in het coalitieprogramma : Een democratisch bestuur dat effectief, efficiënt en transparant is Onderzoek naar regionale samenwerking op basis van de strategische visie en uitvoeringsprogramma met sterkte-zwakte-analyse Doorontwikkeling van de gemeentelijke organisatie Beperking van de externe inhuur en loonkosten voor de komende jaren Het beleid binnen de gemeente Landerd van dit programma is vastgelegd in de volgende beleidsnota s: Visiedocument Doorontwikkeling organisatie naar Landerd 2.0 Strategische visie Landerd 2020 Voor het begrotingsjaar 2012 zijn de belangrijkste voornemens: 1. Het opstellen van een uitvoeringsprogramma inclusief sterkte-zwakte-analyse op basis van de strategische visie Landerd Afronding van de 15 onderzoeken in het kader van samenwerking/uitbesteding. 3. Verbetering van de P&C-cyclus. 4. Bijdrage aan Regionale samenwerking Noordoost-Brabant. Wat doen wij daarvoor? 1. Het opstellen van een uitvoeringsprogramma inclusief sterkte-zwakte-analyse op basis van de strategische visie Landerd 2020 In 2011 heeft uw raad zich gebogen over de Strategische visie Landerd Tijdens een aantal bijeenkomsten is hierover met elkaar, en met vertegenwoordigers uit de gemeenschap, de discussie gevoerd. Op basis van die discussies is de visie aangepast en door uw raad vastgesteld. Op basis van die vastgestelde visie wordt gestart met het opstellen van een uitvoeringsprogramma inclusief een sterktezwakte-analyse. Wij stellen voor om dit proces in nauwe samenwerking met raad en organisatie tot stand te brengen. 2. Afronding van de 15 onderzoeken in het kader van samenwerking/uitbesteding In 2011 is gestart met een 15-tal onderzoeken naar mogelijkheden van uitbesteding of samenwerking bij een groot aantal taken. In de voorbereidende raadsvergadering van september 2011 is een tussenstand gemeld van deze onderzoeken. In 2012 worden de onderzoeken afgerond. Daar waar uw raad c.q. college besluit om taken uit te besteden c.q. in samenwerking met andere gemeente op te pakken, zal het implementatietraject worden opgestart. 3. Verbetering van de P&C-cyclus Een van de belangrijke actiepunten binnen de organisatie is de doorontwikkeling/verbetering van de P&C-cyclus. Hierover heeft de afgelopen 75

78 periode veelvuldig overleg plaatsgevonden met de werkgroep uit de raad, het college, het MT, het hoofd financiën en de portefeuillehouder financiën. De ontwikkeling van de P&C-cyclus valt uiteen in 2 grote onderwerpen: 1. De ontwikkeling van een dashboard voor de maandelijkse rapportage van de belangrijkste ontwikkelingen voor MT, college en raad. 2. Het verbeteren van de programmabegroting. Dit alles onder het motto: beknopter, beter en actueler. Het moet dus minder tijd kosten om betere informatie te produceren die zodanig actueel is dat je ook echt kunt sturen met deze informatie. 4. Bijdrage aan Regionale samenwerking Noordoost-Brabant Door de 20 gemeenten in Noordoost-Brabant is onder regie van de gemeente s-hertogenbosch het Regioperspectief Noordoost-Brabant opgesteld met daaraan een uitvoeringsprogramma gekoppeld. De gemeenten in de regio Noordoost Brabant werken op vrijwillige basis samen. Ook Landerd heeft zich het afgelopen jaar aangesloten bij deze regionale samenwerking. De regionale samenwerking is gericht op het versterken van de regionale identiteit en het verdiepen van het regionaal ruimtelijk-economisch perspectief. Een andere belangrijke reden van de samenwerking is het kunnen optreden als eenduidige en krachtige gesprekspartner voor de Provincie. Dit wil de regio bereiken door de krachten te bundelen binnen een selectief aantal regionale thema s. Voor elk thema is een position paper opgesteld en zijn individuele gemeenten als projecttrekker of projectpartner betrokken. Ten behoeve van de samenwerking is een Regiofonds ingesteld om de kosten te dekken van organisatie van het proces, communicatie, voorbereidend onderzoek en het aanjagen van projecten. De bijdrage aan het Regiofonds is 0,34 per inwoner per jaar voor de periode van 3 jaar ( ). Voor Landerd betekent dit een bijdrage van per jaar. Voor de periode na 2012 is deze bijdrage nog niet bekend maar verwacht mag worden dat ook een noodzakelijke bijdrage van de individuele gemeenten gevraagd gaat worden voor regionale samenwerking. Effectmeting Bezoeken website 2005: : : : : : Aantal afgenomen digitale diensten webwinkel 2006: 9 (vanaf 1 november) 2007: : : : 176 Aantal klachten 2005: : : : : : 5 76

79 Wat mag het kosten? In tabel 11.1 zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In de bijlagen van de programmabegroting 2012 treft u per programma de stand van zaken aan van: 1. Reserves (bijlage 2) 2. Voorzieningen (bijlage 3) 3. Investeringslijst 2011 t/m 2015 (bijlage 4) 4. Incidentele baten en lasten (bijlage 5) 5. Bezuinigingen (bijlage 6) Tabel 11.1 Baten en lasten Bestuur (bedragen in duizenden euro's) Lasten rekening begroting Product: Raad Burgemeester en Wethouders Bestuursondersteuning Burgerzaken Bestuurlijke samen Werking Totaal lasten Baten Raad Burgemeester en Wethouders Bestuursondersteuning Burgerzaken Bestuurlijke samen- Werking Totaal baten Saldo voor bestemming Reserves: Onttrekkingen Stortingen Saldo na bestemming

80 Financiële analyse In 2010 heeft er eenmalig een extra storting van ca plaatsgevonden in de voorziening wethouders pensioenen. De wachtgeldverplichting van voormalig wethouders is toegenomen. Onder de post bestuursondersteuning vallen ook de kosten voor het dienstverleningsconcept. Deze bedragen zijn vertaald in de begroting, met name de intensieve doorontwikkeling van de organisatie in 2011 en de verfijning van de organisatie aanpassing in 2012 en 2013 zorgen voor fluctuaties op deze post. 78

81 Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en financiële positie Wethouder Tindemans In dit onderdeel van de begroting wordt een overzicht gegeven van het saldo van de programma s, alsmede het bedrag van de algemene dekkingsmiddelen. De algemene dekkingsmiddelen kennen vooraf geen bepaald bestedingsdoel. Het betreft met name de OZB, de rente- en dividendinkomsten en de algemene uitkering uit het gemeentefonds. De andere inkomsten zijn direct toe te wijzen aan bepaalde programma s, zodat zij geraamd zijn onder de programmabaten. In dit hoofdstuk wordt eerst inzicht gegeven in het saldo van de programma s. Daarna wordt aandacht besteed aan de algemene dekkingsmiddelen, de post onvoorzien en vervolgens wordt de financiële positie toegelicht. Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en financiële Tabel 12.1 positie (bedragen in duizenden euro's) rekening begroting Programma Overzicht saldi 1 Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening 2 Onderwijs en kinder opvang 3 Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en landschap 4 Cultuur, monumenten, sport en recreatie 5 Groen, natuur en landschap 6 Verkeer en vervoer Economische structuur en toerisme 8 Volksgezondheid Veiligheid Milieu Bestuur Negatief saldo Bij: Saldi kostenplaatsen Bij: Bezuiniging bedrijfsvoering Bij: Toerekening aan investeringen Bij: Loon- en prijscompensatie Bij: Onvoorziene uitgaven Bij: Lasten voorgenomen beleid Totale lasten programma's

82 Reserves: Onttrekkingen Programma's 1 t/m Onttrekkingen Alg.dekkingsmiddelen Stortingen Programma's 1 t/m Stortingen Alg. dekkingsmiddelen Saldo programma's na bestemming De tabel geeft voor alle jaren een negatief saldo. Dit saldo wordt gedekt uit de algemene dekkingsmiddelen. In tabel 12.2 wordt een overzicht gegeven van de algemene dekkingsmiddelen voor de jaren 2010 t/m Tabel 12.2 Algemene dekkingsmiddelen (bedragen in duizenden euro's) rekening begroting Algemene dekkings middelen Onroerende zaakbelasting Forensenbelasting Toeristenbelasting Precariobelasting Gemeentefonds (algemene uitkering) Beleggingen Rente baten Algemene baten en lasten Totaal baten Af: Kwijtschelding belastingen Kosten heffing WOZ/belastingen Kosten beleggingen Rente lasten Kosten algemene uitkering Totaal lasten Totaal netto opbrengsten Uit tabel 12.1 blijken de lasten van de programma s. Deze kosten worden gedekt door de algemene dekkingsmiddelen (zie tabel 12.2). Het saldo van deze twee tabellen (overschot/tekort) wordt in tabel 12.3 cijfermatig weergegeven. 80

83 Tabel 12.3 Onvoorziene uitgaven/saldo meerjarenbegroting Tabel 12.3 Saldi begroting (bedragen in duizenden euro's) (-/- = voordelig) Omschrijving rekening begroting Totaal programma's Totaal dekkingsmiddelen Het minimumbedrag voor de post Onvoorziene uitgaven bedraagt, afgerond, Aan deze minimumnorm wordt voldaan. Deze raming is opgenomen in de uitgaven. De incidentele en het structurele begrotingssaldi Vanaf 2006 wordt het begrotingssaldo gesplitst in een incidenteel en een structureel bedrag. Voor de meerjarenbegroting zijn dit de volgende bedragen: Omschrijving Saldo begroting Waarvan incidenteel Structurele saldo * Toelichting algemene dekkingsmiddelen Algemene uitkering uit het gemeentefonds De algemene uitkering is gebaseerd op de meicirculaire 2011 van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Van belang is de herinvoering van de normeringssystematiek vanaf Met de zogenaamde trap op, trap af-systematiek, de koppeling van het gemeentefonds aan de ontwikkeling van de netto-gecorrigeerde rijksuitgaven, brengen circulaires weer nieuws over het jaarlijkse accres. Met het herstel van de normeringssystemathiek wordt het gemeentefonds weer afhankelijk van de netto-gecorrigeerde rijksuitgaven en keert het financiële risico terug. Daarbij is ook de behoedzaamheidsreserve afgeschaft. Fluctuaties komen direct tot uiting in de algemene uitkering. In 2009 werden er landelijk een 20-tal werkgroepen in het leven geroepen die elk met bezuinigingsvoorstellen moesten komen. Een van de werkgroepen heeft zich bezig gehouden met gemeenten en het gemeentefonds. De verwachting werd gewekt dat er een generieke korting van tussen de 1,5 en 1,8 miljard euro zou komen op het gemeentefonds. Daar van uitgaande is er in onze begroting fors bezuinigd. Na het herstellen van de normering is duidelijk geworden dat van een dergelijk generieke korting op het gemeentefonds geen sprake meer is. De geraamde korting is in de begroting 2012 gecorrigeerd. Wat betreft de middelen consequenties worden deze stap voor stap toegelicht. Als eerste de effecten tussen de vorige circulaire en de mei circulaire. Vervolgens is een vergelijking gemaakt tussen begroting en meicirculaire. 81

84 Tabel 1. Vergelijking september 2010 mei circulaire 2011 Omschrijving septembercirculaire meiciculaire mutaties tov huidige raming Vanaf 2012 neemt de uitkering toe. Dit is het gevolg van een oplopend accres. In de prognoses is het accres voor 2014 ruim 1 % hoger dan in de andere jaren, vandaar dat er in dat jaar een piek optreedt. Uit de meicirculaire blijkt dat er geen generieke korting plaats vindt op de algemene uitkering. Bij het opstellen van de meerjarenraming bij de begroting 2011 is daar destijds wel van uit gegaan. In deze begroting wordt de algemene uitkering weer zonder korting opgenomen. Daarmee lijkt er een behoorlijk grote begrotingsruimte te ontstaan. Deze wordt echter door een aantal zaken ingeperkt. Een bijstelling van maatstaven vermindert de algemene uitkering met ongeveer (o.a. minder uitkeringsgerechtigden). In de lopende begroting is met 2% loonstijging rekening gehouden. Het ministerie gaat uit van 3% index in 2012 en 2,25% in de jaren erna. Daarom is via een stelpost rekening gehouden met de extra te verwachten loonkosten. In de begroting is vanaf 2012 geen rekening gehouden met inflatie. De verwachting is dat de inflatie de komende jaren 2,25% zal bedragen. Indexering van lonen en prijzen loopt van in 2012 op naar in In een nagekomen mededeling van het ministerie is bekend gemaakt dat de brede doeluitkering Centrum Jeugd en Gezin (CJG) in 2012 toegevoegd gaat worden aan de algemene uitkering. Voor onze gemeente is dit een bedrag van De uitgaven voor het CJG zijn opgenomen in de begroting. Omschrijving Opgenomen algemene uitkering in begroting terugdraaien verwachte generieke korting algemene uitkering mutaties meicirculaire 2011 tov septembercirculaire aanpassen maatstaven WWB/impuls brede school indexering lonen en prijzen mutatie op de algemene uitkering meicirculaire Toevoegging CJG opnemen kosten cjg in begroting Begrotingsruimte door verhoging algemene uitkering Opgenomen algemene uitkering in begroting Taakmutaties In de decembercirculaire werd een viertal taakmutaties (kortingen) aangekondigd waarmee een totale uitname in 2015 gemoeid was van 270 miljoen euro. Het betreft: de normering lokaal inkomensbeleid (40 miljoen); selectieve en gerichte schuldhulpverlening (20 miljoen); de vermindering van het aantal politieke ambtsdragers (110 miljoen); de korting op de regionale uitvoeringsdiensten (100 miljoen). Voor de Gemeente Landerd betekent dit uiteindelijk in minder voor normering lokaal inkomensbeleid en minder voor selectieve en gerichte schuldhulpverlening. De invulling van de bezuiniging op het aantal politieke ambtsdragers gaat vanaf 2015 spelen. Over welke maatstaven dit bedrag verdeeld gaat worden is nog niet bekend. 82

85 Na het afwijzen door de gemeenten van het bestuursakkoord, met name vanwege de verwachting dat de taakoverdracht WSW tot onaanvaardbare bezuinigingen zou leiden, is er verder onderhandeld en is besloten dat het rijk het bedrag dat gekort wordt op de omgevingsdiensten zal reserveren. In 2015 wordt bezien of deze 100 miljoen alsnog ingezet kunnen worden om tekorten bij de WSW op te vangen. Als dat niet gebeurt zal er in 2015 ongeveer minder algemene uitkering binnen komen. De algemene uitkering wordt voor de jaren 2011 tot en met 2014 jaarlijks met 26 miljoen euro (totaal 104 miljoen) verhoogd in verband met het Nationaal uitvoeringsprogramma (NUP). In 2015 wordt dit bedrag er weer in een keer uitgenomen. Met het NUP worden tijdelijk extra middelen ter beschikking gesteld om de kwaliteit van de dienstverlening aan de burgers, bedrijven en instellingen te verbeteren. In totaal betekent dit voor de Gemeente Landerd WMO Het WMO budget in de algemene uitkering wordt in 2011 naar boven toe bijgesteld met en nog eens in Totale bedrag voor 2012 bedraagt In de begroting worden de benodigde gemeentelijke budgetten rondom ingevuld. Aantallen Bij het berekenen van de algemene uitkering voor onze gemeente spelen allerlei factoren een rol. Een factor die we zelf bepalen zijn de aantallen, zoals onder andere aantal inwoners, aantal woningen, WOZ waarde etc. Daarbij wordt zo accuraat mogelijk een prognose gegeven voor de komende jaren. Van belang is dat deze gegevens regelmatig worden ge-update. Er heeft een volledige update van aantallen plaatsgevonden die gebruikt worden bij het bepalen van de algemene uitkering. Dit is in overleg met de vakafdelingen gebeurt. Daardoor kunnen we nu met de meest actuele gegevens rekenen. Vermogenspositie De prognose van de balansen, overeenkomstig de ramingen in de meerjarenbegroting , is op 1 januari 2012 en op 1 januari 2016 als volgt: Raming balansbedragen op (bedragen in duizenden euro s): Debet Credit Boekwaarde investeringen Algemene reserve (geblokkeerd) Voorraden grond Vrij aanwendbare res. 70 Vorderingen en Bestemmings- en dek financieringsmiddelen dekkingsreserve Voorzieningen Langlopende schulden ===== ===== 83

86 Raming balansbedragen op (bedragen in duizenden euro s): Debet Credit Boekwaarde investeringen Algemene reserve (geblokkeerd) Voorraden grond Vrij aanwendbare res. 3 Vorderingen en financie Bestemmings en dek ringsmiddelen kingsreserve Voorzieningen Langlopende schulden ===== ===== Toelichting 1. Over de periode 2012 t/m 2015 wordt ongeveer 3,7 miljoen afgeschreven, inclusief restant boekwaarde gemeenschapshuis Reek in Tegenover deze afschrijvingen staan grote investeringen zoals het kleedgebouw DAW en de reconstructie/herinrichting van straten en een rotonde. 2. De stand van de boekwaarde van de grondvoorraden daalt eind 2015 met ruim 14 miljoen. Voor nadere informatie verwijzen we naar de paragraaf Grondbeleid. 3. De bestemmings- en dekkingsreserves dalen met bijna 0,4 miljoen. Het in 2005 gereed gekomen gemeenschapshuis Reek wordt na 10 jaar in 2015 conform overeenkomst, overgedragen aan woonmaatschappij Mooiland Maasland. De hiermee samenhangende reserves worden ingezet om de restantboekwaarde te dekken. 4. De voorzieningen stijgen met bijna 1 miljoen. Over de periode 2012 t/m 2015 zijn de stortingen hoger dan de onttrekkingen. 5. Door de overdracht van het gemeenschapshuis Reek in 2015 komt de onderhandse lening te vervallen. Bezuiniging In de begroting 2010 en 2011 zijn diverse bezuinigingen door de gemeenteraad vastgesteld. Regelmatig informeert het coliege uw gemeenteraad over de stand van zaken van deze bezuinigingen. De begroting is een dergelijk moment. Stand van zaken bezuinigingen 2012 per 1 september Totaal bezuinigingen Gerealiseerd Nog te realiseren De nog te realiseren bezuiniging in het jaar 2012 betreffen: a. Verkoop Schutsboomstraat b. Leerlingenvervoer c. Leerplichtbureau d. Kapitaallasten Franse Baan e.. Bedrijfsvoering f. OZB g. Toeristenbelasting Totaal ========= In de bijlage 6 treft u een specificatie van deze bezuinigingen aan. 84

87 In de bijlagen van de programmabegroting 2012 treft u per programma de stand van zaken aan van: 1. Reserves 2012 t/m 2015 (bijlage 2) 2. Voorzieningen 2012 t/m 2015 (bijlage 3) 3. Investeringslijst 2011 t/m 2015 (bijlage 4) 4. Incidentele baten en lasten begroting (bijlage 5) 5. Bezuinigingen (bijlage 6) 85

88 Overzicht van baten en lasten Voor de volledigheid wordt nog een overzicht gegeven van de baten en lasten van de programma s per begrotingsjaar gegeven. Ook de jaartotalen zijn in de tabellen verwerkt Programma Uitgaven Inkomsten Saldo 1. Sociale voorziening en maatschappelijke dienstverlening Onderwijs en kinderopvang Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en landschap Cultuur, monumenten, sport en recreatie Groen, Natuur en landschap Verkeer en vervoer Economische structuur en toerisme Volksgezondheid Veiligheid Milieu Bestuur Saldo stelposten en raming onvoorziene uitgaven Totaal uitgaven Algemene dekkingsmiddelen Saldo begroting voor bestemming Reserves Saldo begroting na bestemming Programma Uitgaven Inkomsten Saldo 1. Sociale voorziening en maatschappelijke dienstverlening Onderwijs en kinderopvang Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en landschap Cultuur, monumenten, sport en recreatie Groen, Natuur en landschap Verkeer en vervoer Economische structuur en toerisme Volksgezondheid Veiligheid Milieu Bestuur Saldo stelposten en raming onvoorziene uitgaven Totaal uitgaven Algemene dekkingsmiddelen Saldo begroting voor bestemming Reserves Saldo begroting na bestemming

89 Programma Uitgaven Inkomsten Saldo 1. Sociale voorziening en maatschappelijke dienstverlening Onderwijs en kinderopvang Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en landschap Cultuur, monumenten, sport en recreatie Groen, Natuur en landschap Verkeer en vervoer Economische structuur en toerisme Volksgezondheid Veiligheid Milieu Bestuur Saldo stelposten en raming onvoorziene uitgaven Totaal uitgaven Algemene dekkingsmiddelen Saldo begroting voor bestemming Reserves Saldo begroting na bestemming Programma Uitgaven Inkomsten Saldo 1. Sociale voorziening en maatschappelijke dienstverlening Onderwijs en kinderopvang Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en landschap Cultuur, monumenten, sport en recreatie Groen, Natuur en landschap Verkeer en vervoer Economische structuur en toerisme Volksgezondheid Veiligheid Milieu Bestuur Saldo stelposten en raming onvoorziene uitgaven Totaal uitgaven Algemene dekkingsmiddelen Saldo begroting voor bestemming Reserves Saldo begroting na bestemming

90 88

91 Deel 2: De paragrafen 89

92 Inleiding paragrafen De paragrafen handelen met name over een aantal belangrijke beheersmatige onderwerpen. Ze gaan voor die onderwerpen in op de kaders voor het beheer in relatie tot de uitvoering van de beleidsnota s voor zover die voor de onderwerpen zijn opgesteld. Evenals bij de programma s is er in dat geval een verwijzing naar de desbetreffende nota s. 90

93 A. Weerstandsvermogen Wethouder Tindemans Algemeen Onder het begrip weerstandsvermogen wordt verstaan het vermogen van de gemeente om risico s op te kunnen vangen, zodat het afgesproken gemeentelijke takenpakket toch onverkort uitgevoerd kan worden. In het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) wordt aangegeven dat het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen enerzijds: de weerstandscapaciteit; de middelen waarover we (kunnen) beschikken om niet begrote kosten te kunnen dekken en anderzijds: alle risico s waar nog geen voorzieningen voor gevormd zijn en die van materiële betekenis kunnen zijn.. Voor de raad is het weerstandsvermogen van belang, want een sluitende begroting impliceert weliswaar dat er evenwicht is tussen de uitgaven en inkomsten, maar ook dat er eigenlijk geen ruimte is voor tegenvallers. Een buffer is daarom noodzakelijk. Het weerstandsvermogen is ook mede van belang bij het bepalen van de financiële gezondheid van de gemeente. Er zijn geen vastgestelde regels met betrekking tot de omvang van het weerstandsvermogen van een gemeente. De benodigde en gewenste omvang is sterk afhankelijk van de eigenheid van de gemeente en het risicoprofiel dat zij heeft. Hoe ziet de sociale structuur eruit, hebben we nog groeipotenties, opereren we in onze bedrijfsvoering voorzichtig of accepteren we wat meer risico s, lopen er gerechtelijke procedures waarvan de uitkomst onzeker is maar die grote consequenties kunnen hebben? Inventarisatie van de weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit bestaat uit twee onderdelen: Weerstandscapaciteit vermogen (structureel) en de weerstandscapaciteit exploitatie (incidenteel). De structurele weerstandscapaciteit is met name van belang voor het opvangen van risico s die een over de tijd uitgestrekt effect hebben en om de incidentele weerstandscapaciteit aan te vullen na het optreden van risico s. Bij het weerstandsvermogen gaat het om de mate waarin de gemeente in staat is middelen vrij te maken om tegenvallers op te vangen, zonder het beleid te moeten veranderen. De structurele weerstandscapaciteit wordt gevormd door de beschikbare algemene reserves Per 1 januari 2012 heeft de Gemeente Landerd drie algemene reserves (de vaste algemene reserve, algemene reserve grondexploitatie en de vrij aanwendbare reserve). Per 1 januari 2012 hebben deze reserves samen een omvang van 14 miljoen. De incidentele weerstandscapaciteit wordt gevormd door de onbenutte belastingcapaciteit en het saldo onvoorzien. Omdat aanwending van de algemene reserve en de reserve grondexploitatie leidt tot minder bespaarde rente wordt deze post in mindering gebracht op weerstandscapaciteit van de exploitatie. Om de hoogte te bepalen van de incidentele weerstandscapaciteit maken we gebruik van de normen die gehanteerd worden om toegelaten te worden tot artikel 12 van de Financiële Verhoudingswet. Deze normen zeggen dat er bij riolering en reiniging 91

94 sprake moet zijn van 100% kostendekking. Voor het OZB tarief geldt een norm van 0,1432 van de WOZ waarde, zowel voor woningen als niet-woningen. In 2012 wordt voor afval en reiniging bijna 100% kostendekking gerealiseerd. Bij gebruikmaking van de artikel 12 norm komt de totale OZB opbrengst uit op 3,7 miljoen. In de begroting 2012 bedraagt opbrengst 2,1 miljoen. Landerd heeft dus een onbenutte belastingcapaciteit van 1,6 miljoen. Onderstaande tabel geeft de verwachte stand van het weerstandsvermogen per 1 januari 2012 weer. Tabel Weerstandscapaciteit Landerd (bedragen in duizenden euro s) rekening 2010 begroting 2011 begroting 2012 Weerstandscapaciteit exploitatie Onbenutte belastingcapaciteit - OZB verfijningsuitkering rioolrecht afvalstoffenheffing leges en andere heffingen Totaal onbenutte belastingcapacitieit Vervallen rente totale algemene reserve Saldo onvoorzien/begroting Weerstandscapaciteit exploitaite Weerstandscapaciteit vermogen Vrij aanwendbare deel algemene reserve Vaste algemene reserve (excl grondexpl.) Stille reserves gemeentelijke gebouwen Stille reserves Weerstandscapaciteit vermogen Totale weerstandscapaciteit De onbenutte belastingcapaciteit bij de OZB neemt toe. Als norm wordt gebruikt het OZB tarief wat het rijk gebruikt bij de bepaling of een gemeente in aanmerking komt voor de artikel 12 status. In 2011 heeft een herijking van deze norm plaatsgevonden. Dit tarief is hoger dan voorheen en ook aanzienlijk hoger dan het Landerdse tarief. Dekkingsgraad van de afvalstoffenheffing komt in 2012 uit op 99,9%. In 2011 bedroeg deze 99,1% (inclusief inzet reserves). 100% is maximaal dus zonder kostenverlaging is de ruimte gering. In 2012 bedraagt de dekkingsgraad van de leges 80%. In 2011 was dit nog 87%. Weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit van Landerd wordt berekend overeenkomstig een landelijke standaard. Dit vergroot de vergelijkingsmogelijkheden. De weerstandscapaciteit wordt berekend uit: onvoorzien, de algemene reserves, de onbenutte belastingcapaciteit en de stille reserves. Hieruit volgt dat de totale weerstandscapaciteit op uitkomt. Het verloop van de weerstandscapaciteit is vanaf 2004 in een grafiek opgenomen. 92

95 weerstandscapaciteit bedragen in euro jaar In deze grafiek zijn de jaren 2004 tot en met 2010 gebaseerd op de cijfers uit de jaarrekeningen en de volgende jaren op de cijfers uit de begrotingen voor die jaren. De forse stijging in 2007 komt met name door het toevoegen aan de vaste algemene reserve van de reserve Obragas maar ook door het aanzienlijke rekeningresultaat over dat jaar. Vanaf 2008 neemt de weerstandscapaciteit af, met name door aanwending van reserves. Vanaf de jaarrekening 2010 worden de risico s die de gemeente loopt gekwantificeerd en wordt het weerstandsvermogen berekend. Hiermee wordt het inzicht in het weerstandsvermogen aanzienlijk verbeterd. Risico s Allerlei elementen hebben invloed op het weerstandsvermogen. De risico s die relevant zijn voor het weerstandsvermogen zijn die risico s die niet afgedekt zijn en betrekking hebben op alle zaken die met de gemeente te maken hebben. Het gaat om financiële risico s, strategische risico s, schade risico s en operationele risico s die dagelijks in en rond de gemeentelijke organisatie spelen. Hoe gaan we als Gemeente Landerd om met al deze risico s? Om deze vraag te beantwoorden moeten we vooraf afspreken wat we onder een risico verstaan. Een gangbare definitie voor het begrip risico is: Een risico is de kans op het optreden van een gebeurtenis, die een negatief gevolg voor een betrokkene of organisatie met zich mee kan brengen. Deze definitie van een risico bevat drie elementen: 1. de kans op het optreden van een gebeurtenis; 2. de negatieve gevolgen; 3. een betrokkene, voor wiens rekening de negatieve gevolgen komen. De betrokkenen is in dit geval de gemeente Landerd. De negatieve gevolgen kunnen velerlei zijn, maar in de meeste gevallen wordt gefocust op financiële gevolgen. Toch komt het vaak voor dat een risico eerst een juridisch risico is dat uiteindelijk financiële gevolgen heeft. Als gemeente lopen we dus elke dag risico s en proberen we ons daar tegen te wapenen. 93

96 De bekende financiële risico s in de begroting van de gemeente Landerd worden geconcretiseerd en er wordt een koppeling gemaakt tussen risico s en weerstandscapaciteit. Bij het inschatten van de kans op het optreden van het risico is onderscheid gemaakt in hoog, gemiddeld en laag risico. De categorieën komen overeen met de volgende percentages. klasse percentage hoog 75% middel 50% laag 10% Financiële risico's Kredietcrisis/Eurocrisis Als gemeente volgen we het verloop van de crises nauwgezet. We richten ons hierbij op een zo vroeg mogelijke herkenning van ontwikkelingen en een mogelijke bijsturing van onze begroting. De risico s kunnen we in de gaten houden, maar uitsluiten is niet mogelijk. Algemene Uitkering in relatie tot de bezuinigingen na 2012 Van belang is de herinvoering van de normeringssystematiek vanaf Hierbij is de zogenaamde trap op, trap af systematiek, de koppeling van het gemeentefonds aan de ontwikkeling van de netto-gecorrigeerde rijksuitgaven, terug ingevoerd. Met het herstel van de normeringssystemathiek wordt het gemeentefonds weer afhankelijk van de netto-gecorrigeerde rijksuitgaven en keert het financiële risico terug. Daarbij is ook de behoedzaamheidsreserve afgeschaft. Fluctuaties komen direct tot uiting in de algemene uitkering en beïnvloeden direct de inkomsten van de gemeente. De algemene uitkering (exclusief de decentralisatie en integratie uitkeringen) bestaat uit een basisuitkering die wordt vermenigvuldigd met de zogenaamde uitkeringsfactor. De hoogte van deze uitkeringsfactor kan fluctueren door het accres en kan behoorlijk van invloed zijn op de uiteindelijke uitkering. Over het verschil tussen basis uitkering en einduitkering lopen we risico. De meerjarige prognose in de meicirculaire over de accressen wijzen vooralsnog niet op een verlaging van het accres. Derhalve wordt de hoogte van het risico ingeschat op laag. Ombuigingen De raad heeft een voor onze gemeente aanzienlijke ombuiging in gang gezet. Deze ombuigingen zijn in de begroting en de meerjaren ramingen verwerkt. Hierbij bestaat nog altijd het risico dat de ombuigingen anders uitpakken dan nu voorzien. Om de uitvoering te bewaken zullen deze door middel van een dashboard maandelijks worden gevolgd. In 2012 is voor structureel aan bezuinigingen ingezet. In 2015 moet dit bedragen. Een onzekerheid van ongeveer We schatten het risico als laag in, omdat we bij de uitvoering van de ombuigingen zelf de regie hebben. 94

97 BTW compensatiefonds Sinds de invoering in 2003 van het BCF heeft er bij onze gemeente nog geen controle plaatsgevonden. Het risico dat we lopen bestaat uit de mogelijkheid dat er bij controle van de boeken door de belastingdienst, declaraties naar het BCF niet worden geaccepteerd en er een naheffing volgt. Gemiddeld is jaarlijks terugontvangen. Ervaring van gecontroleerde gemeenten leert dat er per jaar gemiddeld 5,35 fouten voorkomt met een gemiddelde waarde van Dat levert voor de gemeente Landerd een jaarlijks risico op van Over 8 jaar een totaal van Het risico wordt als hoog ingeschat. Wet Werken naar vermogen Vanaf 2013 worden gemeenten verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet werken naar vermogen. Met de invoering van deze wet worden een aantal wetten vervangen en worden bevoegdheden en (financiële) verantwoordelijkheden overgedragen aan de gemeenten. Wet Werk en Bijstand Het risico is dat het aantal aanvragen het beschikbare budget in enig jaar overschrijdt. Het betreft zowel een positief als negatief risico. Indien gemeenten meer dan 10% extra uitgaven doen is compensatie mogelijk. De totale rijksbijdrage komt uit op Het risico dat we lopen is 10%, een bedrag van Het risico wordt als hoog ingeschat. Een onderdeel van de WWB vormt de wet Bijzondere Bijstandsverlening Zelfstandigen (BBZ). Op grond van deze wet kunnen zelfstandige ondernemers een beroep doen op een uitkering om hun bedrijf, als dit in problemen komt, met behulp van een overbruggingskrediet te kunnen voortzetten. Tot en met 2015 bezuinigt het kabinet ongeveer 690 miljoen op het reintegratiebudget. Dit is 60% van het totale budget. Voor onze gemeente zou dit een bezuiniging van betekenen. VNG is nog in onderhandeling over het totale bezuinigingspakket. We gaan ervan uit dat de bezuiniging doorgaat. Het risico wordt als hoog ingeschat. Wet Sociale Werkvoorziening In het regeerakkoord staat dat er één regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt komt die erop gericht is zoveel mogelijk mensen te laten werken naar vermogen. Het kabinet wil met minder geld meer mensen aan het werk helpen. In dat kader kondigt het kabinet bezuinigingen op de WSW, Wajong en op reintegratiemiddelen aan. Welke re-integratiebudgetten meekomen vanuit de Wajong en WSW is nog onduidelijk. Het kabinet wil een structurele bezuiniging inboeken van 650 miljoen op de WSW door deze te beperken tot mensen met de indicatie beschut werk en een lagere rijksvergoeding voor de cao. Dit betekent voor de Gemeente Landerd een lagere bijdrage van ongeveer Het risico wordt als middel ingeschat. Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) Het betreft hier een financieel open einde regeling. Via de algemene uitkering komen er middelen naar de gemeente. Deze zijn niet kostendekkend. Vanaf 2013 is het de bedoeling dat de functies dagbesteding en begeleiding van de AWBZ overgaan naar de WMO. In het Regeerakkoord is een bezuiniging ingeboekt van 140 miljoen. De huidige vergoeding van het rijk ligt rond de Op basis van de ervaringen over de afgelopen jaren wordt het risico als middel ingeschat. 95

98 Grondexploitatie (exclusief LOG) De grondexploitatie is een belangrijke economische pijler binnen de gemeentelijke huishouding. De gemeente Landerd kent op dit moment zeven in exploitatie genomen complexen en drie nog niet in exploitatie genomen gebieden, met een totale boekwaarde van de gronden van ruim 16 miljoen euro. Voor tekorten op de plannen Reek Zuid, Vensteeg en Voederheil zijn voorzieningen getroffen tot een bedrag van 3,7 miljoen. Voor het grondbeleid is een algemene reserve grondexploitatie ingesteld. Die reserve is ingesteld ter afdekking van de bedrijfsrisico s. Deze reserve bedraagt op 1 januari ,8 miljoen. Volgens de geactualiseerde kostprijsbegrotingen zou deze toereikend moeten zijn. De gemeente Landerd voert een actief grondbeleid, wat onder andere inhoud dat er prioriteit gegeven wordt aan het kunnen realiseren van voldoende woningbouwmogelijkheden en het uitgeven van bedrijfskavels. Hierbij ontstaat het risico dat de beoogde ontwikkeling niet gerealiseerd kan worden, of dat de boekwaarde de marktprijs overstijgt. Geconstateerd is dat de totale woningprogrammering van de Gemeente Landerd, zoals die vertaald is in de exploitatieberekeningen, hoger is dan wat de verwachte behoefte is. Als gemeente bezitten we grond waarop de realisatie van 700 woningen mogelijk is, terwijl er een behoefte is aan 395 woningen. Aangezien er tevens sprake is van particuliere exploitatie binnen de gemeente grenzen is het onzeker wat het effect is van deze constatering op de financiële haalbaarheid van de verschillende woningbouw complexen. Na aftrek van gevormde reserves en voorzieningen resteert uiteindelijk een boekwaarde van 8,0 miljoen waarover risico wordt gelopen. We schatten de hoogte van dit risico in als hoog. LOG Graspeel De boekwaarde van de gronden in het LOG Graspeel bedragen 3,8 miljoen. Hoewel er al geruime tijd wordt gewerkt aan de ontwikkeling van het LOG is er toch het risico dat de uiteindelijk uitvoering anders wordt dan verwacht. Hoewel de provincie in grote lijnen achter het LOG Graspeel is blijven staan, kan er nog niet verder worden gegaan met de ontwikkeling. De kosten van het LOG worden (bij de afwikkeling) gedekt uit de ontvangen BIO gelden. Het financiële risico wat meegenomen wordt schatten we in als laag. Gemeenschappelijke regelingen De gemeente Landerd heeft bestuurlijke en financiële belangen in veertien verbonden partijen, waaronder gemeenschappelijke regelingen en vennootschappen. Deze partijen voeren beleid uit voor de gemeente. Wij blijven uiteraard eindverantwoordelijk voor het realiseren van de beoogde doelstellingen van de uit te voeren programma s van de verbonden partij. Naast de beleidsmatige verantwoordelijkheid hebben we als gemeente Landerd ook een financiële verantwoordelijkheid ten aanzien van deze partijen. In totaal bedraagt het vreemde vermogen van de gemeenschappelijke regelingen, waarin Landerd deelneemt, 47,8 miljoen. Op basis van inwoneraantal wordt het Landerdse risicoaandeel hierin ingeschat op 2,5 miljoen. Jaarlijks dragen we ongeveer 1,5 miljoen euro bij aan inwonersbijdrage. Het is zaak om een goede grip te hebben op de kosten en de output van de organisaties. De hoogte van het risico wordt als laag ingeschat. 96

99 Planschade Een ander risicogebied betreft het vergoeden van planschade. Het wijzigen van plannen kan voor bepaalde eigenaren nadelige gevolgen hebben. Hieruit kunnen claims voor een planschadevergoeding voortkomen. De gemiddelde claims in de afgelopen jaren bedragen Het uitgangspunt is dat de risico s gelegd worden bij de initiatiefnemers. De hoogte van het risico wordt als laag ingeschat. Monumentenwet Op basis van de huidige regelgeving wordt bij nieuwe bestemmingsplannen onderzoek gedaan naar het mogelijke archeologische belang. In beginsel komen de kosten daarvan voor rekening van de veroorzaker, volgens daarvoor door de gemeente vast te stellen regels. Bij de door ons zelf te ontwikkelen plannen zijn de kosten voor ons. De hoogte van het risico wordt als laag ingeschat. Gewaarborgde geldleningen Onze gemeente heeft zich in het verleden garant gesteld voor een aantal geldleningen. Deze gewaarborgde leningen betreffen de woningbouw, zorgsector en diverse plaatselijke sport- en culturele verenigingen. De meeste garantstellingen zijn overgedragen aan het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Bij problemen wordt dit fonds als eerste aangesproken. Onze gemeentelijke verantwoordelijkheid betreft de zogenaamde achtervang. Hierbij is het risico aanzienlijk gereduceerd. Achtervang betekent dat indien het fonds de middelen niet heeft om aan de garantie te voldoen de gemeente alsnog aansprakelijk is. Gezien de omvang van het fonds lijkt dit onwaarschijnlijk. Een andere factor die het risico nog verder beperkt is de waardestijging van het onroerend goed in de afgelopen decennia. Het onroerende goed heeft een hogere waarde dan de afgegeven garanties. Mocht een (gedwongen) verkoop noodzakelijk zijn is de verkoopopbrengst voldoende om de garantie af te dekken. In totaal is destijds voor 56 miljoen euro aan waarborgen verstrekt. Met name aan de woningcorporaties. Hiervan is het overgrote deel overgegaan naar het waarborgfonds. Een aantal kleine leningen aan lokale sportverenigingen is niet overgegaan. Het uitstaande bedrag komt uit op Dit wordt nu als risico meegenomen. De hoogte van het risico wordt als laag ingeschat. Verkoop aandelen Obragas Holding NV In 2007 is de verkoop van de aandelen Obragas afgewikkeld. Alle gelden die in depot stonden om risico s af te dekken zijn in 2007 aan ons uitbetaald. Wel wordt hierbij opgemerkt dat dit niet betekent dat alle risico s al afgewikkeld zijn. Het verkooprisico, waaronder mogelijke milieuclaims, is er nog steeds (blijft 10 jaar gelden). We schatten dit risico als zeer laag in. 97

100 Waardering weerstandscapaciteit Samenvatting beschreven risico's onzeker bedrag kans op voordoen risico benodigd weerstands vermogen 2012 benodigde weerstands vermogen 2010 Algemene Uitkering % Realisering ombuigingen % BTW Compensatiefonds % Wet Werk en Bijstand % Re-integratiebudget % Wet Sociale Werkvoorziening % Verkoop aandelen Obragas Grondexploitaites % LOG Graspeel % Gemeenschappelijke regelingen % Planschade % Wet Maatschappelijke Ondersteuning % Monumenten Wet % Gewaarborgde geldleningen % totaal risico totaal weerstandscapaciteit weerstandsvermogen Ratio = Beschikbare weerstandscapaciteit / benodigde weerstandscapaciteit. Voor onze gemeente is de uitkomst: Ratio 1,72 = / Bij de jaarrekening 2010 zijn voor het eerst de bekende financiële risico s geconcretiseerd. Het weerstandsvermogen kwam uit op Hierbij kwam de ratio uit op 1,92. In deze begroting daalt het weerstandsvermogen naar , met name omdat de inschatting van de risico s met ongeveer is toegenomen. De risico s bij de grondexploitaties werden bij de jaarrekening als laag ingeschat. Bij deze begroting hebben we dit profiel ingeschat op middel. Door de ontvangst van de BIO gelden is het risico bij het LOG Graspeel als laag ingeschat. Daarnaast zijn de algemene uitkering en de wet sociale werkvoorziening als nieuwe risico s opgenomen. Volgens de normen ontwikkeld door het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement en de universiteit Twente heeft onze ratio waarderingscijfer B ruim voldoende (was B ruim voldoende). Zij hanteren de volgende normen: 98

101 Waarderings cijfer Ratio weerstandsver mogen Betekenis A 2,0 < x Uitstekend B 1,4 < x < 2,0 Ruim voldoende C 1,0 < x < 1,4 Voldoende D 0,8 < x < 1,0 Matig E 0,6 < x < 0,8 Onvoldoende F x < 0,6 Ruim onvoldoende EMU saldo Met ingang van 2006 nemen de lokale overheden in hun begroting hun EMU-saldo op. Het begrote EMU-saldo voor Landerd geeft in 2012 een negatief saldo van 563 duizend euro te zien. In 2011 was het negatief saldo 3.9 miljoen euro. berekening EMU Saldo 2012 Gemeente Landerd Omschrijving rekening begroot begroot x1000 x1000 x Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves (zie BBV, artikel 17c) 2 Afschrijvingen ten laste van de exploitatie Bruto dotaties aan de post voorzieningen ten laste van de exploitatie subtotaal A Investeringen in (im)materiële vaste activa die op de balans worden geactiveerd 5 Lasten op balanspost Voorzieningen voorzover deze transacties met derden betreffen subtotaal B Berekend EMU-saldo A - B De afname van het tekort kent een aantal oorzaken. In 2011 was een onttrekking aan de voorzieningen geraamd van 3,3 miljoen. In 2012 is de begrote onttrekking 1,4 miljoen. Betekent 1,9 miljoen minder nadeel op het EMU saldo. De geplande investeringen in 2011 bedroegen 3 miljoen euro. Voor 2012 staan 1,5 miljoen euro aan investeringen gepland. Dit betekent 1,5 miljoen euro minder nadeel op het EMU saldo. 99

102 100

103 B. Onderhoud kapitaalgoederen Wethouder Tindemans De gemeente Landerd is hectare groot, waarop veel activiteiten plaatsvinden zoals, wonen, werken en recreëren. Daarvoor zijn veel gemeentelijke kapitaalgoederen nodig: wegen, riolering, groen, kunstwerken, verlichting en gebouwen. De kwaliteit van de kapitaalgoederen en het onderhoud ervan is bepalend voor het voorzieningenniveau en uiteraard de jaarlijkse lasten. In Landerd vormen de lasten van het onderhoud van de kapitaalgoederen een substantieel onderdeel van de begroting. Voor de meeste van de in deze paragraaf genoemde kapitaalgoederen vindt fondsvorming voor het onderhoud plaats. Het beleid van Landerd voor het onderhoud van de kapitaalgoederen is opgenomen in de nota s: Wegbeheer gemeente Landerd 2011 Beleidsmeerjarenplan onderhoud gebouwen 2007 Gemeentelijk rioleringsplan 2007 Gemeentelijk waterplan 2007 Geïntegreerd bosbeheer in Landerd 2008 Beleidsplan openbare verlichting 2011 Vervanging- en onderhoudsplan speeltoestellen 2007 Wegen Het beheer en onderhoud van de wegen maakt deel uit van het programma 6, verkeer en vervoer. De gemeente Landerd is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van haar wegen. De totale oppervlakte van het wegennet is m². Hiervan is m² asfalt en m² elementverharding. Verder is er nog een klein deel betonweg (parallelweg Peelweg). Eind 2010, begin 2011 is het gehele wegennet opnieuw geïnspecteerd. Deze inspecties vormen de basis van het meerjaren onderhoudsplan wegen. Het meerjarenonderhoudsplan heeft een looptijd van 30 jaar waarbij de eerste 5 jaren op basis van inspecties en de 25 volgende jaren op basis van normen worden berekend. Op 30 juni 2011 heeft de gemeenteraad het geactualiseerde meerjarenonderhoudsplan 2011 vastgesteld. De jaarlijkse storting in de onderhoudsvoorziening is daarbij vastgesteld op De storting is bepaald op basis van het benodigde budget gedurende de eerste vijf jaren. Omdat bij groot onderhoud zoveel mogelijk werk gecombineerd wordt met grootschalig onderhoud aan riolering is met ingang van 2010 reeds een bezuiniging doorgevoerd van per jaar. Verder is nog van belang dat door uitbreidingsplannen het areaal steeds verder toeneemt. Ten opzichte van het vorige onderhoudsplan is er sprake van een toename van ca m². De komende 5 jaar is er jaarlijks nodig voor uitvoering van het groot onderhoud. Met een jaarlijkse storting van en de reeds aanwezige middelen in de voorziening kan het onderhoud uitgevoerd worden. Na afloop van de 5 jaar resteert er dan in de voorziening groot onderhoud wegen. Gebouwen Het beheer en onderhoud van gebouwen maakt deel uit van diverse programma s. Het onderhoud van de gebouwen is vastgelegd in het Beleidsmeerjarenplan onderhoud gebouwen. Het laatste meerjarenplan dateert van Op dit moment wordt het plan uit 2007 geactualiseerd. In het meerjarenplan zijn opgenomen de 101

104 gemeentelijke sportaccommodaties, de sociaal culturele gebouwen, de diverse scholen binnen de gemeente en de overige gebouwen zoals het gemeentehuis Zeeland en het raadhuis Schaijk. Voor de uitvoeringskosten van het onderhoud zijn onderhoudsvoorzieningen ingesteld. Deze onderhoudsvoorzieningen worden jaarlijks gevoed zodat het geplande onderhoud uitgevoerd kan worden. De stand van de voorziening groot onderhoud gemeentelijke gebouwen en sportaccommodaties bedraagt per 1 januari 2012 naar verwachting 1,9 miljoen. In 2012 wordt daaraan 0,4 toegevoegd en wordt daar voor onderhoudswerk-zaamheden 0,5 miljoen onttrokken. Dit is gebaseerd op het plan uit Uit de bijstelling in 2011 wordt duidelijk of er aanpassingen noodzakelijk zijn. Riolering Het beheer en onderhoud van de riolering maakt deel uit van programma 10 Milieu. Het huidige GRP loopt tot Eind 2011 wordt gestart met het opstellen van een nieuw GRP, vaststelling kan vervolgens in 2012 plaatsvinden. De kosten voor onderhoud en vervanging van riolering worden gedekt door inkomsten uit rioolheffing waarbij het uitgangspunt is een kostendekking van 100%. Streven is om in het nieuwe plan ook alle gemeentelijke watertaken en daaruit voortkomende projecten, onderdeel te laten uitmaken van dit bijgestelde GRP. In de naamgeving van het nieuwe plan zullen we het integrale karakter tot uitdrukking brengen. Het uitgangspunt van het nieuwe (rioolbeheer-) plan is dat het op andere beheerplannen wordt afgestemd, met name op het wegbeheerplan, zodat alle grootonderhoudswerkzaamheden integraal worden opgepakt. Dit is reeds toegepast bij de renovatie/ herinrichting van de Hogeweg e.o. in Reek en het plan wordt nu voorbereid in nauwe afstemming en communicatie met de bewoners, voor het gebied Zeeland Zuid-west. De uitvoering van dit plan zal in 2012 gaan plaatsvinden. Doorgevoerde bezuinigen worden verwerkt in het nieuwe GRP De planning van het GRP uitvoeringsprogramma is in de afgelopen jaren onder meer vanwege het opstellen van het waterplan enigszins achterop geraakt. In het nieuw op te stellen GRP wordt het investeringsplan voor de komende jaren geactualiseerd en opnieuw in tijd gezet. Investeringen in het riool worden geactiveerd en de lasten worden gedekt vanuit de voorziening onderhoud riolering.. De budgetten voor de noodzakelijke investeringen worden gevraagd via de Burap of via een separaat raadsvoorstel. De voorbereidingskosten worden rechtstreeks ten laste van de voorziening onderhoud riolering gebracht. Eind 2011 wordt gestart met de herziening van het GRP. Bosbeheer Het beheer en onderhoud van de bossen maakt onderdeel uit van het programma 5 natuur, groen en landschap. 102

105 Voor het onderhoud van de bossen is een onderhoudsvoorziening gevormd. Jaarlijks wordt daar een bedrag van aan toegevoegd. De voorziening wordt aangewend voor de kosten van het onderhoud van de bossen. De toevoeging aan de voorziening is gebaseerd op de onderhoudskosten zoals die in de notitie geïntegreerd bosbeheer zijn opgenomen. Tegenover de kosten staan inkomsten uit bosbijdragen (raming ) en vanuit houtverkopen (raming ). Om de bosbijdrage te verkrijgen moet het onderhoud op een bepaald niveau, en planmatig plaatsvinden. Mede vanwege de rijksbezuinigingen moet rekening worden gehouden met een forse verlaging van de bosbijdrage in de komende jaren. Openbare verlichting Het beheer en onderhoud van de openbare verlichting maakt onderdeel uit van programma 6, verkeer en vervoer. Ook voor de OV is in 2011 het beheerplan geactualiseerd. Hierin werd onder meer vastgelegd dat we innovaties zoals LED-verlichting nauwgezet volgen. De ontwikkelingen in LED verlichting zijn inmiddels zover dat we zowel in Akkerwinde als in Repelakker LED verlichting zullen gaan toepassen. Vanwege het nog redelijk innovatieve karakter van deze verlichting, voeren we in Akkerwinde een klein proefproject uit waarvan we samen met de bewoners willen gaan bepalen welke keuze er definitief gaat worden gemaakt. De kosten worden in de begroting jaarlijks geraamd. Voor vervanging van armaturen en masten is jaarlijks geraamd. Er is ook nog een reserve beschikbaar voor vervangingskosten van armaturen en masten. De reserve bedraagt begin Bij de jaarrekening wordt het niet besteedde deel van dat jaar toegevoegd aan de reserve. Als er grootschalige vervanging van masten en armaturen plaats vindt kan de reserve aangewend worden als dekkingsmiddel voor de vervangingskosten. Speeltoestellen Het beheer en onderhoud van speeltoestellen maakt onderdeel uit van programma 5, natuur, groen en landschap. In het kader van de bezuinigingen is besloten om indringend te gaan kijken of er in aantal/spreiding van de vele speelvoorzieningen in onze kernen niet enige besparing te behalen is. In 2011 en 2012 zullen we deze opdracht verder uitwerken, zodat we tijdig invulling kunnen gaan geven aan de structureel opgenomen bezuiniging van vanaf Het onderhoudsprogramma wordt uitgevoerd conform het vastgestelde uitvoeringsplan. Hierbij wordt ook intensief overleg gevoerd met de diverse buurtverenigingen, zodat ook op ontwikkelingen in de wijken actief ingespeeld kan worden, bij uitvoering van groot onderhoud. De onderhoudskosten zijn in de begroting opgenomen. Voor vervanging is een reserve gevormd welke begin bedraagt. Openbaar groen Het beheer en onderhoud van openbaar groen maakt onderdeel uit van programma 5, natuur, groen en landschap. Het onderhoud van openbaar groen (binnen de bebouwde kom) gebeurt aan de hand van het opgestelde beeldbestek, wat grotendeels door IBN wordt uitgevoerd. We beschikken momenteel niet over een meerjarenbeheersplan. Ook hebben we relatief beperkt budget voor vervanging/renovatie van groen en/of laanbomen. Dit noodzaakt het stellen van prioriteiten en waar mogelijk ook het slim meeliften met gelijktijdig uit te voeren andere grootonderhoudswerkzaamheden. Het vanaf 2012 verhoogde vervangingsbudget voor openbaar groen en bomen zullen we derhalve zoveel als mogelijk planmatig gaan inzetten. 103

106 Onderhoud sportvelden Volgens het onderhoudsschema van de sportvelden dient om de twee jaar de toplaag van één sportveld gerenoveerd te worden. De kosten hiervan bedragen Deze kosten worden geraamd in het jaar van renovatie en worden in de begroting opgenomen. In 2013 en 2015 is hiervoor een budget van geraamd. Financiële consequenties De onderstaande tabel bevat een overzicht van het budgettaire beslag van het onderhoud. Tevens is daarbij vermeld wat het saldo van de desbetreffende onderhoudsvoorziening per 1 januari 2012 voor de deze kapitaalgoederen is. Tabel B.1 Jaarlijks in exploitatie opgenomen normbedragen voor het groot onderhoud van de kapitaalgoederen en saldi van de desbetreffende onderhoudsvoorzieningen of -reserves. Kapitaalgoederen Dagelijks Toevoeging Aanwending Stand voorziening/ onderhoud reserve Onderhoud wegen Ondergoud schoolgebouwen Onderhoud overige gebouwen Onderhoud riolering Onderhoud bosbeheer Onderhoud openbare verlichting Onderhoud speeltoestellen

107 C. Financiering Wethouder Tindemans Voor het beheer van de gemeentelijke gelden is in 2001 een nota treasurybeleid opgesteld, waarin de treasuryfunctie is omschreven. In 2008 is deze nota geactualiseerd (raad 17 april 2008). De treasuryfunctie ondersteunt de uitvoering van de programma s. De treasuryfunctie omvat de financiering van beleid en het uitzetten van geldmiddelen die niet direct nodig zijn. De uitvoering vereist snelle beslissingen in een complexer geworden geld- en kapitaalmarkt. Er zijn aan de uitvoering van de treasuryfunctie budgettaire gevolgen verbonden, onder meer afhankelijk van het risicoprofiel. Onder de treasuryfunctie valt niet het garanderen of verstrekken van leningen aan derden. Deze activiteiten vallen onder het desbetreffende programma. De belangrijkste punten van het treasurystatuut, naast de voorschriften uit hoofde van de wet Fido (Financiering decentrale overheden), zijn: Gelden worden alleen uitgezet bij banken met ten minste een A-rating of publiekrechtelijke lichamen met een solvabiliteitsratio van 0%. Teneinde kredietrisico s te spreiden wordt uitgezet: o Maximaal 3 miljoen bij een individuele partij met een A rating, looptijd maximaal één jaar; o Maximaal 3 miljoen bij een individuele partij met een AA rating, o looptijd één jaar of langer; Maximaal 4 miljoen bij een individuele partij met een AAA rating, looptijd één jaar of langer. Het aantrekken van leningen geschiedt door een offerte aan te vragen bij tenminste drie instellingen. Valutarisico s worden uitgesloten door uitsluitend leningen te verstrekken, aan te gaan of te garanderen in euro s. Bankrelaties en hun condities worden ten minste eens in de drie jaar beoordeeld. Het betalingsverkeer verloopt in hoofdzaak via het elektronisch systeem van de huisbank, de NV Bank voor Nederlandse Gemeenten. Algemene ontwikkelingen; rentebeleid Een overschot aan liquide middelen wordt in de jaren belegd overeenkomstig de voorschriften van het treasurystatuut. In de begroting 2012 wordt voor de jaren 2012 tot en met 2015 er van uitgegaan dat de renteopbrengsten laag zijn. In deze begroting wordt voor het uitzetten van kort geld uitgegaan van 1,5 %. Voor het aantrekken van geld wordt hetzelfde uitgangspunt gehanteerd. Bij het opstellen van deze begroting is ervan uitgegaan dat het aantrekken van geld tegen een rente van 3% mogelijk is. De interne renteverrekeningen geschieden met het vastgestelde percentage van 4. Dit percentage komt overeen met de marktrente voor langlopende geld. Werkwijze interne rekenrente Als er geïnvesteerd wordt, dient er geld te worden aangetrokken om de investering te kunnen betalen. Voor het aanwenden van gelden moet rente worden betaald. Indien er overschotten in de exploitatie zijn, wordt het overtollige geld gereserveerd. Deze geldmiddelen kunnen worden uitgeleend en brengen dus rente op. Dit vormt de basis om in de begroting en jaarrekening aan investeringen rentekosten toe te rekenen en met betrekking tot de reserves rekening te houden met rente opbrengsten. Dus ongeacht of er leningen worden aangetrokken of dat er gelden 105

108 worden uitgeleend, wordt in de financiële stukken in geval er sprake is van investeringen of reserves rekening gehouden met de component rente. Risicobeheer; de Kasgeldlimiet en Rente-risiconorm Met de invoering van de wet FIDO zijn de risico s die gemeenten lopen bij lenen en beleggen ingeperkt. De risico s van lenen worden beperkt doordat gemeenten zich moeten houden aan de zogeheten kasgeldlimiet en de renterisiconorm. De kasgeldlimiet zorgt ervoor dat er niet te veel kortlopende leningen worden aangetrokken; de renterisiconorm zorgt voor spreiding in de langlopende leningen. Het is de bedoeling dat het saldo van leningen en uitzettingen met een rentetypische looptijd van korter dan één jaar niet boven een bepaald percentage (de kasgeldlimiet) van het begrotingstotaal uitkomt. Voor 2012 is dit percentage vastgesteld door de minister op 8,5%. Het begrotingstotaal over 2012 van de gemeente Landerd komt uit op De kasgeldlimiet bedraagt Het renterisico heeft betrekking op de vaste schuld en op het bedrag waarover renterisico wordt gelopen. Naast de renteherzieningen zijn hiervoor ook de aflossingen van belang, want het renterisico wordt verkleind door aflossingen in de tijd te spreiden. Het renterisico wordt getoetst aan het bedrag van de renterisiconorm. De renterisiconorm heeft betrekking op het totaal van de begroting van uitsluitend het komende jaar. Het doel van deze norm is het beperken van de gevolgen van een stijgende kapitaalmarktrente op de rentelasten van de organisatie. De norm stelt dat per jaar maximaal 20% van het begrotingstotaal na aftrek van aflossingen en renteherziening in aanmerking mag komen voor herfinanciering of renteherziening. Op dit moment is er nog een langlopende lening van met een vaste rente, welke in 2015 wordt afgelost. Het renterisico voor 2012 bedraagt 20% van het begrotingstotaal ( ). Financieringsbehoefte en leningenportefeuille De financieringsbehoefte neemt af als er gronden worden verkocht. Ingaande 2012 resteert er een renteloze lening van Woonmaatschappij Mooiland Maasland van die gelijktijdig met de overdracht van het gemeenschapshuis in Reek (2015) moet worden afgelost. Indien in een van de jaren van de meerjarenbegroting (zie tabel C.1) de uitgaven naar verwachting de liquide middelen overtreffen wordt in dat jaar voor de financiering van bepaalde projecten een (kortlopende) lening aangetrokken. Tabel C.1 Overzicht tekort/overschot langlopende financieringsmiddelen Omschrijving Boekwaarde activa Boekwaarde Gronden Sub-totaal Reserves Voorzieningen Langlopende geldleningen Sub-totaal Overschot Per 1 januari van betreffend jaar De fluctuaties in het financieringsaldo worden onder andere veroorzaakt door de investeringen en verkoop van gronden. 106

109 Rekening is gehouden met de geactualiseerde kostprijsbegrotingen grondexploitatie (juni 2011). Het verloop van het financieringsoverschot vanaf 2007 is in een grafiek weergegeven: Verwacht wordt dat de kasgeldlimiet en de renterisiconorm in 2012 niet wordt overschreden Verloop overschot financieringsmiddelen bedrag per 1 januari van het jaar De gegevens van de jaren 2007 tot en met 2010 zijn gebaseerd op de werkelijke cijfers per 1 januari van die jaren. De jaren daarna zijn gebaseerd op ramingen. Er zijn medio juli 2011 geen bedragen belegd of aangetrokken. Toelichting nadelig renteresultaat begroting 2012 t.o.v. de kadernota 2012 Omdat Landerd over veel eigen vermogen beschikt en weinig vreemd vermogen (leningen) behoeft aan te trekken, wordt jaarlijks een fors bedrag aan rente ten gunste van de exploitatie gebracht. De rentebaten en - lasten in de begroting en jaarrekening verschillen per jaar om diverse redenen, zoals: de rentepercentages van aangetrokken (korte) financieringsmiddelen fluctueren; dit geldt ook voor de korte uitgezette gelden; de hoogte van de reserves verschilt van jaar tot jaar; de boekwaarden van de investeringen zijn elk jaar anders; de te lenen en de uit te zetten bedragen op korte termijn fluctueren (de geraamde inkomsten en uitgaven vinden niet op hetzelfde moment plaats); de boekwaarden van de grondexploitaties wijzigen; incidentele oorzaken, zoals grondaankopen en ontvangen bijdragen van derden (b.v. bijdragen van de provincie); Tussen het in de kadernota 2012 begrote bedrag en het in de begroting 2012 opgenomen bedrag is een fors verschil ontstaan van Dit betreft een lagere rente bate ten gunste van de begroting. Dit verschil is als volgt te verklaren: a. Minder bespaarde rente over de reserves (nadeel) Toelichting - Minder bespaarde rente algemene reserve (i.v.m. onttrekkingen) Minder bespaarde rente wegens het vervallen van de behoedzaamheidsreserve Overige kleine mutaties

110 b. Minder te ontvangen rente overige kasmiddelen Tijdens het samenstellen van de Kadernota 2012 waren er nog geen cijfers bekend van de jaarrekening 2010 en van de grondexploitaties. Ook waren toen de BIObijdragen ad nog niet ontvangen. Om deze reden is destijds geen rekening worden gehouden met rente als gevolg van deze mutaties. Bij de kadernota 2012 is rekening gehouden met een financieringstekort van , terwijl in de begroting het financieringsoverschot bedraagt. In de begroting is destijds geraamd dat het bedrag van ruim 6 miljoen op korte termijn aangetrokken kon worden tegen een rentepercentage van twee procent. Aangezien de interne rekenrente vier procent bedraagt, werd er een voordeel behaald van twee procent. Omdat in de Begroting 2012 geen (goedkoop) kort geld aangetrokken behoeft te worden, valt dit voordeel weg, terwijl het overtollige geld slechts uitgezet kan worden tegen een percentage van 1,5%. Met de benodigde liquiditeiten voor o.a. het Kindcentrum is hierbij nog geen rekening gehouden. Hiervoor moet de raad nog een krediet beschikbaar stellen. 108

111 D. Bedrijfsvoering Burgemeester Doorn De bedrijfsvoering heeft als reikwijdte de gemeentelijke organisatie, niet alleen de ambtelijke organisatie, maar ook de 'bestuurlijke' organisatie. De burger verwacht van de gemeente dat de gelden rechtmatig, doelmatig en doeltreffend besteed worden en dat de gemeente een betrouwbare partner voor de burgers is en transparant is. Deze verwachtingen zijn tevens criteria voor de bedrijfsvoering. De bedrijfsvoering ondersteunt de uitvoering van de programma's. Het welslagen van de programma's is zodoende in belangrijke mate afhankelijk van de kwaliteit van de bedrijfsvoering. Er is een reeks van onderwerpen mogelijk voor de paragraaf, uiteenlopend van de invoering van digitale dienstverlening via de website tot aan het behandelen van de rapporten van de rekenkamer. Er is een samenhang tussen het programma Bestuur en de paragraaf Bedrijfsvoering. De scheiding die hier is getrokken, is dat het programma zich inhoudelijk met name richt op de relatie tussen de burger en de gemeente, terwijl de paragraaf Bedrijfsvoering zich richt op de reguliere operationele kaders voor de bedrijfsvoering. De paragraaf geeft een operationalisering voor de dagelijkse uitvoering van de programma's om de eerder genoemde criteria te kunnen realiseren. Het beleid in Landerd voor de bedrijfsvoering is ten dele opgenomen in de nota's: - Notitie planning en control, inclusief budgetbeheer (2006) - Beveiligingsplan (2009) - Realisatieplan ICT en dienstverlening Coalitieprogramma Nota personeelsbeleid (2010) - Plan van aanpak doorontwikkeling MeeAnder (2010) Voor het begrotingsjaar 2012 zijn de belangrijkste voornemens: 1. De implementatie en doorontwikkeling van de nieuwe organisatiestructuur 2. De implementatie en doorontwikkeling van het Informatie Centrum Landerd (KCC = klantcontact-centrum), verhogen transparantie, verbetering (digitale) dienstverlening aan burgers en klantvriendelijkheid 3. De digitalisering van de werkprocessen waaronder de implementatie van Dimpact, de aanschaf van DMS (document management systeem) en Klantvolgsysteem 4. Verbetering en aanpassing website 5. Kwaliteitsverbetering P&O taken 6. Modernisering GBA Kwaliteitsverbetering 7. Invoering Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) 109

112 Wat doen wij daarvoor? 1. Implementatie en doorontwikkeling van de nieuwe organisatiestructuur Implementatie organisatieaanpassing We gaan er van uit dat de reorganisatie op zal zijn afgerond. Het jaar 2012 zal in het teken staan van de implementatie van diverse nieuwe ontwikkelingen. De verwachting is dat als gevolg van de reorganisatie op diverse terreinen ontwikkelingen in gang gezet moeten worden om medewerkers optimaal te laten functioneren. Hoewel we verwachten dat het overgrote deel van onze medewerkers dezelfde functie zal behouden, zullen er ook extra middelen noodzakelijk zijn voor bijof omscholing, (externe) coaching of outplacement. In 2012 en 2013 verwachten we hiervoor incidenteel budget per jaar nodig te hebben. Organisatie De gemeente is in 2011 intensief bezig geweest met de doorontwikkeling van de organisatie. Hieronder worden de verschillende stappen in de organisatieontwikkeling uitgewerkt. Hierbij onderscheiden we 4 fases: - Landerd Landerd Landerd Landerd 3.0 Landerd 1.0 Dit is de situatie zoals die er op 1 januari 2010 was. Landerd 1.1 In 2010 is er een aantal ontwikkelingen in gang gezet om de grootste knelpunten op te lossen zonder dat er sprake was van een organisatieaanpassing. Dit omvat onder andere: 1. Inhaalslag werkzaamheden op het terrein van P&O. 2. Uitwerking resultaten rapport RKC/Metrum over grondbeleid. 3. Tijdelijke aanpassingen VROM/inhaalslag achterstand. 4. Inhaalslag achterstand archief. 5. Aanpak lastige/complexe dossiers. 6. Implementatie projectmatig werken. 7. Beperken externe inhuur en centrale aansturing inhuur onder de verantwoordelijkheid MT. 8. Implementatie tijdschrijven. Landerd 2.0 Dit betreft de organisatieaanpassing die op geëffectueerd moet zijn. In deze fase wordt helder hoe de organisatie er uit moet gaan zien om de dienstverlening en bedrijfsvoering ook daadwerkelijk vorm te geven. Welke functies passen hierbij en welke competenties moeten verder ontwikkeld worden? Deze andere manier van werken betekent ook dat er gekeken moet worden naar het personeelsbeleid willen we als werkgever aantrekkelijk zijn en blijven en bestaande medewerkers c.q. nieuwe medewerkers aan ons binden. Dit betekent dat er uiterlijk een nieuwe organisatie staat inclusief het nieuwe ICL. Landerd 3.0 Dit betreft de organisatieaanpassing die plaatsvindt tussen en Op dat moment speelt er een aantal belangrijke zaken: - Nog meer helderheid over de gevolgen bezuinigingen. - Helderheid over de gevolgen van de doorcentralisatie van taken door de rijksen provinciale overheid. 110

113 - Gevolgen van samenwerking met andere gemeenten, of juist versterken van de eigen organisatie kan vorm worden gegeven op basis van de onderzoeken die nu plaats vinden en op basis van de strategische visie en het uitvoeringsprogramma (inclusief sterkte/zwakte analyse). - De dan actuele zaken kunnen verwerkt worden in de organisatieaanpassingen. Met deze fasering geven we ook aan dat de organisatie blijvend in ontwikkeling moet zijn om up-to-date te blijven en in te spelen op ontwikkelingen. Tijdschrijven Als de organisatie ontwikkeling verder is vormgegeven zal de implementatie van het tijdschrijfsysteem hierop worden aangepast. De invoering wordt in de tweede helft van 2011 verwacht. Opleidingsbudget De komende jaren staan in het teken van de doorontwikkeling van de organisatie. Uitgangspunt daarbij is het investeren in eigen medewerkers en zo weinig mogelijk gebruik maken van de externe inhuur. Daartoe zullen met medewerkers ontwikkelingsplannen worden opgesteld. Ook de vergrijzing en ontgroening brengt met zich mee dat de gemeente aantrekkelijk moet blijven voor werknemers. Het opleidingsbudget van een gemeente met een soortgelijke omvang bedraagt ongeveer 2% van de loonsom. Tot nu toe hanteren we een opleidingsbudget dat ruim onder de 1% ligt. We stellen voor om dit opleidingsbudget de komende jaren te verhogen tot een gemiddeld niveau. Dit betekent voor 2012 een opleidingsbudget van De verhoging zal door de organisatie zelf worden terugverdiend door de terugdringing van de externe inhuur. 2. De implementatie en doorontwikkeling van het Informatie Centrum Landerd (KCC = klantcontact-centrum), verhogen transparantie, verbetering (digitale) dienstverlening aan burgers en klantvriendelijkheid 3.De digitalisering van de werkprocessen waaronder de implementatie van Dimpact, de aanschaf van DMS (document management systeem) en Klantvolgsysteem 4. Verbetering en aanpassing website In 2015 moeten de gemeenten het toegangsportaal voor de gehele overheid zijn. De ontwikkeling daar naar toe geschiedt in een aantal fases. Dit betekent dat de gemeente Landerd zich de komende jaren moet ontwikkelen van een (traditioneel) taakgerichte organisatie naar een vraaggerichte organisatie die zijn processen beheerst en regie voert over de uitvoering. Het ICL zal op 1 januari 2012 van start gaan. Het wordt hét gezicht van de organisatie. Een burger, bedrijf of maatschappelijke organisatie die zich via de telefoon, , website, post of fysiek bij de gemeente meldt, zal als eerste contact hebben met het ICL. Eenvoudige vragen worden daar meteen beantwoord en andere vragen wordt direct doorgeleid naar de casemanager/consulent die inhoudelijk met de vraag aan de slag gaat. De dienstverlening van de gemeente moet ondersteund worden door een goed werkende website die makkelijk toegankelijk en actueel is. Daartoe wordt de huidige website vernieuwd. Dit betekent dat de vraagsteller zelf zijn antwoord kan vinden op de website óf als hij via de telefoon, balie, post of mail vragen stelt, de medewerkers van het ICL vanuit een actueel bestand direct de klant kan helpen. De dienstverlening wordt zaakgericht aangepakt waarbij de systemen van Dimpact en DMS dit proces ondersteunen. We beginnen met een traject waarbij papier steeds meer gaat verdwijnen en zaken zoveel mogelijk digitaal worden afgehandeld. De digitale dienstverlening via de website wordt de komende jaren verder uitgebreid. Ook de huisvesting binnen het gebouw wordt binnen de bestaande budgetten aangepast aan deze nieuwe manier van werken. 111

114 5. Kwaliteitsverbetering P&O taken De afgelopen jaren is de kwaliteit van de taken binnen het taakonderdeel personeelszaken en salarisadministratie onder de maat geweest. In 2012 moet een kwaliteitsslag worden aangebracht waardoor de interne dienstverlening de gewenste kwaliteit gaat krijgen. 6. Modernisering GBA Tussen 2012 en 2014 dient de modernisering van de Gemeentelijk Basisadministratie (GBA) te worden ingevoerd. De financiële gevolgen voor de gemeenten zijn nog niet in beeld gebracht omdat nog niet bekend is om welke pakketten en met welke middelen dit gaat gebeuren en of er van het Rijk een vergoeding tegenover komt te staan. 7. Invoering Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) Tussen 2012 en 2014 zal de BGT ingevoerd moeten worden. Het doel van de realisatie van de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) is dat de hele overheid gebruik maakt van dezelfde basisset grootschalige topografie van Nederland. De huidige Grootschalige Basiskaart van Nederland (GBKN) vormt samen met een aantal andere bestaande registraties de basis voor de nieuwe BGT. Op dit moment wordt voor de gemeente Landerd de GBKN up-to-date gehouden door de Stichting GBKN. De Stichting GBKN kan voor de gemeente Landerd ook een belangrijke rol spelen bij de invoering van de BGT. Bij het opstellen van de begroting is niet duidelijk welke kosten de stichting GBKN hiervoor in rekening gaat brengen en welke werkzaamheden de gemeente zelf moet uitvoeren. In de tweede helft van 2011 wordt verwacht dat er meer duidelijkheid komt vanuit het GBKN. Overzicht personeelsformatie gemeente Landerd Jaar: FTE s excl. bestuur: Aantal personeelsleden excl bestuur: , , , , ,72 * incl. 0,8 tijdelijke formatie ** 110 * 2012 en verder 88,29 * incl. 0,9 tijdelijke formatie ** 109 * * Genoemde aantallen zijn op basis van de begroting. ** De effecten van de onderzoeken over de bedrijfsvoering zijn nog niet in dit overzicht verwerkt Overzicht budgetten inhuur extern personeel Jaar: Budget: * 2012 en verder * * Genoemde bedragen zijn op basis van de begroting 112

115 Personeelsbudgetten Een belangrijke kostenpost in de begroting zijn de personeelslasten. Dit is voor overheden dan ook vaak de reden om bij bezuinigingen vrij snel over te gaan tot het schrappen van arbeidsplaatsen. Helaas blijkt dan achteraf dat hierdoor later fors ingehuurd moet worden waardoor deze kosten explosief stijgen. Dit komt doordat taken vaak niet worden geschrapt. In de gemeente Landerd is een andere lijn uitgezet. Structureel werk wordt in principe door eigen medewerkers uitgevoerd. Er zal alleen worden ingehuurd als het gaat om tijdelijke werkzaamheden (bijv. ziekte, tijdelijke werkdruk), of specialistische kennis, of als externe inhuur goedkoper kan. Deze aanpak levert op korte termijn al forse besparingen op die echter niet altijd zichtbaar zijn omdat deze kosten veelal drukken op de exploitaties. Bezuiniging bedrijfsvoering In 2010 is gestart om de bezuinigingen op de bedrijfsvoering vorm en inhoud te geven conform de besluitvorming in uw raad. Een eerste belangrijke stap daartoe was het sterk terugdringen van de externe inhuur en het beter benutten van het potentieel van de eigen medewerkers. Daarnaast is er op diverse onderdelen gestart met onderzoeken naar bezuinigingen. Daarvoor was het eerst noodzakelijk om een beter beeld te krijgen van de feitelijke kosten van de bedrijfsvoering, de contracten en de werkwijzen. Nu dit in beeld is gebracht, is gestart om de kosten terug te dringen. Voorbeelden hiervan zijn de koffievoorziening en de abonnementen. We zullen uw raad periodiek informeren over de vorderingen. Opgenomen bezuinigingen: Functie Omschrijving A Afgesproken bezuinigingen a Besparing bedrijfsvoering kosten personeel doorrekening aan grondexploitaties b Besparing bedrijfsvoering kosten personeel doorrekening aan investeringen c Besparing bedrijfsvoering kosten inhuur personeel d Besparing bedrijfsvoering automatisering e Besparing bedrijfsvoering kleine onderdelen f Besparing bedrijfsvoering door uitbesteding en samenwerking Totaal bezuinigingen 2010 en B In de begroting 2012 opgenomen concrete bezuinigingen a Doorberekening aan de grondexploitaties (wordt nog doorgerekend) b Inkomsten vanuit de toerekening eigen personeel investeringen I&A d Bedrijfsonderdeel I&A e Representatie (versoberen) e "Versoberde" rekenkamer Best. e Gemeentegids Best. e Gemeentepagina in weekblad Int. e Besparing op de abonnementen Int. e Besparen op papier m.b.t. informatievoorziening raad Int. e Dubbelzijdig kopiëren f Besparing WOZ binnen de bedrijfsvoering Totaal gerealiseerde bezuinigingen Recapitulatie Totaal bezuinigingen 2010 en Totaal gerealiseerde bezuinigingen Totaal nog te realiseren

116 114

117 E. Verbonden partijen Burgemeester Doorn Inleiding Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) en de gemeentelijke financiële verordening (artikel 212 Gemeentewet) schrijven voor dat het college in de programmabegroting een paragraaf verbonden partijen opneemt. Het gaat om een overzicht van de externe rechtspersonen waar Landerd een bestuurlijke en financiële band mee heeft. Dat kunnen de volgende instellingen zijn: gemeenschappelijke regelingen: gemeentelijke samenwerkingsverbanden, waarin een lid van het college veelal deel uitmaakt van het algemeen of dagelijks bestuur; vennootschappen, waarin de gemeente financieel deelneemt (naamloze of besloten vennootschap). De gemeente is daarin via de vergadering van aandeelhouders of een raad van commissarissen vertegenwoordigd; stichtingen of verenigingen, waar de gemeente via een ledenvergadering of een bestuurszetel bij betrokken is. Op basis van het BBV moet jaarlijks inzicht worden geboden in: - het doel - de betrokken partijen - het bestuurlijk belang - het financieel belang - de ontwikkelingen Daarnaast dient te worden ingegaan op wijzigingen in participaties en het zich voordoen van problemen. De gemeente Landerd heeft bestuurlijke en financiële belangen in veertien verbonden partijen, waaronder gemeenschappelijke regelingen en vennootschappen. Deze partijen voeren beleid uit voor de gemeente. Wij blijven uiteraard eindverantwoordelijk voor het realiseren van de beoogde doelstellingen van de uit te voeren programma s van de verbonden partij. Wij zullen dus aandacht moeten hebben voor de kaderstellende en controlerende taak. Naast de beleidsmatige verantwoordelijkheid blijft Landerd uiteraard ook financiële verantwoordelijkheid houden ten aanzien van deze partijen. De financiële bijdragen aan de verbonden partijen kunnen een belangrijk budgettair beslag leggen op de begroting. De gemeente Landerd heeft geen beleid voor de verbonden partijen vastgelegd in een aparte nota. In deze paragraaf wordt per verbonden partij inzicht gegeven in het doel, het risico en de financiële positie. In het coalitieprogramma Landerd in balans is opgenomen dat bezuinigingen bij de gemeenten percentueel worden doorvertaald op bijdragen aan samenwerkende partners en gemeenschappelijke regelingen (GGD, regionale brandweer, etc.). De gemeente Landerd participeert per 1 januari 2012 in de na volgende gemeenschappelijke regelingen en vennootschappen: Hieronder volgt een toelichting per verbonden partij. 115

118 A. Gemeenschappelijke regelingen Gemeenschappelijke regeling, doel en bestuurlijk belang Gemeenschappelijke Gezondheidsdient Hart voor Brabant (GGD) Deelnemers: Brabant-Noord en Regio Tilburg. Totaal 28 gemeenten Doel: Gezamenlijke behartiging van de gezondheidszorg in Brabant-Noord en regio Tilburg. Bestuurlijk belang: Lid: Wethouder Raaijmakers Plv lid: Wethouder Tindemans Vestigingsplaats: Tilburg Risico s De begroting van de GGD bevat een paragraaf weerstandsvermogen. De risico s zijn in beeld gebracht en zijn beperkt. Eigen vermogen Vreemd Vermogen Financieel De GGD gaat uit van een bezuiniging van 10% op de geïndexeerde inwoners bijdrage. Bijdrage inwoners ,59 Nominale ontwikkeling +/+ 0,43 Bijdrage ,02 Bezuiniging 10% -/- 1,50 Bijdrage ,52 De totale bijdrage van de gemeente Landerd in 2012 bedraagt X Gemeenschappelijke regeling, doel en bestuurlijk belang Regionale Ambulancevoorziening Brabant Midden-West en Noord (RAV) Deelnemers: 46 gemeenten in Brabant-Noord, Midden en West Doel: De regeling heeft tot doel een goede ambulancezorg te waarborgen en een bijdrage te leveren aan de geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen Bestuurlijk belang: Lid: Burgemeester Doorn Plv lid: Wethouder Raaijmakers Vestigingsplaats: Tilburg Risico s De begroting van de RAV bevat een paragraaf weerstandsvermogen. De risico s zijn in beeld gebracht en zijn beperkt. Eigen vermogen Vreemd Vermogen Financieel Inwonersbijdrage ,145 Meerkosten C2000 0,044 Bijdrage ,189 De totale bijdrage van de gemeente Landerd in 2012 bedraagt X

119 Gemeenschappelijke regeling, doel en bestuurlijk belang Veiligheidsregio Brabant-Noord Deelnemers: Brabant-Noord Doel: De Veiligheidsregio heeft 3 hoofdtaken: regionale brandweerzorg Geneeskundige Hulp bij Ongevallen en Rampen (GHOR) meldcentrum voor politie, brandweer en ambulancezorg. Bestuurlijk belang: Lid: Burgemeester Doorn Plv lid: Wethouder van Dongen Vestigingsplaats: s-hertogenbosch Risico s De begroting van de veiligheidsregio bevat een paragraaf weerstandsvermogen, waarin risico s worden benoemd. Eén van de benoemde risico s heeft betrekking op verborgen gebreken bij het overgenomen materieel van gemeenten. Eigen vermogen Vreemd Vermogen Financieel De inwonersbijdrage voor de veiligheidsregio bestaat uit 3 onderdelen. Voor 2012 bedraagt deze: Brandweer 6,057 GHOR 1,899 GMC 2,148 Totaal 10,104 De totale bijdrage van de gemeente Landerd in 2012 bedraagt X Gemeenschappelijke regeling, doel en bestuurlijk belang Werkvoorzieningschap Noordoost Brabant Deelnemers: Brabant-Noordoost (exclusief Sint- Oedenrode) Doel: Betreft bestuurskosten van het Werkvoorzieningschap. Daarnaast is het Werkvoorzieningschap opdrachtgever voor de IBN-groep als uitvoeringsorganisatie van de Wet Sociale Werkvoorziening. Bestuurlijk belang: Lid: Wethouder Raaijmakers Plv lid: Wethouder Tindemans Vestigingsplaats: Uden Risico s Punt van aandacht blijft de ontwikkeling rondom de Wet werken naar vermogen en de gevolgen daarvan voor de WSW. Zoals het er nu naar uitziet gaat de rijkssubsidie per SE terug naar ,--. Hetgeen uiteindelijk gevolgen heeft voor de exploitatie van IBN. Eigen vermogen Vreemd Vermogen Financieel Voor 2012 wordt het aantal zo genaamde subsidiabele eenheden (SE) geprognosticeerd op De vergoeding per SE bedraagt De totale vergoeding van 67 miljoen wordt direct doorgesluisd naar IBN, die voor de uitvoering verantwoordelijk is. De totale bijdrage van de gemeente Landerd in 2012 bedraagt X

120 Gemeenschappelijke regeling, doel en bestuurlijk belang Regionaal Milieubedrijf (RMB) Deelnemers: Brabant- Noordoost Doel: Het RMB verricht onderzoek en geeft uitvoering aan taken op het gebied van de fysieke leefomgeving. Bestuurlijk belang: Lid: Wethouder van Dongen Plv lid: Burgemeester Doorn Vestigingsplaats: Cuijk Risico s Beperkt Eigen vermogen Vreemd Vermogen Financieel De bijdrage van de gemeenten voor de type 1 taken (basistaken) is voorzien op 1,53 per inwoner (een daling met 0,15 tov 2011). De totale bijdrage van de gemeente Landerd in 2012 bedraagt X Gemeenschappelijke regeling, doel en bestuurlijk belang Milieustraat Oss Deelnemers: Gemeente Oss en Landerd Doel: Exploiteren en beheren van de milieustraat aan de Maaskade te Oss Bestuurlijk belang: Lid: Wethouder van Dongen Plv lid: Burgemeester Doorn Vestigingsplaats: Oss Risico s Beheer is via tariefstelling rendabel Risico beperkt Eigen vermogen Vreemd Vermogen Financieel De totale bijdrage van de gemeente Landerd in 2012 bedraagt In 2010 was de werkelijke bijdrage van de gemeente Landerd aan de milieustraat NVT NVT X

121 Gemeenschappelijke regeling, doel en bestuurlijk belang Brabants Historisch Informatiecentrum Deelnemers: 18 gemeenten in Brabant-Noord, de provincie Noord-Brabant en waterschap Aa en Maas Doel: Beheer archieven in Brabant-Noordoost. Deze organisatie is in 2004 ontstaan uit een fusie van het Streekarchief Brabant- Noordoost met het Rijksarchief Bestuurlijk belang: Lid: Burgemeester Doorn Plv lid: Wethouder van Dongen Vestigingsplaats: s-hertogenbosch Risico s Het BHIC heeft in haar paragraaf weerstandsvermogen de risico s benoemt. Deze zijn beperkt.. Eigen vermogen Vreemd Vermogen Financieel BHIC realiseert een bezuiniging van 10%. De bijdragen worden t/m 2013 bevroren. Daarbovenop wordt er t/m bezuinigd. De totale bijdrage van de gemeente Landerd in 2012 bedraagt X Gemeenschappelijke regeling, doel en bestuurlijk belang Kleinschalig Collectief Vervoer Deelnemers: Brabant- Noordoost, samen met de provincie Noord-Brabant Doel: Deur-tot-deur vervoer voor WVG geïndiceerden en alle andere reizigers. Bestuurlijk belang: Lid: Wethouder Raaijmakers Plv lid: Wethouder Tindemans Vestigingsplaats: Uden Risico s beperkt Eigen vermogen Vreemd Vermogen Financieel Sinds de oprichting van de GR KCV in 2001 zijn de financiële verantwoordelijkheden van de GRpartners vastgelegd in afspraken. Met ingang van is een nieuwe samenwerkingsovereenkomst Regiotaxi in werking getreden tussen provincie en gemeenten. Deze loopt t/m Uit deze overeenkomst ontvangen de gemeenten een samenwerkingsbijdrage OV. Die vervangt alle losse bijdragen uit eerdere afspraken. De kosten van het vervoer betaalt de provincie apart. De totale bijdrage van de gemeente Landerd in 2012 bedraagt NVT NVT X

122 Gemeenschappelijke regeling, doel en bestuurlijk belang Stichting Openbaar Onderwijsgroep Deelnemers: openbaar onderwijsinstellingen van de gemeenten Bernheze, Landerd, Oss, Sint-Oedenrode, Uden, Veghel en Boekel. Doel: Het gemeenschappelijk orgaan coördineert en oefent de bevoegdheden van de gemeenteraad uit met uitzondering van een aantal zaken zoals de opheffing van scholen of wijziging van de statuten. Bestuurlijk belang: Lid: Wethouder Raaijmakers Plv lid: Wethouder Tindemans Vestigingsplaats: Uden Risico s beperkt Eigen vermogen Vreemd Vermogen Financieel NVT NVT X B. Privaatrechtelijke rechtspersonen Hierbij gaat het om deelnemingen in naamloze of besloten vennootschappen en stichtingen voor de behartiging van oorspronkelijk gemeentelijke taken. Lidmaatschappen van verenigingen die zijn gericht op belangenbehartiging en kennisoverdracht, zoals de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Vereniging van Bouwrecht, zijn buiten beschouwing gelaten. Gemeenschappelijke regeling en bestuurlijk belang Doel Ontwikkelingen NV Brabant Water Deelnemers: Brabant water is een Naamloze vennootschap, waarvan de aandelen in het bezit zijn van provincie en gemeenten. De gemeente Landerd is in het bezit van aandelen (nominaal 0,10) van de Brabant Water N.V. Doel Het leveren van drink- en industriewater aan de inwoners en het bedrijfsleven in Noord-Brabant. Zowel de bestuurlijke inbreng, als het financieel risico is te verwaarlozen. In verband met de solvabiliteit van Brabant Water is besloten de jaarresultaten toe te voegen aan de algemene reserve. Er vindt geen uitkering van dividend meer plaats. 120

123 Lid: Burgemeester Doorn Plv lid: Wethouder Tindemans Vestigingsplaats: s-hertogenbosch Eigen vermogen Vreemd Vermogen X Gemeenschappelijke regeling en bestuurlijk belang Doel Ontwikkelingen Bank Nederlandse Gemeenten Deelnemers: Bank Nederlandse Gemeenten, waarvan de aandelen in het bezit zijn van de gemeenten. De gemeente Landerd is in het bezit van aandelen. Doel Bankier van de Nederlandse gemeenten en huisbankier van de gemeente Landerd. Lid: Burgemeester Doorn Plv lid: Wethouder Tindemans Vestigingsplaats: s-gravenhage Zowel de bestuurlijke inbreng, als het financieel risico is te verwaarlozen. Eigen vermogen Vreemd Vermogen Met ingang van 1 januari 2005 is ook de BNG vennootschapsbelasting verschuldigd. Dit betekent dat de dividenduitkering met ongeveer 30% verlaagd is. De structurele dividendinkomsten worden geraamd op Dit is gebaseerd op de werkelijke opbrengsten van de laatste jaren NVT NVT X Gemeenschappelijke regeling en bestuurlijk belang Doel Ontwikkelingen Stichting Regionaal Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf (RVML) Deelnemers: Brabant- Noordoost Doel De stichting is in 2007 opgericht om een betere afstemming tussen partners op het terrein van veiligheid te bereiken (politie, gemeenten, Openbaar Ministerie en diverse welzijnsinstellingen). Lid: Burgemeester Doorn Plv lid: Wethouder Raaijmakers Vestigingsplaats: Oss Beperkt Eigen vermogen Vreemd Vermogen De gemeenten dragen jaarlijks bij in de kosten. Die bijdrage bestaat uit twee componenten:a. een vast bedrag per inwoner van 0,10. Een bijdrage die is gebaseerd op de mate van participatie van gemeenten in het RVML. Voor 2012 is voor de gemeente Landerd een bijdrage van begroot NVT NVT X

124 Gemeenschappelijke regeling en bestuurlijk belang Doel Ontwikkelingen Stichting Centra voor Natuur, Landschap en milieu Deelnemers: Participanten in deze stichting zijn de gemeenten Bernheze, Landerd, Oss en Uden. Doel Het leveren van een bijdrage aan een beter begrip voor en het behoud en beheer van de natuur- en cultuurwaarden, het milieu en het landschap in het noordoosten van de provincie Noord-Brabant, speciaal ten aanzien van het natuurpark De Maashorst. Lid: Wethouder Tindemans Plv lid: Wethouder van Dongen Vestigingsplaats: Nistelrode Beperkt Eigen vermogen Vreemd Vermogen De totale bijdrage van de gemeente Landerd in 2012 bedraagt X Gemeenschappelijke regeling en bestuurlijk belang Doel Ontwikkelingen Administratiekantoor Oost Brabant BV Deelnemers: Voormalig aandeelhouders Obragas Holding N.V. Doel Beheer van het vermogen en de bewaking van de belangen van het administratiekantoor Lid: Burgemeester Doorn Plv lid: Wethouder Tindemans Vestigingsplaats: Helmond Beperkt Eigen vermogen Vreemd Vermogen De waarde van de Landerdse deelneming in het aandelenkapitaal is te verwaarlozen. Er wordt geen dividend uitgekeerd NVT NVT X

125 Indien in bovenstaande tekst gesproken wordt over Brabant-Noord en Brabant Noordoost betreft dit de volgende gemeenten: a. Brabant-Noord, 20 gemeenten: Boekel, Bernheze, Boxmeer, Boxtel, Cuijk, Grave, Haaren, s-hertogenbosch, Heusden, Landerd, Maasdonk, Mill, Oss, Schijndel, Sint Anthonis, Sint- Michielsgestel, Sint-Oedenrode, Uden, Veghel en Vught. b. Brabant-Noordoost, 13 gemeenten: Boekel, Bernheze, Boxmeer, Cuijk, Grave, Landerd, Maasdonk, Mill, Oss, Sint Anthonis, Sint-Oedenrode, Uden en Veghel. C. Afwikkeling voormalige gemeenschappelijke regelingen Van enkele voormalige gemeenschappelijke regelingen bestaat nog het risico van nadelige afrekeningen. Deze zijn: Gemeenschappelijke Regeling Hypotheekfonds Noordbrabantse Gemeenten (HNG) i.l. De verwachting is dat deze regeling in de loop van 2010 wordt beëindigd als alle deelnemende gemeenten daarmee hebben ingestemd. Wij hebben daartoe al besloten (raad 13 december 2007). De jaarlijkse uitkering vindt dan plaats uit het depot bij de BNG waarin de gelden van deze regeling al zijn gestort. Tot en met 2019 wordt jaarlijks een uitkering door de gemeente Landerd ontvangen van De gemeenschappelijke regeling Bestuursacademie Zuid-Nederland in liquidatie. Als liquidatie uitkering is in 2002 een bedrag uitbetaald van Wegens de sombere vooruitzichten wordt het risico van het doorbetalen van wachtgelden voor een periode van minimaal vijf tot acht jaar. In 2010 is er gemiddeld 1,7 Fte gedetacheerd. De aflossing van de achtergestelde lening is nog niet voldaan en loopt door in Sedert 1994 is Landerd lid van de gemeenschappelijke regeling Welstand Noord-Brabant. Naast de wettelijk verplichte taken op grond van de Woningwet voert de welstandscommissie ook andere taken uit zoals het desgewenst adviseren over nieuwe plannen en ontwikkelingen. Vanaf 2011 wordt ervan uitgegaan dat de gemeente de taken van welstand in eigen beheer gaat uitvoeren en de gemeenschappelijke regeling wordt geliquideerd. Er blijft echter een risico op wachtgeldverplichtingen bestaan. Deze kan oplopen tot maximaal 2,1 miljoen voor alle deelnemende gemeenten hetgeen neerkomt op maximaal voor de gemeente Landerd. Het risico ontstaat vanaf 2012 indien niet alle medewerkers elders emplooi hebben gevonden. In de afwikkeling van de liquidatie is ook de verkoop van het pand betrokken waar de organisatie is gehuisvest. Een tegenvallende opbrengst kan de liquidatiekosten negatief beïnvloeden. 123

126 124

127 F. Grondbeleid Wethouder van Dongen Deze paragraaf Grondbeleid geeft informatie over het te voeren grondbeleid in de komende jaren. De kostprijsbegrotingen zijn in het voorjaar van 2011 geactualiseerd en op 30 juni 2011 door de raad vastgesteld. De uitkomsten zijn in de begroting 2012 verwerkt. De exploitaties van het Log Graspeel, Voederheil en Louwstraat zijn nog niet geactualiseerd. Deze worden in 2011 geactualiseerd. In deze paragraaf komen de in exploitatie genomen complexen aan de orde. Per complex wordt een korte toelichting gegeven over de laatste stand van zaken. Verder wordt in tabelvorm een recapitulatieoverzicht gegeven van de boekwaarden en de te verwachten uitgaven en inkomsten op basis van de laatst vastgestelde kostprijsbegrotingen. De gemeente Landerd heeft nadrukkelijk gekozen om een actief grondbeleid te blijven voeren. De keuze voor actief grondbeleid komt voort uit de wens zelf een actieve en regisserende rol te vervullen bij de ruimtelijke processen om publieke doelen beter en sneller te bereiken. De actieve grondexploitatie is een bedrijfsmatig proces waaraan nadrukkelijk risico s zijn verbonden. De problemen op de woningmarkt zijn ook in de grondexploitatie van de gemeente Landerd voelbaar. Voor zover mogelijk is in de actualisatie van de kostprijsbegrotingen rekening gehouden met de huidige woningmarktsituatie. Of dit voldoende is zal later pas blijken. In de jaarlijkse actualisatie van de kostprijsbegrotingen zal rekening worden gehouden met de ontwikkelingen op de woningmarkt. Verder is ook de hoeveelheid woningbouwinitiatieven (zowel gemeentelijk als privaat) van belang voor de grondexploitatie. Uit de actualisatie van de woonvisie 2007, woningmarktinformatie 2010 is namelijk gebleken dat er een overcapaciteit is aan woningbouwplannen. Het stellen van woningbouwprioriteiten is noodzakelijk om tot een evenwichtige balans te komen tussen vraag en aanbod. Dit kan tot gevolg hebben dat woningbouwinitiatieven die al in voorbereiding waren mogelijk geen doorgang meer (kunnen) vinden. Verder is het noodzakelijk om toetsingscriteria te ontwikkelen om nieuwe initiatieven te kunnen toetsen. In de 2 e helft van 2011 zal een notitie opgesteld worden waarbij ingegaan wordt op de hoeveelheid woningbouwinitiatieven (zowel gemeentelijk als privaat) in relatie tot de behoefte aan woningbouwplannen en grondvoorraad. De grondprijzen voor zowel woningbouw alsmede voor bedrijventerreinen zijn laatstelijk in 2010 aangepast. De grondprijzen zijn respectievelijk voor woningbouw 267,-/m² excl. BTW en voor bedrijventerreinen 120,-/m² excl. BTW. De gemeente Landerd ziet geen reden om de prijzen voor 2012 te wijzigen. Momenteel is er geen ruimte voor verhoging, gelet op de moeizaam lopende woningbouwmarkt. Verlaging van de grondprijzen levert naar verwachting ook geen direct positief resultaat op de woningbouwmarkt van Landerd. In de komende periode zal onderzocht worden welke maatregelen getroffen kunnen worden om de woningmarkt te stimuleren. 125

128 Het gemeentelijk grondbeleid heeft verder veel relaties met de andere programma s. Het grondbeleid heeft een grote invloed op en samenhang met de realisatie van de programma s Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting, Natuur, groen en landschap,verkeer en vervoer, Cultuur, monumenten, sport en recreatie en Economische structuur en toerisme. Daarnaast heeft het grondbeleid een grote financiële impact. De eventuele baten, maar vooral de financiële risico s zijn van belang voor de algemene financiële positie van de gemeente Landerd. Het grondbeleid van de gemeente Landerd is opgenomen in de nota grondbeleid In 2012 wordt de nota grondbeleid, mede gelet op de actuele ontwikkelingen op de woningmarkt, geactualiseerd. Deze nota schetst het kader voor het financiële beleid en voor de financiële uitvoering van het gemeentelijk grondbeleid. De hoofdlijnen van het grondbeleid zijn de volgende: In Landerd is het grondbeleid actief. Winsten zijn toegestaan ter dekking van eventuele risico s en ter uitvoering van ander gemeentelijk beleid. Goede beheersing van de bedrijfsvoering en een tijdige informatieverschaffing over de bouwgrondexploitaties is essentieel. Een duidelijk beleid met betrekking tot de reserve grondexploitatie. Risico s dienen tijdig en duidelijk in kaart te worden gebracht nadat vooraf een haalbaarheidsanalyse heeft plaatsgevonden. Elk complex wordt duidelijk afgebakend. Actief grondbeleid Om de gestelde doelen en prioriteiten in met name de programma s 3, 5 en 7 te kunnen halen is een actief grondbeleid noodzakelijk (zie nota grondbeleid). Deze prioriteiten richten zich met name op het blijvend realiseren van voldoende woningbouwmogelijkheden en het uitgeven van bedrijfskavels. Ook in het kader van het landschapsbeleid, de reconstructie en het LOG De Graspeel is een actief grondbeleid nodig. Financiële positie Voor de grondexploitatie is een algemene reserve grondexploitatie ingesteld welke 4,8 miljoen bedraagt. Gelet op de omvang van de huidige voorraad grond (geraamd per ) ca 20 miljoen (inclusief 3,8 miljoen voor LOG Graspeel) kan gesteld worden dat, mede gelet op de huidige woningmarkt situatie, voor het opvangen van de risico s deze reserve vooralsnog nodig is. In de begroting 2011 is nog rekening gehouden met een boekwaarde van ca 31 miljoen. De afname is het gevolg van werkelijke en geraamde grondverkopen in 2010 en 2011 en de uitname van de gronden van het Morgenzonterrein in

129 Het verloop van de boekwaarde is als volgt weer te geven: Bedragen x Boekwaarde 2010 (begroting 2011) Kosten grondexploitatie Grondverkopen en overige opbrengsten / Uitname gronden Morgenzonterrein / Boekwaarde eind Geraamde kosten Geraamde opbrengsten / Boekwaarde eind 2011 / begin Bij de jaarrekening wordt jaarlijks de noodzakelijke hoogte van de reserve grondexploitatie berekend. Ten opzichte van 2011 is de boekwaarde van de voorraad gronden verminderd waardoor de reserve grondexploitatie ook aangepast (verlaging) kan worden. In deze begroting wordt nog uitgegaan van dezelfde reservepositie als die in Nadat de notitie inzake de woningbehoefte / prioritering gereed is zal beoordeeld worden of aanpassing van de reserve mogelijk is. Naast deze reserve zijn er ook enkele voorzieningen gevormd voor reeds voorzienbare verliezen op enkele grondexploitaties tot een bedrag van 3,7 miljoen. In onderstaande tabel is rekening gehouden met de in de geactualiseerde kostprijsbegrotingen opgenomen kosten en opbrengsten. Tabel toelichting onderhanden werk (in exploitatie genomen complexen) bedragen x In exploitatie genomen complexen Reek: a b c d e f g h vermeerderingen verminder- boekwaarde geraamde geraamde geraamd ingen eind nog te opbrengs- eind begrotingsjaar begrotings- dienstjaar maken ten resultaat jaar kosten -/- is winst boekwaarde begin begrotingsjaar Kerkpad opvangen nadelige resultaten Reek Zuid Schaijk: - Akkerwinde Louwstraat Zeeland: Repelakker Voederheil Vensteeg Totaal: Naast de in exploitatie genomen complexen die leiden tot tekorten zijn er gelukkig ook complexen die een positief resultaat te zien geven. Winsten worden echter pas genomen wanneer ze gerealiseerd zijn. In de begroting 2011 werd een winstneming 127

130 geraamd voor het complex Kerkpad Reek van 1 miljoen. Voor de overige complexen is nog geen winstneming geraamd. Met betrekking tot de winstneming van Kerkpad kan gesteld worden dat vanwege vertraging in de uitgifte van de gronden de winstneming niet (of niet in zijn geheel) in 2011 kan worden gerealiseerd. In de 2 e Burap van 2011 zal hierover gerapporteerd worden. Vanaf 2012 wordt gerekend met een kostenstijging van 0,75%. Voor de opbrengsten is in tegenstelling tot eerdere kostprijsberekeningen nu geen rekening gehouden met een stijging. Dit is gedaan vanwege de huidige woningmarktsituatie Verder is rekening gehouden met een rentepercentage van 4%, zijnde de rekenrente van de gemeente Landerd. Naast de in exploitatie genomen complexen zijn er nog enkele niet in exploitatie genomen gronden. Deze betreffen: - grond Schaijk West m² (boekwaarde begin , per m² 8,30) - grond postzegelplan voormalige brandweerkazerne Zeeland/woning Rector van Gerwenstraat 900 m² (boekwaarde begin , per m² is dit 354,10) (incl. woning Rector van Gerwenstraat) - grond Omgang Schaijk m². (boekwaarde begin , per m² 32,36. Winstverwachting Conform vastgesteld beleid worden winsten eerst genomen als de winst gerealiseerd is. Voor grote langlopende projecten kan dit per fase geschieden (mits de geraamde winst van de andere deelprojecten positief is). In de begroting 2012 zijn in de periode geen winstnemingen geraamd. Toelichting op de complexen Repelakker, De gemeente Landerd en marktpartijen hebben een overeenkomst gesloten voor de ontwikkeling van het plan Repelakker te Zeeland. Uitgangspunt van deze 128