De werkloze jongere in beeld

Transcriptie

1 De werkloze jongere in beeld Eindrapport Een onderzoek van Research voor Beleid in opdracht van Taskforce jeugdwerkloosheid Ellen Verveen Mechelien van der Aalst B3062 Leiden, 21 september 2005

2

3 Voorwoord Een prachtig onderwerp. De moeite waard om je voor in te zetten. Als we met ons allen de jeugdwerkloosheid met succes weten terug te dringen, dan doen we het goed op een heleboel fronten. In de eerste plaats natuurlijk voor de jongeren zelf. In plaats van ze op te zadelen met een frustratie, kan je ze laten voelen dat hen een arbeidsplek wordt gegund. In de tweede plaats doe je het goed voor de werkgevers van dit land. Immers, met de vergrijzing en ontgroening krijgen we straks tekorten op de arbeidsmarkt en daarom is het nu goed om in de arbeidsvaardigheid van jongeren te investeren: fit voor werk. En natuurlijk is de optelsom dat het goed is voor de samenleving als geheel, inclusief onze economie. Kortom, zeer de moeite waard, maar je maakt wat mee Een paar voorbeelden. Spannen Taskforce, CWI en gemeenten zich in om voor banenmarkten vacatures te werven, komt er maar een deel van de in- en aangeschreven jongeren opdagen. Of: Een CWI-kantoor probeert ouders te betrekken bij initiatieven en men ontvangt reacties in de trant van laat dat kind van mij toch, het komt wel goed.... Soms ontvang je signalen alsof jongeren veel langer dan vroeger door hun ouders uit de wind worden gehouden. En dan zijn er de aantallen jongeren die zich inschrijven bij CWI als werkzoekenden (ca ), terwijl het CBS meldt dat ruim jongeren werkzoekend zijn. Wij vragen ons dan af waar het verschil van jongeren zit, om wat voor jongeren het hier gaat en hoe groot het probleem dus precies is. Dit soort signalen en vragen hebben de Taskforce er toe gebracht een onderzoek te laten doen. Om meer inzicht te krijgen in de doelgroep, zodat we ons werk nog beter kunnen doen. Want dat moet duidelijk zijn, wij willen nog graag even doorzetten. We gaan voor extra jeugdbanen en samen met onze bondgenoten, waaronder MKB Nederland, gaan we al naar de (oktober 2005). Het is immers zo de moeite waard. En een prachtig bij-effect van onze acties is dat overal in het land partijen en personen elkaar weten te vinden en gezamenlijk de schouders eronder zetten: Werkgevers en werknemers, scholen, CWI vestigingen en gemeenten. Maar vooral mensen, waar dan ook werkzaam, die gewoon hun handen uit de mouwen willen steken voor dit onderwerp. De Taskforce Jeugdwerkloosheid Hans de Boer (voorzitter) Jan Berghuis Sadik Harchaoui Niek-Jan van Kesteren Pauline Krikke Wim Metsemakers Elly van Kooten (directeur projectdirectie) André Timmermans (Raad van bestuur CWI) 3

4 4

5 Inhoudsopgave Samenvatting 7 1 Inleiding Onderzoeksdoel- en vraagstelling Onderzoeksopzet Leeswijzer 14 2 Jongeren en werk zoeken Dynamiek van het bestand Zoekgedrag Verwachtingen en eisen bij het zoeken naar werk Ervaringen met het zoeken naar werk Hoe voorzien jongeren in hun levensonderhoud? Specifieke groepen Aanknopingspunten 27 3 Opkomst op de actiedagen Overwegingen om wel of niet naar de actiedag te komen Nut van de actiedagen Aanknopingspunten 34 4 Inschrijving bij het CWI Waarom schrijven jongeren zich niet in bij het CWI? Verschillen in achtergrond Zoekgedrag Verwachtingen en eisen van (actieve) werkzoekers 4.5 Ervaringen met het zoeken naar werk Zijn de niet-ingeschreven elders wel in beeld? Niet-ingeschreven jongeren zonder startkwalificatie Aanknopingspunten 47 Bijlage 1 Achtergrondkenmerken van de jongeren 49 5

6 6

7 Samenvatting De Taskforce Jeugdwerkloosheid is sinds ruim anderhalf jaar in de weer om samen met het CWI en andere partners in het land extra banen te scheppen voor werkloze jongeren. En ondanks ongunstige economische omstandigheden is de aanpak redelijk succesvol; het realiseren van de geformuleerde doelstellingen ligt op schema. Toch ervaart de Taskforce ook knelpunten. Zo is de opkomst van jongeren op speciaal voor hen georganiseerde activiteiten nogal eens aan de magere kant. Ook komt de match tussen concrete vacatures en zoekende jongeren lang niet altijd eenvoudig tot stand. Bovendien is er een grote verscheidenheid in de instelling van de jongeren. Er zijn er die elke kans pakken die zich voordoet, die bereid zijn werkervaring op te doen met behoud van uitkering en zich verder zeer flexibel opstellen. Maar er zijn ook jongeren die ondanks hun situatie erg kieskeurig zijn, die niet naar bemiddelingsactiviteiten als actiedagen komen, die niet ingaan op ondersteuning van het CWI en op wie dreigende korting op de uitkering geen indruk maakt. Deze ervaringen hebben geleid tot het instellen van een onderzoek naar de motieven van jongeren om al dan niet actief op zoek te gaan naar werk. Meer kennis over de doelgroep kan de acties van de Taskforce ten goede komen. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat bepaalde jongeren zich actiever opstellen? Meer kennis over de doelgroep zou ook de probleemperceptie van jeugdwerkloosheid kunnen bijstellen. Hoe zit het bijvoorbeeld met de groep werkloze jongeren die niet bekend is bij de officiële instanties? Wat is hun situatie en hoe zien zij hun toekomst? Moeten we ons grote zorgen maken, of kunnen we erop vertrouwen dat zij zich wel redden? Het onderzoek richtte zich op globaal twee groepen werkloze jongeren: de groep die ingeschreven staat bij instanties (denk hoofdzakelijk aan het CWI, maar ook aan UWV en gemeenten) en de onbekende groep jeugdwerklozen die nergens staat geregistreerd. Het onderzoek kon worden uitgevoerd door medewerking van de gemeente Amsterdam, Eindhoven en het CWI Emmen (waar in 2005 actiedagen werden georganiseerd). Hieronder leest u de belangrijkste bevindingen. Geregistreerde werkloze jongeren (Geschat op ca jongeren) 1 Een dynamisch bestand, maar met een hardnekkige kern Feiten: Eénderde is na een paar maanden nog steeds werkloos. Daarvan: - Heeft 38% een uitkering. - Zoekt een kwart niet (meer) actief. - Heeft een kwart inkomsten uit bijbaantjes (23%). - Wordt éénvijfde onderhouden door ouders (19%). - Redt ongeveer éénderde het zichtbaar niet zonder hulp. Gevolgtrekking: Een kern van ca. 10% vraagt om intensieve begeleiding. Zakelijke en verplichtende aanpak werkt. Sanctionering werkt bij een deel van de groep. Sanctiebeleid moet helder worden gecommuniceerd en gehandhaafd. 1 Registratie CWI, juli

8 Het onderzoek toont aan dat tweederde van de geregistreerde werkloze jongeren binnen enkele maanden aan de slag is of naar school gaat. Er is dus sprake van een behoorlijke dynamiek. Eénderde redt het echter niet met de reguliere bemiddelingsinspanningen en is dan nog steeds werkloos. Van deze groep woont overigens 66% nog thuis en 9% samen. Inkomsten halen deze jongeren voor het grootste deel uit bijbaantjes en van ouders (23% en 19%), 38% heeft een uitkering. Het lijkt erop dat de drive om actief (samen met het CWI) naar werk te zoeken bij een deel van de jongeren is afgezwakt; een kwart is niet, of niet erg actief op zoek naar werk. Ruim éénderde van de groep die na enkele maanden nog werkloos is (en dat is dus ruim 10% van de totale groep geregistreerde werklozen), zit in een lastige positie en is gebaat bij goede ondersteuning. Ze zoeken al langer dan een half jaar of zoeken niet meer vanwege problematische redenen: ze hebben de moed opgegeven, weten eigenlijk niet wat voor werk ze willen of hebben gezondheidsproblemen. De benaderingswijze van de geregistreerde werkloze jongeren voor activiteiten zoals actiedagen 1 kan overigens zakelijker worden ingestoken. De jongeren geven aan minder prijs te stellen op evenementen met lokkertjes zoals entertainment of gadgets; het gaat hen om concrete gesprekken met werkgevers die vacatures hebben. Het verplichtstellen van opkomst voor activiteiten zoals een actiedag of banenmarkt, onder dreiging van uitkeringssancties, heeft een duidelijk positief effect op de opkomst. De sanctiemogelijkheid moet dan wel duidelijk worden gecommuniceerd en worden gehandhaafd als de jongere verzaakt. Bij ongeveer een kwart van de uitkeringsgerechtigden speelt de sanctiedreiging mee bij de beslissing om wel of niet te gaan. Toch garandeert deze aanpak niet dat elke uitgenodigde jongere zal komen. Meer dan de helft van de geregistreerde groep werkloze jongeren heeft bijvoorbeeld geen uitkering. Zoeken naar werk Een flexibele instelling, maar behoefte aan meer beroepskeuzebegeleiding Feiten: Jongeren stellen doorgaans geen onredelijke eisen aan een baan. Gebrek aan werkervaring wordt vaak als probleem ervaren. 30% van de jongeren heeft eigenlijk geen idee wat voor werk ze zoeken. Vooral ouders stimuleren jongeren bij het zoeken naar werk. Jongeren gaan vooral in hun persoonlijke netwerken te rade. Gevolgtrekking: Behoefte aan meer sollicitatie- en beroepskeuzebegeleiding. Onderwijsinstellingen moeten hier meer in investeren. Werkloze jongeren zijn over het algemeen redelijk flexibel in de eisen die ze stellen aan werk: rond de 80% heeft geen problemen met werk onder niveau, meer dan een half uur reistijd of een baan in een andere richting dan zijn opleiding. De hoogte van het salaris is belangrijk, maar de eisen ten aanzien van het salaris zijn doorgaans redelijk. Het afgelopen half jaar is 69% van de uitgenodigde jongeren één keer of vaker op gesprek geweest bij een werkgever. Wanneer ze worden afgewezen komt dat in 30% door een gebrek aan werkervaring. Ongeveer even vaak weet de jongere niet wat de reden is dat hij/zij is afgewezen. Het overgrote deel van de werkloze jongeren ziet overigens in dat werkervaring de kans op een 1 Speciaal georganiseerde evenementen waar jongeren en werkgevers met vacatures elkaar treffen. 8

9 baan vergroot; 57% van de jongeren is bereid tijdelijk te werken met behoud van uitkering. Jongeren vinden de werksfeer en inhoud van het werk erg belangrijk. Dat is de meest voorkomende reden om een baan af te wijzen of om ontslag te nemen. Ruim tweederde van de jongeren maakt zich vaak zorgen of het wel zal lukken een baan te vinden. Ze praten daarover vooral met hun ouders en het zijn ook met name de ouders die jongeren stimuleren naar werk te zoeken. Bijna de helft van de ondervraagde jongeren geeft dat aan. Overige familie, vrienden en kennissen scoren ook hoog als raadgevers over hoe werk te vinden. Slechts zeer weinig jongeren zien decanen en docenten als raadgever bij het zoeken naar werk. Dat laatste is zorgwekkend omdat éénderde van de al wat langer werkloze jongeren te kennen geeft geen duidelijk beeld te hebben van wat ze precies zoeken en van wat hun te wachten staat op de arbeidsmarkt. Niet geregistreerde werkloze jongeren Het grootste deel geeft weinig aanleiding tot zorgen Feiten: Weinig zorgen over het grootste deel van deze groep. Ze wonen vaak thuis (67%), éénvijfde woont samen (21%). 59% heeft inkomsten uit bijbaantjes; éénvijfde van hun partner en 42% van ouders. 1 Aanzienlijk meer jongeren hebben een startkwalificatie of uitzicht daarop. Ze zoeken nog niet zo lang naar werk en maken zich minder zorgen. Een kwart geeft aan naar het CWI te zullen gaan zodra hulp gewenst is. De jongeren zonder startkwalificatie stellen op bepaalde punten hogere eisen aan werk. Gevolgtrekking: Maximaal een kwart uit deze groep bevindt zich in een slechte uitgangspositie en moet dringend in beeld komen. Uitzendbureaus en onderwijsinstellingen kunnen hierbij een rol spelen. Zij hebben nog contact met deze groep, of hebben dat tamelijk recent nog gehad. Het onderzoek geeft zeer sterke indicaties dat de samenstelling van deze (niet bij officiële instanties ingeschreven) groep werkloze jongeren minder zorgelijk is dan vaak wordt gedacht. Met een zekere kanttekening bij de onderzoeksmethode blijkt dat deze jongeren op een aantal belangrijke indicatoren positief scoren. Zo zijn de jongeren doorgaans goed geschoold (aanzienlijk meer startkwalificaties dan de ingeschreven groep), wonen ze vaker thuis en zijn ze iets jonger dan de bekende groep werkloze jongeren. Een belangrijk deel volgt nog een deeltijdopleiding of is nog niet zo lang van school. Globaal genomen zoeken ze dan ook nog niet zo lang naar werk. Opvallend is ook dat deze groep zich minder zorgen maakt over het vinden van werk. De niet ingeschreven jongeren zoeken wat minder actief naar werk dan de ingeschreven groep. Wel is een flink deel (28%) van plan binnenkort actief te gaan zoeken. De redenen om niet of minder actief te zoeken zijn overigens niet altijd zorgwekkend. Een kwart zoekt niet omdat ze toch nog een beperkte opleiding volgen (maximaal twee dagen per week), eenderde omdat ze een bijbaantje hebben. Dit betekent dat zij genoeg hebben aan weinig inkomsten. Het blijkt dan ook dat jongeren die zich niet inschrijven bij het CWI vaker aangeven dat zij momenteel leven van geld van hun ouders of de inkomsten van hun partner. Ook hebben ze vaker een bijbaan. De niet ingeschreven jongeren die wel actief naar werk zoeken doen dit vaak ook nog niet zo lang. Een kwart van hen 1 Deze percentages mogen niet worden opgeteld. 9

10 geeft aan het CWI alsnog te zullen opzoeken zodra ze hulp nodig hebben wij het zoeken van werk of een uitkering nodig hebben. De jongeren in deze groep die géén startkwalificatie hebben zijn over het algemeen wat veeleisender wat betreft het werk dat ze zoeken dan de werkloze jongeren met startkwalificatie. Ze zijn vaker niet bereid om langer dan een half uur te reizen en volgen liever geen cursussen voor het werk. Ook doen ze liever geen werk in een andere opleidingsrichting. Ze zijn bovendien minder actief op zoek naar werk. Dit is opvallend en wijst op een groep die in een ongunstige uitgangspositie voor de arbeidsmarkt is terechtgekomen. Wel stelt deze groep lagere eisen aan het salaris en het niveau van de baan. Op basis van dit onderzoek kunnen we voorzichtig concluderen dat voor maximaal een kwart van de groep (10 tot 25%) onbekende werkloze jongeren in Nederland, het van groot belang is dat ze binnen het bereik van het arbeidsmarktbeleid komen. Hun uitgangspositie op de arbeidsmarkt is zorgwekkend. Omdat de jongeren die zich niet inschrijven bij het CWI ook nauwelijks bij andere instanties in beeld zijn, is deze groep mogelijk het best via uitzendbureaus te benaderen. Daar komt 40% nog wel eens over de vloer. 10

11 1 Inleiding 1.1 Onderzoeksdoel- en vraagstelling Taskforce Jeugdwerkloosheid: knelpunten in de aanpak De Taskforce Jeugdwerkloosheid wil in de kabinetsperiode tot mei extra jeugdbanen realiseren voor jongeren tot 23 jaar. De aanpak kenmerkt zich tot op heden vooral door een sterke inzet op het werven van vacatures voor jongeren en het verbeteren en intensiveren van de bemiddeling. De Taskforce organiseert bovendien regelmatig (regionale) actiedagen voor jongeren waar ze in contact worden gebracht met concrete vacatures en werkgevers. Ook wordt informatie gegeven over opleidingen. De aanpak verloopt behoorlijk succesvol. Toch komen er ook een aantal knelpunten aan het licht: Bij actiedagen komt een substantieel deel van de uitgenodigde jongeren niet opdagen, ook wanneer ze daarmee het recht op een uitkering dreigen te verliezen. Wanneer jongeren wel komen blijkt het in de praktijk nog lastig een match te realiseren tussen vacatures en de jongeren. Het is moeilijk grip te krijgen op de oorzaken daarvan; de indruk bestaat dat het zowel aan de selectie-eisen, de bemiddeling als aan de houding en verwachtingen van jongeren zelf ligt. Recent onderzoek van de Raad voor Werk en Inkomen laat zien dat een meerderheid van de werkloze jongeren (niet-werkend of lerend) niet bij het CWI staat ingeschreven 1. Het RWI becijfert deze groep in 2003 op 65% van de jongeren die niet werken of leren. Ook hier is meer behoefte aan inzicht in achtergronden. Hoe is het gesteld met de niet geregistreerde werkloze jongeren? Willen/kunnen ze niet werken, hoe voorzien ze dan in hun inkomen, bij welke instanties zijn deze jongeren mogelijk wel in beeld? Onderzoek: focus op de jongeren Vanuit deze achtergrond had de Taskforce behoefte aan een explorerend onderzoek waarin de jongere centraal staat. Het onderzoek moest inzicht bieden in de achtergronden van de genoemde knelpunten en aanknopingspunten opleveren om de aanpak van de Taskforce waar mogelijk te versterken. De centrale onderzoeksvragen van het onderzoek waren: A. Is via onderzoek onder jongeren uit de doelgroep beter zicht te krijgen op de achtergronden van de genoemde knelpunten? Waarom komt een deel van de jongere niet naar actiedagen? Waar leven ze van, als ze afzien van de uitkering? Willen ze werken? Welke factoren bepalen of jongeren zich inschrijven bij het CWI, en of ze naar actiedagen komen? B. Kan de aanpak van de Taskforce beter worden afgestemd op de doelgroep? Zijn vanuit de jongeren zelf aanknopingspunten te formuleren waarmee de match tussen vacatures en jongeren is te verbeteren en de opkomst bij manifestaties te verhogen? C. Wat zeggen de uitkomsten over de manier waarop we naar jeugdwerkloosheid moeten kijken? Hoe ernstig is het gegeven dat een meerderheid zich niet inschrijft bij het CWI? Is die groep wel bij andere instanties in beeld? In hoeverre lukt het jongeren om werk te vinden? Maken jongeren zich zorgen of het ze zal lukken werk te vinden? 1 Duizenden jongeren buiten bereik arbeidsmarktbeleid. RWI, oktober

12 1.2 Onderzoeksopzet Doelgroep De kern van het onderzoek is een enquête onder drie groepen jongeren: deelnemers aan actiedagen, niet-deelnemers aan actiedagen en niet-geschrevenen bij het CWI. Zie ook onderstaand schema. Groep A en B zijn de jongeren die een uitnodiging hebben gekregen voor de actiedagen, groep C zijn jongeren die niet bij het CWI staan ingeschreven. Doelgroep arbeidsmarktbeleid (niet werkend, niet-lerend) In beeld door CWI, RMC, etc Komt op actiedagen (A) Komt niet op actiedagen (B) Niet in beeld (C) Benadering jongeren en respons Alle drie de groepen jongeren zijn geënquêteerd. Tabel 1.1 beschrijft de manier waarop de groep is benaderd en de bereikte respons. Tabel 1.1 Respons per groep Subgroep Afname enquête Behaalde netto respons 1 Jongeren die op actiedagen komen: Telefonisch 401 Jongeren die niet op actiedagen komen (maar die wel uitgenodigd zijn) Telefonisch 401 Jongeren die niet zijn ingeschreven bij het CWI Webenquête 368 Uitgangspunt was dat bij alle drie de subgroepen een zo representatief mogelijke groep deelneemt aan de enquête. Dit betekent dat de enquêtepopulatie een goede afspiegeling moet zijn van de genoemde subgroepen. Van jongeren die zijn uitgenodigd voor actiedagen was een goed steekproefkader beschikbaar. We hanteerden daarvoor het adressenbestand van de groep jongeren die is uitgenodigd voor drie recente actiedagen (Amsterdam, Eindhoven, Emmen), waarbij is gedifferentieerd naar de groep die wel en niet heeft deelgenomen aan de actiedag. We streefden naar een zo hoog mogelijk responspercentage, omdat dit de kans op selectieve non-respons beperkt. Dit was het beste te realiseren met behulp van een telefonische enquête: jongeren kunnen dan relatief makkelijk worden overgehaald om direct mee te doen aan het onderzoek. Bij het bellen bleek echter dat veel jongeren die volgens de bestanden níet hadden deelgenomen aan de actiedag, wél bij één van deze dagen aanwezig waren geweest. In totaal waren dit er Aan 1 Onder netto respons verstaan we het aantal volledig afgenomen enquêtes. 2 Dit is 30% van alle jongeren die als niet als deelnemer waren geregistreerd en die zijn bereikt met de telefonische enquête (172/( )). 12

13 deze jongeren is de vragenlijst voor deelnemers aan de actiedag voorgelegd. Er zijn jongeren gebeld en uiteindelijk zijn er 802 interviews afgenomen, de netto respons komt hiermee op 31%. Een groot deel van de non-respons is veroorzaakt doordat veel respondenten niet bereikbaar waren (38%), wat mede veroorzaakt kan zijn doordat de enquête in de vakantieperiode moest worden afgenomen. De respons bestond voor 36% uit niet-nederlandse jongeren. De verhouding man-vrouw was ongeveer fifty-fifty. De enquête vond plaats in de zomerperiode (juli). Omdat te voorkomen dat de vakanties de resultaten zou vertekenen is op specifieke punten gevraagd naar de plannen van de jongeren voor na de vakantie. Voor de jongeren die niet zijn ingeschreven bij het CWI was geen bestand beschikbaar. We hebben daarom gekozen voor afname van een webenquête via Euroclix, een internetpanel waarbij jongeren in de leeftijd van 16 tot 23 jaar zijn aangesloten 1. Om ervoor te zorgen dat er een representatief aandeel allochtonen mee zou doen aan deze enquête heeft Euroclix eerst alleen een groep allochtone jongeren benaderd (2.228). Na enkele dagen is nog een grote groep jongeren (33.600) benaderd. Er zijn 368 enquêtes ingevuld, waarvan 11% door niet Nederlandse jongeren. Er namen aanzienlijk meer vrouwen dan mannen deel (68% versus 32%). De resultaten van de internetenquête schetsen een beeld van een groep jongeren die zich niet heeft ingeschreven bij het CWI. Deze groep is niet persé representatief voor alle jongeren die zich niet inschrijven bij het CWI 2. Het is immers een selectie van jongeren die bereid zijn om via internet aan een enquête deel te nemen. Mogelijk blijven hierdoor de lagergeschoolde nietingeschrevenen buiten beeld. In de analyses is daarom ook expliciet gekeken naar de subpopulatie lagergeschoolden. In bijlage 1 staan de achtergrondkenmerken (geslacht, leeftijd, etniciteit en opleiding) van de jongeren per enquête beschreven. De vragenlijst De vragenlijst is opgesteld in nauw overleg met de Taskforce jeugdwerkloosheid. Vóór het opstellen van de vragenlijst hebben we enkele gesprekken gevoerd met personen die kennis hebben van de situatie van jongeren op de arbeidsmarkt, namelijk met een medewerker van het Jongeren Informatie Punt (JIP) in Den Haag, met een directeur van ROC Eindhoven en met een medewerker van het CWI Eindhoven. De vragenlijst is ingedeeld in een aantal thema s, namelijk: De actiedagen Werk en opleiding Zoekgedrag Eisen en verwachtingen met betrekking tot werk Ervaringen met solliciteren en banen Achtergrondgegevens. 1 Euroclix beschikt over een panel waarvan onderzoeksbureaus gebruik kunnen maken voor het verrichten van online onderzoek. Het panel bestaat uit mensen die zich bereid hebben verklaard zo nu en dan een vragenlijst in te vullen. Deelnemers krijgen een geringe vergoeding per enquête. 2 De enige aanpak die tot een meer representatieve enquêtepopulatie zou leiden was een telefonische screening onder huishoudens in Nederland. Deze optie brengt echter zeer grote kosten met zich mee, die niet binnen het onderzoeksbudget waren op te vangen. 13

14 1.3 Leeswijzer In het volgende hoofdstuk (2) beschrijven we het zoekgedrag van de werkzoekende jongeren en de eisen en verwachtingen die zij hebben bij het zoeken. In hoofdstuk 3 gaan we dieper in op de redenen waarom sommige jongeren wel en sommige niet op de actiedagen komen. In hoofdstuk 4 gaan we na waarom jongeren zich niet inschrijven bij het CWI en op welke aspecten zij verschillen van werkloze jongeren die zich wel bij het CWI inschrijven. Ter illustratie van de bevindingen zijn in de tekst boxen verwerkt met uitspraken van CWI jongerenadviseurs. 14

15 2 Jongeren en werk zoeken In de praktijk blijkt het nogal lastig een match te realiseren tussen vacatures en jongeren. Het is moeilijk grip te krijgen op de oorzaken daarvan; de indruk bestaat dat het zowel aan de selectieeisen, de bemiddeling als aan de houding en verwachtingen van jongeren zelf ligt. In dit onderzoek staat de jongere centraal. Aan de orde komen vragen als: Willen jongeren werken? Wat voor eisen stellen zij aan banen? Bij welke instanties kloppen jongeren aan als zij werk zoeken? Waar leven jongeren van? Is dit voldoende om van rond te komen? Zijn vanuit de jongeren zelf aanknopingspunten te formuleren waarmee de match tussen vacatures en jongeren is te verbeteren? In dit hoofdstuk beschrijven we het zoekgedrag van jongeren die zijn uitgenodigd voor de actiedagen 1. Ook komen de ervaringen van jongeren met het zoeken naar werk en contacten met instanties aan de orde. Uitnodigingen voor de actiedag verliepen via de bestanden van het CWI, RMC s, gemeenten, etc. 2.1 Dynamiek van het bestand Veel jongeren die zijn uitgenodigd voor de actiedagen hebben enkele maanden na de actiedag een baan, volgen een opleiding of gaan na de vakantie een opleiding volgen. De uitkeringsafhankelijkheid lijkt in een paar maanden tijd sterk afgenomen. Toch is nog een derde (34%) te beschouwen als werkloos. Onderstaand volgt een tabel van de situatie van de jongeren op het moment dat de enquête is afgenomen (juli). In de tabel is te zien wat de huidige situatie is van de jongeren die in februari en mei zijn uitgenodigd voor de actiedagen. Tabel 2.1 Situatie van de jongeren, op het moment van het interview (juli 2005) Uitgenodigd voor actiedag (N=802) Volgt opleiding of gaat binnenkort opleiding volgen (minimaal 3 dagen per week) 2 36% Heeft een baan van meer dan 12 uur per week 3 30% Werkloos (hooguit baan van 12 uur en/of 2 dagen per week opleiding) 34% Totaal 100% 1 In dit hoofdstuk worden de aanwezigen en niet-aanwezigen op de actiedagen samengenomen als de groep uitgenodigd voor actiedag, dit beïnvloedt de resultaten niet omdat de twee groepen niet significant van elkaar verschilden op de variabelen die in dit hoofdstuk aan de orde komen. 2 Het gaat hierbij om een opleiding van 3-5 dagen per week of van 1-2 dagen per week in combinatie met een stage. 3 Het gaat hierbij om een baan van meer dan 12 uur per week, en geen vakantiewerk. Jongeren die zowel een opleiding volgen of gaan volgen als nu een baan hebben, zijn ingedeeld bij de categorie opleiding. 15

16 Het blijkt dat veel jongeren die zijn uitgenodigd voor de actiedagen op het moment van de enquête een baan hebben en/of een opleiding (gaan) volgen. Eén derde (34%) van deze jongeren is dus momenteel te beschouwen als werkloos 1. Het is niet mogelijk aan te geven hoeveel jongeren sinds de actiedag werk hebben gevonden of met een opleiding zijn gestart. Toch geeft het onderzoek aanwijzingen dat er sprake is van een behoorlijke positieve dynamiek. De uitkeringsafhankelijkheid van jongeren lijkt in een periode van een aantal maanden sterk afgenomen te zijn. Iets minder dan de helft van de jongeren die voor locatie Emmen of Eindhoven zijn uitgenodigd (44%) gaven aan dat zij een bijstand- of WW-uitkering hadden op het moment van de uitnodiging. Op het moment van de enquête geeft nog maar een kwart van de jongeren uit Emmen en Eindhoven aan dat zij leven van de inkomsten van een uitkering. 2.2 Zoekgedrag Van de werkloze jongeren zoekt het merendeel actief naar werk (60%). Een kwart (24%) zoekt niet of niet actief naar werk en is ook niet van plan dit op korte termijn te gaan doen. De inactiviteit lijkt voor een kwart van de niet-actieve zoekers op de ene of andere manier problematisch. Tabel 2.2 Mate waarin de uitgenodigde jongeren op zoek zijn naar werk, uitgesplitst naar situatie (juli 2005) Werkloos (N=272) Opleiding (N=286) Baan (N=244) Totaal (N=802) Zoekt heel actief 60% 33% 18% 37% Gaat na vakantie actief zoeken 17% 12% 3% 11% Zoekt wel, maar niet zo actief 7% 12% 18% 12% Zoekt helemaal niet naar werk 17% 43% 62% 40% Totaal 100% 100% 100% 100% Tabel 2.2 geeft een beeld van de mate waarin de jongeren aangeven actief naar werk te zoeken 2. De helft (48%) van de jongeren die voor de actiedagen zijn uitgenodigd is op dit moment actief op zoek naar werk of is van plan om na de vakantie heel actief op zoek te gaan naar werk. Van de werklozen zoekt ruim de helft (60%) actief, 17% zou na de vakantie actief gaan zoeken. Van de jongeren die een opleiding (gaan) volgen zoekt een derde (33%) actief naar werk. Hetzij omdat zij een stageplek nodig hebben, hetzij omdat ze een bijbaantje willen hebben. Een minderheid van de werkende jongeren (18%) zoekt actief naar ander werk, bijvoorbeeld omdat ze op een tijdelijk contract zitten of een betere baan willen. Motiveren van jongeren werkt het beste in een groep. In onze workshops waar we jongeren een cv laten maken bijvoorbeeld, merk ik dat zodra er eentje enthousiast wordt, die de rest van de groep gaat meetrekken. Een CWI jongerenadviseur 1 Onder werkloos verstaan we iemand die geen baan heeft van meer dan 12 uur per week (tenzij het vakantiewerk is) en die ook geen opleiding volgt (of gaat volgen) van meer dan 2 dagen per week. Jongeren die nog op zoek zijn naar een stageplaats tellen ook mee als werkloos. 2 In de analyses is apart gekeken naar de thuiswonende jongeren. Deze blijken niet duidelijk actiever of minder actief te zoeken dan de niet meer thuiswonende jongeren. Van de thuiswonende jongeren zegt een ongeveer even groot deel actief te zoeken als de niet-thuiswonenden (36% versus 41%). Van de werkloze thuiswonende jongeren lijkt zelfs een iets groter deel actief naar werk te zoeken dan de niet-thuiswonenden. Het verschil is echter klein, zeker gezien de toch vrij kleine subpopulatie: 62% versus 55%. 16

17 Zoals in onderstaande tabel te zien is, geven de meeste jongeren die (nog) niet actief zoeken naar werk aan dat zij al een baan hebben of een opleiding (gaan) volgen. Slechts een klein percentage van de totale groep jongeren (5%) heeft de moed opgegeven en denkt niet dat het zal lukken om een baan vinden en zoeken daarom niet verder. Tabel 2.3 Redenen die jongeren opgeven om niet actief naar werk te zoeken Meerdere antwoorden mogelijk, percentages tellen op tot meer dan 100%* Werkloos (N=110) Opleiding (N=191) Baan (N=201) Totaal (N=502) Heeft al een baan 17% 58% 94% 63% Is met opleiding bezig 8% 22% 3% 11% Gaat opleiding volgen na de vakantie 10% 26% 0% 12% Het lukt toch niet om een baan te vinden 13% 3% 2% 5% Kan niet werken wegens gezondheid 13% 2% 1% 4% Zorg voor kinderen en/of huishouden 12% 2% 0% 3% Weet niet wat voor baan hij/zij wil 5% 2% 0% 3% Wil genieten van vakantie/vrije tijd 4% 3% 0% 3% Volgt reïntegratietraject 5% 2% 0% 2% Is zwanger 9% 1% 0% 2% Binnenkort nieuwe baan 1% 2% 0% 1% Heeft geen inkomsten nodig 0% 2% 0% 1% Zorg voor familie 3% 0% 0% 1% Anders 9% 2% 1% 3% * Optellen van de percentages in de kolommen is derhalve niet mogelijk. Onder de werkloze jongeren is het beeld wat anders. Deze groep heeft vaker de moed opgegeven of weet niet naar wat voor soort baan ze moeten zoeken, heeft gezondheidsproblemen of de zorg voor kinderen, familie of het huishouden. Ongeveer een derde van de werklozen zoekt niet (actief) omdat ze een deeltijdbaan hebben of deeltijdopleiding volgen of concrete perspectieven of werk of een opleiding hebben. Ook de werklozen hebben dus vaak nog wel enige concrete link met werk of opleiding. Slechts een klein deel (4%) zegt te willen genieten van de vrije tijd. Opvallend is dat bijna 1 op de 10 (9%) zegt niet te zoeken omdat ze zwanger is. Optellen van de percentages uit de kolommen is niet mogelijk omdat meerdere antwoorden konden worden aangegeven. Nadere analyses laten zien dat van de werkloze jongeren die niet (actief) zoeken of van plan zijn actief te gaan zoeken ongeveer een kwart (24%) hiervoor een min of meer problematische reden aangeeft: ze hebben de moed opgegeven, weten niet wat voor werk ze moeten zoeken, hebben gezondheidsproblemen of moeten voor een ziek familielid zorgen. Bij de jongeren die een opleiding volgen is de inactiviteit grotendeels te verklaren uit positieve redenen: ze hebben al (deeltijd) werk, concreet uitzicht op werk, volgen een opleiding of zijn van plan dit te doen (naar schatting 85%). Een zeer beperkt deel noemt de meer problematische redenen (lukt toch niet, weet niet naar wat voor soort baan te zoeken, gezondheidsproblemen). De jongeren met een baan geven vrijwel allemaal aan dat ze niet actief zoeken omdat ze een baan hebben. 17

18 Van de actief werkzoekende jongeren zoekt vier op de tien al langer dan een half jaar. Blijkbaar loopt deze groep toch tegen problemen aan bij het zoeken naar werk. Een flink deel van jongeren dat op het moment van het interview wel actief op zoek is naar werk, is hier vaak al langere tijd mee bezig (41%). Opvallend is dat de actief zoekende jongeren die al een baan hebben wat langer op zoek lijken te zijn naar werk dan de jongeren die werkloos zijn of een opleiding volgen 1. Het kan zijn dat ze het zich ook permitteren wat langer (door) te zoeken naar een andere baan, ze hebben immers al een baan. Ook onder de werkloze werkzoekende jongeren is 40% al langer dan een half jaar op zoek. Blijkbaar loopt deze groep toch tegen problemen aan bij het zoeken naar werk. Op de achtergronden hiervan wordt in de volgende paragrafen nader ingegaan. Tabel 2.4 Hoe lang is men al op zoek naar werk? (actief zoekenden) Werkloos (N=162) Opleiding (N=95) Baan (N=43) Totaal (N=300) Zoekt tot nu toe korter dan een maand 13% 20% 14% 15% Zoekt tot nu toe tussen een maand en een half jaar 48% 41% 33% 43% Zoekt tot nu toe langer dan een half jaar 40% 39% 54% 41% Totaal 100% 100% 100% 100% 2.3 Verwachtingen en eisen bij het zoeken naar werk In totaal zijn 390 uitgenodigde jongeren (49%) actief op zoek naar werk of van plan om na de vakantie actief op zoek naar werk te gaan. Een totaal van 42 jongeren (5%) wist nog niet of ze na de vakantie op zoek zou gaan. In deze paragraaf gaan we dieper in op verwachtingen en eisen van deze jongeren bij het zoeken naar werk. Twee derde van de jongeren (68%) maakt zich vaak zorgen of het wel gaat lukken om een baan te vinden. Een derde (30%) heeft geen duidelijk beeld van wat ze nou precies zoeken en van wat hun te wachten staat op de arbeidsmarkt. Tabel 2.5 Mate waarin de (binnenkort) actief zoekende jongeren zich zorgen maken of zij wel (ander) werk zullen vinden Werkloos (N=236) Opleiding (N=141) Baan (N=55) Totaal (N=432) Maakt zich vaak zorgen 69% 64% 71% 68% Maakt zich geen zorgen 29% 36% 29% 31% Weet niet 2% 1% 0% 1% Totaal 100% 100% 100% 100% Twee op de drie werkzoekende jongeren maakt zich vaak zorgen of het wel gaat lukken om (ander) werk te vinden (68%). Opvallend is dat de werkloze jongeren zich niet substantieel vaker zorgen maken dan werkenden en jongeren die een opleiding volgen. Ook een meerderheid van de 1 De aantallen bij deze vergelijking zijn klein, de verschillen zijn dan ook niet significant, maar geven wel een indicatie. 18

19 werkenden en studerenden die (ander) werk zoeken maakt zich vaak zorgen of het wel gaat lukken. Er zijn flink wat jongeren die niet weten naar wat voor soort baan ze zoeken. In dit onderzoek geeft 30% van de geïnterviewde jongeren aan dat ze nog geen idee hebben waar ze naar zoeken. Werkende jongeren lijken vaker te weten wat voor (ander) werk ze zoeken dan werkloze jongeren en jongeren die een opleiding (gaan) volgen. Tabel 2.6 Mate waarin de (binnenkort) actief zoekende jongeren weet naar wat voor baan hij/zij zoekt Werkloos (N=236) Opleiding (N=141) Baan (N=55) Totaal (N=432) Weet naar wat voor baan hij/zij zoekt 67% 71% 80% 70% Weet niet naar wat voor baan hij/zij zoekt 33% 29% 20% 30% Totaal 100% 100% 100% 100% Jongeren weten vaak niet zo goed wat ze kunnen. Het inzicht in zichzelf is niet zo groot. Wij proberen jongeren in workshops te leren wat ze wel kunnen en wat hun competenties zijn. Geen diploma betekent immers niet dat je niets kunt. Een CWI jongerenadviseur Een ruime meerderheid van de werkzoekende jongeren is behoorlijk flexibel als het gaat om zaken als reistijd of aansluiting bij de opleiding. Tabel 2.7 Eisen van jongeren bij het zoeken naar werk Accepteert een baan waarin hij/zij verplicht is een opleiding of cursus te volgen Accepteert een baan in een andere opleidingsrichting dan waarin hij/zij is opgeleid Accepteert een baan waarvoor meer dan een half uur gereisd moet worden Werkloos (N=236) Opleiding (N=141) Baan (N=55) Totaal (N=432) 91% 81% 95% 88% 85% 85% 82% 84% 77% 88% 91% 82% Accepteert een baan onder het opleidingsniveau 77% 78% 73% 77% Verplichte opleidingen, een andere opleidingsrichting en het reizen vormen over het algemeen geen belemmering voor het accepteren van een baan. Een zeer groot deel van de jongeren (77%) is zelfs bereid om een baan onder het opleidingsniveau te accepteren. Jongeren zijn dus behoorlijk flexibel als het gaat om dit soort zaken. De inkomsten spelen wel een belangrijke rol, maar er worden nauwelijks echt onredelijke salariseisen gesteld. Ruim een derde (39%) van de jongeren vindt de hoogte van het salaris niet zo belangrijk. De overige jongeren stellen wel bepaalde eisen aan het salaris, maar die zijn niet echt onredelijk te noemen (onder andere: minimaal 700 euro, minimaal minimumloon, een salaris dat past bij het opleidingsniveau). 19

20 Jongeren die op dit moment werkloos zijn verschillen in hun eisen nauwelijks van de jongeren die op dit moment een baan hebben of een opleiding (gaan) volgen. Alleen zijn de werkloze jongeren minder snel geneigd een baan te accepteren waarvoor meer dan een half uur gereisd moet worden. Toch is ook nog 77% van deze groep een baan met veel reistijd te accepteren. De jongeren die een (gaan) opleiding volgen accepteren wat minder snel dan de andere groepen een baan waarin zij verplicht worden een opleiding of cursus te volgen. Overigens is nog 81% van de groep hier nog wel toe bereid. Jongeren vinden werkervaring zinvol, ze denken dat dit hun kansen op de arbeidsmarkt vergroot. Ruim de helft (57%) is ook bereid tijdelijk onbetaald werk te doen of tijdelijk te werken met behoud van uitkering. In het onderzoek is aan jongeren gevraagd of zij denken dat ze meer kans hebben op een baan als ze meer werkervaring zouden opdoen. Hierbij geven veel jongeren (84%) aan dat ze denken dat ze dan inderdaad meer kans hebben. Er zijn nauwelijks verschillen tussen werkenden, werklozen en jongeren die een opleiding (gaan) volgen. Tabel 2.8 Eisen van jongeren bij het zoeken naar werk Werkloos (N=236) Opleiding (N=141) Baan (N=55) Totaal (N=432) Denkt dat werkervaring kans op baan vergroot 83% 89% 80% 84% Is bereid om tijdelijk onbetaald werk of met behoud van uitkering te werken, om meer werkervaring op te doen 57% 60% 53% 57% Ruim de helft van de jongeren (57%) is bereid tijdelijk onbetaald werk te doen of te werken met behoud van uitkering, als ze hierdoor werkervaring kunnen opdoen. Toch zijn niet alle jongeren bereid dit te doen, ook niet als ze denken dat dit de kans op werk zou vergroten. 2.4 Ervaringen met het zoeken naar werk In deze paragraaf beschrijven we wat de jongeren tot nu toe voor ervaringen hebben met het zoeken naar werk en wie ze hebben betrokken bij hun zoektocht naar werk. Voor deze paragraaf is gebruik gemaakt van de gegevens van alle 802 jongeren die uitgenodigd zijn voor de actiedagen 1. Ruim twee derde van de uitgenodigde jongeren had het afgelopen halfjaar op zijn minst één sollicitatiegesprek. Dit geldt ook voor de werkloze jongeren. Bijna een kwart van de werkloze jongeren had meer dan 5 sollicitatiegesprekken in het afgelopen half jaar. In tabel 2.9 is te zien hoeveel jongeren in het afgelopen halfjaar wel eens een sollicitatiegesprek hebben gehad en hoe vaak. 1 De jongeren die hebben aangegeven dat ze op dit moment niet (actief) op zoek zijn naar werk, hebben meestal wel ervaring met het zoeken naar werk. Daarom zijn deze vragen ook aan hen gesteld. 20

21 Tabel 2.9 Aantal sollicitatiegesprekken in het afgelopen halfjaar Werkloos (N=272) Opleiding (N=286) Baan (N=244) Totaal (N=802) Geen 31% 26% 30% 29% 1 keer 13% 14% 16% 14% 2-5 keer 31% 39% 28% 33% Meer dan 5 keer 23% 21% 25% 23% Onbekend 2% 0% 1% 1% Totaal 100% 100% 100% 100% Veel jongeren (70%) hebben het afgelopen halfjaar dus één of meer sollicitatiegesprekken gehad. Ongeveer een kwart heeft zelfs meer dan 5 gesprekken gehad. Er zijn geen hierbij geen significante verschillen tussen jongeren die op dit moment een baan hebben, een opleiding volgen of werkloos zijn. Ook van de momenteel werklozen heeft twee derde het afgelopen jaar een sollicitatiegesprek gehad. Het is dus niet zo dat er ook niks gebeurd op het sollicitatie-vlak: de meeste jongeren hadden wel één of concrete leads. De zoekactiviteit houdt verband met het aantal sollicitaties. De jongeren die heel actief naar werk zoeken hebben vaker minimaal één gesprek gehad (ruim drie kwart) dan de jongeren die niet of niet actief zoeken (ongeveer een derde). Jongeren die solliciteren worden vaak afgewezen omdat ze te weinig werkervaring hebben. Ongeveer even vaak weet de jongeren niet wat de reden is dat hij/zij is afgewezen. Driekwart (73%) van de jongeren die minimaal één sollicitatiegesprek voerde, is wel eens afgewezen na een gesprek. Er zijn diverse redenen waarom de jongeren worden afgewezen. De meest genoemde redenen zijn: te weinig werkervaring (30%) geen duidelijke reden opgegeven (33%) voldeed niet aan de gestelde eisen (14%) de opleiding was niet voldoende (11%) er waren geen mensen meer nodig (9%) er waren betere kandidaten (7%) te oud (6%) te jong (5%) paste volgens werkgever niet in het bedrijf (4%) opleiding was niet voldoende (4%). Jongeren denken dat ze vaak worden afgewezen wegens gebrek aan werkervaring. Ik denk dat het vaker een kwestie van houding en gedrag is: jongeren weten zich vaak moeilijk een houding te geven en vinden het moeilijk om zichzelf te presenteren. Maar als er dan zoals vanochtend een jongen half liggend tegenover me zit in een stoel, moet ik ook wel weer lachen. Een CWI jongerenadviseur 21

22 Laatst wilde ik een jongere op een vacature van webdesigner plaatsen. Een jongere met een afgeronde opleiding en een goed doortimmerd cv. In zijn sollicitatiebrief had hij nog een link opgenomen van een zelfgebouwde website: om een beeld te krijgen van zijn kwaliteiten als webdesigner. Prachtig vormgegeven website. Jammer was dat een van de zelfgeschreven songteksten op die website begon met: Ik heb geen zin in dit, ik heb geen zin in dat, ik blijf liever zitten op mijn luie gat. Denk je nou echt dat ik iets wil doen, dat ik wil werken voor me poen? Niet echt een aanrader bij werkgevers. Een CWI jongerenadviseur Jongeren kunnen erg gehoorzaam en volgend zijn. Ik had een sollicitatiegesprek geregeld voor een jongere die na aantal leerbanen nu klaar was voor een reguliere baan. Het sollicitatiegesprek verliep goed en de kandidaat werd aangenomen. Zijn werkgever belde me kort daarna dat hij niet was verschenen op zijn eerste werkdag. Ik belde de jongere: de persoon die hem gedurende zijn leerbaan iedere dag had begeleid en van wie hij opdrachten kreeg, had niet gezegd dat hij vandaag ergens anders naartoe moest. Hij wist het dus even niet en dacht: ik blijf maar thuis. Een CWI jongerenadviseur Jongeren vinden werksfeer en inhoud van het werk erg belangrijk. Dat blijkt uit het feit dat zij zelf ook wel eens een baan afwijzen, met als reden daarvoor dat de inhoud van het werk of de sfeer ze niet aanstaat. Ook nemen ze wel eens ontslag om dezelfde redenen (inhoud van het werk of omdat ze de baas/collega s niet leuk vinden). Bijna een derde van de jongeren (29%) heeft zelf wel eens een baan afgewezen. De belangrijkste redenen die ze hiervoor noemen zijn: de inhoud van het werk was niet leuk (36%) te weinig salaris (12%) had al een andere baan gevonden (11%) te ver reizen (8%) te zwaar/moeilijk werk (8%) geen leuk bedrijf (7%) arbeidsvoorwaarden waren niet goed (5%) geen leuke baas/collega s (4%) te veel uren (3%) te weinig uren (3%) te kort of tijdelijk dienstverband (3%) baan sloot niet aan bij opleiding (2%). Jongeren vinden het prettig afwisseling in hun werk te hebben. Ze vinden het leuk om iets te bouwen of te maken, bijvoorbeeld een vrachtwagen. Dat spreekt ze veel meer aan dan de hele dag achter een machine te staan die folders vouwt. Ook de sfeer en collega s vinden ze belangrijk. Als ik een jongere vraag waarom hij is gestopt met een baan, is vaak de reden dat de collega s of de baas niet leuk waren. Een CWI jongerenadviseur 22

23 Bijna de helft van de jongeren (46%) heeft zelf wel eens ontslag genomen. De redenen die de jongeren opgeven om zelf ontslag te nemen zijn: de inhoud van het werk was niet leuk (27%) de baas/collega s waren niet leuk (19%) slechte arbeidsomstandigheden (12%) had andere baan gevonden (8%) slechte werksfeer (8%) ging weer een opleiding volgen (5%) te zwaar/moeilijk werk (7%) geen leuk bedrijf (7%) te weinig salaris (6%) conflict op het werk (5%) baan sloot niet aan bij opleiding (4%) te veel uur (3%) te weinig uur (3%) te ver reizen (3%) te kort of tijdelijk dienstverband (2%). Het vinden van een baan is vaak niet het grootste struikelblok. Het behouden van een baan is voor een grote groep jongeren ontzettend moeilijk. Ze zijn vaak gestopt met school omdat ze zich niet meer aan zoveel regels willen houden. Vervolgens krijgen ze werk, waarvan zij het beeld hebben: ik ga geld verdienen. De werkelijkheid is: er zijn net als op school een hoop regels: op tijd opstaan, op je werk verschijnen enzovoort. Dat valt nog wel eens tegen. We zien veel jongeren dus ook regelmatig terug bij CWI: ze hebben een baan dan een week weten te houden en daarna ging het mis. Een CWI jongerenadviseur Jongeren die naar werk zoeken hebben vooral contact met het uitzendbureau en minder met officiële/publieke instanties. Opvallend is dat de jongeren vooral met mensen uit hun persoonlijke netwerk spreken over hoe zij het zoeken naar werk het beste kunnen aanpakken. De meeste jongeren (88%) hebben met één of meer instanties contact gehad. Van de werklozen had 95% contact met minimaal één instantie. Het uitzendbureau is daarbij favoriet; meer dan de helft had hiermee het afgelopen jaar contact. Met publieke instanties als CWI, jongerenloketten en uitkeringsinstanties is er in mindere mate contact. Ongeveer één op de tien jongeren die zijn uitgenodigd voor de actiedag hebben het afgelopen halfjaar contact gehad met de jeugdhulpverlening, jongerenwerkers en/of het Jeugdmaatschappelijk werk. Creativiteit stimuleren bij jongeren helpt. Werkgevers vragen daar ook om. Zo solliciteerde een jongere die bij ons een sollicitatietraining had gevolgd bij onze CWI-vestiging. Hij schreef dat hij graag als huismeester op de vestiging wilde werken. Om te laten zien hoezeer hij al bij de organisatie hoorde, had hij zijn sollicitatiebrief op oranje papier geprint. Dé CWI-kleur. Een CWI jongerenadviseur 23

24 Een meisje die bij onze vestiging een sollicitatietraining had gevolgd, vond niet veel later daarna een baan. Ze belde me en vertelde dat ze op alle vragen een goed antwoord kon geven dankzij de sollicitatietraining. Daar had ze geoefend met een heleboel vragen. Ze had er zo veel aan gehad en wilde me dat laten weten. Dat soort geluiden zijn leuk om te horen! Een CWI jongerenadviseur De meeste jongeren (62%) hebben mensen in de omgeving die hun stimuleren of hebben gestimuleerd bij het zoeken naar werk. Zij worden vooral gestimuleerd door ouders (74%), vrienden (50%), familie (18%) of hun partner (17%). Bijna dan de helft van alle jongeren (46%) wordt naar eigen zeggen dus gestimuleerd door hun ouders. Ruim een derde van de jongeren (38%) zegt zelfs dus niemand gestimuleerd te worden. Jongeren laten ouders wel eens voor ze denken. Ik maak regelmatig mee dat jongeren hier komen met hun vader of moeder, die dan zegt: hij is gisteren 18 geworden en nu wil hij graag een uitkering. Een CWI jongerenadviseur Een grote meerderheid (84%) van de jongeren spreekt met mensen of instanties over hoe ze het zoeken naar werk moeten aanpakken. Ze hebben hierover gesproken met: familie (33%) vrienden/kennissen (21%) jongerenloket (10%) CWI (7%) Uitzendbureau (5%) iemand van de sociale dienst (5%) decaan/docent (3%) (jeugd)maatschappelijk werk (2%) iemand van het Uwv (2%) jongerenwerker/buurthuis (1%). Opvallend is dat uitzendbureaus als eerste worden genoemd in de lijst van organisaties waar jongeren contact mee hebben gehad, maar aanzienlijk minder als gesprekspartner of adviseur bij het zoeken naar werk. Daar wordt het uitzendbureau amper nog genoemd. Uitzendbureaus zijn dus vooral een medium waar jongeren zich inschrijven voor werk. 2.5 Hoe voorzien jongeren in hun levensonderhoud? De meeste jongeren wonen nog bij hun ouders en voorzien in hun levensonderhoud met een baan(tje), geld van hun ouders en/of een uitkering. Slechts een minderheid (16%) leeft van het geld van ouders. 24

25 In tabel 2.10 staat vermeld waar de jongeren wonen op het moment dat het interview is afgenomen. Tabel 2.10 Huidige woonsituatie van de jongeren die zijn uitgenodigd voor de actiedagen Werkloos (N=272) Opleiding (N=286) Baan (N=244) Totaal (N=802) Woont alleen 16% 13% 18% 16% Woont bij vader en/of moeder 66% 71% 71% 69% Woont samen met partner 9% 5% 7% 7% Woont bij andere familie/vrienden 8% 7% 3% 6% Woont in woongroep/studentenflat 0% 1% 0% 1% Woont in instelling/begeleid wonen 2% 1% 0% 1% Totaal 100% 100% 100% 100% Twee derde van de jongeren (69%) woont nog thuis. Dit geldt voor zowel de werklozen, werkenden als voor de jongeren die een opleiding (gaan) volgen. Een minderheid woont alleen (16%) en een kleine groep woont samen of is getrouwd (7%). Toch zegt maar 16% van de jongeren dat zij leven van het geld van hun ouders. In tabel 2.11 staat vermeld welke inkomstenbronnen de jongeren hebben. Tabel 2.11 Inkomsten van de jongeren die zijn uitgenodigd voor de actiedagen 1 Meerdere antwoorden mogelijk, percentages tellen op tot meer dan 100%* Werkloos (N=272) Opleiding (N=286) Baan (N=244) Totaal (N=802) Baan/bijbaan/vakantiebaan 23% 54% 95% 56% Geld van ouders 19% 23% 3% 16% Bijstandsuitkering 22% 8% 1% 11% WW-uitkering 12% 1% 1% 5% Studiefinanciering 2% 11% 0% 4% Inkomsten van partner 4% 1% 2% 2% WAO/Wajong 4% 1% 1% 2% Leningen/schulden 1% 1% 1% 1% Anders (o.a. ziektewet, geld van familie, stagevergoeding) 24% 18% 5% 16% Totaal 100% 100% 100% 100% * Optellen van de percentages in de kolommen is derhalve niet mogelijk. Ik ben ervan overtuigd dat jongeren over het algemeen liever een baan hebben dan een uitkering. Het is altijd leuk om in je vriendenkring te kunnen vertellen dat je geslaagd bent of dat je werk hebt. Een CWI jongerenadviseur 1 Een aantal respondenten geeft aan dat zij geen inkomsten hebben. Gezien de leeftijd van de jongeren leven zij dan waarschijnlijk van het geld van hun ouders, echter, dat is niet met zekerheid te zeggen. 25