IGF-1 en groeistoornissen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "IGF-1 en groeistoornissen"

Transcriptie

1 IGF-1 en groeistoornissen Boudewijn Bakker Kinderarts-endocrinoloog

2 IGF-1: Wat, Waar, Hoe?

3 Insulin-like Growth Factor 1 Peptidehormoon (7,65 kda) Productie door vrijwel alle weefsels (o.a. lever, placenta, spier, bot, kraakbeen, gonaden, hypothalamus) Groeifactor voor vrijwel alle celtypen Hoog mitogeen Promotor van proliferatie en differentiatie Remmer van apoptose Stimulator van eiwitsynthese en koolhydraatmetabolisme

4 Werking via IGF1 Receptor (tyrosine kinase)

5 Promiscue receptor (en groeifactor)

6 IGF-1 in circulatie

7 Kinetiek IGF-1 < 5% circuleert als vrij IGF-1 (t½ ~ 10 ) >95% gebonden aan IGFBP s ~ 80% in een ternary complex (IGF-1 + IGFBP-3 + ALS) Biologische t½ ternary complex ~ 16 uur Complex systeem van peptidasen regelt local availability

8 IGF-1 productie Groeihormoon Voedingstoestand/ calorische intake Leverfunctie (para- en autocriene factoren)

9 IGF-1 en groei

10 Rol GH en IGF in de tijd

11 IGF-1 is leeftijdsafhankelijk

12 Rol IGF-1 bij lengtegroei

13 lokaal productie IGF-1 GHR

14 IGF-1-onafhankelijk effect van GH Dev Biol,2001, 229:

15 Bijdrage lever-igf-1 verwaarloosbaar?

16 Rol IGF-1 bij lengtegroei (2)

17 Endocrien effect van IGF-1 Endocrine Reviews, 2009, 30(5):

18 Endocrien effect van IGF-1 Endocrine Reviews, 2009, 30(5):

19 Endocrien effect van IGF-1 Endocrine Reviews, 2009, 30(5):

20 Paracrien effect van IGF-1 Endocrine Reviews, 2009, 30(5):

21 Rol IGF-1 bij lengtegroei (3)

22 Somatotrope as (I)

23 Diagnostiek somatotrope as

24 Diagnostisch gereedschap Kliniek IGF-1 IGFBP-3 GH (GHBP) (IGF1ALS) GH-provocatietest GH-secretieprofiel IGF-1 generatietest (Beeldvorming) (Genetische diagnostiek)

25 Laag IGF-1 (< 0 SDS) Secundaire IGF-1 deficiëntie GH deficiëntie (congenitaal/verworven)=> GH test DD Bio-inactief GH GH NSD GH resistentie (Late puberteit) (Calorische restrictie)

26 I. GH deficiëntie Kliniek: Geen IUGR, Hypoglycemie bij vasten Groeivertraging vanaf 2e helft eerste jaar Ingezonken neusbrug, frontal bossing, doll s face Centripetale vetverdeling Laboratorium: Laag IGF-1, en BP3 onvoldoende oploop GH test Overige assen?? (MRI, genetische diagnostiek)

27 Goede oploop GH-test: GH werkt niet Bio-inactief GH molecuul (mutatie GH1) GH resistentie Afwijkende GH receptor Afwijkende signaaltransductie GH receptor (e.g. STAT5B) Kliniek Resistentie: extreem kleine lengte -5 tot -9 SDS Midface hypoplasie, frontal bossing Hypoglycemieën Late puberteit STAT5B: Immuundeficiënties, hyperprolactinemie

28 Laboratorium: Extreem laag IGF-1, IGFBP-3, ALS Hoog GH (basaal en gestimuleerd) IGF-1 generatietest: Goede respons bij bio-inactief GH Slechte respons bij resistentie Hoog prolactine (STAT5B) Laag GHBP (bij sommige receptormutaties)

29 Primaire IGF-1 deficiëntie IGF-1 gen mutatie/deletie Kliniek: Intra-uteriene groeiretardatie Microcefalie Doofheid Laboratorium: Extreem laag IGF-1 (deletie/mutatie) of juist heel hoog IGF-1 (bio-inactief) Normaal IGFBP-3 Hoge GH secretie, met name in jeugd

30 Hoog IGF-1 IGF-1 resistentie (receptor mutatie) Kliniek: IUGR Microcefalie Normaal/hoog IGF-1 Normale/hoge GH-secretie wisselende respons op GH behandeling

31 Samenvattend: Interpretatie IGF-1 IGF-1 > 0 SDS GHD zeer onwaarschijnlijk, Als SGA en microcefaal: genetica IGF1R (of IGF1) IGF-1 < 0 SDS GHD? => GH tests Als adequaat (>20/30 mu/l): geen stoornis GH/IGF-1 Als SGA en microcefaal: genetica IGF1R IGF-1 < -2 SDS en geen GHD: SGA en microcefaal: genetische analyse IGF1 (IGF1R) Prolactine (STAT5b) IGF-1 generatie test (resistentie/bio-inactief GH)

32 Toekomst Evaluatie GH/IGF-1 as? IGF-1 Laag IGF-1: GH test voor verworven GHD NGS gen panel voor groeistoornissen Bij forse afwijking groei/igf-1: dynamische tests, trio-wes

33 Vragen???

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Samenvatting 12 Samenvatting Groei is een complex proces, dat wordt gereguleerd door verschillende externe en interne factoren. Een afwijking van het normale groeipatroon kan een aanwijzing zijn voor

Nadere informatie

GROEIHORMOONBEHANDELING NA HEMATOPOIETISCHE STAMCELTRANSPLANTATIE

GROEIHORMOONBEHANDELING NA HEMATOPOIETISCHE STAMCELTRANSPLANTATIE GROEIHORMOONBEHANDELING NA HEMATOPOIETISCHE STAMCELTRANSPLANTATIE RICHTLIJN opgesteld door de Adviesgroep Groeihormoon van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde, bedoeld voor kinderarts-endocrinologen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting nederlandse samenvatting De groei en de ontwikkeling van diverse orgaansystemen en regelmechanismen in de foetus tijdens de periode in de baarmoeder worden verstoord door vroeggeboorte.

Nadere informatie

Mijn baby is te klein. Wat als initieel bilan? Welke zijn alarmtekens?

Mijn baby is te klein. Wat als initieel bilan? Welke zijn alarmtekens? Mijn baby is te klein Wat als initieel bilan? Welke zijn alarmtekens? Seminarie kindergeneeskunde, de Montil, 17/04/2018 Belang van vroege herkenning van groeivertraging Normale groei teken van gezondheid

Nadere informatie

Algemene Samenvatting

Algemene Samenvatting Algemene Samenvatting e vitamine metaboliet 1,25-dihydroxyvitamine ( ) speelt een sleutelrol bij het handhaven van de calcium homeostase door middel van effecten op de darm, het bot en de nier. e metaboliet

Nadere informatie

132

132 6DPHQYDWWLQJ 132 6DPHQYDWWLQJ Sotos syndroom, ook wel cerbraal gigantisme genoemd, werd voor het eerst beschreven in 1964 door Professor Sotos. Hij beschreef 5 kinderen met snelle lengtegroei, een grote

Nadere informatie

Dokter, onze zoon/dochter is te klein/te groot. Prof. Dr. G. Massa Kinderarts-endocrinoloog Jessa Ziekenhuis Hasselt

Dokter, onze zoon/dochter is te klein/te groot. Prof. Dr. G. Massa Kinderarts-endocrinoloog Jessa Ziekenhuis Hasselt Dokter, onze zoon/dochter is te klein/te groot Prof. Dr. G. Massa Kinderarts-endocrinoloog Jessa Ziekenhuis Hasselt Groei en groeistoornissen Normale groei Evaluatie van de groei Kleine lengte en groeiachterstand

Nadere informatie

BEHANDELING VAN KLEINE LENGTE BIJ KINDEREN MET GROEIHORMOONDEFICIËNTIE

BEHANDELING VAN KLEINE LENGTE BIJ KINDEREN MET GROEIHORMOONDEFICIËNTIE BEHANDELING VAN KLEINE LENGTE BIJ KINDEREN MET GROEIHORMOONDEFICIËNTIE RICHTLIJN opgesteld door de Adviesgroep Groeihormoon van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde, bedoeld voor kinderarts-endocrinologen

Nadere informatie

Chapter 9. Samenvatting

Chapter 9. Samenvatting Samenvatting Samenvatting (summary in Dutch) De blauwdruk voor de lengtegroei van de mens wordt gedefinieerd de genetische achtergrond van het individu, maar wordt eveneens beïnvloed door hormonale, psychosociale,

Nadere informatie

Chapter 10. Samenvatting in het Nederlands

Chapter 10. Samenvatting in het Nederlands Chapter 10 Samenvatting in het Nederlands Chapter 10 Osteogenesis in Dogs L.F.H. Theyse - 2006 158 Samenvatting in het Nederlands Bot is als één van de weinige weefsels in staat om volledig te regenereren.

Nadere informatie

Chapter 8. Samenvatting en discussie

Chapter 8. Samenvatting en discussie Chapter 8 Samenvatting en discussie Chapter 8 ALGEMEEN Obesitas is in de westerse wereld de laatste decennia een groot gezondheidsprobleem geworden. Het is een complexe aandoening welke invloed heeft op

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21013 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Duyvenvoorde, Hermine van Title: Genetic causes of growth disorders Issue Date:

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Dutch summary)

Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Nederlandse samenvatting (Dutch summary) NEDERLANDSE SAMENVATTING Introductie Groeihormoon (GH) wordt samen met andere hormonen (namelijk prolactine en de aansturingshormonen voor geslachtshormonen, schildklierhormoon,

Nadere informatie

Samenvatting 167 SAMENVATTING Het skelet bestaat uit ongeveer 200 botten en 300 gewrichten die het lichaam ondersteunen en zijn vorm geven. Het bestaat uit twee delen: het axiale skelet (schedel, wervelkolom

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 13 Hormonen

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 13 Hormonen Samenvatting Biologie Hoofdstuk 13 Hormonen Samenvatting door Elin 1039 woorden 4 april 2018 9,5 8 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie Hoofdstuk 13 13.1 * Hormoonklieren = organen die

Nadere informatie

21. Multipele Endocriene Neoplasie Type 1 (MEN1)

21. Multipele Endocriene Neoplasie Type 1 (MEN1) 21. Multipele Endocriene Neoplasie Type 1 (MEN1) Expert opinion Diagnostische criteria Vaststelling van een mutatie in het MEN1-gen Combinatie van hyperplasie of adenomen van de bijschildklieren, neuroendocriene

Nadere informatie

PAOKC Kinderendocrinologie

PAOKC Kinderendocrinologie PROGRAMMA Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde PAOKC Kinderendocrinologie Dinsdag 15 januari 2019 NBC, Nieuwegein Goedemorgen. Welkom bij het mooiste moment van de dag.

Nadere informatie

Moleculaire Diagnostiek binnen een routine Pathologie Laboratorium

Moleculaire Diagnostiek binnen een routine Pathologie Laboratorium Moleculaire Diagnostiek binnen een routine Pathologie Laboratorium Winand N.M. Dinjens Laboratorium voor Moleculaire Diagnostiek Afdeling Pathologie Josephine Nefkens Instituut (JNI) Erasmus MC, Universitair

Nadere informatie

Een kijkje achter de buizen. Judith Emmen klinisch chemicus

Een kijkje achter de buizen. Judith Emmen klinisch chemicus Een kijkje achter de buizen Judith Emmen klinisch chemicus Kwaliteitsstandaard Bijnieraandoeningen Kwaliteitsstandaard: module diagnostiek Diagnostiek van bijnieraandoeningen Het meten van hormoonconcentraties

Nadere informatie

De te grote zuigeling. Prof dr Jean De Schepper

De te grote zuigeling. Prof dr Jean De Schepper De te grote zuigeling. Prof dr Jean De Schepper Inleiding Overgroei bij zuigelingen induceert gewoonlijk minder ongerustheid dan ondergewicht is vaak geassocieerd met prenatale overgroei (LGA), familiaal

Nadere informatie

Valkuilen in endocriene diagnostiek bij patienten met obesitas. PAOKC 15 januari Erica LT van den Akker Kinderarts endocrinoloog

Valkuilen in endocriene diagnostiek bij patienten met obesitas. PAOKC 15 januari Erica LT van den Akker Kinderarts endocrinoloog Lokatie DATUM Valkuilen in endocriene diagnostiek bij patienten met obesitas PAOKC 15 januari 2019 Erica LT van den Akker Kinderarts endocrinoloog VALKUILEN ENDOCRIENE DIAGNOSTIEK BIJ OBESITAS Casus Schildklier

Nadere informatie

ISPAD 2011 pauline stouthart, kinderarts. Obesitas en Type 2 Dr. P. Stouthart. Michelle Obama 2010. Epidemiologie. Secundaire Obesitas

ISPAD 2011 pauline stouthart, kinderarts. Obesitas en Type 2 Dr. P. Stouthart. Michelle Obama 2010. Epidemiologie. Secundaire Obesitas ISPAD 2011 pauline stouthart, kinderarts Obesitas en Type 2 Dr. P. Stouthart 80 Michelle Obama 2010 Epidemiologie Ebbeling, CB. Childhood obesity. Lancet 2002; 360 (10): 473-482 Obesitas Secundaire Obesitas

Nadere informatie

BEHANDELING VAN KLEINE LENGTE BIJ KINDEREN MET EEN TE KLEINE LENGTE VOOR DE ZWANGERSCHAPSDUUR ZONDER INHAALGROEI (SGA)

BEHANDELING VAN KLEINE LENGTE BIJ KINDEREN MET EEN TE KLEINE LENGTE VOOR DE ZWANGERSCHAPSDUUR ZONDER INHAALGROEI (SGA) BEHANDELING VAN KLEINE LENGTE BIJ KINDEREN MET EEN TE KLEINE LENGTE VOOR DE ZWANGERSCHAPSDUUR ZONDER INHAALGROEI (SGA) RICHTLIJN opgesteld door de Adviesgroep Groeihormoon van de Nederlandse Vereniging

Nadere informatie

Onderdeel Hypothalamus-Hypofyse (Bern/Levy, Hoofdstuk 44)

Onderdeel Hypothalamus-Hypofyse (Bern/Levy, Hoofdstuk 44) Zelfstudievragen Deze vragen zijn bedoeld om je behulpzaam te zijn bij het bestuderen van de stof (college en microscoop practica). Ze hebben de bedoeling je te wijzen op de belangrijkste delen van de

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting. Acknowledgements Curriculum Vitae

Nederlandse Samenvatting. Acknowledgements Curriculum Vitae Nederlandse Samenvatting Acknowledgements Curriculum Vitae 109 109 110 110 Nederlandse samenvatting Kwaadaardige aandoeningen in de lever zijn onder te verdelen in primaire en secundaire tumoren. Secundaire

Nadere informatie

Biologie SE4. Hoofdstuk 13 Paragraaf 1 Begrippenlijst:

Biologie SE4. Hoofdstuk 13 Paragraaf 1 Begrippenlijst: Hoofdstuk 13 Paragraaf 1 Begrippenlijst: Hormoonklieren: Exocriene klieren: Endocriene klieren: Hypothalamus: Biologie SE4 organen die elders in het lichaam organen en weefsels activeren. zweet- en verteringsklieren

Nadere informatie

Samenvatting 160 Het centraal zenuwstelsel (CZS) bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. In deze structuren onderscheidt men de grijze en witte sto

Samenvatting 160 Het centraal zenuwstelsel (CZS) bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. In deze structuren onderscheidt men de grijze en witte sto Samenvatting Samenvatting 160 Het centraal zenuwstelsel (CZS) bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. In deze structuren onderscheidt men de grijze en witte stof. De grijze stof bevat voornamelijk zenuwcellen

Nadere informatie

Signaaltransductie versie

Signaaltransductie versie Signaaltransductie versie 2015-2016 Vragen bij COO over hoofdstuk 16 van Alberts Essential Cell Biology, 4e druk De vragen die voorkomen in het COO-programma zijn op dit formulier weergegeven. Het is de

Nadere informatie

Kinderwens spreekuur Volendam

Kinderwens spreekuur Volendam Kinderwens spreekuur Volendam Voor wie is deze folder? Deze folder is voor mensen afkomstig uit Volendam met kinderwens. Wat is het kinderwens spreekuur? Het spreekuur is een samenwerking tussen de afdelingen

Nadere informatie

Signaaltransductie en celcyclus (COO 6)

Signaaltransductie en celcyclus (COO 6) Signaaltransductie en celcyclus (COO 6) oefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 9 en 12 van Unit 1 van Campbell, 10 e druk versie 2014-2015 Communicatie 1. Hier zie je drie manieren waarop een

Nadere informatie

Introductie in de Kinderendocrinologie. Prof Paul van Trotsenburg 15 januari 2019

Introductie in de Kinderendocrinologie. Prof Paul van Trotsenburg 15 januari 2019 Introductie in de Kinderendocrinologie Prof Paul van Trotsenburg 15 januari 2019 Lokatie DATUM DISCLOSURE (Potentiële) Belangenverstrengeling Zie hieronder Honorarium/vergoeding organisatie 14 e Reflectorium

Nadere informatie

1. Het groeihormoon. Figuur 2: Groeihormoon neemt af met de leeftijd Figuur 4: Effecten van groeihormoon

1. Het groeihormoon. Figuur 2: Groeihormoon neemt af met de leeftijd Figuur 4: Effecten van groeihormoon 1. Het groeihormoon Figuur 2: Groeihormoon neemt af met de leeftijd Figuur 4: Effecten van groeihormoon Figuur 3: Groeihormoon afgifte gedurende de dag Figuur 1: Regulatie van het groeihormoon Maastricht

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden

Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden 1 Inleiding 2 Doel 3 Resultaten 4 Conclusies 5 Klinische en therapeutische implicaties - 189 - 1 Inleiding Kanker is tegenwoordig tweede meest voorkomende

Nadere informatie

Vragen naar de naam en de functie van een gereedschap

Vragen naar de naam en de functie van een gereedschap Vragen naar de naam en de functie van een gereedschap Wat is dit? Welk gereedschap is dit? Dat is een Wat kun je er mee doen? Waarvoor dient het? Met een kun je 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

Nadere informatie

SAMENVATTING. Chapter 13

SAMENVATTING. Chapter 13 13 SAMENVATTING 197 Chapter 13 Chapter 13 Dit proefschrift bevat de resultaten van meerdere studies naar de gevolgen op langere termijn van myeloablatieve conditionering voor hematopoietische cel transplantatie

Nadere informatie

Uitzaaiing: de rol van tumorstamcellen

Uitzaaiing: de rol van tumorstamcellen Uitzaaiing: de rol van tumorstamcellen 19de Antoni van Leeuwenhoek symposium 13 juni 2013 Ed Roos 1 Kennis over uitzaaiing is nog beperkt Uitzaaiing is een ingewikkeld proces, met veel onwaarschijnlijke

Nadere informatie

Implementatie LIMS binnen afdeling Genetica van het Radboudumc. Ermanno Bosgoed ermanno.bosgoed@radboudumc.nl 27 03 2014

Implementatie LIMS binnen afdeling Genetica van het Radboudumc. Ermanno Bosgoed ermanno.bosgoed@radboudumc.nl 27 03 2014 Implementatie LIMS binnen afdeling Genetica van het Radboudumc Ermanno Bosgoed ermanno.bosgoed@radboudumc.nl 27 03 2014 Inleiding Wie? Wat? Hoe? Historie LIMS Implementatie Labvantage Toekomst plannen

Nadere informatie

BEHANDELING VAN EEN KLEINE LENGTE bij kinderen met een te kleine lengte voor de zwangerschapsduur zonder inhaalgroei (SGA)

BEHANDELING VAN EEN KLEINE LENGTE bij kinderen met een te kleine lengte voor de zwangerschapsduur zonder inhaalgroei (SGA) BEHANDELING VAN EEN KLEINE LENGTE bij kinderen met een te kleine lengte voor de zwangerschapsduur zonder inhaalgroei (SGA) SECTIELEIDRAAD opgesteld door de Adviesgroep Groeihormoon van de Sectie Kinderendocrinologie

Nadere informatie

Samenvatting. Chapter 8

Samenvatting. Chapter 8 Samenvatting Chapter 8 154 Het dopaminerge systeem is betrokken bij de controle over een heel scala aan fysiologische functies, variërend van motorische activiteit tot de productie van hormonen en het

Nadere informatie

Insulin and insulin-like growth factor-i: two of a kind in the development of cardiovascular disease? Rensing, K.L.

Insulin and insulin-like growth factor-i: two of a kind in the development of cardiovascular disease? Rensing, K.L. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Insulin and insulin-like growth factor-i: two of a kind in the development of cardiovascular disease? Rensing, K.L. Link to publication Citation for published version

Nadere informatie

BIJLAGE III GEWIJZIGDE SAMENVATTING VAN PRODUCTKENMERKEN VAN DE REFERENTIE LIDSTAAT

BIJLAGE III GEWIJZIGDE SAMENVATTING VAN PRODUCTKENMERKEN VAN DE REFERENTIE LIDSTAAT BIJLAGE III GEWIJZIGDE SAMENVATTING VAN PRODUCTKENMERKEN VAN DE REFERENTIE LIDSTAAT Nota: Deze samenvatting van productkenmerken was een bijlage van de Commissie beslissing van dit krachtens artikel 7(5)

Nadere informatie

Geen diagnose. Genetische vroegdiagnostiek vanuit een multidisciplinaire poli. Dr. M-J.H van den Boogaard, klinisch geneticus

Geen diagnose. Genetische vroegdiagnostiek vanuit een multidisciplinaire poli. Dr. M-J.H van den Boogaard, klinisch geneticus Geen diagnose Genetische vroegdiagnostiek vanuit een multidisciplinaire poli Dr. M-J.H van den Boogaard, klinisch geneticus UMC Utrecht Genetica @UMCUGenetica Thijs 11 jaar 2007: karyotypering 47, XXY

Nadere informatie

Erfelijkheidsonderzoek anno 2015. Lizet van der Kolk klinisch geneticus 11-06-2015

Erfelijkheidsonderzoek anno 2015. Lizet van der Kolk klinisch geneticus 11-06-2015 Erfelijkheidsonderzoek anno 2015 Lizet van der Kolk klinisch geneticus 11-06-2015 Erfelijkheidsonderzoek Bij wie, hoe en waarom? Consequenties en belang voor patiënt(e) en familieleden Nieuwe ontwikkelingen

Nadere informatie

1. Injectie van cytochroom c in het cytosol van een cel

1. Injectie van cytochroom c in het cytosol van een cel 1. Injectie van cytochroom c in het cytosol van een cel a. Zal elektrontransport stimuleren en apoptose niet beinvloeden b. Zal elektrontransport remmen en apoptose remmen c. Zal elektrontransport stimuleren

Nadere informatie

Groeischijf. Kraakbeen. 2. Groeispurt. Voor de geboorte 6 maanden na de geboorte

Groeischijf. Kraakbeen. 2. Groeispurt. Voor de geboorte 6 maanden na de geboorte 1. Het groeihormoon Wat is het groeihormoon? Groeihormoon is een hormoon dat gemaakt en wordt afgegeven in de hypofyse. De hypofyse is een zakvormige uitstulping onderaan de hersenen en is de centrale

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 175

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 175 Samenvatting Chapter 11 174 Samenvatting In dit hoofdstuk worden de studies die in dit proefschrift worden beschreven samengevat en bediscussieerd. Dit proefschrift richt zich op kankercel specifieke middelen,

Nadere informatie

VERLICHTING in de MELKVEE-STAL

VERLICHTING in de MELKVEE-STAL VERLICHTING in de MELKVEE-STAL Floor van Oosterhout Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) Afdeling Neurofysiologie 23 november 2010 f.vanoosterhout@lumc.nl Dag-nacht ritme Aanpassingen van plant /

Nadere informatie

De wetenschap achter igro

De wetenschap achter igro De wetenschap achter igro igro is een interactief hulpmiddel dat artsen helpt bij het evalueren van groeiresultaten bij patiënten die een behandeling met groeihormoon (GH) ontvangen. Deze pagina's bieden

Nadere informatie

Behandeling op maat. Mammacarcinoom en targeted therapy 4 e mammacongres Harderwijk. Carolien P. Schröder, MD, PhD Internist oncoloog UMCG

Behandeling op maat. Mammacarcinoom en targeted therapy 4 e mammacongres Harderwijk. Carolien P. Schröder, MD, PhD Internist oncoloog UMCG Behandeling op maat Carolien P. Schröder, MD, PhD Internist oncoloog UMCG Mammacarcinoom en targeted therapy 4 e mammacongres Harderwijk C.P. Schröder internist oncoloog Mammacarcinoom en targeted therapy

Nadere informatie

Antiinflammatoire effecten van Glucocorticoiden Rhen et al. N Engl J Med 2005;353:

Antiinflammatoire effecten van Glucocorticoiden Rhen et al. N Engl J Med 2005;353: Antiinflammatoire effecten van Glucocorticoiden Rhen et al. N Engl J Med 2005;353:1711-23 Pleiotrope werking van glucocorticoïden Gc-R heeft een effect op verschillende pathways Gc hebben op alle systemen

Nadere informatie

V5 Begrippenlijst Hormonen

V5 Begrippenlijst Hormonen V5 Begrippenlijst Hormonen ADH Hormoon dat de terugresorptie van water in de nierkanaaltjes stimuleert. adrenaline Hormoon dat door het bijniermerg wordt afgescheiden. Adrenaline wordt ook door zenuwvezels

Nadere informatie

RICHTLIJN GROEIHORMOONBEHANDELING KINDEREN IN NEDERLAND Initiatief Adviesgroep Groeihormoon van de Nederlandse Vereniging Kindergeneeskunde

RICHTLIJN GROEIHORMOONBEHANDELING KINDEREN IN NEDERLAND Initiatief Adviesgroep Groeihormoon van de Nederlandse Vereniging Kindergeneeskunde RICHTLIJN GROEIHORMOONBEHANDELING KINDEREN IN NEDERLAND Initiatief Adviesgroep Groeihormoon van de Nederlandse Vereniging Kindergeneeskunde 1 COLOFON Auteurs Dr E.L.T. van den Akker Dr A.A.E.M van Alfen-vd

Nadere informatie

Chapter 9 Nederlandse samenvatting

Chapter 9 Nederlandse samenvatting Chapter 9 Nederlandse samenvatting Inhoud I. Inleiding 221 II. Evaluatie van de functie van de hypofyse na traumatisch hersenletsel 223 III. Dynamisch testen van de hypofysefunctie bij andere hypofysaire

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33222 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33222 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33222 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Braak, Bas ter Title: Carcinogenicity of insulin analogues Issue Date: 2015-06-18

Nadere informatie

BEHANDELING VAN KLEINE LENGTE BIJ KINDEREN MET GROEIHORMOONDEFICIËNTIE

BEHANDELING VAN KLEINE LENGTE BIJ KINDEREN MET GROEIHORMOONDEFICIËNTIE BEHANDELING VAN KLEINE LENGTE BIJ KINDEREN MET GROEIHORMOONDEFICIËNTIE RICHTLIJN opgesteld door de Adviesgroep Groeihormoon van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde, bedoeld voor kinderarts-endocrinologen

Nadere informatie

} Omvang/aard van het probleem } Wat verandert er in de glucose huishouding } Voorbereiding en behandeling } Na de bevalling. } Insuline resistentie

} Omvang/aard van het probleem } Wat verandert er in de glucose huishouding } Voorbereiding en behandeling } Na de bevalling. } Insuline resistentie Zwangerschapswens Wanneer doorverwijzen Beleid na een zwangerschapsdiabetes } Omvang/aard van het probleem } Wat verandert er in de glucose huishouding } Voorbereiding en behandeling } Na de bevalling

Nadere informatie

Gezond ouder worden een gezond hormoonsysteem

Gezond ouder worden een gezond hormoonsysteem Hans van Montfort is complementair arts en heeft veel ervaring met alle aspecten van endocrinologie en toegepaste immunologie. Hij is lid van de wetenschappelijke raad van verschillende verenigingen en

Nadere informatie

Onderzoek naar genetische oorzaken van DSD

Onderzoek naar genetische oorzaken van DSD Onderzoek naar genetische oorzaken van DSD Yolande van Bever, Klinisch geneticus Lid DSD team ErasmusMC Doel van bijdrage DSD: gevoelig onderwerp: vaak wordt goed gezien wat er is, soms gaat het mis. Dat

Nadere informatie

OORZAKEN VAN KLEINE GESTALTE

OORZAKEN VAN KLEINE GESTALTE kleine gestalte OORZAKEN VAN KLEINE GESTALTE * 75 % familiale kleine gestalte constitutionele trage groei & late puberteit * 10% chronische ziekten * 6% syndromen * 5% chromosomale afwijkingen * 1-2% GH

Nadere informatie

Adrenogenitaal syndroom (AGS) - Etiologie & Pathofysiologie vs. Fysiologie

Adrenogenitaal syndroom (AGS) - Etiologie & Pathofysiologie vs. Fysiologie Adrenogenitaal syndroom (AGS) - Etiologie & Pathofysiologie vs. Fysiologie Paul van Trotsenburg kinderarts-endocrinoloog AMC Inhoud Adrenogenitaal syndroom (AGS) - Definitie Bijnieren: -anatomie, embryologie

Nadere informatie

Chapter 10 Nederlandse Samenvatting voor Leken

Chapter 10 Nederlandse Samenvatting voor Leken Chapter 10 Nederlandse Samenvatting voor Leken Inleiding Doel Resultaten Conclusies Chapter 10 Inleiding Gastroenteropancreatische neuroendocriene tumoren (GEP-NETs) vormen een zeldzame groep tumoren,

Nadere informatie

dr. s.m.p.f. de Muinck Keizer-schrama, profdr. s.l.s. Drop

dr. s.m.p.f. de Muinck Keizer-schrama, profdr. s.l.s. Drop 2 Geslachtsdifferentiatie, groei en puberteit B Groei en ontwikkeling dr. s.m.p.f. de Muinck Keizer-schrama, profdr. s.l.s. Drop 2.3 INLEIDING Groei en ontwikkeling van de mens omvat alle processen waardoor

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 101 Chapter 7 SAMENVATTING Maligne tumoren van de larynx en hypopharynx ( keelkanker ) zijn de zesde meest voorkomende type kankers van het hele lichaam, en de meest voorkomende

Nadere informatie

Humane levenscyclus 1

Humane levenscyclus 1 Humane levenscyclus 1 Genexpressie 3 13 september 2011 Leerdoelen: - Differentiële genexpressie - Communicatie tussen cellen (inductie) - Groei en differentiatiefactoren Differentiële genexpressie Door

Nadere informatie

GENETISCHE ONDERZOEKEN Art. 33bis pag. 1 officieuze coördinatie

GENETISCHE ONDERZOEKEN Art. 33bis pag. 1 officieuze coördinatie GENETISCHE ONDERZOEKEN Art. 33bis pag. 1 "Artikel 33bis. 1. Moleculaire Biologische testen op menselijk genetisch materiaal bij verworven aandoeningen." "K.B. 31.8.2009" (in werking 1.11.2009) "A." + "

Nadere informatie

GROEIHORMOONBEHANDELING VAN KINDEREN MET HET PRADER-WILLI SYNDROOM

GROEIHORMOONBEHANDELING VAN KINDEREN MET HET PRADER-WILLI SYNDROOM GROEIHORMOONBEHANDELING VAN KINDEREN MET HET PRADER-WILLI SYNDROOM RICHTLIJN opgesteld door de Adviesgroep Groeihormoon van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde, bedoeld voor kinderarts-endocrinologen

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting 159

Nederlandse Samenvatting 159 Nederlandse Samenvatting 159 NEDERLANDSE SAMENVATTING (voor de leek) In het dagelijkse leven worden wij als mensen steeds geconfronteerd met keuzes. ij de meeste keuzes staan we niet eens meer stil. Je

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 6.1 Introductie Artrose is de meest voorkomende aandoening van het bewegingsapparaat. Het proces wordt gekenmerkt door de afbraak van het kraakbeen op de gewrichtsdelen en de

Nadere informatie

Groeihormoon tekort na het bereiken van de uiteindelijke lengte. Informatie voor patiënten

Groeihormoon tekort na het bereiken van de uiteindelijke lengte. Informatie voor patiënten Groeihormoon tekort na het bereiken van de uiteindelijke lengte Informatie voor patiënten Voor wie is dit boekje bedoeld? Dit is een boekje voor tieners bij wie als kind een groeihormoontekort is vastgesteld

Nadere informatie

Samenvatting de Wit :25 Pagina Optima Grafische Communicatie. Nederlandse Samenvatting

Samenvatting de Wit :25 Pagina Optima Grafische Communicatie. Nederlandse Samenvatting de Wit 30-01-2001 12:25 Pagina 121 - Optima Grafische Communicatie Nederlandse de Wit 30-01-2001 12:25 Pagina 122 - Optima Grafische Communicatie Onze atmosfeer bestaat voor 21% uit zuurstof en dit maakt

Nadere informatie

Biologicals in de longziekten. Piet van Valenberg, longarts.

Biologicals in de longziekten. Piet van Valenberg, longarts. Biologicals in de longziekten. Piet van Valenberg, longarts. Biologicals Astma : anti IgE : omalizumab = Xolair Sarcoidosis : infliximab : anti-tnfalfa Bronchuscarcinoom Bronchus carcinoom Chemotherapie

Nadere informatie

Protocol Obesitas St. Antonius Ziekenhuis. Gera Hoorweg-Nijman & Marja van der Vorst kinderartsen

Protocol Obesitas St. Antonius Ziekenhuis. Gera Hoorweg-Nijman & Marja van der Vorst kinderartsen Protocol Obesitas St. Antonius Ziekenhuis Gera Hoorweg-Nijman & Marja van der Vorst kinderartsen Kinderen en adolescenten met obesitas 1. Definities 2. Indicatie verwijzing 3. Poliklinische verwijzing

Nadere informatie

Anatomie / fysiologie

Anatomie / fysiologie Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1 FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 2 Hormonen Homaein (Gr)

Nadere informatie

BIJLAGE III GEWIJZIGDE SAMENVATTING VAN PRODUCTKENMERKEN VAN DE REFERENTIE LIDSTAAT

BIJLAGE III GEWIJZIGDE SAMENVATTING VAN PRODUCTKENMERKEN VAN DE REFERENTIE LIDSTAAT BIJLAGE III GEWIJZIGDE SAMENVATTING VAN PRODUCTKENMERKEN VAN DE REFERENTIE LIDSTAAT Nota: Deze samenvatting van productkenmerken was een bijlage van de Commissie beslissing van dit krachtens artikel 7(5)

Nadere informatie

COIG Genoom & Genetica take home messages juni Clinical Genetics UMCG

COIG Genoom & Genetica take home messages juni Clinical Genetics UMCG COIG Genoom & Genetica take home messages juni 2019 Clinical Genetics UMCG Klinisch Genetisch Redeneren Denk genetisch: genetische basisbegrippen: belangrijk familie-anamnese: sowieso belangrijk (bijv.

Nadere informatie

Deel III Neonatale periode

Deel III Neonatale periode Gegevensverzameling met betrekking tot ZIKV-infectie tijdens de zwangerschap Deel III Neonatale periode Het ingevulde formulier graag verzenden naar uw lokale GGD (zie www.ggd.nl). Bij inzending van laboratoriummaterialen

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Chapter 8 112 Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Insulin induceert complexe responsen in perifere weefsel zoals de skeletspier, vet, hart, lever en het brein om

Nadere informatie

1 (~20 minuten; 20 punten)

1 (~20 minuten; 20 punten) TENTAMEN Moleculaire Cel Biologie (8A840) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld & Dr. M. Merkx 27-01-2012 14:00 17:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal + 1 bonusvraag! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/18977 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/18977 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/18977 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Filali, Mariam el Title: Knowledge-based treatment in uveal melanoma Date: 2012-05-22

Nadere informatie

Hypothalamus, pituitary and thyroid. The control system of thyroid hormone production. Sluiter, Wim J.

Hypothalamus, pituitary and thyroid. The control system of thyroid hormone production. Sluiter, Wim J. University of Groningen Hypothalamus, pituitary and thyroid. The control system of thyroid hormone production. Sluiter, Wim J. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's

Nadere informatie

Diabetes en Puberteit

Diabetes en Puberteit Diabetes en Puberteit Hormonale veranderingen en Diabetes Dr. R. Zeevaert, MD, PhD 21/03/2019 Diabetes en Puberteit Hormonale veranderingen en diabetes 1. Normale puberteit 2. Invloed van puberteit op

Nadere informatie

Chapter 10. Samenvatting

Chapter 10. Samenvatting Chapter 10 Samenvatting 1 Hoofdstuk 1 beschrijft de achtergrondinformatie van de relatie tussen intrauteriene groeivertraging, waarvan het lage geboortegewicht een uiting kan zijn, en de gevolgen in de

Nadere informatie

Kind en Voeding Effect op langere termijn

Kind en Voeding Effect op langere termijn Kind en Voeding Effect op langere termijn Arend F Bos Kinderarts neonatoloog UMCG Food for Healthy Ageing, Groningen, June 2012 Opzet presentatie Het vakgebied Neonatologie Relatie voeding groei Hersengroei

Nadere informatie

Summary/Samenvatting 8

Summary/Samenvatting 8 Summary/Samenvatting 8 Summary/Samenvatting Summary Longitudinal growth is the key characteristic that distinguishes children from adults. Growth is regulated in the growth plates, which are layers of

Nadere informatie

EETLUSTREGULATIE: WAAROM EN HOE

EETLUSTREGULATIE: WAAROM EN HOE EETLUSTREGULATIE: WAAROM EN HOE H. Pijl Introductie Energie is de basis van ons bestaan. Zonder energie geen leven. Het is voor een organisme letterlijk en figuurlijk van levensbelang dat er voldoende

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/30244 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Claessen, Kim Maria Johanna Aldegonda Title: Pathophysiology of the GH/IGF-1 axis

Nadere informatie

Mee-naar-huis-neem boodschappen dec. 2016

Mee-naar-huis-neem boodschappen dec. 2016 COIG cursusdag Genoom & Genetica Mee-naar-huis-neem boodschappen dec. 2016 klinische moleculaire genetica klinisch genetisch redeneren ethische / maatschappelijke aspecten van erfelijkheidsonderzoek next

Nadere informatie

zwangerschapsdiabetes

zwangerschapsdiabetes op de grens van de 2e lijn? belangenverstrengelingen aangaande deze bijeenkomst heb ik niet mj muis Langerhans-symposium 12 & 14 juni 2018 Marian Muis internist-endocrinoloog programma Definities Fysiologie

Nadere informatie

Voeding na ontslag. Eerste symposium regionale neonatologie. Sophie van der Schoor OLVG, Amsterdam

Voeding na ontslag. Eerste symposium regionale neonatologie. Sophie van der Schoor OLVG, Amsterdam Voeding na ontslag Eerste symposium regionale neonatologie Sophie van der Schoor OLVG, Amsterdam Presentatie 1. Belang groei eerste jaar 2. Wel of niet verrijkte voeding/bmf 3. Best practice 4. Conclusie

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 4 groei

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 4 groei Samenvatting Biologie Hoofdstuk 4 groei Samenvatting door een scholier 058 woorden 31 mei 011,4 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar HOOFDSTUK 4 Groei Fasen van een mensenleven: -baby: afhankelijk

Nadere informatie

Workshop Patiënten dag 18 mei 2019 Bewegingsstoornissen en erfelijkheid

Workshop Patiënten dag 18 mei 2019 Bewegingsstoornissen en erfelijkheid Genetics 1 Workshop Patiënten dag 18 mei 2019 Bewegingsstoornissen en erfelijkheid Fleur Vansenne/Corien Verschuuren Klinisch genetici UMCG Erfelijkheid 2 Waar denk je aan? Genetics Wat is genetisch onderzoek?

Nadere informatie

Moleculaire pathways/merkers/therapie. Wim Demey, medische oncologie

Moleculaire pathways/merkers/therapie. Wim Demey, medische oncologie Moleculaire pathways/merkers/therapie Wim Demey, medische oncologie Receptor tyrosine kinase: Transmembranaire groeifactorreceptor met een intrinsieke ligandgecontroleerde tyrosine kinase activiteit

Nadere informatie

Mijn kind groeit niet. Prof Dr Geert Mortier

Mijn kind groeit niet. Prof Dr Geert Mortier Mijn kind groeit niet Prof Dr Geert Mortier 14/09/2018 Deze drie kinderen zijn te klein voor hun leeftijd. Hebben ze hetzelfde probleem? AANPAK Is er sprake van een groeistoornis? 1. Meet het kind 2. Vraag

Nadere informatie

Opvolging van diabetische kinderen: de insulinebehandeling

Opvolging van diabetische kinderen: de insulinebehandeling Vernieuwd in 2007: Prof. H. Dorchy Opvolging van diabetische kinderen: de insulinebehandeling Herinnering: De insulines: Type I Humane insulines met een snelle werking (Actrapid HM, Humuline Regular) Begin

Nadere informatie

Bijlage II. Wetenschappelijke conclusies en redenen voor weigering, opgesteld door het EMA

Bijlage II. Wetenschappelijke conclusies en redenen voor weigering, opgesteld door het EMA Bijlage II Wetenschappelijke conclusies en redenen voor weigering, opgesteld door het EMA 29 Wetenschappelijke conclusies Algehele samenvatting van de wetenschappelijke beoordeling van Norditropin SimpleXx,

Nadere informatie

protein stimulates the GH secretion in lean as well as in visceral obese subjects. Ingestion of dietary protein showed to be an adequate method to

protein stimulates the GH secretion in lean as well as in visceral obese subjects. Ingestion of dietary protein showed to be an adequate method to Summary The somatotropic axis, also known as the growth hormone (GH) - Insulin-like growth factor-1 (IGF-1) axis, originates in the hypothalamus and pituitary gland. Through the central release of GH and

Nadere informatie

Uw brief van Uw kenmerk Datum 9 oktober 2007 Farmatec/FA december 2007

Uw brief van Uw kenmerk Datum 9 oktober 2007 Farmatec/FA december 2007 Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE Uw brief van Uw kenmerk Datum 9 oktober 2007 Farmatec/FA-2804948 17 december 2007 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21043 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21043 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21043 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kuijjer, Marieke Lydia Title: A systems biology approach to study high-grade osteosarcoma

Nadere informatie

Kwaliteitscontrole binnen de moleculaire diagnostiek van hematologische maligniteiten

Kwaliteitscontrole binnen de moleculaire diagnostiek van hematologische maligniteiten Radboud University Medical Centre Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences Kwaliteitscontrole binnen de moleculaire diagnostiek van hematologische maligniteiten Bert van der Reijden, PhD Laboratorium

Nadere informatie