VOORSTEL AAN COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HEEMRADEN

Transcriptie

1 Commissie Waterketen 16 oktober 2018 VOORSTEL AAN COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HEEMRADEN Vergadering : 23 oktober 2018 Agendapunt : Onderwerp : rechtsvorm voor de realisatie en exploitatie van (wind)energie Aandachtsveldhouder ing. A.E.H. van Helvoirt-Looman Informatie bij : drs. D.J. Kolkman manager Zuiveringsbeheer en Riolering Telefoonnummer : (0314) d.kolkman@wrij.nl Advies van de bestuurlijke commissie Waterketen aan het college van dijkgraaf en heemraden: Hier wordt na de bijeenkomst op 16 oktober 2018 het advies van de commissie ingevuld. Advies 1. Instemmen met de oprichting van een BV als rechtsvorm voor de realisatie en exploitatie van (wind)energie Inleiding In verschillende bijeenkomsten is een doorkijk gegeven naar de realisatie- en exploitatiefase van windturbines op de locatie Duiven Innofase (twee windturbines) en de locatie Zutphen De Mars (één windturbine). Daarbij is onder andere middels terugverdientijden een beeld gegeven van de financiële haalbaarheid en hebben allerlei mogelijke juridische structuren de revue gepasseerd, waaronder de mogelijkheid om deze activiteit aan private partijen over te laten. Gaandeweg heeft zich het onderbrengen van deze activiteit in een eigen overheids-bv als rechtsvorm als meest optimaal afgetekend. Het algemeen bestuur heeft gevraagd om de BV als rechtsvorm voor de ontwikkeling en exploitatie van windenergie nader te verkennen en uit te werken en ter besluitvorming voor te leggen. De nadere verkenning en uitwerking heeft plaatsgevonden vanuit diverse invalshoeken, waarvan de belangrijkste zijn: juridisch, financieel, fiscaal en transparantie. Daarbij is onderzocht of het onderbrengen van deze activiteiten in een overheids-bv voor- of nadelen bood ten opzichte van het zelf als waterschap rechtstreeks realiseren en exploiteren van de windturbines. De conclusies van die verkenning en uitwerking zijn verwerkt in dit voorstel. Beide potentiële locaties bevinden zich momenteel in de planvormingsfase om de windturbines vergund te krijgen en de participatie verder vorm te geven. Op een later moment zal het go / no go moment voor de realisatie en exploitatie van windenergie ter besluitvorming aan het algemeen bestuur worden voorgelegd, evenals concrete voorstellen voor participatie.

2 Eerder genomen besluiten Het algemeen bestuur heeft in de vergadering van 14 maart 2017 besloten om: 1. Kennis te nemen van de onderzoeken Duurzame energie bij Waterschap Rijn en IJssel en de Quickscan kansen zonne-energie projecten. 2. Maximaal in te zetten op het bereiken van energieneutraliteit in De locatieplannen voor Duiven Nieuwgraaf, Olburgen, Zutphen De Mars en De Pol bij Etten vast te stellen. 4. In te stemmen met de uitvoeringsstrategie energieneutraliteit: a. start ontwikkeling van windenergie voor locatie Duiven Nieuwgraaf; b. start ontwikkeling van windenergie voor locatie Zutphen De Mars; c. start nadere uitwerking van zonne-energie op eigen rwzi-terreinen en eigen gebouwen; d. nader onderzoek van de mogelijkheid extra elektriciteit uit biogas; e. verkenning van (aansluiting op) gebiedsinitiatieven voor duurzame energieopwekking bij locaties Olburgen en De Pol Etten; 5. Periodiek de voortgang energieneutraliteit te monitoren en noodzaak tot interventies of versnelling vast te stellen. Een (alsnog) verdere ontwikkeling van windenergie op voornoemde locaties blijft een optie en uiterlijk in 2020 te besluiten over hoe te komen tot 100% energieneutraliteit. Het algemeen bestuur heeft in de vergadering van 4 juli 2017 besloten om: 1. Een leidende rol te kiezen voor de fase om te komen tot de benodigde vergunningen voor windenergie op de locaties Nieuwgraaf en Zutphen en na deze fase onze rol te heroverwegen. 2. De uitgangspunten, principes en werkwijze voor participatie richtinggevend vast te stellen voor de locaties Nieuwgraaf en Zutphen. 3. De stappenplannen voor ontwikkeling windenergielocaties Zutphen en Nieuwgraaf vast te stellen. 4. Een krediet van ,- beschikbaar te stellen voor de ontwikkeling en planuitvoering van de windenergielocaties Zutphen en Nieuwgraaf. Het algemeen bestuur heeft in de vergadering van 13 maart 2018 besloten om: 1. Kennis te nemen van de voortgang van de uitvoeringsstrategie energieneutraliteit 2. In te stemmen met verkenning van mogelijkheden voor duurzame energie op de locaties Duiven en Zutphen, waarbij gebruik van grond van derden niet is uitgesloten 3. Kennis te nemen van de vervolgstappen om te komen tot energieneutraliteit. Het algemeen bestuur heeft in de vergadering van 3 juli 2018 besloten om: 3. De rechtsvorm overheidsvennootschap (BV) voor de volgende fase van windenergie nader uit te werken en ter besluitvorming voor te leggen Onderbouwing 1.1 Er zijn geen wettelijke belemmeringen voor exploitatie van windenergie in een overheidsvennootschap en middels maatwerkbepalingen kan het bestuur van het waterschap voldoende grip houden. Zolang de door het waterschap te ondernemen activiteiten op het gebied van energiewinning plaatsvinden in het kader van de uitvoering van de wettelijke taken van het waterschap met name het zuiveringsbeheer en het watersysteembeheer en de mededingingsrechtelijke regels worden gerespecteerd, zijn er geen wettelijke belemmeringen voor het ondernemen van dergelijke activiteiten. Zodra echter (uitsluitend) commerciële doelstellingen voorop komen te staan bij deze energieactiviteiten is dat niet meer verenigbaar met de wettelijke taken van het waterschap. 2 van 5

3 Op 10 juli jl. zijn de hoofdlijnen gepresenteerd voor het nog af te sluiten Klimaatakkoord. De waterschappen verbinden zich daarin om in 2025 energieneutraal te zijn en op langere termijn ook klimaatneutraal. De exploitatie van windenergie past binnen dat akkoord, ook indien meer wordt geproduceerd dan strikt noodzakelijk is voor eigen gebruik. Voor de beoordeling van de rechtmatigheid van de activiteiten is het niet relevant of de ontwikkeling en exploitatie geheel in eigen beheer plaatsvindt of binnen een door het waterschap gecontroleerde BV. Het is algemeen geaccepteerd dat bepaalde publieke taken worden vervuld door zogenaamde verbonden partijen zoals een door het waterschap gecontroleerde BV. Zeggenschap door het algemeen bestuur op de realisatie en exploitatie van de windturbines in een BV kan vorm gegeven worden door op detailniveau in de statuten en regelementen maatwerkbepalingen op te nemen. Daarbij kunnen aan zowel het dagelijks bestuur als het algemeen bestuur (controlerende en/of uitvoerende) taken worden voorbehouden. Ten aanzien van de aandeelhoudersbevoegdheden van het algemeen bestuur in de statuten kan gedacht worden aan: o Het nauwkeurig omschrijven van de doelstelling van de vennootschap zodanig dat deze binnen de kaders blijft opereren die het waterschap met deze vennootschap voor ogen staan; o De bevoegdheid om goedkeuring te verlenen aan bepaalde (belangrijke) bestuursbesluiten, bijvoorbeeld ten aanzien van investeringen, deelnemingen, samenwerkingsovereenkomsten, duurzaamheidsbeleid, etc.. Er zal bekeken moeten worden welke specifieke besluiten ter goedkeuring aan de aandeelhouder (lees: het waterschap) dienen te worden voorgelegd; o De bevoegdheid tot het geven van concrete instructies aan het bestuur van de BV, bijvoorbeeld ten aanzien van de (uitvoering van de) winstparticipatie en het voorschrijven van het afleggen van verantwoording daarover. Het bestuur is verplicht dergelijke instructies op te volgen. o Op grond van de wet berust de bevoegdheid tot het benoemen en ontslaan van bestuurders bij de aandeelhouder. Hierdoor kan het waterschap feitelijk al de nodige invloed uitoefenen (dus los van de hiervoor bedoelde formele bevoegdheid om het bestuur instructies te geven); o De goedkeuring van de begroting. Daarmee worden de financiële kaders vastgesteld o waarbinnen het bestuur dient te handelen. De vaststelling van de jaarrekening door de aandeelhouder. Door middel van de jaarrekening wordt verantwoording afgelegd over het gevoerde beleid en het toezicht. Maatwerkvoorschriften als hiervoor omschreven kunnen bewerkstelligen dat effectief door het algemeen en dagelijks bestuur kan worden gestuurd en toezicht kan worden gehouden. 1.2 De terugverdientijden zijn binnen een BV gunstiger dan het exploiteren van windenergie in eigen beheer. De berekeningen laten zien dat de terugverdientijden binnen de 9 en 15 jaar liggen. De financiële haalbaarheid is doorgerekend aan de hand van een uitgebreid financieel model voor het realiseren en exploiteren van windenergie binnen zowel een BV als in eigen beheer van het waterschap. Hierin zijn alle operationele kosten, vergoedingen (incl. participatie), mitigatie van slagschaduw, rentelasten en belastingen meegenomen bij een verwachte levensduur van 20 jaar. De terugverdientijden zijn afhankelijk van onder andere turbinetype, windaanbod, SDE+ subsidie (Stimulering Duurzame Energieproductie), financiële participatie en fiscale uitgangspunten. 3 van 5

4 Een BV is fiscaal aantrekkelijk en daarmee financieel gunstiger dan het in eigen beheer realiseren en exploiteren van windenergie. Bij realisatie en exploitatie door de BV staat vast dat sprake is van een volledig btw-ondernemerschap. Dit betekent dat de btw op alle investerings- en exploitatiekosten in aftrek kan worden gebracht. Hiermee zijn de terugverdientijden bij een BV circa 1 á 2 jaar gunstiger dan in eigen beheer binnen de waterschapsorganisatie, waar de btw niet volledig in aftrek kan worden gebracht. Over de geleverde energie aan het net moet altijd 21% btw in rekening worden gebracht, ongeacht of die levering door een BV of door het waterschap plaatsvindt. Voor wat betreft de vennootschapsbelasting (Vpb) geldt dat voor de activiteit zowel binnen de BV als in eigen beheer binnen de WRIJ-organisatie een openingsbalans moet worden opgesteld, dat Vpb-aangifte zal moeten worden gedaan, etc.. In dat opzicht is er geen verschil. Als er op een later moment ook andere (energie)activiteiten in de BV zouden worden ondergebracht, dan kunnen eventuele aanloop- en exploitatieverliezen van die andere activiteiten worden gesaldeerd binnen de BV en kan de Vpb-druk worden geminimaliseerd. Binnen het waterschap is salderen van de resultaten van verschillende activiteiten voor de Vpb niet mogelijk. Voor wat betreft de energiebelasting maakt het geen verschil of de activiteit in eigen beheer binnen de WRIJ-organisatie of binnen een BV plaatsvindt. In beide gevallen zal energiebelasting moeten worden betaald door WRIJ over de te gebruiken energie. Anders dan bij consumenten heeft de daaraan voorafgaande levering van energie aan het net daarop geen invloed. Dat komt omdat de salderingsregeling niet van toepassing is omdat het waterschap grootverbruiker is. Daarmee kan eigen verbruik (afname van het net) niet verrekend worden met de levering aan het net. Op basis van de analyses wordt verwacht dat een BV ten opzichte van het onderbrengen bij het waterschap een financieel voordeel oplevert met een bandbreedte van ,- tot ,- per windmolen per jaar. 1.3 Een BV is overzichtelijk en transparant naar de omgeving (omwonenden). De winst en daarmee het richtinggevende percentage van 20% van de winst voor financiële participatie wordt aan de hand van een winst- en verliesrekening (jaarrekening) bepaald. Het onderbrengen van de windenergieactiviteiten in een BV biedt uitstekende mogelijkheden voor het optimaal inrichten van een omwonendenregeling en een gebiedsfonds. Door de plaatsing van energieactiviteiten onder de BV is voor de omwonenden en het gebied transparant hoe de kosten- en opbrengstontwikkeling binnen de BV verloopt. Als die energieactiviteiten direct door het waterschap plaatsvinden is dat meer diffuus. In dat geval gaan deze geheel op in de algehele jaarstukken van het waterschap en kan er discussie zijn over de kostentoerekening en daarmee de winst in relatie tot de financiële participatie. Kosten Het betreft hier een keuze omtrent de rechtsvorm voor de realisatie en exploitatie van (wind) energie. Aan deze keuze zijn geen directe kosten verbonden. Kanttekeningen In de planfase en exploitatiefase kan nog veel gebeuren. Ook zien we dat er specifieke aspecten zijn die het voor het waterschap anders uitvallen dan voor een marktpartij (ontwikkelaar). De belangrijkste afbreukrisico s: Het omgevingsproces vraagt continu aandacht. Onze omgevingsmanager staat in contact met de omgeving en het participatieproces wordt nauw afgestemd met de gemeente in relatie tot de formele procedures en daarmee de instemming door de gemeenteraad. 4 van 5

5 Er zijn verschillende variabelen waardoor de opbrengsten en kosten hoger en/of lager kunnen uitvallen. We werken onder andere met bandbreedtes om niet nu al vast te zitten aan één turbinetype en daarmee onze onderhandelingspositie verliezen richting leveranciers. Ook kan het windaanbod variëren, waardoor opbrengsten anders uitvallen dan verwacht of onvoorziene schade/investeringen optreden die leiden tot hogere kosten. De SDE+ subsidie voor 2019 wordt op basis van voorgaande jaren en ervaringen ingeschat op circa 66,-- per MWh. Het is mogelijk dat deze lager uitvalt. Daarnaast is een vastgestelde omgevingsvergunning vereist voor de SDE+ aanvraag en daar wordt zo snel als mogelijk op gekoerst. Nieuwe inzichten en ontwikkelingen kunnen leiden tot nieuwe uitgangspunten en keuzes om in 2025 energieneutraal te zijn. Bij het opstellen van de uiteindelijke businesscases en oprichting van een BV wordt een gedetailleerde fiscale en juridische toets uitgevoerd, mede in overleg met de belastingdienst. Het is altijd mogelijk dat veranderende wet- en regelgeving invloed hebben op de huidige uitgangspunten. Op dit moment worden er geen belangrijke wijzigingen verwacht. Juridische consequentie De statuten en reglementen van een BV moeten zodanig ingericht worden dat er reële zeggenschap voor het waterschap mogelijk blijft. De oprichting van een BV ontslaat het waterschap niet van bestuurlijke verantwoordelijkheid voor activiteiten van die BV, zeker niet als de statuten en reglementen er op gericht zijn de zeggenschap van het waterschap te maximaliseren. De oprichting van een gebiedsfonds en een omwonenden regeling vergt nadere juridische uitwerking, maar is eenvoudig te realiseren binnen een BV. Communicatie De BV is de juridische structuur waarin het waterschap voornemens is om de windturbines te realiseren en exploiteren. Het waterschap is 100% aandeelhouder van deze overheidsvennootschap. De randvoorwaarden, waaronder het richtinggevende percentage van 20% van de winst voor financiële participatie, veranderen daardoor niet. Planning/routing College van dijkgraaf en heemraden (besluit) Algemeen bestuur (besluit) 23 oktober november van 5