Uitvoeringsnotitie de Bibliotheek op school op Goeree-Overflakkee

Transcriptie

1 Uitvoeringsnotitie de Bibliotheek op school op Goeree-Overflakkee Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta Mirjam Vancrayelynghe, september 2018

2 Inleiding Uit onderzoek van de onderwijsinspectie is gebleken dat 25% van de leerlingen in Nederland het basisonderwijs verlaat zonder het vereiste leesniveau te halen. Landelijk gezien zijn er veel onderzoeken die aantonen dat het met de lees- en taalvaardigheid in Nederland beter moet: - Een kwart van de leerlingen in groep 4 leest zwak 1 - Van de basisschoolverlaters leest 25% technisch niet goed. Zij lezen nog op het niveau van groep Van de 15-jarigen is bijna 15% functioneel analfabeet (vergelijk Finland: 4,5%) % van de Nederlanders is laaggeletterd 3-3 tot 5 % van de inwoners in Nederland heeft dyslexie 4 Het geschetste belang van vrij lezen wordt zowel door de gemeenten, het onderwijs (schoolbesturen) als de bibliotheek onderkend. Leesbevordering wordt gezien als een essentieel wapen ter voorkoming van taalachterstanden en laaggeletterdheid. Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta wil met de Bibliotheek op school (dbos) de geletterdheid en mediawijsheid onder kinderen stimuleren. 5 De Bibliotheek op school vormt samen met andere programma s een preventieve aanpak in de strijd tegen laaggeletterdheid en digibetisme. Het succes van de landelijke aanpak van dbos is inmiddels evident. Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta kan het niet alleen. Voor de gezamenlijke ambities zijn zowel de gemeente Goeree Overflakkee, het onderwijs en de bibliotheek verantwoordelijk. Dit heeft ook financiële consequenties. De kostprijs ligt vele malen hoger dan het bedrag dat aan de scholen wordt doorberekend. Deze korte notitie schetst het belang van dbos en de gezamenlijke aanpak van gemeente, scholen en bibliotheek. De notitie geeft tevens een overzicht van de opstartkosten en structurele kosten van het inzetten van het programma de Bibliotheek op school. Doel en ambitie Doel is de komende jaren op elke schoollocatie op Goeree-Overflakkee een dbos te realiseren, net zoals dat nu ook al het geval is op alle basisscholen in Brielle, Hellevoetsluis, Nissewaard* en Westvoorne. Doel van deze notitie is een stevige slinger te geven aan de discussie en besluitvorming over invoering van dbos op Goeree-Overflakkee. Bronnen Omwille van de leesbaarheid hebben we niet veel bronnen opgenomen. Goed te weten dat over dit onderwerp veel recent en actuele informatie beschikbaar is, fysiek en digitaal, in schrift en op beeld. Van (wetenschappelijk) onderzoek tot lokale monitorgegevens, van visienotities tot concrete samenwerkingsverbanden en rekenvoorbeelden. 1 CITO 2 CITO 3 Stichting Lezen en Schrijven 4 Cijfers Ziektekostenverzekeraars 5 Naast aandacht voor leesplezier/leesbevordering focust de dbos-aanpak zich op mediawijsheid. 2

3 Laaggeletterdheid In Nederland hebben 2,5 miljoen volwassenen moeite met lezen, schrijven en / of rekenen. Als we de mensen erbij nemen met beperkte digitale vaardigheden, is de groep nog veel groter. In de leeftijdsgroep jaar gaat het om 1,3 miljoen mensen die moeite hebben met lezen en schrijven. Van alle inwoners in Nederland tussen de 16 en 65 jaar is 1 op de 9 laaggeletterd. Dat is bijna 12% van de beroepsbevolking. In tegenstelling tot wat veel mensen denken is tweederde van deze mensen van Nederlandse afkomst. 57% van hen is vrouw en 43% man. Ruim 40 % van de laaggeletterden is werkloos of inactief op de arbeidsmarkt. Als bijlage 1 vindt u een samenvatting van de risicofactoren van laaggeletterdheid uit de scan van ProBiblio, welke eind 2017 is uitgevoerd in opdracht van Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta. - In de gemeente Brielle en Westvoorne ligt het percentage laaggeletterden* tussen de 5 % en 8%: inwoners. - In de gemeente Goeree-Overflakkee ligt het percentage laaggeletterden* tussen de 8% en 11%: inwoners. - In de gemeente Hellevoetsluis ligt het percentage laaggeletterden* tussen de 8% en 11%: inwoners. (*) exclusief mensen met beperkte digitale vaardigheden. Inschatting van het risico op laaggeletterdheid per wijk Laaggeletterdheid in het werkgebied van de Bibliotheek Zuid- Hollandse Delta (ProBiblio, in opdracht van de Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta), 22 november Maatschappelijke gevolgen De Bibliotheek op school (dbos) De Bibliotheek op school is een intensieve meerjarige samenwerking tussen basisscholen, bibliotheken en gemeenten. Door krachten te bundelen en elkaars expertise en bewezen programma s te benutten, werken we samen aan aantoonbare verbetering van onderwijsresultaten op het gebied van lees - en taalvaardigheid en informatie - en mediavaardigheden. Door deze vaardigheden op jonge leeftijd te versterken, gaan we de strijd aan tegen laaggeletterdheid en dragen we bij aan de mediawijsheid van burgers. Met dbos maakt Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta zich samen met de scholen sterk voor het verbeteren van de taal-, lees-, media- en leerresultaten. Een goede beheersing van de Nederlandse taal is onmisbaar voor succes op school en later op de arbeidsmarkt. Bovendien is mediawijsheid, een van de 21 e -eeuwse vaardigheden 6, noodzakelijk om mee te kunnen doen in de veranderende informatie- en kennissamenleving. Concreet gaat het om de volgende pijlers: - Collectie dicht bij de kinderen, zodat ook de kinderen die van huis uit niet/beperkt worden gestimuleerd om te lezen door leerkracht en leesconsulent gestimuleerd worden om zodoende plezier in het lezen te krijgen/houden (op elk niveau) - Doorgaande lijn leesbevordering en mediawijsheid - Digitale toegangspoort - De expertise van leerkrachten en de expertise van de Bibliotheek zorgen samen voor de resultaten. - Het creëren van een rijke leesomgeving. - Ieder kind gelijke kansen ongeacht afkomst. 6 Dit zijn vaardigheden die leerlingen nodig hebben om mee te kunnen doen in de maatschappij van de toekomst. 3

4 Doelgroep - Kinderen van 4 t/m 12 jaar (groep 1 t/m 8 van het basisonderwijs) - Leerkrachten - Ouders en verzorgers (ouderbetrokkenheid) Doelstellingen Door bibliotheken op scholen te realiseren wil Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta kort gezegd: Het leesplezier vergroten om op die manier een bijdrage te leveren aan de taal- en leesontwikkeling van leerlingen van de basisschool. Uit onderzoek 7 blijkt namelijk dat een positieve leeshouding de motor is tot het verbeteren van de lees- en leervaardigheden. Mediawijsheid op de basisschool specifieke aandacht geven en verbeteren Maar ook: - Meer en structureel samenwerken met onderwijs en gemeente - Inzicht in de verbeteringen door te monitoren - Bijdrage leveren aan geletterdheid, ter voorkoming van laaggeletterdheid - Bijdrage leveren aan de maatschappelijke waarde van bibliotheken - Werken met/aan succesvolle en meetbare diensten en producten - Samen met scholen werken aan een gunstig leesklimaat Voorwaarden Zoals eerder genoemd de Bibliotheek kan dit niet alleen! De Bibliotheek op school richt zich op leesplezier, taalontwikkeling en mediawijsheid en dbos vervangt niet het technisch leesonderwijs, dbos is geen project of programma, maar een gezamenlijke en duurzame aanpak. De samenwerking is niet vrijblijvend. Bij de start tekenen de samenwerkingspartners een overeenkomst, waardoor zij zich verbinden aan de voorwaarden. De partijen geven zo de intentie tot samenwerking aan. Uiteindelijk resulteert de samenwerking in steeds 3-jarige samenwerkingsovereenkomsten. Bibliotheek, school en gemeente conformeren zich ook daarom aan o.a. de volgende voorwaarden: - Lidmaatschap dbos Alle leerlingen en leerkrachten van de school zijn lid van de Bibliotheek op school. Met dit lidmaatschap kunnen zij lenen in de bibliotheek op school. - Lees- en mediaplan School en bibliotheek leggen in een lees- en mediaplan de te behalen doelen vast en bepalen hoe ze die gaan bereiken. - Deelname monitor De monitor geeft inzicht in leeshouding en leesfrequentie van de kinderen, het leesklimaat in de groep en het lees/mediabeleid van de school. - Collectie School en bibliotheek bepalen samen het collectieplan en dragen zorg voor een actuele collectie. De collectie is en blijft eigendom van de bibliotheek. Uitgangspunt: 5 tot 8 boeken per leerling. 7 Effectiviteit MLP en 4you! Universiteit van Tilburg in opdracht van ProBiblio

5 - Vrij lezen De school roostert minimaal 15 minuten vrij lezen in, bij voorkeur dagelijks en in alle groepen. - (Financiële) bijdrage De Bibliotheek op school is niet gratis voor het onderwijs. De school betaalt een tegemoetkoming van 10,- per leerling per schooljaar aan de bibliotheek. Tevens levert de school een leescoördinator vanuit het team die zich voor tenminste minimaal 30 uur per jaar inzet voor de Bibliotheek op school. De Bibliotheek op school op Voorne-Putten Onze ervaring met dbos is groot, op dit moment bedienen we in totaal 42 basisschoollocaties en behoren we als bibliotheek ook landelijk bij de voorlopersgroep m.b.t. onze aanpak en werkwijze met de Bibliotheek op school. Jaarlijks meten we op al onze dbos scholen met het landelijke meetinstrument de monitor de opbrengsten op het gebied van het leen- en leesgedrag van leerlingen, de leesmotivatie en het leesbevorderende gedrag van leerkrachten. De Monitor is een belangrijk onderdeel van de Bibliotheek op school. Het brengt de meerwaarde van de (school)bibliotheek in kaart. De Monitor bestaat uit digitale vragenlijsten voor leerkrachten, lees- en mediaconsulenten. Op basis van de resultaten van de Monitor maken school en bibliotheek afspraken over de invulling van het leesbevorderingsbeleid. Toekomstvisie de Bibliotheek op school Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta wil zich in de toekomst meer positioneren als structurele partner van de peuterspeelzaal en de kinderopvang op het gebied van taal- en leesbevordering. Vanuit de peuterspeelzalen en kinderdagopvang blijkt steeds meer behoefte te zijn aan kwaliteitsverbetering op het gebied van voorlezen, collectie en het structureren van leesbevorderende en mediawijze activiteiten. Het maatschappelijk belang van een gezamenlijke inzet ter voorkoming van taalachterstand, de invoering van de wet OKE, de VVE - programma s gecombineerd met de inzichten en conclusies uit onderzoeken op het terrein van lezen, voorlezen en taal vormen de aanleiding en uiteindelijk noodzaak voor een structurele aanpak van taal- en leesbevordering voor 0 tot 12 jarigen. Het gaat om een aanpak op meerdere terreinen; zowel op strategisch, beleidsmatig en uitvoerend niveau, als inhoudelijk, op het terrein van netwerken, deskundigheidsbevordering en advisering op het gebied van voorlezen en leesomgeving. De landelijke aanpak van de Bibliotheek op school richt zich op dit moment nog op de doelgroep 4 t/m 12 jaar maar wij zijn momenteel bezig met de ontwikkeling van de aanpak dbos voor de doelgroep 0 t/m 12 jaar en hebben in de gemeente Hellevoetsluis hiervoor recentelijk extra subsidie gekregen en hebben ook al proef kunnen draaien met een Pilot op een IKC locatie in Hellevoetsluis. Ons uiteindelijke doel en missie m.b.t. de Bibliotheek op school is natuurlijk een structurele aanpak dbos voor de doelgroep 0 18 jaar! Goeree-Overflakkee In het kader van VVE heeft Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta al een inhoudelijke samenwerking met de peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen op Goeree-Overflakkee. Vanuit de basisscholen (en vanuit de voorscholen) blijkt er de afgelopen jaren veel belangstelling te zijn voor een meer structurelere samenwerking met de Bibliotheek. De belangstelling van de scholen op Goeree-Overflakkee voor de aanpak van dbos is groot. 5

6 Een groot aantal basisscholen en ook de schoolbesturen op Goeree-Overflakkee hebben recentelijk de wens uitgesproken om z.s.m. met ons te starten met de bibliotheek op school. Uitrol in één keer of gefaseerd Er zijn meerdere scenario s denkbaar om dbos uit te rollen op Goeree-Overflakkee: het kan in één keer op alle basisscholen, het kan gefaseerd, het kan eerst in de gebieden met een hoog aantal laaggeletterden, het kan eerst in de kleine kernen, het kan met èèn fysieke dbos waar meerdere scholen tegelijk gebruik van maken enz. De Bibliotheek op school is geen standaardformule. Het is geen methodiek, want daarin laat leesplezier zich toch niet vangen. De Bibliotheek op school is dan misschien een landelijke aanpak, maar laat zich volledig naar de lokale situatie, wensen en behoeften plooien. Elke bibliotheek en elke school is immers anders. Zo brengt de Bibliotheek op school ervaring, expertise, beleid en praktijk bij elkaar. Basisscholen op Goeree-Overflakkee Naam school Aantal leerlingen okt 2017 CBS Bosseschool 389 CBS Prins Maurits 330 CBS Pr Johan Friso 73 CBS Het Kompas 105 RKBS de Achtsprong 54 CJS Het Kompas 45 SMDB de Regenboog 78 CBS De Bron 82 CBS School Met De Bijbel 245 OBS Het Startblok 121 CBS De Hoeksteen 167 SMDB Koningin Beatrix 331 PCBS Groen van Prinsterer 172 CBS Oranje Nassau 91 CBS Albert Schweitzerschool 59 CNS Zomerland 76 CBS Eben Haezer 100 OBS D'N Tuun 68 OBS Ollie B Bommel 78 OBS De Inktvis 190 OBS De Pannebakker 90 OBS De Regenboog 69 OBS Roxenisse 110 OBS J.C. van Gent 279 OBS De Molenvliet 38 RKBS de Nobelaer 168 OBS Buten De Poorte 81 OBS De Westhoek 191 OBS Stellegors 100 Daltonschool De Vliegers 150 SBO de Wegwijzer 75 SBO Het Kompas 60 ZML de Ark 43 Totaal 4308 leerlingen 6

7 Investeren in de toekomst voor de doelgroep 4 t/m 12 jaar Door te kiezen voor de Bibliotheek op school wordt er geïnvesteerd in de jeugd en toekomst van Goeree-Overflakkee. Onderstaand schema brengt op hoofdlijnen de kosten in beeld, met onderscheid in eenmalige investeringskosten en jaarlijkse exploitatiekosten. Dit kostenoverzicht is gebaseerd op de ervaring van Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta, de ervaringen van bibliotheken in de omgeving en op het landelijk rekenmodel van dbos. Eenmalige investeringskosten per leerling 1 Huisvesting - 2 Meubilair en inrichting 55,00 3 Aanschaf collectie en media 58,00 4 Extra inzet leesconsulent en collectiespecialisten 6,40 5 Deskundigheidsbevordering 1,70 6 ICT, hardware en randapparatuur 7,30 7 projectplan, uitrol en organisatiekosten 5,60 totaal 134,00 Toelichting Investeringskosten 1. In dit rekenmodel wordt ervan uit gegaan dat de huisvesting door de school om niet ter beschikking wordt gesteld. 2. De eenmalige kosten voor meubilair en inrichting zijn gebaseerd op de meest optimale situatie. 3. Uitgangspunt is een minimale startcollectie: 4 boeken per leerling nieuw en 1 boek per leerling vanuit de huidige schoolcollectie. Noodzakelijk aantal boeken per leerling is 5. Het optimale aantal boeken per leerling is 8. In bovenstaand rekenmodel is uitgegaan van een groei situatie, te beginnen met 4 nieuwe boeken per leerling. Gemiddelde boekenprijs is 14,50, inclusief inwerken en RFID-chip. 4. Extra personele inzet van leesconsulent en collectiespecialisten t.b.v. onder meer de monitor, inrichten administratie, collectiebeleid en profielen, inrichten uitleensysteem. 5. Betreft basisopleiding leesconsulent en jeugdspecialist, uitgaande van een gelijktijdige start van tenminste 5 dbos. 6. Betreft vnl. pc, beeldscherm, handscanner, RFID plaat. 7. Betreft algemene organisatiekosten t.b.v. projectplan, uitvoering en gelijktijdige start van tenminste 5 dbos. 7

8 Dekkingsplan Eenmalige Investeringskosten totaal voor alle 4308 Financiering vanuit: leerlingen GO 1 Huisvesting *om niet ter Basisscholen beschikking 2 Meubilair en inrichting ,- Investering Gemeente Goeree-Overflakkee 3 Aanschaf collectie en media ,- Investering Gemeente Goeree-Overflakkee 4 Extra inzet leesconsulent en collectiespecialisten ,- Investering Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta 5 Deskundigheidsbevordering 7.324,- Investering Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta 6 ICT, hardware en randapparatuur ,- Investering Gemeente Goeree-Overflakkee 7 projectplan, uitrol en organisatiekosten ,- Investering Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta totaal ,- Uitsplitsing investeringskosten Investering vanuit Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta Investering vanuit Gemeente Goeree- Overflakkee , , , , , , , ,- Exploitatiekosten structureel per jaar Jaarlijkse exploitatielasten per leerling Personele lasten (leesconsulent, jeugdspecialist, 46,05 mediacoach en onderwijsspecialist) Collectie 21,75 Meubilair en inrichting, reservering 2,00 Automatisering (ICT, hardware, randapparatuur, licenties) *opgenomen bij bibliotheek Retail Transport 4,30 Backoffice *opgenomen bij bibliotheek Retail Overhead en onvoorzien (organisatie, bestuur, 2,00 administratie, print etc.) totaal 76,10 NB. De school draagt 10 per leerling bij, zie ook de opmerking op p. 5 van deze notitie. 8

9 Jaarlijkse exploitatielasten totaal voor alle 4308 leerlingen Personele lasten (leesconsulent, jeugdspecialist, ,- mediacoach en onderwijsspecialist) Collectie ,- Meubilair en inrichting, reservering 8.616,- Automatisering (ICT, hardware, randapparatuur, licenties) *opgenomen bij bibliotheek Retail Transport Backoffice *opgenomen bij bibliotheek Retail Overhead en onvoorzien (organisatie, bestuur, administratie, print etc.) 8.616,- totaal ,- *In bijlage 2 wordt het scenario om de Bibliotheek op school in 3 fasen uit te rollen verder financieel uitgewerkt. 9