Ervaringen met de bestrijding van overlast door blauwalgen. Guido Waajen Waterschap Brabantse Delta 10 april 2008

Transcriptie

1 Ervaringen met de bestrijding van overlast door blauwalgen Guido Waajen Waterschap Brabantse Delta 10 april 2008

2 Inhoud Inleiding op waterschap Gerstestro Actief biologisch beheer Mengen Combinatie van maatregelen ( Doorspoelen) ( Zuivering oppervlaktewater met helofytenfilter)

3

4 Waterschap Brabantse Delta Oppervlakte ha 21 gemeenten inwoners 17 rwzi s, 1,2 miljoen ve Taken: waterkeringen, waterkwantiteit, waterkwaliteit, vaarwegenbeheer

5 Gerstestro Aanleiding: Veel overlast door algenbloei Literatuur: uit rottend gerstestro vrijkomende stoffen remmen algengroei, m.n. op blauwalgen Gerstestro zou symptomen van eutrofiëring kunnen bestrijden; goedkoop

6 Gerstestro: toepassingen 1997: proef in Parkvijver Roosendaal 2 delen: met en zonder stro 2000: praktijktoepassing in Parkvijver Roosendaal en wiel bij Waspik

7

8 Gerstestro: Roosendaal Vijver 0,4 ha Proefvak 1997: 500 m2, blanco 1997: m2 Gemiddelde diepte 1 m Geen waterplanten Vis: veel karper (1996: vissterfte) Bloeien van groenalgen en blauwalgen

9 Gerstestro: Roosendaal Beïnvloedingen: bladinval, park, en. Chlorofyl-a: max. 300 mg/m3 Doorzicht: cm t-p: 0,2-0,4 mg/l t-n: 6-12 mg/l

10 Gerstestro: Roosendaal resultaten 1997 Geen blauwalgenbloei in proefvak en blanco Na aanbrengen stro: sterke daling chlorofyl tot < 10 mg/m 3. Zowel in proefvak als blanco

11 Gerstestro: proef Roosendaal Werkt het? Achteraf bleek: Riooloverstort op proefvak Uitwisseling van water tussen proefvak en blanco Trekken van conclusie niet goed mogelijk

12 Gerstestro: proef Roosendaal Werkt het? En verder: Tijdens proef: weinig blauwalgen daarna: sterke stijging blauwalgengroei (Oscillatoria, Microcystis) Overall: proef verstoord door overstort Groeiremming door stro niet uit te sluiten

13 2000: praktijktoepassing Roosendaal en Waspik Per locatie: in febr. 500 kg onbespoten gerstestro verdeeld over circa 90 zakken Na 6 maanden stro ververst

14 parklaanvijver Roosendaal Fytoplankton concentratie (cellen/ml) Chlorofyl-a concentratie(ug/l) Start Gersterstro Blauw Groen Kiezel Overig Chlf a chlf-a norm Verversing Gersterstro

15 Parklaanvijver Roosendaal Chlorofyl-a concentratie (zomergemiddelde) Concentratie (ug/l) Norm Geen gerstestro Wel gerstestro jaartal Geen gerstestro Geen gerstestro Wel gerstestro

16 2000: resultaten gerstestro Roosendaal Nog steeds blauwalgenbloei (Anabaena) Hoge chlorofylgehalten (max. 500 mg /m 3 ), dalend gedurende de zomer (tot < 200 mg/m 3 ) Zomergemiddelde chlorofyl >> 100 mg/m 3

17 Wiel bij Waspik Fytoplankton concentratie (cellen/ml) Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Chlorofyl-a concentratie (ug/l) Start Gersterstro Blauw Groen kiezel overig Chlf-a chlf-a norm Verversing Gersterstro

18 Wiel bij Waspik Chlorofyl-a concentratie (zomergemiddelde) concentratie (ug/l) Norm Geen gerstestro jaartal Wel gerstestro

19 2000: resultaten gerstestro Wiel Waspik Nog steeds blauwalgenbloei (Microcystis) Hoge chlorofylgehalten (max. 280 mg/m 3 ), dalend gedurende de zomer (tot 20 mg/m 3 ) Zomergemiddelde chlorofyl > 100 mg/m 3

20 Gerstestro: conclusies Geen middel om algenbloei en normoverschrijding chlorofyl te voorkomen Blauwalgengroei lijkt in de loop van de zomer geremd te worden Gestopt: Beperkte invloed op algengroei Algenbloei wordt niet voorkomen Symptoombestrijding

21 Actief biologisch beheer: Binnenschelde

22

23 Actief biologisch beheer Aanleiding Ontstaan in 1988 Snelle verandering van zout naar zoet Voormalige zeebodem, eutroof 1993: beheer van RWS waterschap Beheer RWS gericht op ABB Waterschap zette dit voort

24 Binnenschelde nu 180 ha, zwemwaterfunctie Gemiddelde diepte: 1,5 m t-p: 0,15-0,20 mg/l t-n: 2,5-3,0 mg/l Chlorofyl-a: mg/m3 (max. 170) Doorzicht: cm Cl mg/l Sterke stedelijke ontwikkeling

25 Maatregelen Binnenschelde 1988 baggeren 1989 uitdunning van stekelbaars 1989 uitzetten van snoek en waterplanten 1991 uitzetten van baars maaien van waterplanten op ongeveer 50 ha aanleg paai-, opgroei- en overwinteringsgebied voor de snoek (ca stuks/jaar)

26 Waterinlaat Binnenschelde Zwemgedeelte Strandje Tureluur Markiezaatsmeer Surfgedeelte en wateruitlaatpunt naar achterliggende wijk

27

28 Ontwikkelingen Binnenschelde Helder, veel waterplanten, weinig vis Troebel, weinig waterplanten Div. blauwalgen: Anabaena, Microcystis, Aphanizomenon, Oscillatoria Veel vis (2005: 510 kg/ha, 86% brasem; 1997: 47 kg/ha, 15% brasem)

29 Doorzicht Binnenschelde 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0, T (jaren) Doorzicht Doorzicht (dm)

30 Chlorofyl-a Binnenschelde 180,0 170,0 160,0 150,0 140,0 130,0 120,0 110,0 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0, T (jaren) Chlorofyl-a Chlorofyl-a (µg/l)

31 Visstand Binnenschelde V is s ta n d (K g /h a ) Overig Snoek Brasem T (jaar)

32 Conclusie Binnenschelde ABB alleen niet krachtig genoeg Beste garantie voor heldere situatie: verzilting (> mg Cl/l)

33 Mengen: aanleiding

34

35 Mengen: de Kuil 10 ha, zwemwaterfunctie Diepte: tot 8 m t-p: : 0,05 mg/l; uitschieters van 0,1-0,3 t-n: 1992: 5 mg/l dalend tot < 1 mg/l in 2006

36 Mengen: de Kuil Doorzicht: 1992: 1-1,5 m, 2006 > 3 m Chlorofyl: : gem mg/m 3, incident. uitschieters tot 130 Midden jaren 90 en 2007/2008: bloei Planktothrix rubescens Begin deze eeuw: drijflagen Anabaena Vis: < 40 kg/ha (20% brasem)

37

38

39 Maatregel de Kuil : plaatsing van 2 windaangedreven mengers 2006: menging gestopt 2007: mengers verwijderd

40 Ontwikkelingen de Kuil Spronglaag niet volledig weggenomen Na plaatsing mengers ( 97) geen bloei meer van Planktothrix rubescens Vanaf 01drijflagen van Anabaena planctonica

41 Ontwikkelingen de Kuil 2006: mengers uit 2007: mengers verwijderd 2006: geen algenbloei Nov begin 2008: bloei van Planktothrix rubescens

42 60,0 55,0 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Doorzicht Kuil T (jaren) Doorzicht Doorzicht (dm)

43 140,0 130,0 120,0 110,0 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Chlorofyl-a Kuil T (jaren) Chlorofyl-a Chlorofyl-a (µg/l)

44 Conclusie Kuil Waterkwaliteit goed: lage nutriëntengehalten, hoog doorzicht Tijdens periode van mengen: verschuiving soorten plaagalgen, mede (?) onder invloed van verschuiving N/P verhouding Na stoppen mengen lijken oude problemen terug te zijn

45 Vanaf 2007: combinatie van maatregelen

46 Aanleiding

47

48 Aanleiding Regelmatig overlast (2006/2007 > 40 locaties, vaak in stedelijk gebied) KRW zet in op duurzame maatregelen nog lang overlast Risico vermindering draagvlak voor realiseren KRW-doelen Bestuur erkent dit als belangrijk risico voor succesvolle implementatie KRW

49 Aanleiding Opdracht: om vanaf 2008 zichtbare verbetering te realiseren. Dit project helpt waterschap bij imago (2008 = verkiezingsjaar).

50 Proces 2008: maatregelen in 5 stadswateren, 2 havens : op basis van resultaten jaarlijks ca 5 nieuwe locaties aanpakken

51 Proces Marsroute Prioriteit locaties met veel impact Focus op technieken die op korte termijn verbetering kunnen geven Beperkt aantal kansrijke locaties, verspreid door beheersgebied

52 Proces Winter 2007/08 uitvoeringsplannen o.b.v. Interviews met ws-medewerkers Veldbezoek Gegevens/rapporten Overleg met gemeente + HSV

53 Maatregelen Brongericht: baggeren, overstorten saneren Structuurgericht: natuurvriendelijke oevers Effectgericht: mengen, bellenscherm, doorspoelen Aanpassen levensgemeenschap: visstandbeheer, uitzetten planten, driehoeksmosselen

54 Maatregelen Communicatie: Voeren vogels Lokvoer vissen Uitzetten vis (karper) Terugdringen hondenpoep op oever Zo nodig: verwijderen drijflagen

55 Maatregelen Niet Modderballen Phoslock Rottend stro Ultrasoon Etc.

56 Tot slot Per locatie: maatregelenpakket=totaalpakket Verschillende onderdelen versterken elkaar Leemten in kennis, geen uitgebreide systeemanalyses Door totaalpakket reële kans op succes (=geen overlast door drijflagen)