Tijdelijke droogval als waterkwaliteitsmaatregel. Roos Loeb, Fons Smolders, Esther Lucassen, Jeroen Frinsel, Rick Kuiperij, e.a.

Transcriptie

1 Tijdelijke droogval als waterkwaliteitsmaatregel Roos Loeb, Fons Smolders, Esther Lucassen, Jeroen Frinsel, Rick Kuiperij, e.a. In samenwerking met: Waterschap Hunze en Aa s Wetterskip Fryslan Staatsbosbeheer STOWA Witteveen + Bos Deltares Gesubsidieerd door het Kaderrichtlijn Water Innovatiefonds (Agentschap NL) en STOWA Inleiding troebel water, geen waterplanten fosfaat fosfaat nalevering algenbloei Klei- en veendeeltjes 1

2 Rottige Meente (plants-eye view) 2

3 Chlorofyl (ug/l) doorzicht (cm) Rottige Meente doorzicht Data: Wetterskip Fryslan Rottige Meente 250 chlorofyl-a chlorofyl-a GET 0 Data: Wetterskip Fryslan 3

4 oxidatie Veen Inleiding troebel Tijdelijke water, geen droogval waterplanten - Mogelijke positieve effecten kieming fosfaat ijzer vastlegging Vastlegging kleideeltjes Kieming en uitbreiding; Versteviging legakkers De complexiteit van de interacties tussen de ijzer-, zwavel-, stikstof-, fosfaat-, en koolstofkringloop. Een sterk versimpelde weergave (volgens Fons Smolders). O 2 O 2 N 2 Biomassa O 2 SO 4 2- O 2 PO 4 3- NH 4 + NO 3 - Fe 3+ PO 4 3- SO 4 2- O 2 Fe 2+ FePO 4 FeS x N 2 SO 4 2- S 2- Fe 2+ PO 4 3- NH 4 + NO 3 - CO 2 /HCO 3 - Fe(III)OOH Organisch Materiaal (C,N,P) 4

5 Tijdelijke droogval - Mogelijke positieve effecten Ondergedoken waterplanten houden water helder sedimentatie watervlooien Vis die bodem niet omwoelt ijzer-p Inleiding troebel Tijdelijke water, geen droogval waterplanten - Mogelijke negatieve effecten Sterven gewenste fauna zuur ijzersulfide pyrietoxidatie nutriënten versnelde veenafbraak veen Verzakken legakkers 5

6 Wat willen we weten? Wanneer heeft tijdelijke droogval een positief en wanneer een negatief effect op de waterkwaliteit? Wateren met een verschillende bodemsamenstelling Op welke plekken kan tijdelijke droogval in de toekomst gebruikt worden als maatregel om de waterkwaliteit te verbeteren? Waar is dit technisch en juridisch haalbaar? Taakverdeling Staatsbosbeheer Regelen veldlocaties B-ware: Monitoring (bodem)water- en bodemkwaliteit in veldexperiment Experiment met mesocosms Witteveen + Bos Vergunningenprocedures Onderzoek (geo)hydrologie Begeleiden plaatsing dammen en pompen Waterschappen Monitoring oppervlaktewater, vegetatie en macrofauna Deltares Onderzoek ongestoorde bodemkernen STOWA projectmanagement 6

7 Veldexperiment Kleiplas Lalleweer Zandplas Woudbloem Petgat De Deelen Petgat Rottige Meente Werkzaamheden Rottige Meente >500 m 7

8 Werkzaamheden Rottige Meente Foto: W+B 8

9 9

10 Tijdspad jul-10 okt-10 jan-11 apr-11 jul-11 okt-11 jan-12 apr-12 jul-12 aug-12 start einde droogval start droogval vergunningen afvissen plaatsing damwanden einde Monitoring 3 periodes Half juli 2010 half juli 2011: voor droogval Half juli 2011-eind september 2011: droogval Oktober 2011 mei 2012: na droogval Oppervlaktewaterkwaliteit Bodemvochtkwaliteit Bodemkwaliteit Grondwaterstanden Vegetatie (exclosures) Macrofauna Stabiliteit veenoever 10

11 doorzicht (cm) doorzicht (cm) Doorzicht Eerste resultaten Doorzicht droogvalcompartiment buiten Doorzicht Eerste resultaten Doorzicht droogvalcompartiment droogvalcompartiment controlecompartiment buiten 11

12 Pt (umol/l) Controlecompartiment Eerste resultaten Fosfor in oppervlaktewater 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Ptotaal-oppervlaktewater droogvalcompartiment controlecompartiment buiten 12

13 Eerste resultaten Effect op oeverbodem 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 bodemvocht oever ph Pt 0,15*NH4 0,10*SO4 Kieming en vestiging Kieming ruderale soorten, m.n. Tandzaden en Greppelrus Later ook kieming Egelskop/Lisdodde en Oeverzegge Geen kieming waterplanten Uitbreiding Riet op flauwe oevers Uitbreiding Riet vanaf ingestort oevermateriaal Geen verschil binnen/buiten exclosures 13

14 Voorlopige conclusies Voorlopige conclusies Fijne bodemdeeltjes en algen beide belangrijk voor doorzicht Rottige Meente Droogval leidt tot oxidatie ijzersulfide en ammonium, en vastleggen fosfor in oever Geen verzuring door droogval in Rottige Meente Effect op onderwaterbodem en oppervlaktewater nog niet bekend 14

15 Voorlopige conclusies Droogval leidt tot kieming ruderale planten en oeverplanten Geen kieming ondergedoken waterplanten tijdens droogvalperiode Riet kan zich uitbreiden en zorgen voor stabielere legakkers En nu naar buiten! 15