Nederland en de Islam: onbegrepen en moeizaam

Transcriptie

1 Een onderzoeksverslag van de houding van Nederlanders ten aanzien van moslims en de Islam Afbeelding: weergave van de resultaten van de vrije associatie bij de Islam - Afdeling Onderzoek Wim Steeneveld

2 Copyright 2014 Vereniging Evangelische Omroep Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, of door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Evangelische Omroep. All rights are reserved. Nothing from this report may be copied, saved in an authorised data bank or be made public in any form, whether it be electronically, mechanically or through photocopies without prior consent from Evangelische Omroep. Pagina 2 van 24

3 Nederlanders zijn negatief over de Islam. Vanaf pagina 15: Nederlandse christenen zijn net zo negatief over de Islam als hun niet-christelijke landgenoten. Meer kennis over de Islam leidt tot minder negativisme Het persoonlijk kennen van moslims heeft een veel grotere invloed op de attitude ten aanzien van de Islam en haar volgelingen dan kennis van de Islam. Slechts 5% van de Nederlanders geeft aan open te staan voor het persoonlijk leren kennen van moslims. Christenen hebben niet meer kennis over de Islam dan niet-christenen. Protestanten niet meer dan katholieken. Kerkgaande protestanten zijn wel uitgesproken negatiever over de Islam dan kerkgaande katholieken en niet-kerkelijke geloofsgenoten. Christenen hebben niet vaker persoonlijke contacten met moslims dan niet-christenen. Protestanten niet vaker dan katholieken. Kerkgaande katholieken wel vaker dan kerkgaande protestanten. 14% van de christenen legt de Bijbelse opdracht van je naasten te houden in het geval van moslims naast zich neer. Protestanten staan wel meer open voor persoonlijk contact met moslims dan katholieken. Kerkgaande protestanten staan hier zelfs nog vaker voor open. Pagina 3 van 24

4 Inleiding Wat gaat er door u heen als schreeuwende en vechtende Moslims op het journaal voorbij komen? Er gaat geen dag voorbij of negatieve verhalen over de Islam bepalen het nieuws. Over Jihadisten, het kalifaat en gruwelijke wreedheden in Syrië, Irak, Nigeria en Soedan. Al die berichten kleuren ons oordeel over moslims en hun religie. We hebben die houding willen onderzoeken; wat vinden Nederlanders nu van moslims en de Islam? Is de attitude van christenen in Nederland anders dan die van nietchristelijke landgenoten? En waardoor wordt onze houding nu het meest bepaald? Is dat door onze kennis over de Islam, komt dat door de mate waarin we in contact staan met moslims wellicht? En hoe zit het precies met de opdracht van christenen om onze naasten lief te hebben? Geldt die opdracht ook als de naaste een moslim is? Of zien we moslims wellicht niet als onze naaste? Conclusies Het is een open deur, maar Nederlanders hebben een negatieve attitude ten aanzien van de Islam. Na een sentimentsanalyse van de woorden die Nederlanders zelf te berde brachten als ze werd gevraagd hun emotie ten aanzien van de Islam te omschrijven wordt duidelijk dat negatieve woorden overheersen. Ruim de helft van de Nederlanders is sinds deze zomer ook negatiever gaan denken over de Islam; 2 van de 3 Nederlanders geeft zelfs aan zich bedreigd te voelen door de ontwikkelingen in het Midden-Oosten. Voorafgaand aan het onderzoek veronderstelden we dat naarmate men meer kennis van de Islam en meer contact met moslims zou hebben deze attitude dermate positiever zou worden dat men ook positieve associaties met de Islam zou kunnen hebben. Tot onze verbazing bleken Nederlanders die aangaven veel te weten over de Islam en veel contact met moslims te hebben weliswaar minder negatief over de Islam te denken, maar overheerste toch nog steeds negatieve associaties bij deze religie. Uit de onderzoeksresultaten bleek ook dat 80% van de Nederlanders geen of nauwelijks contact heeft met moslims en daar ook helemaal geen behoefte aan heeft. Dit terwijl ook blijkt dat met name persoonlijk contact met moslims bijdraagt aan een beter begrip van de Islam en positievere houding ten aanzien van deze religie. Christenen Christelijke en niet-christelijke Nederlanders zijn even negatief over de Islam. Het aantal contacten met moslims is tussen beide groepen ook even laag (ca. 10%). Wel opvallend is dat christenen vaker de intentie uiten met moslims in contact te willen komen, maar niet goed weten hoe dat aan te pakken. Onder kerkgaande protestanten is die bereidheid zelfs 3x zo groot als onder niet-christenen. Dat is misschien maar goed ook, want het sentiment ten aanzien van de Islam is juist onder deze groep het meest negatief. Zij lijken in vergelijking met kerkelijke katholieken en niet-kerkelijke katholieken en protestanten ook minder contacten met moslims te hebben. In de bijbel roept Jezus op om onze naasten lief te hebben als ons zelf. We hebben christenen gevraagd of ze dit ook van toepassing vonden op moslims. Tot onze verbazing gaf 14% van de christenen aan dit niet zo te ervaren. Het meest genoemde argument hiervoor was dat moslims niet als naasten werden gezien. Bemoedigend is te zien dat 22% van de christenen die de Bijbelse opdracht ook op moslims van toepassing acht, aangeeft hier op een prima manier invulling aan te geven. Belangrijkste barrière voor de andere bevestigende christenen is het niet persoonlijk kennen van moslims. Pagina 4 van 24

5 Belangrijkste conclusies 1. Nederlanders zijn negatief over de Islam Omschrijf in 1 woord uw emotie als u denkt aan de Islam? Woorden zijn vervolgens geüniformeerd. In de grafiek een overzicht van de 50 meest gebruikte woorden. - Afdeling Onderzoek Wim Steeneveld

6 2. Sinds afgelopen zomer is de helft van de Nederlanders negatiever gaan denken over de Islam; 2 op de 3 Nederlanders voelt zich bedreigd door de ontwikkelingen in het Midden-Oosten Is uw emotie over de Islam na de gebeurtenissen in het Midden- Oosten deze zomer veranderd? Voelt u zich door de recente ontwikkelingen in het Midden- Oosten bedreigd door de Islam? 60% 50% 50% 40% 30% 20% 40% 30% 20% 34% 46% 14% 5% 10% 0% nee ja, die is positiever ja, die is negatiever 10% 0% nooit Af en toe regelmatig vaak Pagina 6 van 24

7 3. 1 op de 5 Nederlanders geeft aan zich persoonlijk bedreigd te voelen door Moslims Voelt u zich persoonlijk bedreigd door moslims? 80% 70% 60% 50% 40% 79% 30% 20% 10% 18% 2% 1% 0% nooit Af en toe regelmatig vaak Pagina 7 van 24

8 4. Nederlanders met meer kennis over de Islam en/of contacten met moslims denken weliswaar minder, maar nog steeds negatief over de Islam. kennisniveau Islam Moslims zijn uit deze selectie gelaten. 3% 11% 40% 46% heel weinig kennis matige kennis aardige kennis veel kennis Kennis (weinig- veel) 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, ,8-0,6-0,4-0,2-0, ,2 0,4 0,6 0,8 1-1, , ,5 Emotie (negatief- positief) heel weinig kennis matige kennis aardige kennis veel kennis Kennis-as representeert de gemiddelde afwijking ten opzichte van heel Nederland. Pagina 8 van 24

9 Omschrijf in 1 woord uw emotie als u denkt aan de Islam? Woorden zijn vervolgens geherformuleerd. In de grafiek een overzicht van de 50 meest gebruikte woorden. Pagina 9 van 24

10 5. Opleidingsniveau is van grote invloed op zowel kennis van Islam als houding ten aanzien van moslims. Kennis (weinig- veel) 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, ,8-0,6-0,4-0,2-0,5 0 0,2 0,4 0,6 0, , , ,5 Emotie (negatief- positief) Lagere School Middelbare school MBO HBO Academisch Pagina 10 van 24

11 6. 8 op de 10 Nederlanders heeft nauwelijks tot geen contact met moslims. contact met moslims 2% 33% 15% 50% geen contact weinig contact veel contact ben zelf moslim Kennis (weinig- veel) 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, ,8-0,6-0,4-0,2-0,5 0 0,2 0,4 0,6 0, , , ,5 Emotie (negatief- positief) geen contact weinig contact veel contact ben zelf moslim Kennis-as representeert de gemiddelde afwijking ten opzichte van heel Nederland. Pagina 11 van 24

12 7. Slechts 5% van de Nederlanders die geen tot nauwelijks contact met moslims heeft geeft aan best graag in contact te willen komen met moslims. Ik zou best moslims willen leren kennen, maar weet niet hoe 5% 43% 52% oneens neutraal eens Pagina 12 van 24

13 informatiekanalen voor kennis over Islam 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% hele populatie weinig kennis veel kennis De grafiek hiernaast laat zien dat persoonlijk contact met moslims bijdraagt aan een toenemende kennis over de Islam en haar volgelingen. Kennistoename leidt vervolgens weer tot minder negatieve sentimenten Pagina 13 van 24

14 8. opmerkelijk: de helft van de respondenten die aangeeft de Islam vredelievend te vinden, geeft ook aan dat de waarden van de Islam onverenigbaar zijn met vrijheid en democratie. Tegenspraak of gave des onderscheids? Pagina 14 van 24

15 Conclusies christenen 1a. Christenen wijken qua kennis en houding niet af van niet-christelijke Nederlanders. 3,5 3 2,5 2 1,5 Definitie christen: je rekent jezelf tot een christelijke levensbeschouwing en antwoordt bevestigend op de vraag of je gelooft in Jezus en/of de bijbel. Kennis (weinig- veel) 1 0,5 0-0,8-0,7-0,6-0,5-0,4-0,3-0,2-0,1 0-0, ,5-2 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 Totale populatie christenen (n=490) niet- christenen (n=608) moslims (n=23) 2% moslims (n=23) - 2, ,5 Emotie (negatief- positief) 54% 44% christenen (n=490) niet- christenen (n=608) Pagina 15 van 24

16 2a. 1 op de 7 christenen beschouwt het niet als een Bijbelse opdracht om moslims lief te hebben. Deze groep christenen is ook negatiever over de Islam dan nietchristenen. In de bijbel staat dat we onze naasten moeten liedhebben als ons zelf. Geldt dit wat u betreft ook voor moslims? 14% Ja Sentiment tav Islam adhankelijk van antwoord op vraag bijbelse opdracht 86% Nee nee N= 512 (iedereen die aangeeft een christelijke levensbeschouwing te hebben en tenminste enige waarde hecht aan de Bijbel en/of Jezus) ja n.v.t. - 0,5-0,4-0,3-0,2-0,1 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 Pagina 16 van 24

17 Nederland en de Islam: onbegrepen en moeizaam Emoties Christenen (50 meest genoemde woorden) N=490 Emoties niet -Christenen (50 meest genoemde woorden) N=608 Pagina 17 van 24

18 3a. 1 op de 4 christenen die het houden van moslims als Bijbelse opdracht beschouwt geeft aan dit ook daadwerkelijk in de praktijk te brengen. De grootste barrière voor de andere christenen blijkt het niet kennen van moslims te zijn. Ik voel me door deze opdracht gesproken,... 22% 14% 13% 15% 26% 9% Ken geen moslims en handel er niet naar (n=116) ken moslims in omgeving, maar handel niet (n=41) ken moslims in omgeving, probeer te handelen (n=64) probeer te handelen, al ken ik geen moslims in omgeving (n=57) ken moslims in omgeving en pas dit goed toe (n=97) pas dit goed toe, al ken ik geen moslims in mijn omgeving (n=63) N=438 Pagina 18 van 24

19 4a. Christenen staan significant meer open om moslims te leren kennen dan nietchristenen. Protestanten weer beduidend meer dan katholieken. En kerkgaande protestanten weer meer dan kerkgaande katholieken. Ik zou best moslims willen leren kennen, maar weet niet hoe kerkgaande protestanten (N=138) 43% 44% 13% kerkgaande katholieken (N=68) 47% 49% 4% katholieken (N=310) 50% 46% 4% oneens katholiek niet- kerkelijk protestanten (N=271) 47% 45% 8% neutraal eens 46% 22% protestant niet- kerkelijk katholiek kerkelijk niet- christenen (N=608) 55% 41% 4% protestant kerkelijk christenen (N=490) 47% 46% 7% 2% 12% 6% moslims overig 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 12% Pagina 19 van 24

20 5a. Deze open houding wordt niet veroorzaakt doordat protestanten meer contacten hebben met moslims dan katholieken; percentages zijn voor beide groepen even laag. 14% 13% 13% 12% 11% 11% 11% 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 5% 5% 6% 4% Ik heb moslims in de familie Ik kom bij moslims op bezoek 3% 2% 1% 0% christenen (N=490) niet- christenen (N=608) protestanten (N=271) katholieken (N=310) Pagina 20 van 24

21 6a. Er is geen verschil in kennisniveau tussen protestanten en katholieken, kerkgaand of niet. Toch is de houding ten aanzien van de islam juist onder kerkelijke protestanten het meest negatief. Het lijkt erop dat kerkgaande protestanten minder contact met moslims hebben dan kerkgaande katholieken. Kennis (weinig- veel) ,5-0,4-0,3-0,2-0, ,1 0,2 0,3 0,4 0, Emotie (negatief- positief) Totale populatie protestanten kerkelijke protestanten katholieken kerkelijke katholieken moslims 14% 13% 12% 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 5% 9% 7% 13% kerkelijke kerkelijke katholieken protestanten (N=138) (N=68) Ik heb moslims in de familie Ik kom bij moslims op bezoek Pagina 21 van 24

22 7a. Kerkelijke katholieken vinden meer dan andere groepen christenen de Islam in essentie een vredelievende godsdienst. Islam is in essentie vredelievend kerkgaande protestanten (N=138) 29% 29% 42% kerkgaande katholieken (N=68) 21% 27% 53% katholieken (N=310) 21% 31% 48% oneens neutraal protestanten (N=271) 23% 31% 46% eens niet- christenen (N=608) 24% 32% 44% christenen (N=490) 22% 30% 48% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Pagina 22 van 24

23 7b. Het lijkt erop dat vrijheid van meningsuiting bij kerkgaande protestanten veiliger is dan bij kerkgaande katholieken. het hoort bij de vrijheid van meningsuiting om te kunnen zeggen dat je voor IS en/of Kalifaat bent kerkgaande protestanten (N=138) 43% 25% 32% kerkgaande katholieken (N=68) 47% 31% 22% katholieken (N=310) 43% 33% 24% oneens protestanten (N=271) 46% 26% 28% neutraal eens niet- christenen (N=608) 39% 32% 29% christenen (N=490) 44% 29% 27% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Pagina 23 van 24

24 Verantwoording: Doelstelling Het in kaart brengen van de houding van Nederlanders richting Moslims en de Islam evenals het toetsen van de hypothese dat meer kennis over de Islam en meer contact met moslims deze houding beïnvloedt. Deelvragen: Zijn er verschillen in de houding tussen Christenen en niet-christenen? Wordt de houding bepaald door kennis over de Islam? Wordt de houding bepaald door actueel contact met Moslims? Wordt de houding bepaald door de opdracht naasten lief te hebben? Welke emotie ligt ten grondslag aan deze houding? Onderzoek is uitgevoerd met een door de EO ontwikkelde vragenlijst, uitgezet onder een representatieve steekproef (n-1121) voor de Nederlandse bevolking (via Panelclix). Het onderzoek is uitgevoerd in de laatste 2 weken van september van dit jaar. Representativiteit: Om ervoor te zorgen dat de steekproef een juiste afspiegeling vormt van de Nederlandse bevolking is een lichte weging toegepast op leeftijd en opleidingsniveau. Als referentiebestand is de Gouden Standaard gebruikt. Na weging is de steekproef representatief voor de Nederlandse bevolking op de kenmerken geslacht, leeftijd en opleidingsniveau. Validiteit: Een andere bepalende factor in de algehele kwaliteit van onderzoek is de validiteit. Een goede validiteit duidt erop dat meetfouten binnen het onderzoeksproces worden geminimaliseerd. Bij dit onderzoek is hieraan ruime aandacht besteed. Bij de opzet en het ontwerp van de vragenlijst is veel aandacht geschonken aan de wijze van vraagstelling en aan het opstellen van antwoord- categorieën en antwoordschalen. Analyse en rapportage: Analyse heeft plaatsgevonden door middel van de meest gangbare statistische toetsen en testen. Het gehanteerde significatieniveau is 0,05. Ofwel: daar waar in de rapportage gesproken wordt van een verschil in uitkomsten tussen twee (sub)doelgroepen is de kans 95% dat daadwerkelijk sprake is van een significant verschil. Pagina 24 van 24