Verslagen deelsessies congres Vakmanschap van de Reclasseringswerker

Transcriptie

1 Verslagen deelsessies congres Vakmanschap van de Reclasseringswerker Opzet deelsessie 1 Ethisch actorschap: professionele waarden De deelsessie start met een inleiding over de kernwaarden van reclasseringswerkers, gebaseerd op praktijkonderzoek van het lectoraat Werken in een Justitieel Kader. De deelnemers gaan met elkaar in gesprek over de vraag welke morele spanningen zij ervaren in hun werk. Vervolgens presenteren de onderzoekers een praktijktheorie van ethische gevoeligheid die samen met sociale professionals is ontwikkeld. Deze is de basis voor een gezamenlijke reflectie over de beroepspraktijk van de reclasseringswerkers. We kijken er naar uit om je te ontvangen! Ed de Jonge en Raymond Kloppenburg, hogeschoolhoofddocenten en onderzoekers bij het lectoraat Innovatieve Maatschappelijke Dienstverlening van Hogeschool Utrecht en Laura van der Zwet, Regiocoördinator bij Bureau Buitenland Reclassering Nederland en Voorzitter Functiegroep Reclassering, onderdeel van de Beroepsvereniging Professionals in Sociaal Werk. Wat is ethisch actorschap? (1) professionele waarden toepassen in je werkzaamheden. Deze verschillen echter per persoon, aangezien iedereen zijn eigen waarden heeft. (2) de eigen waarden corresponderen niet met de professionele waarden, hierdoor is het lastig om hiermee om te gaan; er ontstaan dilemma s. Er is onderzoek gedaan naar morele spanningen in het reclasseringswerk. Hiervoor is de waardendriehoek opgesteld: Zorg: helpen waar nodig is Veiligheid: begrenzen en sturen zodat anderen geen schade berokkend wordt Autonomie: hervinden van de regie van de cliënt passend bij de cliënt Uit onderzoek blijkt dat deze 3 goed samen gaan, maar soms ook op gespannen voet leven. Dit maakt het voor de reclasseringswerker soms lastig. De praktijk Uit de praktijk blijkt dat er regelmatig morele spanningen ontstaan in het werk. Men loopt tegen dingen aan waarvan men het gevoel heeft dat het niet goed zit, maar waar men wel mee moet dealen. Soms is het kiezen tussen 2 kwaden.

2 Hoe komen werkers erachter dat er morele spanningen zijn? Wat zijn de signalen dat er meer aan de hand is? - het blijft je bezig houden - het gevoel dat het niet goed zit - je voelt als reclasseringswerker toch een maatschappelijke verantwoordelijkheid. In het onderzoek van Ed de Jonge Dilemma s doordacht komen dit soort dingen ook aan het licht. Haperende expertise: meestal loopt alles goed maar soms loop je vast en kom je niet verder. In elke fase komt dit voor: cirkeltjes draaien en niet vooruit komen. Integriteit en persoonlijke waarden komen onder druk staan. Professionele bewogenheid: emotionele aspecten. 1. Op het moment zelf (primaire emoties) Twee soorten onbehagen: 1. een gevoel of 2. specifieker zoals angst of zorgen 2. Als het al is afgerond (secundaire emoties) Twee soorten: 1. naar het verleden (je hebt het zelf niet goed gedaan, twijfel) en 2. toekomst (is dit wel het juiste beroep voor mij). Emoties zijn een signaal van morele spanning maar er kan ook geleerd worden sommige emoties onder controle te houden. Dit is ook weer per persoon verschillend en ligt aan de situatie of spelen er andere aspecten (bijv. de thuissituatie) mee? Behoefte om met anderen te praten: in gesprek met collega s. Een divers team qua samenstelling is het beste. Een breed team is belangrijk om goede feedback te krijgen. Iemand van de deelnemers merkt op dat de beste feedback vaak komt van mensen van buiten de reclassering, mensen zonder enige kennis zoals bijv. je buurman. Opzet deelsessie 2 Eigen kracht/regie: samen met het sociale netwerk van cliënten Hoe betrek je het netwerk? Hoe ga je om met de zogenaamde ja maars en handelingsverlegenheid? Hoe vind je een balans tussen de cliënten zelf als bron van kracht en zijn/haar netwerk? De bemoeienis van reclasseringswerkers met hun cliënt is per definitie beperkt en eindig. Veelal zijn er anderen (familie, partner, vrienden, collega s, etc) in het netwerk van de cliënt die intensiever bij de cliënt zijn betrokken. Daardoor kunnen zij de cliënt structureel ondersteunen bij verandering en daarbij ook zicht houden op eventuele risicosignalen. Door het netwerk van de cliënt te betrekken wordt een beroep gedaan op positieve steunpilaren die al aanwezig zijn in het leven van de cliënt (eigen kracht).

3 In deze workshop krijg je een kijkje in de keuken van de Reclassering Bureau Buitenland, de jeugdbescherming van het Leger des Heils en de Werkplaats Sociaal domein Twente in het betrekken en samenwerken met het netwerk. Vervolgens gaan we met de deelnemers in gesprek wat dit kan betekenen voor het betrekken en samenwerken met het sociale netwerk van cliënten in de volwassenenreclassering. Ellen Oosterkamp, Course Director & Hoofddocent Master of Health Care and Social Work bij Saxion hogeschool, Kirstin Schothuis, werkzaam bij Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering, en Michelle Pape en Melinda Lewis, werkzaam bij Bureau Buitenland van Reclassering Nederland 4 stappen om een netwerk in kaart te brengen Ik heb verder niemand, hoor je een cliënt vaak zeggen. Klopt dat wel? In de workshop Eigen kracht/regie: samen met het sociale netwerk van cliënten maakten deelnemers een sociogram voor een cliënt die hen op het netvlies staat. Om te ontdekken dat een netwerk veel meer kan betekenen dan in eerste instantie lijkt! Dit is het voordeel van een netwerk Gedetineerden in het buitenland zijn vaak moeilijk bereikbaar, je moet wel leunen op hun familie, vertelden Michelle Pape en Melinda Lewis van Bureau Buitenland (RN). Maar vaak kampen de omstanders met even zoveel schuld- en schaamtegevoelens als een gedetineerde zelf. Door daar aandacht voor te hebben, bouw je aan vertrouwen. En daarmee aan toegang tot de gedetineerde. Zo kun je via familie iets voor hem of haar betekenen. Kirstin Schothuis (procesregisseur Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering) werkte lange tijd als jeugdbeschermer in gezinnen. Een sociogram helpt om in kaart te brengen waar de hulp zich op moet richten, weet ze. Jeugdbeschermers werken bovendien met een netwerkberaad: een overleg waarbij personen uit de directe omgeving van de cliënt aan tafel schuiven, om te kijken wat hun rol kan zijn bij de hulp die nodig is. Daarmee kun je hen taken toedelen die anders op jouw bordje liggen. Het helpt om je te richten op de aandacht die echt nodig is voor je cliënt. Hoe breng je het netwerk in kaart? Stap 1 maak een sociogram Zet je cliënt in het midden van een wit papier, en benoem alle spelers om hem heen: (ex-) partner, kinderen, school, sportvereniging, instelling waar je cliënt verblijft, behandelaars, noem maar op. Heb je alles?

4 Stap 2 bepaal de rol van de spelers Wie is de praatpaal, de uitlaatklep, de praktische doener, een baken voor veiligheid? Uiteraard bepaal je dat als reclasseringswerker niet zelf, jouw cliënt weet hier de beste antwoorden op. Begin met de vraag: Wie is in dit opzicht belangrijk voor je? Stap 3 zet de aangegeven spelers in en denk niet te beperkend. Juist door het sociale netwerk in kaart te brengen, laat je jouw cliënt zien dat er meer mensen om hem heen staan dan dat hij in eerste instantie dacht. Stap 4 zet je eigen ja-maars aan de kant Ik ben te druk met zaken die eerst geregeld moeten worden je kunt juist taken delegeren aan een netwerk, waarmee jou werk uit handen genomen wordt Ik vind zo n sociogram zo n overdreven gedoe als je uittekent wie er om een cliënt heen staan, merk je dat je zelf een aantal lijntjes nog niet gezien hebt; onderschat de mogelijkheden niet. Opzet deelsessie 3 Werkstraf als betekenisvol reclasseringswerk Op het reclassering congres 2016 waren deelnemers aan de workshop over de werkstraf het er over eens: werkstraf = reclasseren! Toezicht & advies en de WSU moeten elkaar meer opzoeken en de WSU kan een belangrijke rol vervullen als betekenisvolle interventie. Reden genoeg dus voor een vervolg, zeker nu ZSM en Ruim Baan kansen blijven bieden om een persoonsgericht aanbod te doen.

5 Deze deelsessie gaat over de invulling van betekenisvol reclasseren in de werkstraf. Waar zitten de mogelijkheden om creatieve en passende vormen van werkstraf in te zetten binnen Ruim Baan? Lukt het om dit te combineren met nazorg, toeleiding naar vast werk? Welke samenwerking wordt er gezocht met toezicht en advies? In deze workshop willen we ideeën werkelijkheid laten worden. Joep Hanrath, hogeschoolhoofddocent en senior onderzoeker bij het lectoraat Werken in Justitieel Kader van Hogeschool Utrecht, Ronald Brouwer, werkmeester Reclassering Nederland, Stephanie Schaft, teamleider werkstrafunit Reclassering Nederland en Helma Vermeltfoort, medewerker werkstraffen bij Reclassering Nederland Het doel van deze workshop is om vanuit de werkstraf/ de WSU te kijken hoe je kan bijdragen aan betekenisvol reclasseren. De input uit de workshop zal ook teruggekoppeld worden aan het management. De deelnemers gingen in groepen uiteen om een casus met elkaar te bespreken, probeerden out of the box te denken en te benoemen welke kaders er eventueel nodig zijn. Opvallend tijdens de workshop was dat er bij de drie verschillende RO s en ook binnen RO s al op veel verschillende manieren wordt gewerkt aan betekenisvol reclasseringswerk. De verschillen hebben te maken met de wijze waarop werkstraf is georganiseerd (bijvoorbeeld bij reclassering aparte unit, bij SVG onderdeel van het werk van toezichthouders). Het werd als waardevol ervaren om deze ervaringen uit te wisselen met elkaar, want er is al heel veel, alleen weet men dat onvoldoende van elkaar. Een aantal resultaten uit de workshop die door de groepen werden benoemd: - Het moet niet te zoetsappig worden, straf is ook bedoeld als vergelding. Toestemming van de OvJ is altijd nodig. - Het contact tussen toezichthouder en werkmeester is belangrijk. Daar moet meer tijd voor gemaakt worden door beide partijen. - Kijk verder dan je neus lang is: organiseer bijvoorbeeld een gesprek met de wijkagent (cliënt is bij hem ook goed bekend!) Opzet deelsessie 4 Ruimte voor optimisme! Het belang van beschermende factoren Het inschatten van het herhalingsrisico van delictgedrag is een belangrijke taak voor reclasseringswerkers. Er is veel kennis over risicofactoren voor crimineel / gewelddadig gedrag en er bestaan diverse risicotaxatie-instrumenten. Er is echter veel minder bekend over factoren die kunnen compenseren voor risicofactoren, de beschermende factoren. Een zorgvuldige inschatting van de positieve of te ontwikkelen kanten van een cliënt en diens omgeving kan bijdragen aan een meer evenwichtige risicotaxatie. Daarnaast kan kennis over beschermende factoren concrete aanknopingspunten bieden voor interventieplannen. Bovendien kan de

6 aandacht voor beschermende factoren een positieve en motiverende invloed hebben op zowel cliënten als professionals. In deze deelsessie zal worden gesproken over het belang van het inschatten van beschermende factoren, mede aan de hand van een casuïstiek. Vervolgens gaan we in gesprek over de vraag of en hoe beschermende factoren een plek zou moeten krijgen in het werk van de reclassering. Vivienne de Vogel, bijzonder lector Werken in Justitieel Kader bij Hogeschool Utrecht en Christel Marree, reclasseringswerker bij Leger des Heils Jeugdzorg & Reclassering In het denken over risicotaxatie hebben zich de afgelopen jaren diverse ontwikkelingen voltrokken, zo wordt in deze workshop geschetst. Zo is de focus verlegd van stoornisdenken naar risicodenken en van scoren en taxeren naar analyseren, formuleren en vertalen naar risicomanagement. Ook is er naast het kijken naar risicofactoren meer aandacht gekomen voor beschermende factoren. Vanuit de literatuur weten we dat bij het ontstaan van geweld zich een complex samenspel van factoren voltrekt (zoals middelengebruik, moeite met relaties, geweld in gezinnen, geweld als oplossing, wantrouwen in behandelaars en persoonlijkheidsstoornissen). Dit samenspel wordt gevormd door het ontwikkelen van risicofactoren en het ontbreken van beschermende factoren. Om een inschatting te maken van het risico op recidive maken professionals risicotaxaties. Deze moeten leiden tot concrete aanbevelingen. Kanttekeningen bij risicotaxaties zijn dat deze nooit 100% garantie geven en dat het risico mede afhankelijk is van de situatie waarin iemand zich bevindt. Wel kunnen instrumenten, training/bijscholing in het gebruik daarvan en het gebruik van handleidingen helpen om de kwaliteit van de inschatting te vergroten. Ook is intervisie en regelmatige herhaling belangrijk. Het naast risicofactoren meenemen van beschermende factoren brengt meer balans in de risicotaxatie en kan dan ook helpen een betere inschatting van het recidiverisico te maken. Het is van belang dat de beoordeling van beschermende factoren plaatsvindt in combinatie met risicotaxatie. In het taxatie-instrument SAPROF wordt een beschermende factor als volgt gedefinieerd: Een kenmerk van een persoon, zijn/haar omgeving of situatie, dat een reducerend effect heeft op het risico van toekomstig gewelddadig gedrag. Beschermende factoren zijn dus positieve factoren die het recidiverisico verkleinen. Belangrijk is dat dit niet gelijk staat aan de afwezigheid van risicofactoren. De SAPROF is als volgt op gezet: Interne statische factoren zijn intelligentie, een hechte band in de kindertijd, empathie en coping. Motivationele factoren zijn zelfcontrole, werk, vrijetijdsbesteding, financieel beheer, motivatie voor behandeling, houding tegenover

7 autoriteit, levensdoelen en medicatie. Externe factoren zijn het hebben van een netwerk, intieme relatie, hulpverlening, woonsituatie en toezicht. Na de schets van deze context beoordeelden de deelnemers in subgroepen beschermende factoren aan de hand van een casus en werd de workshop afgesloten met een plenaire bespreking hiervan. Opzet deelsessie 5 ERM-Riskmanagement bij escalatie van gedrag; van Blackbox naar Brain-box De methode ERM-Vroegsignalering is een risicomanagement strategie gericht op het identificeren van vroege waarschuwingssignalen bij cliënten van mogelijke ontsporing. Het gaat daarbij om veranderingen in gedachten, gevoelens of gedragingen die een mogelijke escalatie aankondigen. De cliënt leert zijn gedrag te monitoren op het herkennen van zijn vroege waarschuwingssignalen. Met behulp van een signaleringslijst wordt met de cliënt een signaleringsplan gemaakt. Onderzoeken tonen aan dat ERM-Vroegsignalering significant bijdraagt aan een afname van het aantal incidenten en een afname van de ernst van agressie. In de workshop wordt ingegaan op de methode ERM-Vroegsignalering en op welke wijze deze strategie kan bijdragen aan risicomanagement in forensisch EN reclasseringswerk. Frans Fluttert, senior onderzoeker bij FPC Dr. S van Mesdag en verbonden aan universiteiten in Noorwegen en Denemarken, en Janneke van Mil, reclasseringswerker bij Palier De methode Early Recognition Methode-Vroegsignalering is een risicomanagement strategie gericht op het identificeren van vroege waarschuwingssignalen bij cliënten van mogelijke ontsporing. Het gaat daarbij om veranderingen in gedachten, gevoelens of gedragingen die een mogelijke escalatie aankondigen. De belangrijkste doelstellingen van de ERM-vroegsignalering zijn het vaststellen van aanwezige risicofactoren en het risico vroegtijdig te managen, gericht op agressie. Met het vroegtijdig managen van risico moet je denken aan de eerste observaties in veranderingen bij de cliënt. Niet het moment van ontsporing of crisis vraagt om management, maar de eerste fase, waarin het gedrag, gedachten of gevoel van de cliënt kantelt, van stabiel naar de eerste tekenen van instabiliteit. Dit vraagt om strategische observatie van het gedrag van de cliënt door de professional. Observaties op zich kunnen leiden tot diverse scenario s bij de professional; een zwetende cliënt kan zenuwachtig zijn of hij/zij geagiteerd zijn, maar ook kan hij/ zij zich gehaast hebben om op tijd te komen bij de afspraak met de professional. De professional toetst dan ook de scenario s bij de cliënt. Deze strategische observaties vormen de basis van de ERM-vroegsignalering. Door systematisch met de cliënt risicosignalen- veranderingen in gevoelens, gedrag of gedachten- te bespreken, neemt het risico op agressie af.

8 Concreet doet een professional de ERM-vroegsignalering door verschillende kaarten in te vullen met de cliënt op vaste momenten. Deze maken onderdeel uit van het signaleringsplan. Voorbeelden van onderwerpen per kaart zijn: slecht slapen, snel geïrriteerd zijn, terugtrekken uit contact, woede, minder eetlust. Per kaart zijn er 3 niveaus; van stabiel tot escalatie. De cliënt en de professional bespreken zo bijvoorbeeld wekelijks hoe het ermee staat. De cliënt leert zijn gedrag, gevoelens en gedachten te monitoren op het herkennen van zijn vroege waarschuwingssignalen. Onderzoeken tonen aan dat ERM-Vroegsignalering significant bijdraagt aan een afname van het aantal agressie-incidenten en een afname van de ernst van agressie. Opzet deelsessie 6 Informatie delen Reclasseringswerkers participeren in verschillende netwerken waarin zowel partners uit het justitiële veld zitten als netwerkpartners van gemeenten, sociaal domein en zorgdomein. Recente ontwikkelingen (ruim baan) leiden er ook toe dat de reclassering in toenemende mate ook in een vrijwillig kader werkt met cliënten die met het strafrecht in aanraking komen. Dit stelt eisen aan het delen van informatie. Samenwerkingspartners doen vaak een groot appel op reclasseringswerkers om informatie te delen. Maar niet alles mag en kan gedeeld, en dat is afhankelijk van de context en het kader waarin wordt gewerkt. In deze workshop gaan professionals met elkaar in gesprek over informatie delen en de grenzen daarbij. Wat mag, kan en moet gedeeld? Hoe zorg je er daarbij voor dat je binnen de wettelijke kaders blijft werken? Gerja Bethlehem, jurist bij Reclassering Nederland en Ivonne Knopert, lid Kenniskring Juridische zaken Reclasseringswerkers werken steeds vaker samen met verschillende justitiële- en zorgorganisaties. Privacyregels worden daarbij vaak als hindernis gezien, terwijl dat niet altijd zo hoeft te zijn. Tijdens de deelsessie presenteerden de deelsessieleiders eerst de hoofdlijnen uit de wettelijke kaders en achtergrondredenen voor privacyregels. Vervolgens werd aan de hand van vragen van deelnemers besproken wat nu wel en niet kan met betrekking tot het delen van cliëntgegevens. Reclasseringswerkers krijgen vanuit verschillende organisaties regelmatig de vraag om informatie over een cliënt te delen en ervaren daar soms druk bij. In zulke situaties moet de hoofdregel zijn dat informatie alleen wordt gedeeld indien dat noodzakelijk is voor een goede uitvoering van een wettelijke reclasseringstaak (vroeghulp, advies & diagnose, toezicht, toeleiding naar zorg & taakstraf). Bovendien moet de professional en/of instantie waaraan de gegevens worden verstrekt daartoe op grond van de wet bevoegd zijn. Een aantal tips die werden gedeeld voor situaties waarin het voor de reclassering niet mogelijk is om zonder toestemming cliëntgegevens te delen, waren: verwijs naar het OM, ga in gesprek op basis van je expertise of betrek de cliënt erbij. Bij overleggen met meerdere samenwerkingspartners is het advies om per casus te kijken welke samenwerkingspartners aan tafel mogen zitten. Door de komst van de Europese Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) worden de regels rondom gegevensverwerkingen niet zozeer

9 strenger, maar zijn de boetes bij overtreding hoger. Samenwerken binnen de kaders van de privacywetgeving is daardoor niet alleen voor de reclassering, maar ook voor andere organisaties, een belangrijk aandachtspunt geworden. Opzet deelsessie 7 De reflectieve reclasseringswerker Als reclasseringswerker vorm je de basis voor beslissingen in het traject van een justitiabele. Het is aan jou te achterhalen wat mogelijk is en wat zinvol is vanuit het perspectief van de samenleving, je cliënt en jouw organisatie. En het is aan jou om daarin afwegingen te maken. Reflectie is daarbij een must. In deze workshop koppelen we de uitgangspunten voor een reflectieve professional aan de koersveranderingen bij de reclassering die de noodzaak van reflectie benadrukken. Met elkaar gaan we vervolgens aan de slag om dit te vertalen naar concrete activiteiten voor reclasseringswerkers. Marie-José Geenen, onderzoeker bij het lectoraat Werken in Justitieel Kader van Hogeschool Utrecht, Coki Janssen, beleidsmedewerker Stichting Verslavingsreclassering GGZ en Nienke Joustra, reclasseringswerker bij Reclassering Nederland De workshop start met een korte schets van het belang van reflectie voor het reclasseringswerk en aandachtspunten hierbij. Zo zijn vraagstukken in het werk complex (niet technisch-rationeel op te lossen), moeten er besluiten worden genomen waarbij je nooit over optimale middelen beschikt (discretionaire ruimte), speelt impliciete kennis een belangrijke rol in wat je doet en wordt verwacht dat werkers permanent leren en zich ontwikkelen (dialoog tussen doen en denken/voelen/willen maakt je vaardiger) en dat ze zich kunnen verantwoorden. Vervolgens worden enkele kernregels over het geven en ontvangen van feedback besproken. Zo is het bij het geven van feedback belangrijk te richten op het resultaat, feedback bij zichzelf te houden, te focussen op gedrag of acties, concreet en specifiek te zijn en te controleren of de ontvanger de gegeven feedback begrijpt. Voor de ontvanger is het van belang geïnteresseerd te luisteren, de tijd te nemen en door te vragen. In het uitwisselen van feedback is het bovendien essentieel om concrete verbeteracties te bespreken. Na de schets van deze context krijgen de workshopdeelnemers de ruimte de achtergrondinformatie actief toe te passen in drietallen: Eén deelnemer stelt zich voor door te vertellen wie hij/zij is, wat hij/zij doet, wat hem/haar drijft in het werk, hoe hij/zij in het werk met reflectie te maken heeft en wat hem/haar bewoog deze workshop te kiezen. De tweede deelnemer luistert, vraagt door en antwoordt als gesprekspartner. De derde deelnemer observeert het gesprek en geeft beide gesprekspartners na afloop van het gesprek feedback, onder meer ten aanzien van de sfeer/energie in het gesprek, het beeld dat hij/zij van beide gesprekspartners kreeg door het gesprek, wat stimulerend of juist belemmerend werkte in het gesprek en de in het gesprek gebruikte technieken.

10 Opzet deelsessie 8 Verloren boevenzielen gered met the Deep Contact Scan? Is het niet tijd voor een Reclasseringsrecherche? Een recherche met als doel om verloren boevenzielen toch het reclasseringsvierkant binnen te trekken? Deze deelsessie gaat over nut en noodzaak om op een digitale en hedendaagse manier het schrikbarend aantal reclasseringmijders (de No-shows) te verkleinen. Alleen al bij de werkstraffen worden in Nederland jaarlijks bijna 6000 zaken geretourneerd aan het OM, omdat de reclassering geen contact met de werkgestraften tot stand kan brengen. Het gevolg hiervan? Ongeveer dagen aan vervangende detentie. De financiële en maatschappelijke gevolgen hiervan zijn groot. Een manier om het aantal No-shows terug te dringen, is de Deep Contact Scan. We gaan in gesprek over hoe deze methode ingezet zou kunnen worden om het aantal Noshows bij werkstraffen en Toezichten terug te dringen. En waarom we dat nu eigenlijk nog niet doen? Want hogere wiskunde is het niet. Jochum Wildeman heeft met de Deep Contact Scan de innovatieprijs 2017 van Reclassering Nederland gewonnen. Jochum Wildeman, Unitmanager Werkstrafunit Noordwest bij Reclassering Nederland en Martine Koenders, reclasseringswerker bij Stichting Verslavingsreclassering, Tactus Reclassering Zutphen Er is een groot percentage cliënten, zowel bij jeugdreclassering als bij volwassen reclassering, dat bij een eerste gesprek niet op komt dagen. Dit is een probleem omdat het een grote wissel trekt op de bedrijfsvoering. Je steekt geld en tijd in het aanschrijven van cliënten, bent op het geplande moment aanwezig en dan is er niemand. Vervolgens onderneem je hierop weer actie. Gebleken is echter, dat als het wél lukt om het eerste contact te leggen, het traject met 85% van de cliënten nadien goed verloopt. Het is dus belangrijk te achterhalen hoe het aantal no show omlaag gebracht kan worden. Wat zijn redenen voor cliënten om niet te verschijnen? - geen zin - post komt niet aan - andere afspraken zijn belangrijker - bang voor het onbekende Daarnaast communiceert de reclassering nog steeds per brief i.p.v. digitaal. Dit is vrij ouderwets en de taal die de reclassering gebruikt in brieven is voor verbetering vatbaar. Wiens probleem is het niet verschijnen nu eigenlijk? - van de cliënt, want niet verschijnen heeft consequenties (jeugddetentie, taakstraf) - van de reclassering: veel extra werk en kosten - van de maatschappij, want als niet verschijnen tot detentie leidt, kost dit de maatschappij geld.

11 Oplossingen Bij de jeugdreclassering in regio Noord proberen ze telefonisch contact te leggen via een nummer uit het raadsrapport, maken ze een afspraak op school, mailen of appen ze. Ze gaan er altijd actief achteraan. Bij Tactus was er een experiment met het contact leggen met cliënten via Fb en WhatsApp. Probleem is echter dat cliënten veelvuldig van nummer wisselen. Daarnaast heb je te maken met privacy: wat bespreek je wel en niet via WhatsApp. Uiteindelijk is besloten om WhatsApp wel in stand te houden, maar met specifieke richtlijnen. De facebookprofielen zijn weer verwijderd vanwege privacy redenen. Jochum Wildeman won onlangs de innovatie award met het idee om een tool te ontwikkelen waarbij via een algoritme contactgegevens op een makkelijke manier uit het eigen systeem gehaald kunnen worden. Voor de gegevens die in het systeem zitten, is er al toestemming van cliënten, dus het gaat om het op een snelle manier verzamelen van informatie uit het eigen systeem. Bijvoorbeeld telefoonnummers, adressen advocaten, scholen, etc. De tool kan ook aangeven welke manier van benaderen waarschijnlijk het meest succesvol is. Je zou met deze tool ook een scan kunnen uitvoeren op het openbare internet. In februari 2018 verschijnt het cliëntenportaal. Cliënten kunnen hierop inloggen met hun digi-d en bijvoorbeeld hun adviesrapport opvragen, kijken hoeveel uren er nog openstaan bij hun werkstraf, etc. Zo sta je ook in contact met je cliënten. Ideeën - Werk outreachend. Als er al twee keer een brief gestuurd is, niet opnieuw een brief sturen maar langs gaan. Dit kost meer tijd en dus geld, maar levert uiteindelijk ook meer op. - Werkstrafloket op de rechtbank terug? Als een cliënt dan een taakstraf krijgt opgelegd, kan hij/zij direct door naar het loket en verlies je het contact niet. - Aansluiten bij waar cliënten wel komen. Scholen, verenigingen, voedselbank? Opzet deelsessie 9 Aanpak Extremisme Extremisme vormt een substantiële bedreiging voor de nationale veiligheid van Nederland en de democratische rechtsorde. Er wordt een toenemend appel gedaan op de reclassering om bij te dragen aan de aanpak van extremisme, bijvoorbeeld via reclasseringstoezicht. Reclassering Nederland heeft daarvoor de zogenoemde TER-aanpak (Terroristen, Extremisten en Radicalen) ontwikkeld. De gespecialiseerde reclasseringswerkers van het TERteam zijn bijvoorbeeld extra getraind om in gesprek te gaan over ideologie en om het gedrag en de uitspraken van deze doelgroep te kunnen duiden. Met de TER-aanpak begeeft de reclassering zich op een gevoelig,

12 nog deels onontgonnen terrein. Er is nog weinig praktijkervaring en actuele inzichten moeten constant worden bijgeschoold. In de deelsessie aanpak extremisme gaan we in op de dagelijkse praktijk van het werken met mensen met grensoverschrijdend gedachtegoed. Daarbij komen vragen aan bod als: Wanneer vormt iemands mening een gevaar voor de samenleving? Hoe ver kun je gaan in gedragsbeïnvloeding als het gaat om ideologieën? Wat is er nodig voor resocialisatie als er sprake is van intolerantie jegens anderen? Annemarie van de Weert, Onderzoeker lokale aanpak extremisme, Lectoraat Toegang tot Recht, Hogeschool Utrecht en Myron Stauder, reclasseringswerker team TER bij Reclassering Nederland Extremisme vormt een substantiële bedreiging voor de nationale veiligheid van Nederland en de democratische rechtsorde. Er wordt een toenemend beroep gedaan op de reclassering om bij te dragen aan de aanpak van extremisme (jihadisme, links extremisme, rechts extremisme), bijvoorbeeld via reclasseringstoezicht. Reclassering Nederland heeft daarvoor de zogenoemde TER-aanpak (Terroristen, Extremisten en Radicalen) ontwikkeld. Achtergrond van extremisme Een veelgehoord misverstand is dat extremisme ontstaat vanuit een ideologie. Uit onderzoek blijkt dat de sociale omgeving waarin iemand zit van grotere invloed is op het ontwikkelen van een extremistisch gedachtegoed. Mechanismen die we kennen vanuit theorieën over gangs en sektes zijn ook hier van toepassing. Er zijn grofweg drie soorten barrières die re-integratie bemoeilijken: Ideologische barrières: Het loslasten van radicale ideeën wordt gezien als ongelovig en immoreel. Iemand moet resocialiseren in een maatschappij waar hij of zij juist een grote afkeer tegen heeft. Sociale barrières: Extremistische groeperingen zijn geïsoleerd en houden leden in hun greep. De groepering is als een warm nest om naar terug te keren. Praktische barrières: Extremistische groeperingen bieden bescherming, inkomen, huisvesting, status (alles wat de staat en de reclassering in hun ogen niet kan bieden). TER-team Reclassering Nederland heeft een TER-team met reclasseringswerkers die adviseren en toezichthouden in zaken waar terroristische en extremistische aspecten een rol spelen. Deze reclasseringswerkers zijn extra getraind om in gesprek te gaan over ideologie en om het gedrag en uitspraken van deze doelgroep te kunnen duiden.

13 Bijzonderheden TER-team - De reclasseringswerkers werken altijd in duo s - Eén landelijk team pakt alle TER-zaken op - Het team wordt ondersteund door een psycholoog en theologisch consulent Waar het team tegenaan loopt is angst in de maatschappij om mensen met een extremistische achtergrond of verleden en nieuwe kans te geven. Voor het TER-team is het een belangrijke taak om gemeenten en partners in het sociaal domein te wijzen op hun verantwoordelijkheden. Het TER-team richt zich op het bewerkstelligen van gedragsverandering. Hierbij is het van belang om de ideeën van de cliënt te willen begrijpen, zonder er begrip voor te hebben. Het afkraken van de ideologie werkt averechts. Waarom een specialistisch team belangrijk is De aantallen van deze zaken zijn relatief laag en het is van belang om kennis op peil te houden. Dit wordt geïllustreerd door het volgende voorbeeld van Myron: Ik sprak een vrouwelijke cliënt en ze was naar eigen zeggen tot inkeer gekomen. Ze wilde resocialiseren en zelfs een opleiding gaan doen; verloskunde. Mooi, dacht ik, dat is een stap vooruit. Vervolgens sprak ik een andere vrouwelijke cliënt en ze kwam met vrijwel hetzelfde verhaal. Toen een derde cliënt ook verloskunde wilde studeren, ben ik dit verder uit gaan zoeken. Navraag leerde dat het Kalifaat had opgeroepen om verloskundigen te sturen om bevallingen te begeleiden. In deze gevallen was van resocialisatie dus geen sprake. Opzet Deelsessie 10 Maatschappelijke kosten en baten op casusniveau Het reclasseringswerk in Nederland wordt uitgevoerd in de context van een maatschappij die meer en meer vraagt om transparantie, doelmatigheid en kostenbeheersing. Daarom is het voor de reclasseringsorganisaties belangrijk om de meerwaarde van het reclasseringswerk inzichtelijk te maken. Hoe groot zijn de effecten voor een cliënt, familie, wijk of stad? In deze workshop bekijken we de meerwaarde van het reclasseringswerk aan de hand van een casus. We bespreken wat de gevolgen zijn van de interventies die zijn ingezet, en wat de maatschappelijke baten daarvan zijn. Vervolgens vertalen we samen de mogelijke maatschappelijke consequenties in euro's aan de hand van een aantal prijskaartjes. Tenslotte gaan we na welke handelingsalternatieven of (andere) interventies er mogelijk zijn geweest. Attila Németh, lector Waarde van Reclasseren bij Saxion Hogeschool en Maruja Kesting, reclasseringswerker bij het Leger des Heils Jeugdzorg & Reclassering

14 Wegens afwezigheid van Attila Németh geeft collega docent onderzoeker bij Saxion Alan Kabki samen met reclasseringswerker Maruja Kesting (Leger des Heils Jeugdbescherming en Reclassering) de deelsessie. Het is een interactieve sessie met het doel bewustwording te creëren rond de maatschappelijke kosten en baten van reclasseringswerk. Het reclasseringswerk in Nederland wordt uitgevoerd in de context van een maatschappij die meer en meer vraagt om transparantie, doelmatigheid en kostenbeheersing. Daarom is het belangrijk om de meerwaarde van reclasseringswerk inzichtelijk te maken. Hoe groot zijn bijvoorbeeld de effecten voor een cliënt, familie, wijk of stad? Maruja: Ik was positief verrast over het onderwerp, het is heel mooi om te zien wat voor effect mijn werk heeft in de maatschappij. Aan de deelnemers wordt gevraagd waaraan zij denken dat het grootste budget van de politie qua opsporing naar toe gaat? Veel mensen denk aan High Impact Crime, drugs of verkeer. Maar het blijkt naar diefstal, eenvoudige diefstal en vernieling te gaan. En stel dat de recidive vermindert, dan heeft dat ook effect op de kosten die de politie maakt voor opsporing. Vervolgens gingen deelnemers met een fictieve casus aan de slag. Er werd besproken wat gebeurt wanneer je wel of niet ingrijpt. Welke interventies zet je juist wel of niet in? Wat zou het verschil zijn? Ga ik lang wachten of vroeg ingrijpen? Daarna werden de interventies en maatschappelijke gevolgen in euro s uitgedrukt. Maar immateriële kosten en baten moeten niet vergeten worden, bijvoorbeeld het veiligheidsgevoel van mensen in de buurt. Deelnemers geven aan altijd te denken vanuit de inhoud en redeneren nooit vanuit de kosten. Blijf kijken vanuit je eigen professionaliteit, je hebt nooit vooraf de garantie of de interventie effectief is. Deelnemers geven aan dat het voor reclasseringswerkers goed is voor de bewustwording om op deze manier met een casus aan de slag te gaan. De tip wordt gegeven om dan met een casus uit eigen caseload te werken en ook gelijk de ketenpartners erbij te vragen.