Verslag Werkgroep kleuterparticipatie

Transcriptie

1 Verslag Werkgroep kleuterparticipatie 13 mei 2014 Verslaggever: Jean-Paul De Beleyr Aanwezigheid Baeke Etienne A Sabrina Saey Afw Vercauteren Magda A Vercauteren Johan V Schelfhout Bernadette A Seyhoglu Fatih A De Bosschere Niki A Ouifak Rachid V De Winter Katlijne V Pauwels Marc V Vernaillen Els A Cathy Boel V Ruts Sabine A Formesyn Nicole V Maes Joke Afw Pype Marlies A De Beleyr Jean-Paul A Ann Goethals Afw Bogaert Annemie Afw Katrien Cerpentier Afw Van Nieuwenhuyse Caroline A A = aanwezig, V = verontschuldigd, Afw. = afwezig zonder kennisgeving Documenten Vooraf verstuurd: 1 Uitnodiging en agenda 2 Verslag van de vergadering van 25 februari 2014 Overhandigd tijdens de vergadering: 1 Nadien verstuurd: 1 Geen Agenda 1 Verwelkoming 2 Goedkeuring en opvolging van het verslag van 25 februari De werkgroep kleuterparticipatie gaat op in de werkgroep kansarmoede bespreking 4 Terugkoppeling vanuit de deelwerkgroepen 4.1 Evaluatie en opvolging studiemoment over zittenblijven 4.2 Stand van zaken uitwisselingstafels 5 Thema: leer- en/of ontwikkelingsachterstand verder werken rond het Pygmalioneffect 6 Varia, vragen en mededelingen Verslag 1. Verwelkoming De voorzitter verwelkomt opnieuw Marlies die enkele maanden afwezig was. 2. Goedkeuring en opvolging verslag van 25 februari 2014 Goedkeuring: Geen opmerkingen. De LOP-deskundige verontschuldigt zich voor het laattijdig versturen van het verslag. Dit was te wijten aan Werkgroep kleuterparticipatie 13 mei 2014 Pagina 1

2 een technisch probleem bij het opmaken van het verslag. De vergadering keurt het verslag van 25 februari 2014 goed. Opvolging: Punt 2, goedkeuring en opvolging van het verslag van 10 december 2013 Het opmaken van de bijkomende tips voor de bronnenmap is in voorbereiding. Bij het begin van het schooljaar ontvangen de scholen vijf bijkomende tips als aanvulling van de bronnenmap. Deze tips worden ook ter beschikking gesteld van de basisscholen in Temse. Punt 4.4, dienst samenleving project changemakers Vijf workshops werden georganiseerd: 11/02, 25/02, 18/03, 01/04 en 29/04 Op 13/05 is er een bijkomende workshop gepland. Algemene vaststellingen: - De deelnemers hebben veel behoefte aan informatie - De deelnemers zijn tevreden over de scholen - Het zorgbeleid van de scholen is bij de deelnemers onbekend. In de algemene vergadering van 10 juni zal het resultaat van dit project kort worden voorgesteld. Enkele van de deelnemers zullen daarbij aanwezig zijn. De uiteindelijke doelstelling van dit project is om deelnemers sterker te maken zodat ze bereid zijn te participeren in bestaande overlegorganen. 3. De werkgroep kleuterparticipatie gaat op in de werkgroep kansarmoede bespreking De werkgroep kleuterparticipatie gaat op in een werkgroep kansarmoede. Om dit voor te bereiden zijn al enkele vergaderingen gepland: 4 juni: voorbereiding eerste samenkomst van de werkgroep kansarmoede 18 juni: startvergadering van de werkgroep kansarmoede Met de werkgroep kansarmoede willen we meer actoren rond de tafel krijgen zonder dat de thema s die in de werkgroep kleuterparticipatie werden behandeld verloren gaan. De leden van de werkgroep kleuterparticipatie maken een denkoefening over de thema s die ze belangrijk achten voor de werkgroep kansarmoede. De voorzitter geeft toelichting over de methodiek van deze oefening. Vraag: Is het wenselijk om ook de pedagogische begeleidingsdiensten van de verschillende onderwijsnetten te betrekken? Antwoord: In het verleden kregen deze diensten al dergelijk aanbod. Er werd toen gesteld dat een structurele samenwerking niet wordt toegestaan. Afhankelijk van de agenda of het aanbod kan een samenwerking wel overwogen worden. Resultaten van de denkoefening op 13 mei: Leden geven hun voorkeur aan thema s volgens de onderstaande code: A = Dit moet niet meer opgenomen worden op de agenda van de werkgroep kansarmoede B = Dit kan gestimuleerd worden door middel van acties. C = Dit moet op de agenda staan van de werkgroep kansarmoede D = dit kan verder in een deelwerkgroep opgenomen worden Deelwerkgroepen functioneren bij uitstek tijdelijk of hebben een welomlijnde opdracht. Omschrijving van de actie A B C D Er voor zorgen dat kleuters ingeschreven zijn Er voor zorgen dat kleuters regelmatig naar school komen. 10 Er voor zorgen dat kleuters op tijd naar school komen. 9 1 Werkgroep kleuterparticipatie 13 mei 2014 Pagina 2

3 Zorgen voor een warm onthaal van ouders en kinderen Er voor zorgen dat er geen belemmeringen ontstaan (bv. zindelijkheid, taal, cultuur). 3 7 Er voor zorgen dat bepaalde doelgroepen gestimuleerd worden tot deelname aan het kleuteronderwijs. 8 2 Uitwisselen van ervaringen (bijvoorbeeld over Roma, ouderparticipatie). 7 3 Er voor zorgen dat kleuters met hun leeftijdsgenoten samen kunnen verder ontwikkelen Zorgen dat we kleuters op een positieve wijze blijven bekijken en stimuleren 9 1 Thema s die toegevoegd werden, maar geen quotering kregen OUDERBETROKKENHEID REALISEREN VAN SOCIALE MIX INFORMATIE VERSTREKKEN OVER KINDERARMOEDE (algemeen en lokaal) BEELDVORMING Bespreking: Na deze oefening maken leden van de werkgroep nog de volgende opmerkingen: De brochure Warm onthaal geeft de scholen een methodiek om dit te realiseren. Het principe om ouders en kinderen een goed onthaal te geven moet altijd gestimuleerd blijven. Het is belangrijk dat ook de scholen voor buitengewoon onderwijs een vertegenwoordiging hebben in de werkgroep kansarmoede. De bijdrage van Kind en Gezin legt vooral de klemtoon op voorschoolse aspecten. Het voorstel om de naam van de werkgroep kansarmoede om te zetten in schoolarmoede wordt afgewezen omdat deze naam t veel focus legt op onderwijs terwijl de betrokkenheid van het OCMW en het Huis van het Kind juist heel groot is. Besluiten: a) De resultaten van deze oefening worden toegevoegd aan het verslag. b) Dezelfde oefening wordt ook verstuurd naar alle leden van de werkgroep kleuterparticipatie door middel van een online bevraging. Leden die afwezig zijn in deze vergadering krijgen alsnog de kans om deze oefening te maken. c) De projectbeschrijving Kinderen eerst wordt aan het verslag toegevoegd. d) Startvergadering van de werkgroep kansarmoede is gepland op 18 juni Terugkoppeling vanuit de deelwerkgroepen 4.1 Evaluatie en opvolging van het studiemoment over zittenblijven De leden van de werkgroep ontvangen een kopie van de evaluatie van het studiemoment over zittenblijven op 17 maart. 68 deelnemers 53 deelnemers hebben een evaluatieformulier ingevuld. Globaal krijgt deze activiteit een zeer positieve beoordeling. 4.2 Stand van zaken uitwisselingstafels Op 13 mei is er de tweede sessie over de zeven dimensies van ouderbetrokkenheid. De eerste sessie was eerder theoretisch omdat een opleiding van 2 dagen werd herleid tot een vorming van twee maal twee uren. In de sessie op 13 mei zal er meer aandacht zijn voor uitwisseling van praktijkervaringen door middel van intervisie. Het aantal deelnemers voor de tweede sessie is beperkt, maar dat wordt niet als een nadeel gezien omdat dit voor de toepassing van intervisie het meest aangewezen is. Voor beide sessies werden geen ouders uitgenodigd. Nochtans kan het leerrijk zijn dat ouders betrokken zijn omdat zij precies kunnen aangeven waarom bepaalde dingen niet werken. 5 Thema: leer- en/of ontwikkelingsachterstand verder werken rond het Pygmalioneffect Bespreking: Werkgroep kleuterparticipatie 13 mei 2014 Pagina 3

4 De werkgroep bespreekt de weg die op dit vlak reeds is afgelegd en maakt hierbij deze opmerkingen: a) Het thema blijft boeiend en verdient het om verder behandeld te worden. b) De doelgroep bij uitstek zijn de leerkrachten. c) In één basisschool werd tijdens een personeelsvergadering een ervaringsdeskundige uitgenodigd met veel succes. Het verhaal van een ervaringsdeskundige kan het inzicht in het Pygmalioneffect bij leerkrachten versterken waardoor de kans groter is dat vooroordelen verdwijnen. d) Bezorgdheid van leerkrachten mag niet leiden tot betutteling. e) Leerkrachten stemmen hun onderwijsmethoden, behandeling van de leerstof en evaluatietechnieken doorgaans af op het gemiddelde niveau van de klasgroep. In zwakke klassen ligt er in het lesgebeuren vooral veel nadruk op het bijbrengen van basisvaardigheden en wordt er minder aandacht besteed aan doelstellingen van een hogere orde. Het is dus belangrijk dat scholen goed nadenken over welke criteria ze hanteren om klasgroepen samen te stellen. Voor meer informatie: De klas: homogene of heterogene samenstelling Inhoudelijk kunnen aan de uitwisselingstafels bepaalde thema s verder worden uitgediept. 6 Varia, vragen en mededelingen 6.1 Overzicht niet-ingeschreven kleuters Leeftijd Vlaams Gewest Sint-Niklaas Temse IK NIK Aantal IK NIK Aantal IK NIK Aantal Schooljaar jaar 97,4 2, ,1 3, ,4 1, jaar 98,5 1, ,8 2, ,0 2, jaar 99,0 1, ,1 0, ,0 0, jaar 99,1 0, ,6 0, ,7 0,3 330 Schooljaar jaar 97,7 2, ,0 5, ,7 1, jaar 98,4 1, ,4 1, ,2 1, jaar 98,9 1, ,6 1, ,9 1, jaar 99,1 0, ,3 0, ,0 0,0 347 Schooljaar jaar 97,6 2, ,3 2, ,9 3, jaar 98,5 1, ,7 2, ,0 1, jaar 98,8 1, ,4 0, ,2 0, jaar 99,0 1, ,4 1, ,7 0,3 360 Schooljaar jaar 97,8 2, ,1 2, ,0 0, jaar 98,5 1, ,2 1, ,7 0, jaar 98,8 1, ,4 1, ,5 0, jaar 98,8 1, ,5 0, ,5 0,5 392 Werkgroep kleuterparticipatie 13 mei 2014 Pagina 4

5 Schooljaar jaar 97,9 2, ,0 6, ,0 0, jaar 98,2 1, ,8 1, ,3 1, jaar 98,4 1, ,6 1, ,2 0, jaar 98,6 1, ,4 0, ,2 0,8 376 Voor het schooljaar worden volgende dossiers opgevolgd: Geboortejaar 2009: 13 dossiers Geboortejaar 2008: 5 dossiers Kind en Gezin is momenteel bezig met de opvolging van de huidige 2- en 3-jarige kinderen. Opvallende vaststelling is de toename van anderstalige kinderen die moeizaam of niet ingeschreven zijn in een school. Kind en Gezin lanceert daarom een nieuwe folder om ook deze ouders te motiveren om hun kind tijdig te laten participeren aan kleuteronderwijs. Deze dossiers worden besproken met de CLB s, Roma-coaches, OCMW en maatschappelijke cel van de politie. 6.2 Bevraging over zindelijkheid De werkgroep kleuterparticipatie van het LOP basisonderwijs Temse organiseerde bij de scholen met kleuteronderwijs een bevraging over de zindelijkheidsproblematiek. De LOP-deskundige geeft toelichting bij de resultaten van deze bevraging. Over het tijdstip waarop kinderen geacht worden zindelijk te zijn, bestaan veel verschillende opvattingen en moet er ook rekening gehouden worden met culturele verschillen. Het resultaat van deze bevraging wordt toegevoegd aan dit verslag. 6.3 Taaltoets, taalscreening, taaltraject en taalbad Enkele leden van de werkgroep hebben vragen over nieuwe regelgeving en over de toelatingsvoorwaarden voor het lager onderwijs. De LOP-deskundige doet het nodige opzoekwerk en bundelt deze informatie. Nieuwe omzendbrief: Screening niveau onderwijstaal, taaltraject en taalbad in het gewoon lager onderwijs Vanaf 1 september 2014 moeten scholen voor elke leerling die voor het eerst in het Nederlandstalig gewoon lager onderwijs instroomt, een verplichte screening van het niveau van de onderwijstaal uitvoeren. Deze screening brengt de beginsituatie van de leerling in kaart en wordt gevolgd door een aan de leerling aangepast taaltraject. Voor leerlingen die de onderwijstaal onvoldoende beheersen om de lessen te kunnen volgen, is een taalbad van maximaal een jaar mogelijk. Voor welke leerlingen moet u een screening doen? De screening niveau onderwijstaal moet u doen voor elke leerling die voor het eerst in het Nederlandstalig gewoon lager onderwijs instroomt. Het kan gaan om leerlingen die de overstap maken van het (gewoon- of buitengewoon) kleuteronderwijs naar het gewoon lager onderwijs, het kan ook gaan om kinderen die op latere leeftijd in het gewoon lager onderwijs instromen (bijv. leerlingen uit Wallonië, uit het buitenland). Wanneer moet u de taalscreening doen? U voert de taalscreening in elk geval uit nà de instroom van de leerling in het gewoon lager onderwijs. De taalscreening is immers geen onderdeel van de toelatingsvoorwaarden tot het gewoon lager onderwijs. Voor leerlingen die zich inschrijven in een lagere school (die dus niet doorstromen vanuit het eigen kleuteronderwijs, maar bijv. uit een andere school of uit het buitenland komen, of nog geen Werkgroep kleuterparticipatie 13 mei 2014 Pagina 5

6 kleuteronderwijs gevolgd hebben) kan de screening dus niet voorafgaan aan de inschrijving in de lagere school. Het resultaat van de taalscreening kan nooit het recht van de leerling op gewoon lager onderwijs beïnvloeden. De screening van de leerlingen rond taal kan ook nooit een reden zijn voor doorverwijzing naar het buitengewoon onderwijs. Kunnen ouders de taalscreening weigeren? Neen. De school is decretaal verplicht de taalscreening uit te voeren. Ouders kunnen deze screening van hun kind niet weigeren. De taalscreening is in het belang van de leerling want is het startpunt van een taaltraject aangepast aan de leerling (zie 2.6). Wat is het resultaat van de taalscreening? Zoals onder punt 2.3 vermeld, kan de taalscreening er nooit toe leiden dat een leerling op basis van de resultaten van de taalscreening de toegang tot het gewoon lager onderwijs geweigerd wordt of naar het buitengewoon onderwijs doorverwezen wordt. De taalscreening is een beginsituatieanalyse die moet aangeven of er nood is aan maatregelen m.b.t. de onderwijstaal. Het kan zijn dat de school vaststelt dat er geen enkel probleem is, het kan zijn dat de leerling op één of meer onderdelen van het leergebied Nederlands een taaltraject nodig heeft, het kan zijn dat een leerling op bepaalde onderdelen juist zeer sterk is en extra uitdagende activiteiten kan gebruiken,. Indien de resultaten daar aanleiding toe geven, moet de school voorzien in een taaltraject dat aansluit bij de beginsituatie en de specifieke noden van de betrokken leerling inzake de onderwijstaal. Het behoort tot de vrijheid van elke school om dit taaltraject in te vullen en te kiezen voor de meest geschikte maatregelen voor de leerlingen. Voor leerlingen die bij de eerste instroom in het gewoon lager onderwijs de onderwijstaal onvoldoende beheersen om de lessen te kunnen volgen, kunnen scholen als onderdeel van dit taaltraject een taalbad organiseren (zie punt 3). Kan een ouder weigeren dat zijn/haar kind een taalbad moet volgen? De school beslist welke leerlingen het taalbad moeten volgen. Ouders kunnen een taalbad, wanneer de school hiervoor kiest, niet weigeren. Wie organiseert het taalbad? Schoolbesturen kunnen het taalbad individueel of gezamenlijk organiseren. Wanneer scholen het taalbad gezamenlijk organiseren, moet er wederzijdse samenwerking zijn tussen de school van inschrijving en de school die het taalbad van de leerling verstrekt. Dat houdt onder andere in het organiseren van het vervoer van de ingeschreven leerling naar de school waar het taalbad wordt georganiseerd, de communicatie tussen de school van inschrijving en de school waar het taalbad wordt georganiseerd, het opvolgen van de leerling die het taalbad volgt door de school waar de leerling is ingeschreven. Het organiseren van een gezamenlijk taalbad is een materie die onderhandeld moet worden in het daartoe bevoegde onderhandelingscomité. Hoe lang duurt een taalbad? Een taalbad duurt maximaal een jaar. Wanneer de leerling het taalbad volgt in een andere school, dan wordt de leerkracht die het onderwijs in het taalbad verstrekt, betrokken bij de beslissing over de duur van het taalbad. Na het taalbad keert de leerling terug naar de school van inschrijving waar hij/zij voortaan verder de reguliere onderwijsactiviteiten volgt en verder de nodige taalondersteuning krijgt. Uiteraard is het de bedoeling dat kinderen zo snel mogelijk terug in hun reguliere klas geïntegreerd worden, het taalbad moet dus zo kort mogelijk gehouden worden. Werkgroep kleuterparticipatie 13 mei 2014 Pagina 6

7 Krijgt een school bijkomende lestijden voor het organiseren van een taalbad? Een school krijgt hiervoor geen bijkomende lestijden. Om schoolbesturen het gemakkelijker te maken om een taalbad te organiseren, wordt de deadline van aanvraag (nu 15/10) voor het overdragen van lestijden van de basisomkadering losgelaten. Hierdoor zullen scholen gedurende het hele schooljaar lestijden kunnen overdragen (zie omzendbrief BaO/2005/09, Personeelsformatie Scholen in het Gewoon Basisonderwijs, punt 5.2). Die aanvullende lestijden voor anderstalige nieuwkomers kunnen ook worden aangewend voor de organisatie van een taalbad. Deze lestijden kunnen gedurende het volledige schooljaar worden overgedragen (zie omzendbrief BAO/2006/03, Onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers). Toelatingsvoorwaarden voor leerlingen in het gewoon basisonderwijs Deze omzendbrief geeft toelichting bij de toelatingsvoorwaarden in het gewoon kleuter- en lager onderwijs. Vanaf het schooljaar zijn er nieuwe toelatingsvoorwaarden voor kinderen die op vijf of op zes jaar in het gewoon lager onderwijs wensen in te stappen. De klassenraad van de school voor lager onderwijs beslist over de toelating tot het gewoon lager onderwijs van de vijfjarigen, alsook over de toelating van de zesjarigen die het jaar ervoor onvoldoende aanwezig waren in het Nederlandstalig erkend kleuteronderwijs. De taalproef voor onvoldoend aanwezige kleuters vervalt zowel voor de vijfals voor de zesjarigen. Opgelet: voor kinderen die nog dit schooljaar ( ) in het gewoon lager onderwijs wensen in te stappen (bijvoorbeeld nieuwkomers) moeten nog de huidige toelatingsvoorwaarden tot het gewoon lager onderwijs gehanteerd worden. Verlengd verblijf in het kleuteronderwijs Omdat sommige leerplichtige kinderen nog niet rijp zijn om het lager onderwijs aan te vatten, is het mogelijk dat een leerling die 6 jaar wordt vóór 1 januari van het lopende schooljaar, nog een schooljaar kleuteronderwijs volgt. Deze afwijking blijft beperkt tot één jaar. Zowel de klassenraad als het bevoegde CLB geven de ouders hierover voorafgaandelijk advies, zodat de ouders met kennis van zaken een beslissing kunnen nemen. Het is noodzakelijk dat de ouders toelichting krijgen bij deze adviezen (eventueel tijdens een gesprek met de directeur en de betrokken klastitularis). Nadat de ouders op de hoogte zijn van de voor- en nadelen en de mogelijke consequenties, nemen zij de uiteindelijke beslissing. Nieuwe toelatingsvoorwaarden gewoon lager onderwijs vanaf het schooljaar Vanaf het schooljaar gelden nieuwe toelatingsvoorwaarden voor het gewoon lager onderwijs voor leerlingen die op zes jaar of vervroegd op vijf jaar wensen in te stappen. De klassenraad van de school voor lager onderwijs beslist voortaan over de toelating tot het gewoon lager van alle vijfjarigen, alsook over de toelating van de zesjarigen die het jaar ervoor onvoldoende aanwezig waren in het Nederlandstalig erkend kleuteronderwijs. Om dit mogelijk te maken is de decretale definitie van het begrip klassenraad gewijzigd. De taalproef voor onvoldoend aanwezige kleuters vervalt zowel voor de vijf- als voor de zesjarigen. Deze wijziging in de toelatingsvoorwaarden voor de vijf- en zesjarigen vloeit voort uit een evaluatie van de taalproef in samenwerking met scholen, CLB s en experten. Uit deze evaluatie kwam ontevredenheid over de taalproef en de vraag naar meer inschattingsbevoegdheid voor de klassenraad van de lagere school naar boven. De afschaffing van de taalproef valt chronologisch samen met de invoering van de taalscreening voor elke leerling die voor het eerst in het Nederlandstalig onderwijs instroomt, en met de invoering van het taaltraject dat op deze screening volgt. Opgelet: de taalscreening heeft een andere finaliteit dan de Werkgroep kleuterparticipatie 13 mei 2014 Pagina 7

8 taalproef. De taalscreening laat de school toe om een taaltraject voor de leerling op te stellen. De screening mag pas na inschrijving afgenomen worden en is dus, in tegenstelling tot de taalproef, geen onderdeel van de toelatingsvoorwaarden. Toelatingsvoorwaarden gewoon lager onderwijs vanaf voor zesjarigen Zesjarigen die in het voorgaande schooljaar ingeschreven waren in een erkende Nederlandstalige school voor kleuteronderwijs en er minstens 220 halve dagen aanwezig zijn geweest, hebben een recht op toelating tot het gewoon lager onderwijs. De ouders van deze leerlingen maken zelf de keuze of de leerling op zes jaar in het gewoon lager onderwijs instapt of een jaar langer kleuteronderwijs volgt. Voor zesjarigen die geen 220 halve dagen aanwezigheid in een erkende Nederlandstalige school voor kleuteronderwijs hebben, beslist de klassenraad van het lager onderwijs over de toelating. De manier waarop de klassenraad deze beslissing neemt bepaalt de school zelf (bijvoorbeeld contact met de kleuterschool, advies van het CLB, een oriënterend gesprek met de leerling en ouders, testen, ) De school deelt de beslissing omtrent de toelating tot het gewoon lager onderwijs mee uiterlijk de tiende schooldag van september, voor leerlingen die ingeschreven zijn voor 1 september. Voor leerlingen die vanaf 1 september ingeschreven worden, deelt de school de beslissing mee uiterlijk tien schooldagen na de inschrijving. In afwachting van de mededeling is de leerling ingeschreven onder opschortende voorwaarde. Wanneer deze termijnen overschreden worden is de leerling ingeschreven. Wanneer de beslissing tot toelating negatief is, moet deze beslissing schriftelijk meegedeeld worden en gemotiveerd worden. Toelatingsvoorwaarden gewoon lager onderwijs voor vijfjarigen Vanaf het schooljaar is het steeds de klassenraad die beslist over de toelating van een vijfjarige tot het gewoon lager onderwijs. Het beslissingsrecht van de ouders vervalt hier dus, ook voor leerlingen die voldoende aanwezig waren in het kleuteronderwijs. Voorafgaand aan deze beslissing wint de klassenraad het advies in van het CLB. Toelatingsvoorwaarde gewoon lager onderwijs voor zevenjarigen en ouder Deze leerlingen hebben op basis van hun leeftijd recht op toelating tot het gewoon lager onderwijs. De vereiste van voldoende aanwezigheid in het Nederlandstalig erkend kleuteronderwijs of toelating door de klassenraad is op hen niet van toepassing. Omzendbrief betreffende de proef van de kennis van het Nederlands, nodig om het lager onderwijs aan te vatten De taalproef dient enkel nog afgenomen te worden voor vijf- en zesjarigen die in het gewoon lager onderwijs wensen in te stappen in het schooljaar Vanaf het schooljaar is de taalproef afgeschaft. Werkgroep kleuterparticipatie 13 mei 2014 Pagina 8