Evaluatie en behandeling van slaap: een ver-van-mijn-bed-show? Jo Nijs

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Evaluatie en behandeling van slaap: een ver-van-mijn-bed-show? Jo Nijs"

Anja van Wijk
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Evaluatie en behandeling van slaap: een ver-van-mijn-bed-show? Jo Nijs Doelen 1) Kennis en inzicht verwerven in de neuro-psycho-immunologie van slaap(problemen) bij patiënten in de fysiotherapeutische praktijk 2) Uitbreiding therapiemogelijkheden voor de behandeling van slaapproblemen (nieuwe ideeën opdoen) 3) Optimalisatie klinisch redeneren op basis van actuele neuropsycho-immunologische inzichten 1

2 2

The Sleepy and the Painful www.paininmotion.be ~ pijnintensiteit Nijs et al. Phys Ther 2018;98(5):325-335.

3 The Sleepy and the Painful ~ pijnintensiteit Nijs et al. Phys Ther 2018;98(5): Voorspelt & onderhoudt pijn Slaapproblemen & chronische pijn Bidirectionele relatie met chronische pijn Barrière voor effectieve pijnmanagement 3

4 ~ pijnintensiteit Nijs et al. Phys Ther 2018;98(5): Voorspelt & onderhoudt pijn Slaapproblemen & chronische pijn Bidirectionele relatie met chronische pijn Barrière voor effectieve pijnmanagement ~ pijnintensiteit Nijs et al. Phys Ther 2018;98(5): Voorspelt & onderhoudt pijn Slaapproblemen & chronische pijn Bidirectionele relatie met chronische pijn Barrière voor effectieve pijnmanagement 4

5 Risicofactoren voor insomnia bij borstkankeroverlevers: meta-analyse Leysen et al. resubmitted fatigue (2.82) hot flashes (2.25) anxiety (1.37) depression (3.2) dark skin (2.31) pain (OR 2.31) insomnia menopause (1.84) Welke patiënten? Whiplash Fibromyalgie Artrose Depressie Type 2 diabetes Obesitas Kanker (overlevers) Chronische rugpijn Chronisch vermoeidheidssyndroom Stress-gerelateerde klachten Multiple sclerose Ziekte van Parkinson 5

6 Wat gebeurt er in ons lichaam als we slecht slapen? poor sleep inflammatie Tumor Necrosis Factor-α, Interleukine-1 (IL-1), & IL-6 6

Nervus vagus (X) parasympatisch zenuwstelsel 11-12-2018 13 Psychoneuroimmunologie

7 Nervus vagus (X) parasympatisch zenuwstelsel Psychoneuroimmunologie Watkins & Maier 2000 vermoeidheid, slaperigheid Herhaling titel van presentatie 7

8 Gidron Y. et al. Does the vagus nerve inform the brain about preclinical tumours and modulate them? Lancet Oncology 2005;6(4): Herhaling titel van presentatie poor sleep inflammatie Tumor Necrosis Factor-α, Interleukine-1 (IL-1), & IL-6 8

9 Gliacellen = sleutelcomponent voor slaapgenesis Ji et al. Pain 2013;154:S

11-12-2018 19 Herhaling titel van presentatie Verhoogde glia activiteit & centrale sensitisatie Nijs, Loggia, et al.

10 Herhaling titel van presentatie Verhoogde glia activiteit & centrale sensitisatie Nijs, Loggia, et al. Expert Opinion Ther Targets 2017;21:8, IL-1 + IL-6 = neuroinflammation activated glia in PFC + amygdala + hippocampus 10

11 Slecht slapen veroorzaakt neuroinflammatie Haack et al. Sleep 2007; Kalinchuk et al. J Neurosci 2010; Wisor et al. Sleep 2011 Slecht slapen veroorzaakt neuroinflammatie Haack et al. Sleep 2007; Kalinchuk et al. J Neurosci 2010; Wisor et al. Sleep

Slecht slapen veroorzaakt neuroinflammatie Campbell et al. Arthritis Care & Research 2015; de Tomasso et al. J Headache Pain 2014; Schuh-Hoher et al. Pain 2013; Mundal et al.

12 Slecht slapen veroorzaakt neuroinflammatie Campbell et al. Arthritis Care & Research 2015; de Tomasso et al. J Headache Pain 2014; Schuh-Hoher et al. Pain 2013; Mundal et al. Pain 2014 Wat als 100 personen >60j 1 week slaapmedicatie nemen? n=7: 25min extra slaap + 1x minder wakker /2 nachten n=76: geen verschil n=17: neveneffecten Glass et al. BMJ 2005;331:

13 13

14 14

15 Kan een dure matras helpen? Hoe kunnen we slaap verbeteren? Cognitieve gedragstherapie Acceptance & commitment therapy Oefentherapie Johnson et al. 2015, Ritterband et al. 2012, Mishra et al. 2012, Pigeon et al. 2012, Jungquist et al. 2010, Daly- Eichenhardt et al

16 Overleg met je buren 1. Hoe bepaal je of een individuele patiënt nood heeft aan slaapmanagement? 2. Hoe stel je een slaapmanagementprogramma op maat van die individuele patiënt op? 3. Wanneer in het behandelprogramma plan je de slaapmanagement? Overleg met je buren 1. Hoe bepaal je of een individuele patiënt nood heeft aan slaapmanagement? 2. Hoe stel je een slaapmanagementprogramma op maat van die individuele patiënt op? 3. Wanneer in het behandelprogramma plan je de slaapmanagement? 16

slapen Activiteiten & voedselinname uren voor

17 Slaapanamnese Herstellende slaap? Premorbide slaap? Slaapkwaliteit & -kwantiteit Slaapuren Overdag slapen Activiteiten & voedselinname uren voor slapengaan Slaappercepties (Slaap)medicatie PRIVATE NO ENTRY 17

18 Slaap management Overleg met je buren 1. Hoe bepaal je of een individuele patiënt nood heeft aan slaapmanagement? 2. Hoe stel je een slaapmanagementprogramma op maat van die individuele patiënt op? 3. Wanneer in het behandelprogramma plan je de slaapmanagement? Nijs et al. Phys Ther 2018;98(5): verander negatieve slaappercepties slaap hygiëne slaap restrictie therapie relaxatietechnieken aanleren 18

19 Door je slechte slaap zijn delen van je hersenen in ontsteking 19

20 Spam filter metafoor Activeer de spam filter 20

21 Slaap management Nijs et al. Phys Ther 2018;98(5): verander negatieve slaappercepties slaaphygiëne slaap restrictie therapie relaxatietechnieken aanleren Het brein moet slaapkamer & slaap opnieuw met elkaar verbinden 21

22 HORMOONREGULATIE SLAAP Beersma (2005) 22

23 Slaapeducatie Secretie melatonine epifyse ~ slaap-waak ritme Zandloper metafoor Jetlag metafoor Power nap 23

24 Fantastische gratis tool slaaphygiëne Mee geven aan patiënt Gebruiken als werkboek opvolging volgende sessie 24

Slaap management 11-12-2018 Nijs et al. Phys Ther 2018;98(5):325-335.

therapie relaxatietechnieken aanleren Slaap restrictie therapie 4 uren

25 Slaap management Nijs et al. Phys Ther 2018;98(5): verander negatieve slaappercepties slaaphygiëne slaap restrictie therapie relaxatietechnieken aanleren Slaap restrictie therapie 4 uren slaap / nacht 23u 7u = 50% slaapefficiëntie 24u 5u = 80% slaapefficiëntie 25

26 Slaap management Slaap restrictie therapie 24u 5u (4 uren slaap) = 80% slaapefficiëntie 24u 6u (5 uren slaap) = 83% slaapefficiëntie 23u 6u (6 uren slaap) = 86% slaapefficiëntie Nijs et al. Phys Ther 2018;98(5): verander negatieve slaappercepties slaaphygiëne slaap restrictie therapie relaxatietechnieken aanleren 26

27 Stress = frequente oorzaak van slecht slapen Aanhoudende stress activeert glia chronische stress adrenaline cortisol activatie glia in PFC + amygdala + hippocampus 27

28 Stress & centrale sensitisatie chronische stress IL-1 + IL-6 = neuroinflammatie activatie glia in PFC + amygdala + hippocampus Stress & centrale sensitisatie chronische stress IL-1 + IL-6 = neuroinflammatie activatie glia in PFC + amygdala + hippocampus 28

functioneren stress kankerprognose sociale steun isolatie Burns

29 Groene omgeving stress videos natuurlijke omgeving sneller + vollediger herstel na stress Weinig steun / begrip partner pijn & functioneren stress kankerprognose sociale steun isolatie Burns et al. Pain 2018;159(1): Cano & Tankha. Pain 2018;159(1):

30 Verhoog sociale steun voor patiënten Partner = coach die patiënt stuurt in gezonde levenstijl Betrek partner in de slaapbehandeling Burns et al. Pain 2018;159(1): Cano & Tankha. Pain 2018;159(1):1-2. Voeding kan stressor zijn die slaap verstoort 30

31 31

32 chronische inflammatie IL-1β, IL-6, TNF-α poor sleep inflammatie Tumor Necrosis Factor-α, Interleukine-1 (IL-1), & IL-6 32

33 Collins SM, Surette M, Bercik P. The interplay between the intestinal microbiota and the brain. Nature Reviews Microbiology 2012;10:

34 Overleg met je buren 1. Hoe bepaal je of een individuele patiënt nood heeft aan slaapmanagement? 2. Hoe stel je een slaapmanagementprogramma op maat van die individuele patiënt op? 3. Wanneer in het behandelprogramma plan je de slaapmanagement? 34

The Sleepy and the Painful The End www.paininmotion.be Doelen gerealiseerd?

35 The Sleepy and the Painful The End Doelen gerealiseerd? 1) Kennis en inzicht verwerven in de neuro-psycho-immunologie van slaap(problemen) bij patiënten in de fysiotherapeutische praktijk 2) Uitbreiding therapiemogelijkheden voor de behandeling van slaapproblemen (nieuwe ideeën opdoen) 3) Optimalisatie klinisch redeneren op basis van actuele neuropsycho-immunologische inzichten 35

Nieuwe cursus 17 & 18 mei 2019, Maassluis Prof. Dr.

Pijn: Aanpak van Leefstijlfactoren in de Klinische Praktijk

36 Nieuwe cursus 17 & 18 mei 2019, Maassluis Prof. Dr. Olivier Mairesse, Dr. Anneleen Malfliet, Drs. Eveline van Looveren en Drs. Thomas Bilterys Slaap & Oefeninterventies bij Chronische Pijn: Aanpak van Leefstijlfactoren in de Klinische Praktijk Master of Science Lymfologie & Oncologie unieke opleiding in een rustgevend kader (Veluwe) in het midden van Nederland 36

Vergelijkbare documenten

(Re)Train the Brain Revalidatie voor mensen met chronische pijn

(Re)Train the Brain Revalidatie voor mensen met chronische pijn Jo Nijs, Margot De Kooning, Kelly Ickmans, Liesbeth Daenen, Deborah Van Cauwenbergh, Jessica Van Oosterwijck, Nathalie Roussel, Lennard Voogt,