Archeo(rapport!320!! Het!archeologisch!onderzoek!in!de!Janseniusstraat!en!op!het! Damiaanplein!te!Leuven!

Transcriptie

1 Archeo(rapport320 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophet DamiaanpleinteLeuven Kessel(Lo,2015 StudiebureauArcheologiebvba MaartenSmeets

2

3 Archeo(rapport320 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophet DamiaanpleinteLeuven MaartenSmeets Kessel(Lo,2015 StudiebureauArcheologiebvba

4

5 Colofon Archeo(rapport320 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Opdrachtgever: AquafinNV ViabuildNV Projectleiding: MaartenSmeets Leidinggevendarcheoloog: MaartenSmeets Auteur: MaartenSmeets Foto sentekeningen: StudiebureauArcheologiebvba(tenzijandersvermeld) Opalleteksten,foto sentekeningengeldteenauteursrecht.zondervoorafgaandelijkeschriftelijke toestemming van Studiebureau Archeologie bvba mag niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd, bewerkt en/of openbaar gemaakt, hetzij door middel van webpublicatie, druk, fotokopie,microfilmofopwelkeanderewijzeook. D/2015/12.825/63 StudiebureauArcheologiebvba JozefWautersstraat6 3010KesselRLo tel:0474/ fax:016/ ,StudiebureauArcheologiebvba

6

7 Administratievefiche Administratievegegevens Opdrachtgever Uitvoerder Vergunningshouder Beheerenplaatsopgravingsgegevens Beheerenplaatsvondstenenstalen AquafinNV,Dijkstraat8,2630Aartselaar Viabuild NV, Schaliënhoevedreef 20 F, 2800 Mechelen StudiebureauArcheologiebvba MaartenSmeets Deze gegevens werden na het onderzoek overgemaaktaandeopdrachtgever. Devondstenenstalenwerdennahetonderzoek overgemaaktaandeopdrachtgever. Projectcode 2014/292 Vindplaatsnaam JanseniusstraatRDamiaanplein Locatie Provincie: VlaamsRBrabant, Gemeente: Leuven, Straat:JanseniusstraatRDamiaanplein Kadasternummers Afdeling: 4, Sectie: D, perceelsnummers: openbaardomein Lambertcoördinaat ,818;173927,417;21,741 Lambertcoördinaat ,742;174036,93;22,115 Lambertcoördinaat ,679;173999,903;21,284 Lambertcoördinaat ,026;174001,499;21,144 Kadasterplan Ziefig.1.2 Topografischplan Ziefig.1.1 Begindatumveldwerk 18augustus2014 Einddatumveldwerk 15juni2015 Onderzoeksopdracht VerwijzingBijzonderevoorwaarden Zie bijzondere voorwaarden bij de vergunning voor een archeologische opgraving: Leuven, Damiaanplein R Janseniusstraat (Sanering DaminaanpleinRMinderbroedersstraat) Archeologischeverwachtingen Hettracévanderioleringdwarstdelocatievan de 12 de Reeuwse stadspoort. Op het Damiaanpleinstondvroegereenkerk. Wetenschappelijkevraagstellingen Tijdensdebureaustudie: Wat zijn de gekende archeologische en historischegegevens? Inwelkemateishetterreinreedsverstoord? In welke mate verstoren de geplande werken archeologischerfgoed? Is er via archeologisch onderzoek of waarnemingen op aanpalende of nabijgelegen percelenreedsinfobeschikbaaroverdedikteen deopbouwvanhetaanwezigebodemarchief? Welkeonderzoeksvragenmoetenbijkomendbij

8 Aardvandebedreiging Randvoorwaarden de prospectie met in greep in de bodem beantwoordworden? Wat is de te volgen strategie tijdens het onderzoek? De vraagstelling van het onderzoek zal gericht zijn op de locatie van de vroegere poort in de Janseniusstraat en de kerk (indien deze of het kerkhof geraakt worden bij de werken op het Damiaanplein): Watisdeaard,omvang,datering,enconservatie vandeaangetroffenarcheologischeresten? Hoe is de opbouw van de chronologie van de aanwezigearcheologischeresten? Watisderelatietussendebestaandepandenen hetaanwezigarcheologischerfgoed? Zijn er archeologische sporen en structuren aanwezig? Zo ja, wat is hun onderlinge samenhang? Welke specifieke activiteiten hebben in het onderzoeksgebied plaatsgevonden? Wat zijn de materiëleaanwijzingenhiervoor?passendezein dehistorischecontextvandelocatie? Uitwelkeperiodedaterendevondsten?Kaner een functionele interpretatie aan gegeven worden? Wat is de datering en samenstelling van de aangetroffenophogingslagen? Hoe kaderen de resultaten van dit onderzoek binnen onze kennis van de stadsgeschiedenis/ stadsontwikkelingvanleuven? AanlegnieuwerioleringophetDamiaanpleinen indejanseniusstraat Zie bijzondere voorwaarden bij de vergunning voor een archeologische opgraving: Leuven, Damiaanplein R Janseniusstraat (Sanering DaminaanpleinRMinderbroedersstraat)

9 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Inhoudstafel Inhoudstafel p.1 Hoofdstuk1 Algemeneinleidingensitueringvanhetproject p.3 1.1Inleiding p.3 1.2Beschrijvingvandevindplaats p.3 1.3Fysiografie p.3 1.4Onderzoeksopdracht p.6 Hoofdstuk2 Bureauonderzoek p.9 2.1HistorischkadervanLeuven p DeijzertijdenRomeinseperiode p Devroegeenvollemiddeleeuwen p Delatemiddeleeuwenennieuwetijd p Historischebronnen p Archeologischekennis p.28 Hoofdstuk3 Werkmethode p.31 Hoofdstuk4 Resultatenvanhetsporenbestand p Site1:DeBroekstraatpoortindeJanseniusstraat p Stratigrafieenprofielen p Overzichtsplattegronden p Besprekingvandesporen p Site2:EenlaatmiddeleeuwsewegophetDamiaanplein p Stratigrafieenprofielen p Overzichtsplattegronden p Besprekingvandesporen p.55 Hoofdstuk5 Synthese p Interpretatieendatering p Beantwoordingonderzoeksvragen p Onderzoeksvragenbureaustudie p Onderzoeksvragenopgraving p.65 Hoofdstuk6 Besluit p.67 Bibliografie p.69 Bijlagen p.71 Bijlage1:Sporeninventaris p.73 Bijlage2:Fotoinventaris p.75 1

10 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven 2

11 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Hoofdstuk1 Algemeneinleidingensitueringvanhetproject 1.1Inleiding NaaraanleidingvandeaanlegvaneennieuwerioleringaandeJanseniusstraatenhetDamiaanplein te Leuven werddooronroerenderfgoedeenarcheologische begeleiding van de werkenopgelegd (vergunningsnummer2014/292). Het onderzoek werd door hoofdaannemer Viabuild NV aan Studiebureau Archeologie bvba toevertrouwd en het terreinwerk werd gefaseerd uitgevoerd van 18 augustus 2014 tot en 15 juni Beschrijvingvandevindplaats HetprojectgebiedbevindtzichinhetwegtracévandeJanseniusstraatenhetDamiaanplein(fig.1.1 en fig. 1.2). Ten noordwesten van de Janseniusstraat bevinden zich het Paridaensinstituut en het HollandsCollegeentenzuidoostenervanhetIersCollege. Binnendearcheoregio s(fig.1.3)ishetprojectgebiedgesitueerdinde(zand)leemstreek). Fig.1.1:Topografischekaartmetaanduidingvanhetprojectgebied Fysiografie Het onderzoeksgebied ligt op een hoogte van 21 m TAW. Het oppervlak helt licht af in zuidelijke richting.deafwateringgebeurtdoordedijle.dezebehoorttothetdijlebekken. OnderhetprojectgebiedbevindenzichsedimentendiebehorentotdeformatievanKortrijk(Ko) (fig.1.4).dezeformatiedateertuithetvroegeoceen(fig.1.5).tenwestenentenoostenvanhet projectgebiedbevindenzichsedimentendiebehorentotdeformatievanbrussel(br).dezeformatie isrecenterendateertuithetmiddeneoceen

12 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven De Quartaire ondergrond wordt gekenmerkt door fluviatiele afzettingen (fig. 1.6), hetgeen niet verwonderlijk is, aangezien het projectgebied net ten oosten van de Dijle, in het alluvium ervan, bevindt. HetprojectgebiedligtbinnendestadskernvanLeuvenenbijgevolgwerdendebodemeenhedenniet gekarteerd(ob). Fig.1.2:Kadasterkaartmetaanduidingvanhetprojectgebied 2. Fig.1.3:SitueringvanhetprojectgebiedbinnendeverschillendeVlaamsearcheoregio s

13 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Ko Br Fig.1.4:Tertiairgeologischekaartmetaanduidingvanhetprojectgebied 4. Fig.1.5:LithoRenchronostratigrafievanhetTertiairinVlaanderen

14 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.1.6:Quartairgeologischekaartmetaanduidingvanhetprojectgebied 6. Legende 7 : ELPw: eolischeafzettingen(zandtotsilt)vanhetweichseliaan(laatrpleistoceen),mogelijkvroegr Holoceen.ZandenzandleeminhetnoordelijkeencentralegedeeltevanVlaanderen.Silt (loess)inhetzuidelijkegedeeltevanvlaanderen. FH: fluviatieleafzettingen(incluisorganorchemischeenperimariene)afzettingenvanhet HoloceenenmogelijkTardiglaciaal(LaatRWeichseliaan). FLPw: fluviatieleafzettingenvanhetweichseliaan(laatrpleistoceen) HQ: HellingsafzettingenvanhetQuartair 1.4Onderzoeksopdracht Hetdoelvandezebureaustudieenarcheologischebegeleidingiseenarcheologischeevaluatievan hetterrein.hierbijmoetenminimaalvolgendeonderzoeksvragenbeantwoordworden: Tijdensdebureaustudie: R Watzijndegekendearcheologischeenhistorischegegevens? R Inwelkemateishetterreinreedsverstoord? R Inwelkemateverstorendegeplandewerkenarcheologischerfgoed? R Iserviaarcheologischonderzoekofwaarnemingenopaanpalendeofnabijgelegenpercelen reedsinfobeschikbaaroverdedikteendeopbouwvanhetaanwezigebodemarchief? R Welke onderzoeksvragen moeten bijkomend bij de prospectie met in greep in de bodem beantwoordworden? R Watisdetevolgenstrategietijdenshetonderzoek? Bogemans2005:1. 6

15 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven De vraagstelling van het onderzoek zal gericht zijn op de locatie van de vroegere poort in de Janseniusstraat en de kerk (indien deze of het kerkhof geraakt worden bij de werken op het Damiaanplein): R Wat is de aard, omvang, datering, en conservatie van de aangetroffen archeologische resten? R Hoeisdeopbouwvandechronologievandeaanwezigearcheologischeresten? R Watisderelatietussendebestaandepandenenhetaanwezigarcheologischerfgoed? R Zijn er archeologische sporen en structuren aanwezig? Zo ja, wat is hun onderlinge samenhang? R Welkespecifiekeactiviteitenhebbeninhetonderzoeksgebiedplaatsgevonden?Watzijnde materiëleaanwijzingenhiervoor?passendezeindehistorischecontextvandelocatie? R Uitwelkeperiodedaterendevondsten?Kanereenfunctioneleinterpretatieaangegeven worden? R Watisdedateringensamenstellingvandeaangetroffenophogingslagen? R Hoekaderenderesultatenvanditonderzoekbinnenonzekennisvandestadsgeschiedenis/ stadsontwikkelingvanleuven? 7

16 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven 8

17 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Hoofdstuk2 Bureauonderzoek 2.1HistorischkadervanLeuven HetgrondgebiedvanLeuvenligtophetraakpuntvandriegeografischegebieden:devlaktevanLaagR Belgiëinhetnoorden,deheuvelsvanhetHagelandinhetoostenenhetBrabantseleemplateauin hetzuidenenhetzuidwesten.dedijleenhaarbijrivierensnijdenzichdiepinhetbrabantseplateau in,omvervolgensbijhetverlatenvanhetplateaudoordestadtestromenwaarzichindealluviale vlakteeenaantalzijarmeneneilandengevormdhebben.destadzelfontwikkeldezichzowelinde alluvialevlaktealsopdehogergelegenvervlakkingenvanhetplateau.dituitzichinsteilehellingen tussendebeidestadsgedeelten 8. De Dijlevallei vormde een natuurlijke doorgang tussen de heuvels en het plateau en was vanaf Leuvenbevaarbaar. Namenvanwaterlopenennederzettingsnamengaanvaakheelverterugindetijd.VolgensGysseling zou de naam Dijle, oudste vermelding als Thila in 1008 teruggaan tot het tweede of eerste millenniumvooronzetijdrekening.deoorspronkelijkenaamzouopklimmennaarhetindoreuropese Tīra,wat demoerassige zoubetekenen 9. DenaamvandestadLeuvenklimtoptotLubaniom,afgeleidvandepersoonsnaamLubanios( de geliefde ).Ineen11 de ReeuwsekopievandeAnnales1Vedastini1uit884issprakevanLuvanium DeijzertijdenRomeinseperiode VandevroegstegeschiedenisvanhetLeuvenseisbijzonderweiniggekend.Tijdensdeijzertijd(650 v.c.r25n.c.)kendedestreekeenverspreidebewoningvaneeneenvoudigelandbouwbevolkingdie zich voornamelijk op de hoogtes langs de Dijlevallei vestigde. Een dergelijke nederzetting is de KesselbergteKesselRLo,eenwestelijkeuitlopervaneenHagelandseheuvelrugaanderandvande Dijlevallei, waar in 1959 opgravingen plaatsvonden van de omheiningswal en Rgracht van de aristocratischehoogtenederzetting 11.Recentwerdopdezesiteookeenstudieopdrachtuitgevoerdin functievaneenarcheologischebescherming. TochblijfthetbeelduitdezeperiodevoorhetLeuvensezeervaagenzijndevondstenbeperkt.Erzijn weliswaareenaantalgrafheuvelsgekendinhetmeerdaalbos,maarnederzettingssporenkwamentot nutoeamperaanhetlicht. IndeRomeinseperiodebleefdeDijledegrenstussendeCivitasNerviorumendeCivitasTungrorum. Indeze periodeligthetgrondgebiedvandelaterestadleuvenbuitendegroteverbindingswegen vannoordrgalliëdieeenverbindingbeogenvanhetrijnlandendenoordzee.deruggengraatvan het wegennet vormt de weg KeulenRBoulogne, die over Tongeren, Bavai en Doornik loopt. Een tweede weg liep via Tongeren, Tienen, Duisburg, Kester en Kortrijk, met een aftakking die vanuit TienenwestwaartsoverLeuvenenElewijtloopt.Dezewegzouterugtevindenzijnals RoomseBaan telovenjoel,als Heirbaan tebierbeekenals OudeTiensebaan en Steenstraat teleuvenzelf VanUytven1980:15R18. 9 VanUytven1980:9R VanUytven1980: VanUytven1980:33R37.Vandekerchove1996:37R VanUytven1980:39. 9

18 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Bij de kruising van deze plaatselijke Romeinse weg ElewijtRTienen met de Dijle zou een baanpost (mansio) ontstaan zijn die een attractiepool vormde voor de plaatselijke bevolking om zich te vestigenvoorambachtelijkeencommerciëleactiviteiten 13.1 Bij opgravingen in de Brusselsestraat in de vroege jaren 80 van de 20 ste eeuw, met name in het AugustinessenkloosterenbijhetSintRPietersziekenhuis,zijndetotnutoeoudstebewoningssporen vanleuvenontdekt.zezijnongeveertussen70en250n.c.tedateren.dezevondsten,ondermeer bouwmateriaal,eenbetonvloerenfragmentairaardewerk,kunnenvolgensprovoostwijzenopeen nederzettingdieminstensgedeeltelijkinsteenwasopgetrokken.ijzerslakkenenlokaalaardewerk getuigenvanambachtelijkeactiviteit 14. IndevruchtbareleemstreekrondLeuvenbevindenzichsporenvanagrarischeactiviteit,zoalsonder meer de villa op het Stenen Kruis te Bierbeek en hebben de Romeinen actief in het landschap ingegrependoordeaanlegvandecenturiatio,eenoudevormvanpercelering.zoweltenzuidoosten alstenzuidwestenvanleuvenzijnhiervanveelsporenbewaardgebleven Devroegeenvollemiddeleeuwen 16 De periode tussen de laatrromeinse tijd en het einde van de 9 de eeuw is eveneens zeer slecht gekend.indeliteratuurwordtsomsgewaggemaaktvanhetbestaanvaneenmerovingischevicus dieinde8 ste eeuwdoorsintrhubertusvanluikbezochtzouworden 17.Mogelijkgaatdestichtingvan desintrpieterskerktotdezeperiodeterug. Omstreeks 800 werden de Frankische gebieden door Karel de Grote uitgebreid en geconsolideerd maarnadedoodvankarelszoonlodewijkdevromein840werdhetrijkonderdiensdriezonen verdeeld. MiddenRFrancië, ook wel Lotharingen, naar Lotharius (de zoon van Lodewijk), omvatte hoofdzakelijkdenederlanden,hetoostenvanfrankrijkengrotedelenvannoordritalië.in855werd dit gebied nogmaals in drie delen opgedeeld. Eén van deze delen, het koninkrijk Lotharingen, omvatteongeveerdehuidigebenelux,hetnederrijngebiedendeelzasrlotharingen. Geleidelijk aan verloor het gebied een deel van zijn zelfstandigheid. Reinier Langhals (910R915) erkendebeurtelingshetgezagvandeduitseendefransekoningenwenddezichuiteindelijktotde Duitsekoning.HierdoorwerdLotharingeneendeelvanhetDuitseRijk.Lotharingenkreegin923de status van hertogdom en in 977 werd het opgesplitst in twee nieuwe hertogdommen, OpperR en NederRLotharingen(fig.2.1). Omstreeks 870 is Leuven de hoofdplaats van een gelijknamig graafschap dat zich hoofdzakelijk uitstrektetussendedijleendedemer.in884zoudendenoormanneneenkarolingischeburcht(ten hove)innemenenerhun winterkampvestigen 18. In 891 worden de Denen door de Duitse koning ArnulfvanKarinthiëdefinitiefverslagen.NaaraanleidingvandezeveldslagwordtLeuvenvoorhet eerst in geschreven bronnen vermeld. Rond 900 vermeldt abt Regino von Prüm Lovon in zijn Chronicon.DeannalenvandeabdijvanFuldabeschrijvenzowelhetNoormannenkampteLeuven alsdeveldslagvan891.uitdezeannalenkanwordenopgemaaktdathetlegervanarnulfdedijle 13 Vandekerchove1996: Provoost1982:44.Vandekerckove1996: Vandekerchove1996: VoornamelijkVanUytven1980enVandekerchove Lemaire1971: Vandekerchove1996:69 10

19 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven overstak,waaruitkanwordenafgeleiddathetnoormannenkampzichopdelinkeroevervanderivier bevond. Algemeen wordt aangenomen dat de burcht één van de eerste woonkernen R Ten Hove R vormde waarrond de stad zal groeien. De andere kern zou zich op de rechteroever bevinden, op het kruispuntvanlandrenwaterwegen,inhethuidigestadscentrum. Fig.2.1:DeopsplitsingindehertogdommenOpperRenNederRLotharingen. De eerste gekende graaf van Leuven (zie tabel 2.1) is Lambert I met de Baard (1003R1015), achterkleinzoonvanreinier.dooreengeslaagdehuwelijkspolitiekwistlambertiookhetgraafschap Brussel(tussendeDijleendeZenne)indeBrabantgouwteverwerven.In1085R1086werddaardoor deduitsekeizerhendrikivvoorhendrikiiivanleuveninleeneentweedegraafschap(tussende ZenneendeDender)indeBrabantgouwaantoegevoegdonderdevormvaneenlandgraafschap.Dit landgraafschapwerdin1183tothertogdomverheven. In1106werdhethertogdomNederRLotharingendoordeDuitsekeizeraanGodfriedIvanLeuvenin leengegeven.alsambtsleenzathierinookhetmarkgraafschapantwerpenvervat.nadatin1190het hertogschapvannederrlotharingenalhaargezagwerdontnomendoordeduitsekeizer,mochtende gravenvanleuveninruilvoorditverlieshethertogelijkgezagbinnenhunterritoriumuitoefenen.zo ontstondhethertogdombrabant. 11

20 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Sindsde11 de eeuwontwikkeldeleuvenzichtoteenplaatsvanbetekenis.dezegroeihangtsamen metdegunstigeliggingaanhetkruispuntvandehandelsrouteboulognerbruggerkeulenendevan hieruitbevaarbaredijleenerzijdsenmetdeopgangendeexpansiepolitiekvandeleuvensegraven anderzijds. LambrechtImetdeBaard(ca.950/977R1015),deeersteerfelijkegraafvanLeuven,maaktLeuven immers tot het centrum van zijn feodaal bezit en zijn verblijfplaats. Onder zijn bewind werd een nieuweburchtgebouwdop shertogeneiland,gelegentussendetweedijlearmen.tevenswerdde romaansesintrpieterskerkopgericht. Godfried I had een duidelijke politiek die erop gericht was te komen tot een beter bestuurbaar kerngebiedmeteengelijkmatige(re)bevolkingeneenevenwichtigebedrijvigheid.leuvenspeeldein ditalleseencentralerolalshoofdstadvanhetgraafschap.godfriedibesteeddeuitgebreidaandacht aanmiddenrbrabantomzodebestaandehandelsrenbevolkingsconcentratiesinhetwestenenhet oostenmetelkaarteverbinden.eenmiddelomdebedrijvigheidteverhogenindezegebiedenwas destichtingvannieuweofdebegunstigingvanbestaandekloosters 19. GravenvanLeuvenenBrussel 1003R1015 LambertImetdeBaard 1015R1038 HendrikI 1038R1041 Otto 1041R1054 LambertII 1054R1079 HendrikII 1079R1095 HendrikIII LandgravenvanLeuven 1085R1095 HendrikIII 1095R1139 GodfriedI 1139R1142 GodfriedII 1142R1190 GodfriedIII HertogenvanBrabant 1183/84R1235 HendrikIvanBrabant 1235R1248 HendrikIIvanBrabant 1248R1261 HendrikIIIvanBrabant 1261R1267 HendrikIVvanBrabant 1267R1294 JanIvanBrabant 1294R1312 JanIIvanBrabant 1312R1355 JanIIIvanBrabant 1355R1406 JohannavanBrabant Tabel2.1:OverzichtvandegenealogievandegravenvanLeuvenenhertogenvanBrabanttothet beginvande15 de eeuw. In1150zouLeuvenhetmarktprivilegetoegekendkrijgenenenigetijdlaterwordtdeeerstestenen stadswal rond Leuven opgetrokken. In het centrum, in de buurt van de huidige Oude Markt, 19 VanUytven1980:55R57. 12

21 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven ontwikkeldezicheenhandelswijk,metspecialeverkoophuizenofhallen.devoornaamstehandelaars enwerkliedenendehertogelijkeleenmannenverenigdenerzichonderdebeschermingvandesintr Pieterskerk. Zij werden de SintRPietersmannen genoemd en door een jaarlijkse cijns te betalen werdenzijvrijeburgers. DeLeuvensehandelzougaandeweghetlokaleniveauoverstijgenenwerdingeschakeldindegrote handelsstromendiesindsde11 de eeuwwestreuropadoorkruisten.dewolproductieneemteenhoge vluchtindetweedehelftvande13 de eeuw.leuvensekoopluikochtendegrondstofinengelanden voerdendeafgewerkteproductenuitnaarengeland,frankrijk,hetheiligroomserijkenhetduitse hinterland 20.Debloeizoutotongeveerhetmiddenvande14deeeuwduren Delatemiddeleeuwenennieuwetijd 21 Deburchtop shertogeneilandwordtinde13 de eeuwdoordehertogenvanbrabant(hendriki)een tweedemaalverplaatst,ditmaalnaardekeizersberg. Eentweederingmuur(1356)omsluiteenveelgrotergebied,datnooitvolledigvolgebouwdgeraakt endatwordtingenomendoorindustriëlevestigingenendoorlandbouwuitbatingen,waaronderde wijncultuur. Op het einde van de 14 de eeuw bereikt de Brabantse hoofdstad haar definitieve ontwikkeling. MetdetroonsbestijgingvanhertogJanI(1268R1294)isderolvanLeuvenalshertogelijkeresidentie uitgespeeld ten voordele van Brussel. Door de stichting van de universiteit in1425 wint de stad opnieuwaanprestige.theoretischbezitleuvennogeenzekerevoorranginbrabant,aangeziende officiëleinstallatievandebrabantsehertognogsteedshierplaatsvindt. DezonevandehuidigeGroteMarktzouindeloopvande15 de eeuwaangelegdworden.naasthet vervangen van de romaanse SintRPieterskerk door een gotische, werden ook het stadhuis en het Tafelrondingotischestijlopgetrokken. HetlaatstekwartvandevijftiendeeeuwzouvoorLeuvennefastzijn.DepolitiekemachtvanLeuven krijgt de doodsteek in 1489, met de overwinning van de Bourgondische Hertog Maximiliaan van OostenrijkopdeopstandigeVlaamseenZuidRBrabantsesteden.Vanafnuwordtdeleidinggedragen doorbrusselenantwerpenenvooraldoordehogeadel. MetdeblijdeinkomstvanFilipsdeSchoneteLeuvenbegintvoordestadeenperiodevanherstel.Zij zalhaarvroegeregrootheidechternooitevenaren. Ook de 16 de eeuw was een periode van economisch verval. De 17 de eeuw is een periode van stagnatie.de18 de eeuwwordtnietenkelgekenmerktdoordebouwvanuniversitairegebouwen, abdijen en kloosters, maar ook door de vernieuwing van de economische infrastructuur met de aanlegvaneensteenwegennetenhetkanaalleuvenrdijle(deleuvensevaart). Hetuitzichtvandestadzouvooralbeginnenteveranderenindetweedehelftvande19 de eeuw.de eerste spoorverbindingen zagen het licht. Het stadsbestuur zou tussenkomen in de urbanistische ontwikkelingvandestadeneeneigenarchitectaanstellen,françoisrhenrilaenen(1801r1849). In1914bijhetbeginvandeEersteWereldoorlogwerdLeuvenzwaarbeschadigddoorbrandstichting door de Duitse troepen. Een groot deel van het stadscentrum, met o.m. de Oude Markt, de SintR PieterskerkendeStationsstraat(dehuidigeBondgenotenlaan)werdenverwoest. 20 VanBuytene.a.1975: VoornamelijkVanUytven1980,VanUytven1998enVandekerchove

22 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven De bombardementen van de Geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1944, richtten andermaalveelschadeaan. 2.2Historischebronnen Op basis van een stadsplan van Leuven, opgemaakt door L. Van Buyten, kan een beeld worden bekomenvandeverspreidingvandebewoningdoorheendetijd(fig.2.2).deprojectzoneligttegen de 12 de Reeuws stadsmuur aan en wordt bewoond vanaf de 12 de R13 de eeuw. De huidige JanseniusstraatisdeoudeBroekstraat. Fig.2.2:OntwikkelingskaartvanLeuvenmetaanduidingvandeoudstedateringvandebewoning Vandekerchove1996:

23 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Er zijn verschillende stadsplattegrond van Leuven die alle een zelfde beeld geven, namelijk een straatmetdaarlangsbeperktebebouwingendeaanwezigheidvaneenstadspoort: R JacobvanDeventer,omstreeks1560R1565(fig.2.3en2.4) R Hogenberg,1592(fig.2.5en2.6) R Blaeu,1645(fig.2.7) R Bodenehr,1716(fig.2.8en2.9) R Harrewijn,1720(fig.2.10en2.11) R LeRouge,1746(fig.2.12en2.13) R Ferraris,omstreeks1771R1778(fig.2.14en2.15) Op het huidige Damiaanplein is op de 16 de R17 de Reeuwse kaarten ook de thans verdwenen kerk afgebeeld.vanafde18 de Reeuwsekaartenkomtdezekerknietmeervoor.Ookdestructuurvande 12 de Reeuwse stadsmuur en bijhorende poorten blijft lange tijd zeer duidelijk herkenbaar op de stadsplannen. Een 17 de Reeuws prentenboek geeft drie afbeeldingen van de Broekstraatpoort, soms ook de Liemingepoort,naardehetLeuvensegeslachtdatterhoogtevanhethuidigeParidaensinstituuthaar residentiehad,genoemd,enhaaromgeving.fig.2.16iseenzichtvanafdebrugoverdedijleinde Broekstraatrichtinghetstadscentrum.Hieropisbebouwingaanweerskantenzichtbaar.Fig.2.17is een zicht op de Broekstraatpoort vanuit de veldzijde, terwijl fig een zicht geeft vanaf de stadszijde.inde17 de eeuwlijktdebovenverdiepingvandepoortbewoond.pasopdeferrariskaart komtdepoortaandebroekstraatnietmeervoor.fig.2.19iseensimulatie,gemaaktdoorhetlhg tijdenshetarcheologischonderzoek,meteeninpassingvandepoortinhethuidigestraatbeeld. Fig.2.3:KaartvanJacobvanDeventer

24 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.2.4:DetailuitdekaartvanJacobvanDeventermetaanduidingvanhetprojectgebied. Fig.2.5:KaartvanHogenberg

25 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.2.6:DetailuitdekaartvanHogenbergmetaanduidingvanhetprojectgebied Fig.2.7:KaartvanBlaeumetaanduidingvanhetprojectgebied

26 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.2.8:KaartvanBodenehr 26. Fig.2.9:DetailuitdekaartvanBodenehrmetaanduidingvanhetprojectgebied

27 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.2.10:KaartvanHarrewijn(hetnoordenligtrechtsboven) 27. Fig.2.11:DetailuitdekaartvanHarrewijnmetaanduidingvanhetprojectgebied(noordenligt boven)

28 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.2.12:KaartvanLeRouge 28. Fig.2.13:DetailuitdekaartvanLeRougemetaanduidingvanhetprojectgebied

29 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.2.14:KaartvanFerraris 29. Fig.2.15:DetailuitdekaartvanFerrarismetaanduidingvanhetprojectgebied

30 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.2.16:17 de ReeuwsetekeningvanafdebrugoverdeDijle 30. Fig.2.17:17 de ReeuwsetekeningvandeBroekstraatpoort,veldzijde. 30 Fig.2.16R2.18uitCockx&Huybens(eds.)

31 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.2.18:17 de ReeuwsetekeningvandeBroekstraatpoort,stadszijde. Fig.2.19:SimulatiedoorhetLHGvandepoortindehuidigeJanseniusstraatmetlinkszichtvanuitde stadszijdeenrechtsvanuitdeveldzijde 31. DeBroekstraatpoortwordtin1769afgebroken 32.DeFerrariskaart(fig.2.15)isdeeerstekaartwaar ditoptezienis.opeenaantal19 de ReeuwsekaartenstaatdeBroekstraatpoortevenminop,maaris 31 Overgenomen uit een mail van Ramon Kenis (LHG), gericht aan het Leuvense stadsbestuur. Er dient wel opgemerkttewordendatdezeprojectiegedaanisopbasisvanslechtsééngelokaliseerdepoorthelftendat lateronderzoeknogheeftaangetoonddatdepoorthelftaandekantvanhetparidaensinstituutgrotendeels onderdezeschoolgelegenisenamperindestraatlag. 23

32 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven duidelijkdeevolutievandeaanpalendebebouwingtevolgen.ophetprimitiefkadastervan (fig.2.20en2.21)zijnnoggrotedelenvandestadsmuurbewaard,terwijlopdekaartenvanjobart uit1824(fig.2.22en2.23)enhetkadastervan (fig.2.24en2.25)debebouwingtoeneemten delenvandestadsmuurverdwijnen. Fig.2.20:Primitiefkadasteruit Torfs1899: MetdankaanEtienneFranckx(LHG)voorhetbeschikbaarstellenvanditplan. 34 MetdankaanEtienneFranckx(LHG)voorhetbeschikbaarstellenvanditplan. 35 StadsarchiefLeuven. 24

33 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.2.21:Detailuithetprimitiefkadastervan1813metaanduidingvanhetprojectgebied. 25

34 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.2.22:KaartvanJobard 36. Fig.2.23:DetailuitdekaartvanJobardmetaanduidingvanhetprojectgebied

35 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.2.24:Kadasteruit Fig.2.25:Detailuithetkadastervan1850metsitueringvanhetprojectgebied. 37 StadsarchiefLeuven. 27

36 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven 2.3Archeologischekennis OpdeCentraleArcheologischeInventaris(CAI)zijnbinnendeeerste,12 de Reeuwse,stadsomwalling veelvindplaatsenweergegeven(fig.2.26).indeonmiddellijkeomgevingvanhetprojectgebiedzijn 17vindplaatsengekend(fig.2.27): R CAI20082:lossevondstenaardewerkenbenenschaats R CAI3427:kloostervandePredikheren R CAI2286:bewoningssporenuitdevolleenlatemiddeleeuwen,opgravingBarbarahofin2007 R CAI164813:waterput R CAI150552:bewoningssporenuitdelatemiddeleeuwen,opgravingin1996 R CAI826:bewoningssporenuitdelatemiddeleeuwen,opgravingLakenhallein2003 R CAI150676:verdwenenmiddeleeuwsebewoningterhoogtevanSintRPieterscollege R CAI164815:deWaterpoortinde12 de Reeuwsestadsmuur R CAI20158:verdwenenmiddeleeuwsebewoningterhoogtevanHeiligDrievuldigheidscollege R CAI:164814:opgevulde onderaardse bakstenenganginhetheiligegeestcollege R CAI150301:bewoningssporenuitdelatemiddeleeuwen R CAI165669:waterputaandeRamberg R CAI150208:afvalput/beerputterhoogtevanhetParidaensinstituut R CAI832:postmiddeleeuwsesporenvanhetIerscollege,opgravingin2002R2003 R CAI150564:laatmiddeleeuwsebrugoverdeDijle R CAI150763:postmiddeleeuwsebewoningssporeninhetVanDalecollege R CAI150767:restenvande12 de ReeuwsestadsmuurterhoogtevanhetHogeheuvelcollege Fig.2.26:UittrekseluitdeCAImetdegekendearcheologischevindplaatseninenrondhet12 de R eeuwsestadscentrum. 28

37 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.2.27:UittrekseluitdeCAImetaanduidingvandegekendearcheologischevindplaatseninde onmiddellijkeomgevingvanhetprojectgebied. Indeonmiddellijkeomgevingvanhetprojectgebiedzijnnogdelenvandeeerstestenenringmuur vanleuvenbewaard(fig.2.28) 38.Deminofmeercirkelvormigemuurgordel,metdeSintRPieterskerk alsmiddelpunt,wasongeveer2,7kmlang.opregelmatigeafstandbevondenzich31waltorens,11 stenenpoortenen2waterpoorten.inde14 de eeuw,metdebouwvandetweedestadsmuur,raakte de muur in ongebruik. Ze bleef relatief goed bewaard omdat meerdere torens als opslagplaatsen werdenverhuurdendemuurzelfalstuinrofafscheidingsmuuringebruikbleef. Demuurzelfisuitkalkzandsteenenijzerzandsteenopgebouwdenbestaatuiteenmassievemuur aan de veldzijde en een spaarboog aan de stadzijde. Om steen uit te sparen en omwille van een beperkterrisicoofdestabilisatiedoormiddelvantunnels(bijeenbelegering)isdemuurgebouwdop funderingspijlersmetdaartusseneenspaarboog.vooreengedetailleerdebeschrijvingvandemuur, kanverwezenwordennaardeverschillendepublicatiesoverdezemuur,metcoenegrachts(2008)als meestrecenteenzeergedetailleerdebeschrijving. Recent onderzoek van de eerste stenen omwalling in het kader van een masterstudie plaatste vraagtekensbijdedateringdietraditioneelwordtaangenomen(1156r1165)enschuifteendatering in het eerste kwart van de 13 de eeuw naar voren 39. Onderzoek van eventuele resten die worden aangetroffen,kunneneenaanvullingofbevestigingopdezetheorievormen. Opeenkaartuitdejaren 80vande20 ste eeuw(fig.2.29)ishetprojectgebiedopgenomenbinnende zonediearcheologischalsmeestrelevantewerdbeschouwd Coenegrachts2008:48R50. 29

38 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.2.28:Zichtopeenbewaardstukvandeeerstestadsmuur(veldzijde),metopdeachtergrondhet IersCollege.Deaardenwaldietegendevoetvandemuurlag,isverdwenen,waardoordespaarboog vandefunderingenvrijligt. Fig.2.29:ArcheologischepotentiekaartvoorLeuvenuitdejaren 90vande20 ste eeuw Vandekerchove1996:

39 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Hoofdstuk3 Werkmethode Onmiddellijk na de gunning van de opdracht was er door de hoofdaannemer reeds een overleg gepland met Onroerend Erfgoed, waardoor de bureaustudie nog niet uitgevoerd was bij het plaatsvinden van deze startvergadering. De bureaustudie werd in de loop van de maand juli uitgevoerdendebesluitenervanwerdeneindjuli2014goedgekeurdenmaaktenhetnietnodigde gemaakteafsprakenopdestartvergaderingteherzien. Op de startvergadering werd een specifieke werkmethode afgesproken. De archeologische begeleidingvanheelhettracé,grotendeelsgelegeninzonesdieal800jaarstratenwaren,werdals nietopportuungeacht(ookdebureaustudiebevestigdedit).daaromwerdbeslistomtoetespitsen optweespecifiekezones. De eerste zone was die van de vermoedelijke locatie van de Broekstraatpoort. Hier zouden, voorafgaandelijk aan de werken, door middel van een groot kijkvenster, de resten van de Broekstraatpoort onderzocht worden. Door dit op voorhand te doen, konden de nodige archeologischevaststellingengebeuren,zonderdatditderioleringswerkenzouvertragen. Op 18 augustus werd het archeologisch onderzoek hier gestart en werden vrijwel onmiddellijk en bijna direct onder het huidige straatniveau de resten van de Broekstraatpoort aangetroffen. De aanwezigheidvaneenmiddenspanningkabel,eendatakabel,dewaterleiding,debestaanderiolering, deaansluitingvanhetierscollegeopderiolering,eentelefoonkabelendehuisaansluitingvandegas van het Iers College bemoeilijkten het onderzoek. In eerste instantie werd zo een deel van de Broekstraatpoortvrijgelegd(fig.3.1) Fig.3.1:VrijgelegdedelenvandeBroekstraatpoortop19augustus2014.1=datakabel, 2=middenspanningkabel,3=waterleiding,4=huidigeriolering. 31

40 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Aangezienhetvermoedenbestonddatdetweedehelftvandepoortzichonderoftegendehuidige rioleringbevond,werdopvraagvanonroerenderfgoeddebestaanderioleringterhoogtevande poort afgebroken om dit te controleren. Deze werken vonden plaats op 21 augustus De tweedepoorthelftwerdevenwelnietaangetroffenbijdezewerkzaamhedenenmeeruitbreidennaar het Paridaens instituut toe was niet mogelijk omwille van de aanwezigheid van verschillende nutsleidingen(fig.3.2). Fig.3.2:Zichtopdeaanwezigenutsleidingennauitbrekenvandehuidigeriolering(kantParidaens). OmdatdeaansluitingvanderioleringvanhetIersCollegenaarderioleringbeschadigdwasbijhet opengravenvandeput,diende dezehersteldteworden.ditgafevenwelookdekansomdeput gecontroleerduittebreiden,waardoorookderondingvandepoortaandeveldzijdevolledigkon worden blootgelegd. Ook konden enkele bijkomende verstoringen deels worden weggewerkt, waardoor na het nodige opkuiswerk op 27 augustus 2014 de volledige lengte van de rechterpoorthelft(gezienvanafdeveldzijde)geregistreerdengedocumenteerdkonworden(fig.3.3). 32

41 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.3.3:VrijgelegdedelenvandeBroekstraatpoort,naopkuisop27augustus2014. Op 25 augustus 2014 was de waterleiding begonnen met het omleggen van de bestaande waterleiding,dienetlangshetpoortmassiefgelegenwas.deaanwezigheidvandezeleidingmaakte hetnietmogelijkomdepoortindediepteteonderzoeken. Nadatdeleidingwasomgelegd,konop28augustus2014alsnogbijkomendonderzoekplaatsvinden vanhettorenmassief.tegendenoordwestelijkehoekvanhetmassiefwerdeenproefputgegraven tot aan de onderkant van het fundament. Hierdoor kon de diepte van de gemetselde fundering vastgesteldworden.doordatditprofielbijna3mdiepwasenzichinonstabiele(waterverzadigde) grond bevond, kon het profiel slechts summier geregistreerd worden (fig. 3.4), maar in alle geval kondenallenuttigewaarnemingengedaanworden. Nadathetprofieltegenhetpoortmassiefonderzochtwas,werdooknogindepoortdoorganglangs demuurgegravenomeenbeterzichttekrijgenopdezijkantvandepoort.hierdoorkonduidelijkde lengteopbouw van de poort gedocumenteerd worden en kon de overgang van fundering naar opgaandmuurwerkvastgesteldworden(fig.3.5). Nadien werd de volledige zone terug afgedekt in afwachting van het verleggen van de andere nutsleidingen,waarnaookhetpoortmassiefverderuitgebrokenkonwordenomdegeplandewerken doorgangtelatenvinden. Op17september2014konnaaraanleidingvanhetverleggenvandenutsleidingendeaanwezigheid van de tweede poorthelft worden vastgesteld en geregistreerd. Aangezien hier slechts een 30 cm brede sleuf gegraven werd tot op de bovenkant van het muurwerk (fig. 3.6), was niet veel meer mogelijk dan het opkuisen van de bovenzijde van het fundament en het intekenen van de juiste positie.omdatderandvandepoortkonwordenvrijgelegd,washetdaarnamogelijkdebreedtevan depoortopeningvolledigtekennen,evenalsdeexactepositievandetweepoorthelften. 33

42 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.3.4:Profielputlangshetpoortmassief. 34

43 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.3.5:Vrijgelegdezoneindepoortdoorgangop28augustus2014. Fig.3.6:Onderaanbevindtzichdesmallesleufvandeomgelegdenutsleidingen.Detweepijlen gevenhetbegineneindevanhetfundamentaan. 35

44 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Aangezienbehoudinsitunietmogelijkwas,werdmetgoedkeuringvanOnroerendErfgoed 41 tussen 9 en 14 oktober 2014 het poortmassief machinaal weggebroken (fig. 4.5, coupe 2). Het uitbreken gebeurdeonderbegeleidingomdeeventueleopbouwvandemuurtekunnendocumenterenenom eventuelehoutenfunderingenonderdesteenstructuurtekunnendocumenterenenbemonsteren. Omdatermeteenkleinegraafmachinegewerktmoestworden,washetnietmogelijkhetvolledige profiel van de poort vrij te leggen (fig. 3.7), maar konden telkens maar smalle stroken bekeken worden. De aanwezigheid van grondwater maakte het ook moeilijk om de bodem van de put te registeren 42. Inafwachtingvandeverdererioleringswerken,werddeuitgegravenzoneterugopgevuld. Fig.3.7:Machinaalwegbrekenvandemuurresten. Door grondwaterr en stabiliteitsproblemen moest voor het plaatsen van de riolering een wand in groutpalen geplaatst worden. Dit zorgde voor een grote vertraging van de werken. Op 17 en 18 februari 2015 werd op het Damiaanplein een proefput gegraven ter hoogte van een bouwput die overdebestaanderioleringzouwordengeplaatst.dezeputwasvoordeaannemernodigomeen inschatting te kunnen maken van het grondwater en de ondergrond en dit met het oog op het 41 OfficieelschrijvenvanOnroerendErfgoedvan10september2014(ref.8.00/GSA )aanAquafinNV, metkopieaandeaannemer,studiebureauarcheologiebvbaenstadleuven. 42 Tijdensdeuitvoeringvandezewerkenwasergeenbemalingaanwezig.Hetisookpasnadezewerkendatde noodzaak van een groutpalenwand werd vastgesteld (omwille van de stabiliteit van de gebouwen langs de straat). 36

45 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven doortrekkenvandewandingroutpalen (fig.3.8).archeologisch gezien wasdezezone interessant omdatzemogelijkindezonevanhetverdwenenkerkhoflag. Doorhetaantreffenvanderioleringenhetbrekenvandewaterleidingkondenop17februarigeen relevantewaarnemingengedaanworden.ditwaswelhetgevalop18februari2015. Fig.3.8:PlaatsenvandegroutpalenterhoogtevanhetDamiaanplein. Op12juni2015werdophetDamiaanpleintenslottebegonnenmethetuitgravenvandeputvoor de bouw van de ondergrondse constructie over de bestaande riolering. Hiervoor werd de zone uitgegravendieop17februari2015niettoegankelijkwas.terwijldeaannemerrondomdeputbezig wasmethetplaatsenvanbeschoeiingen,kondeneenaantalarcheologischewaarnemingenworden 37

46 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven uitgevoerdop12en15juni.omwillevandebeschoeiingen(omwillevandeveiligheid),washetniet meermogelijkomdeprofielenverderenindetailteregistreren. Fig.3.9:DebeschoeidebouwputophetDamiaanplein. Alleaanwezigesporenwerdenopgekuist,gefotografeerdenbeschreven.Allewerkputtenensporen werdendoormiddelvandeispace1for1archaeology 43 ingemeten,evenalshetmaaiveldendelocatie van de profielen 44. Enkel de vondsten aangetroffen in archeologisch relevante lagen of sporen 45 werdeningezameldenhetgebruikvandemetaaldetectorleverdeenkelophetdamiaanpleineen paarvondstenop. ErwerdensteenstalengenomenvanzoweldeBroekstraatpoortalsdelaatmiddeleeuwsewegophet Damiaanplein. Aangezien de determinatie van deze steen op het oog kon gebeuren, is geen bijkomendespecialistischedeterminatieuitgevoerd. Uit de mortel van de Broekstraatpoort werden houtskoolfragmenten ingezameld voor eventuele 14CRdatering, maar aangezien de aanwezigheid van de poort reeds historisch gedateerd is en rekeninghoudendmetderuimeremargedievoor14crdateringeninachtmoetwordengehouden,is verderonderzoekhiervannietuitgevoerd.dezehoutskoolstalendienenvooronroerenderfgoedwel bewaardteworden.erwerdgeenhoutaangetroffenonderdepoort,zodatdendrochronologieniet mogelijkwas. Alleleerfragmentenwordeninhetkadervaneenverderebewaringgeconserveerd. 43 Smeets&Avern2012:659R Het kadaster, dat aanzienlijke afwijkingen van de huidige situatie vertoont, werd ingepast in het gegeorefeerdplanaandehandvandehoekvanhethollandscollege.alleandereaanpassingengaventegrote vervormingen of zorgden er voor dat (grote) delen van de opgegraven zones opeens binnen de gebouwen kwamenteliggen. 45 De beperkte (recente) vondsten die in de bovenlaag en de verstoringen van de nutsleidingen werden aangetroffen,werdennietingezameld. 38

47 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Hoofdstuk4 Analyse 4.1Site1:DeBroekstraatpoortindeJanseniusstraat 4.1.1Stratigrafieenprofielen Deopbouwvandebodemkon,omwillevandeveiligheid,slechtsopéénplaatsgedocumenteerd worden (fig. 4.1 en 4.5, coupe 1), met name tegen de noordwestelijke hoek van de rechter poorthelft.ditprofielkonslechtstendeleopgekuistwordenenwerdomwillevandeveiligheidook alleenmaarfotografischgeregistreerd,maargeefteengoedeweergavevandebodemopbouwvanaf hetoudeloopniveau.tenopzichtevandebovenkantvanhetvrijgelegdepoortmassiefisreeds30 cmafgegraven,metnamederecentewegverhardingmetbijhorendonderbed. Inhetprofielisteziendatnogongeveer15R20cmvanhetopgaandmuurwerk(1=S1inhetvlak) bewaard is (overgang is aangeduid met de rode pijl). Daaronder bevindt zich een verzorgd funderingsmetselwerkdatongeveer235cmdiepbewaardis(2 =S15).Daaronderbevindtzichde circa30cmhogezoolvanhetfundament(3=s16)dieuiteenminderverzorgdenlichtuitstekend metselwerk bestaat (de meetlat in fig. 4.1 staat op de bovenkant van de zool). In totaal is het poortfundamentdustoteendieptevan280r285cmbewaardgebleven.rekeninghoudendmetde reeds weggehaalde recente verharding met bijhorend onderbed bevindt de onderkant van de poortfunderingzichop310r315cmonderhethuidigestraatniveau.ditkanditalsvolgtuitgedrukt worden: Huidigestraatniveau:20,90R20,95mTAW Bovenkantbewaardopgaandmuurwerk:20,60R65mTAW OvergangopgaandmuurwerkRfundering:20,45mTAW OvergangfunderingRzool:18,10mTAW Onderkantzool:17,80mTAW Inhetprofielhaaksopdepoortfunderingiseenoudstraatniveauteherkennen.Dezecirca25cm dikkelaag(4=s2inhetvlak),bestaandeuitvooralkalkfragmenten,komtovereenmetdeovergang tussenhetopgaandmuurwerkendefundering.hetisevenwelnietmeerteachterhalenhoedeze laag zich tot de poort verhield, omdat de waterleiding die net tegen de muur aanlag, de relatie tussenbeidestructurenverstoorde.onderdezelaagbevondzicheentweede,grijsbruinelaagdie gediendzalhebbenalsonderlaagvoordeoudeweg(5=s17).dezelaagisongeveer30cmdik.noch uitdelaagvandewegnochuitdeonderliggendelaagwerdenvondstenaangetroffen,terwijldeze sporenintensiefwerdenonderzochtmetdeschopendemetaaldetector. HetgrijsblauwealluviumvandeDijle(7)werdopongeveer19,90mTAWaangetroffen. Tegende poortfunderingaanbevondzichinditalluviumnogdesmalleinsteek(6=s18)voorhetplaatsenvan depoortfundering.deinsteekisbovenongeveer20cmbreedenlooptsteilnaarondertotaande onderkantvandezoolvandefundering.hetdoorzoekenvandezeinsteekopvondstenwasmaar beperktmogelijkomwillevandeveiligheidenleverdegeenvondstenop. Behalvedepoortfunderingzelfbevondendearcheologischesporenzichdusmaximaal1monderhet huidigestraatniveau. 39

48 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.4.1:Bodemopbouwterhoogtevanhetpoortmassief.Derodepijlgeefthetoudeloopniveau (overgangopgaandmuurwerknaarfundering)aan Overzichtsplattegronden(fig.4.2en4.3) Zoals reeds uit de beschrijving van de werkmethode valt op te maken, werd het onderzoek bemoeilijktdoordeaanwezigheidvaneenheelaantalleidingen.fig.4.2geefteenoverzichtvanhet projectgebied met aanduiding van al deze verstoringen. In het paars staan de diep reikende verstoringen, met name de huidige riolering, de aansluiting van de riolering van het Paridaens instituuteneentoezichtsputopderioleringvanhetierscollege.deimpactvandezeverstoringenis vrijgrootendoordeaardvanhetonderzoekwasonderzoekonderdezeverstoringenmeestalniet mogelijk.degrootsteverstoring,namelijkdehuidigeriolering,bevondzichvolledigindedoorgang vandepoort,zodatergeenmuurrestenverstoordwerdenbijdeaanlegervan. 40

49 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven In het geel zijn vervolgens de oppervlakkigere verstoringen aangegeven. Hierbij gaat het onder andere om een datakabel, de middenspanningkabels, de waterleiding, een gasbuis en de riolering vanhetierscollege.dezeverstoringenreiktennietdieperdan80cmonderhethuidigestraatniveau enhoeweldezeleidingenvoorenigeverstoringvanhetpoortmassiefzorgden,kondenonderdeze verstoringennogdenodigevaststellingenwordengedaan. Indezuidwestelijkehoekvanhetonderzoeksgebiediseengroenezoneaangeduiddiehelemaalniet onderzocht kon worden. De nutsleidingen lagen hier te dicht tegen de stoeprand om hier nog machinaaltekunnenverdiepen.daarnaastzalindezezoneooknietverdergewerktworden. Fig.4.2:Onderzoeksgebiedmetaanduidingvandediepreikendeverstoringen(paars),de oppervlakkigeverstoringen(geel)endenietteonderzoekenzone(groen). 41

50 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.4.3:Allesporenkaart. 42

51 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven 4.1.3Besprekingvandesporen Intotaalwerden15sporenopgetekend(fig.4.3),hoewelditaantaleigenlijknoglagerligtomdatde huidigeriolering(s3)eneenverstoringvooreentoezichtsput(s4)opdezerioleringeveneenseen spoornummertoegewezenkregen.derelatietussendeverschillendesporenwordtweergegevenin fig.4.6.deandereverstoringenenleidingenkregengeenspoornummer. Sporen1en11zijnstukkenvandeBroekstraatpoort.S11zijndebeperktedelen(enkelindesmalle sleufvandenutsleidingen)vandelinkerpoorthelft,s1isderechterpoorthelft.deopbouwvande poortfundering(s1)werdreedsonderpunt4.1besprokenenbestaatvooreenbeperktdeelnoguit opgaandmuurwerkvandepoortmeteenverzorgdmetselwerk(overgangnaarfunderingop20,60r 20,65 m TAW), een groot funderingsmassief (overgang naar zool op 18,10 m TAW) en een zool (onderkantzoolop17,80mtaw)(fig.4.4).aandeveldzijdeisdepoorthalfrond,zoalsookopde bewaarde17 de Reeuwsetekeningentezienis(fig.2.18). S1ismaximaal8,28mlang.Deonderzochtebreedtebedraagtmaximaal3,08m,maaropbasisvan de te reconstrueren ronding (straal: 2,07 m) van de voorkant van de poort is een breedte van ongeveer 4,15 m te verwachten. Van S11 kon enkel de noordoostelijke hoek goed gelokaliseerd wordenenhetistenopzichtvandezehoekdateenreconstructievandelinkerpoorthelftisgedaan (fig.4.5en4.7). In S1 kon een uitsprong van ca. 20 cm worden vastgesteld op ongeveer 3,40 m van de noordwestelijke hoek (fig. 4.8 en 4.9). Vermoed kan worden dat zich hier de houten poortdeuren hebbenbevondendiedestadspoortmoestenafsluiten.hoeweldeexacteplaatsvandeaansluiting van de stenen ringmuur op de stadspoort niet kon worden vastgesteld, lijkt de zone tussen het halfrondeuiteindeaandeveldzijdeendekleineverspringingeengoedekanshebber. DemuurisvolledigopgebouwduitBalegemsekalkzandsteenenisgemetseldmeteenhardegele kalkmortel.bijhetuitbrekenvandefunderingenkonwordenvastgestelddatergeenhoutenpalen alsonderfunderinggebruiktzijn(fig.4.5,coupe2).erwarenookgeenbouwnadenofeenverschilin paramentenopvulmetselwerkteherkennen.defunderingwas,opeensporadischeijzerzandsteen na,volledigopgebouwduitdewittebalegemsekalkzandsteen(fig.4.10). Fig.4.4:CompilatiezichtopdezijkantvanS1.Omwillevanaanwezigeleidingenkonnietoverde volledigelengtevandepoortgegravenworden.deonderkantvandefunderingisnietzichtbaarop dezefoto. 43

52 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.4.5:AllesporenkaartmetreconstructievandeaangetroffenBroekstraatpoort. 44

53 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.4.6:HarrisRmatrixvansite1. Fig.4.7:Zichtopdehalfrondeafsluitingvandepoortaandeveldzijde. 45

54 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.4.8:Zijaanzichtopdeverspringingindefunderingvandestadspoort. Fig.4.9:Bovenaanzichtvandefunderingvandestadspoortmetduidelijkzichtbaardeverspringing. 46

55 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.4.10:Zichtopeendeelvande gecoupeerde poortfundering. Hoewel niet meer met zekerheid vast te stellen, is S2 een wegtracé dat in verband kan worden gebracht met de poort (fig. 4.11). De hoogte van het tracé komt overeen met het verstek van de poortzelf.derelatietussenbeidesporenishelaasverstoorddoordeaanlegvandewaterleiding. Enkelinhetmeestnoordelijkedeelvandepoortdoorgangbleefhettracébewaard.Grotedelenzijn ookverstoorddoordeaanlegvandehuidigeriolering(s3ens4). InhetzuidenbevondzicheennoordRzuidgeoriënteerdebakstenenmuurS6(formaten:24x12x6cm) (fig.4.12).dezemuurstaatkoudtegendestadspoortenisookvaneenveelrecenteredatum.dit kanafgeleidwordenuitderelatiedieerisdankzijeenoudafwateringskanaaltje(s7)datinmuurs6 isingewerktendatafwatertindehuidigeriolering(s3)(fig.4.13). Het afwateringskanaaltje is bedekt met grote gekapte blokken Balegemse zandsteen. In de hoek tussen S6 en S7, maar ook nog 3,5 m noordelijker (bijna aan de verstoorde aanbouw tegen het poortfundament),zijnstukjesvaneenoud(18 de R19 de eeuws?)wegdek(s8)inkleine,onregelmatige kasseien(eerderveldkeien)aangetroffen(fig.4.14). DebakstenenmuurS6wordt geïnterpreteerd als een ouderooilijn. De locatie van deze rooilijn is thansnogbewaardinhetsmalstestukvandejanseniusstraat,namelijkhelemaalinhetnoorden,bij deaansluitingophetdamiaanplein.ophethuidigekadaster,datnietisaangepastaandesituatie vandelaatste100r150jaar(?),staatdejanseniusstraatnogalseensmallestraatmettweeparallelle gevellijnen.ditkomtechternietovereenmetdehuidigesituatie,waarbijvooralaandekantvanhet IersCollegedegevelsmeernaarachterliggenendestraatduidelijkverbreed(fig.4.15).Opvallendis datdegetekendekadasterlijnovereenkomtmethetaangetroffenstukmuurs6endussamenvalt met de oude rooilijn (fig. 4.16). Ook de 17 de Reeuwse prenten (fig en 2.18) bevestigen het bestaanvandezemuur. 47

56 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven SporenS5,S9enS10zijnlagendienietverderonderzochtzijngeworden,aangezienzeindevulling onderanderecementenanderrecentbouwmateriaalbevatten.onderdezelagenbevondzichhet alluvium(fig.4.12). Fig.4.11:Vermoedelijkwegtracé(S2),doorsnedendoordelaterewaterleiding,waardoorderelatie metdepoortfunderingverlorenisgegaan. S6 S7 Fig.4.12:MuurS6metlinkshetinverbandstaandeafwateringskanaaltjeS7. 48

57 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven S3 S7 S8 S6 Fig.4.13:AfwateringkanaaltjeS7inrelatiemetsporenS6enS3.Rechtsonderisnogeenkleinrestant vanwegdekbewaard(s8). 49

58 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.4.14:Bewaardstukwegdekinonregelmatigekasseien(S8). Fig.4.15:BovenaanzichtvandehuidigegevellijnenindeJanseniusstraat. 50

59 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Bewaardfragmentvandeoorspronkelijkerooilijn. Fig.4.16:Degevellijnophetkadasterplan(inhetzwart,aangeduidmetrodepijl),aandekantvan hetierscollege,komtopvallendgoedovereenmets6,diealsouderooilijnwordtgeïnterpreteerd. Deblauwelijnenzijndeingemetengevels. 51

60 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven 4.2Site2:EenlaatmiddeleeuwsewegophetDamiaanplein 4.2.1Stratigrafieenprofielen Opmaandag17februari2015werdonderbegeleidingvaneenarcheoloogeenprofielputgegraven op het Damiaanplein. Omdat hierbij de bestaande riolering en een waterleiding werden aangetroffen,diendeopdinsdag18februari2015eennieuweputgegraventeworden.hierkonhet bodemprofielophetdamiaanpleingeregistreerdworden(fig.4.17).bijhetuiteindelijkeonderzoekin dezezoneop12en15juni2015kondennogenkelebijkomendewaarnemingengedaanworden. Onderdehuidigeasfaltbevondzichhetoudewegdekinkasseien(1).Daaronderbevondenzichdrie ophogingspakketten.heteersteophogingspakket(2=s19)isteinterpreterenalsdefunderingvoor dekasseiverhardingenbestonduiteen80cmdikkegeelrbruinelaagmetdaarinveelpuin.ookhet tweedeophogingspakket(3,ooks12)bevattezeerveel(baksteen)puin.delaaghadeenroodbruine kleur en was eveneens 80 cm dik. Het derde, veel dunnere (ca. 30 cm) ophogingspakket had een groengrijzevullingenwasveelminderpuinig. Fig.4.17:StratigrafischeopbouwterhoogtevanhetDamiaanplein. 52

61 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Opdeovergangtussenlagen4en5werdop12juni2015eenweg(S13)aangetroffen(TAW20,59m) (fig.4.18).verderonderzoekop15juni2015leerdedatlaag5(ooks14)zowelnaastalsonderdeze wegdoorliep.hetgingomeendonkergrijsbruinafvalpakketwaarinredelijkwatlaatmiddeleeuws (totca.1350)materiaalwerdaangetroffen. Op ongeveer 250 cm onder het huidige niveau bevonden zich de grijze, gereduceerde alluviale afzettingen. Fig.4.18:Zichtopdestratigrafischeopbouwterhoogtevandeaangetroffenweg Overzichtsplattegronden(fig.4.19) Het onderzoek werd bemoeilijkt door de aanwezigheid van de nog in gebruik zijnde riolering. Hierdoorwasenkelindezonetenzuidenvandezerioleringarcheologischonderzoekmogelijk.Inde noordelijke zone was veel verstoring aanwezig ten gevolge van de aanleg van de riolering en de aanlegvanhuisaansluitingen. Intotaalwerdenvierverschillendesporenaangetroffen.S12komtovereenmetlaag4uithetprofiel, terwijl S14 overeenkomt met laag 5. De stratigrafische verbanden tussen deze sporen zijn weergegeveninfig

62 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.4.19:Allesporenkaart.Deonderzochtezoneszijngroenomrand,dewegisschematisch ingetekendenderioleringen(verstoringen)zijnbruinomrand. Fig.4.20:HarrisRmatrixvansite2. 54

63 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven 4.2.3Besprekingvandesporen S12(ooklaag4)waseenlaagdiezichopongeveer1,75monderhethuidigeloopniveaubevond.In deze laag, die de weg (S13) afdekt, werden slechts enkele vondsten aangetroffen. Het ging om 3 fragmentenlaatr15 de Reeuwssteengoed,waaronderéénbodemvaneenkleinkannetje,entwee12 de R eeuwsefragmentenmaaslandsaardewerk,waarondereenfragmentmeteenmanchetvormigrand. Hetweinigemateriaalinditspoorgeefteenzeerruimedateringenisduidelijkeenverrommelde, postmiddeleeuwse(ophogings)laag. Deweg(S13)zelfbestonduitkleinenatuurstenen(fig.4.21)enlaginhetverlengdevandehuidige Janseniusstraat(fig.4.22).ErwasgeenzandRofmortelbedaanwezigwaarindestenengelegdwaren. Inhetnoordenwerddewegoversnedendoordehuidigerioleringendezonetennoordenvandeze rioleringwasverstoord,waardoornietkonvastgesteldwordenofdewegdaarnogdoorliep.enkelde westelijkebegrenzingkonvastgesteldworden,terwijldewegzowelinhetoostenalshetzuidennog doorlieponderhetprofiel.erkondusenkeleenminimalebreedtevanca.4mwordenvastgesteld. Tussen de stenen van de weg konden vier metalen voorwerpen met de metaaldetector worden gerecupereerd,metnametweegesmedespijkers,eenhoefijzereneenfragmentvaneenplaatje.er werdenooktweefragmentenleeropdestraatstenenaangetroffen.hetgaathierbijoméénsnipper enéénzoolfragment(fig.4.23). Fig.4.21:Zichtophetbewaardewegtracé(S13). 55

64 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.4.22:LiggingvandemiddeleeuwsewegtenopzichtevandehuidigeJanseniusstraat. 56

65 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.4.23:ZoolfragmentuitS13. S14islaatmiddeleeuwse(afval)laagdiezowelnaastalsonderdeweg(S13)vastgesteldkonworden. Erwasgeenverschiltussendelaagonderdewegennaastdeweg,waardoorallevondstensamen werdengevoegd. In deze laag werden manueel veel vondsten (n=297) ingezameld, met name 134 aardewerkfragmenten, 88 fragmenten leer, 68 stukken dierlijk bot, 6 metalen voorwerpen en 1 wetsteeninnatuursteen.deverdelinghiervanisweergegeveninfig Aardewerk(45,1%) Leer(29,7%) Dierlijkbot(22,9%) Metaal(2,0%) Natuursteen(0,3%) Fig.4.24:VerdelingvandeverschillendevondstencategorieëninS14. 57

66 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven De 134 aardewerkfragmenten waren op te delen in 65 scherven grijs, 29 scherven Maaslands, 28 scherven steengoed (alle uit Langerwehe), 6 scherven Elmpt, 3 scherven rood en telkens 1 scherf BrunssumRSchinveld, protrsteengoed en daktegel. Met 48,6% is het grijs aardewerk duidelijk de dominante aardewerksoort. Voorts vallen de hoge percentages Maaslands (21,7%) en steengoed (20,9%)enhetzeerlagepercentagerood(2,2%)op.Hetgaatomzeergefragmenteerdaardewerk datslechtssporadischtepuzzelenvalt.deaanwezigeschervenzijnmeestalookklein. Bijhetgrijsaardewerk(n=65)bevindenzich49wandfragmenten,3worstoren,4bodemfragmenten en8randen(fig.4.25) 46.Defragmentenzijnvaaktekleinomeenvormtereconstrueren,maargelet opdeverschillendeschervenmetsporenvanberoeting,kanaangenomendateendeelalskookwaar teinterpreterenvalt.derandfragmentenzijnafkomstigvan(kook)kannetjesofkommen.erzijngeen diagnostischestukkenaanwezigdiedateerbaarzijn. BijhetMaaslandsaardewerk(n=29)bevindenzich22wandfragmenten(waarvanéénversierdismet radstempel),2worstoren,2bodemfragmentenen3randen.behalveopeenrandvaneenkom(met gietsneb),eenkleinkommetjemetgroenloodglazuuraandebuitenzijdeeneengroterandvaneen teil na, zijn er geen herkenbare of dateerbare vondsten aanwezig. Een ruime datering van het Maaslandsaardewerkkantussen1200en1350wordengeplaatst. Het best dateerbare aardewerk is het steengoed (n=28). Alle aangetroffen fragmenten zijn toe te schrijven aan de productie in en om Langerwehe. Naast 17 wandfragmenten werden ook 2 bandvormigeoren,5randfragmenten(aangeknepenstandring)vankannenen4randenvankannen vanhetdeventerrtypes2rkanr23aangetroffen (fig. 4.26). Deze kannen kunnen in de tweede helft vande14 de eeuwgedateerdworden.opderandiseenzigrzagstempelaanwezig. Fig.4.25:DerandfragmenteningrijsaardewerkuitS14. Fig.4.26:Derandfragmenteninsteengoed(Langerwehe)uitS14. Fig.4.27:HetrandfragmentuitElmptuitS Erzijnmaar7randengetekend,omdatertweepassendwaren. 58

67 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven BijhetoverigeaardewerkisenkelnogeenrandfragmentvaneengroteteiluitElmpt(fig.4.27)als vormherkenbaar.opbasisvanhetzeerlagevoorkomenvanroodaardewerk(n=3)kaneveneens eendateringvoor1400naarvorenwordengeschoven.bijgrootschaligarcheologischonderzoekop hetfochpleinkonwordenvastgestelddatroodaardewerkpasinhetbeginvande15 de eeuwmeer enmeerbegintvoortekomen 47. Het leer (n=88) kon opgedeeld worden in 23 fragmenten van zolen, 18 snippers leer, 16 stukken bovenleer,12randjeswaarmeezoolenbovenleeraanelkaargenaaidwaren,3stukkenvaneenhele schoen(fig.4.28)en16kleineonbepaaldefragmenten 48. Onderdezolen (fig. 4.29) bevinden zich fragmenten van samengestelde zolen (zolen waarvan het zooloppervlakbestaatuittweeofmeerdelen),eenfenomeendatzichvoornamelijkinde13 de en 14 de eeuwsitueert. Bijhetbovenleer(fig.4.30)zijnerenkelefragmentendieafkomstigzijnvanenkelriemschoenenmet ingeregengeleidelusjes(fig.4.31).ditiseenregelmatigvoorkomendschoentypedatgedurendevrij langetijdgebruiktwerd.engedateerdkanwordentussen1000en1300. Erzittensnippersenversnedenzolenenbovenleer(zelfseengrotendeelsversnedenschoen)indit ensemble. Het doet daarom op het eerste zicht denken aan het afval van schoenlappers/oudr schoenmakers 49. Fig.4.28:DelerenschoenuitS Smeets&VanderGinst(eds.)2012: Het wetenschappelijk potentieel van deze context is eerder beperkt aangezien de vondsten uit een afvalpakketkomen,ennietuiteengeslotencontext,zoalsophetbarbarahofwelhetgevalwas(degrootee.a. 2015),waaruiteengrachteenstaalgenomenwerddatovereenkomtmet105,2kgleerresten. 49 MetdankaanJanMoens(OnroerendErfgoed)voordeverstrekteinformatieendateringen. 59

68 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.4.29:EnkelezoolfragmentenuitS14. Fig.4.30:EnkelefragmentenbovenleeruitS14. 60

69 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.4.31:FragmentvaneenenkelriemschoenuitS14. Bijhetdierlijkebot(n=68)valtdegrotehoeveelheidribbenop.Vaakzijndezeinstukkengekapt,wat wijstopconsumptieafval.ookzijnerenkelekakenvanschaap/geiteneenhoornpitaanwezig.net zoalsbijhetaardewerkisereengrotefragmentatiegraadvasttestellen. Bij het metaal (n=6) dat werd aangetroffen met de metaaldetector, bevonden zich 2 gesmede spijkerseneenbenenmesheft(?)meteenmetalenbeslag(fig.4.32). Fig.4.32:Benenmesheftmetmetalenbeslag. 61

70 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven HetvondstenmateriaaluitS14kan,voornamelijkopbasisvanhetaardewerkenhetleer,gedateerd wordenindetweedehelftvande14 de eeuw.ditgeefteenterminuspostquemvoordeweg,diedus naca.1400tedaterenis.hoelangdewegingebruikisgebleven,konnietachterhaaldworden,maar inhetophogingslaagbovendewegwasinallegevallaatr15 de Reeuwsmateriaalaanwezig. 62

71 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Hoofdstuk5 Synthese 5.1Interpretatieendatering Tijdenshetarcheologischonderzoekwerdentweesitesaangetroffen.Deeerstesite(zie4.1)bevindt zichhalverwegedejanseniusstraatenisdeoudebroekstraatpoort.depoortbestaatuittweedelen (telkens8,28x4,15m)enheeftaandeveldzijdehalfrondeuiteinden.depoortisopgebouwduit Balegemsekalkzandsteenenisgemetseldmeteenhardegelekalkmortel.Erisnogeenbeperktdeel van het opgaand muurwerk bewaard. Op ongeveer 3,4 m van de noordwestelijke hoek is een uitsprong van ca. 20 cm aanwezig. Vermoed kan worden dat zich hier de houten poortdeuren hebbenbevondendiedestadspoortmoestenafsluiten. Bijdebouwvandestenenstadsmuurtussen1156en1165werdenrecentvraagtekensgeplaatsten wordteendateringinhetbeginvande13 de eeuwvooropgesteld.ditisechterniethetgevalvoorde bouw van de stadspoorten, die meestal in de eerste helft of rond het midden van de 12 de eeuw gedateerdworden.debroekstraatpoortwordtuiteindelijkin1769afgebroken. Eventueel dendrochronologisch onderzoek op een houten onderfundering had meer duidelijkheid kunnen gegeven over de datering van de Broekstraatpoort, maar bij het uitbreken van de poortfunderingwerdengeenhoutenpalenaangetroffen.bijkomende14crdateringwerdnietnuttig geacht,geletopdebrederedateringsrange. De tweede site (zie 4.2) is een laatmiddeleeuwse weg op het Damiaanplein. Deze minimaal 4 m brede weg kon slechts zeer beperkt onderzocht worden (onder andere door de eerdere verstoringen).dewegwasgemaaktinonregelmatigeblokjebalegemsekalkzandsteenenlagnietin eenzandrofmortelbed. Onder de weg werd een afvallaag aangetroffen. Het vondstenmateriaal uit dit pakket kan (voornamelijk op basis van het aardewerk en het leer) in de tweede helft van de 14 de eeuw gedateerdworden.ditbetekentdatdewegrond1400tedaterenis. 5.2Beantwoordingonderzoeksvragen 5.2.1Onderzoeksvragenbureaustudie 50 Wat1zijn1de1gekende1archeologische1en1historische1gegevens?1 Hetprojectgebiedisgelegenbinnende12 de ReeuwsestadskernvanLeuven.Derioleringdwarstde locatie van de verdwenen stadspoort (de Broekstraatpoort) ter hoogte van de hoek van het Iers College(fig.5.1).Voorderestishetprojectgebiedsteedsstraatgeweest.OphetPaterDamiaanplein, maarvermoedelijkbuitenhetprojectgebied,heeftzicheenkerkbevonden. DeCAIgeeftvoordezonerondhetprojectgebied17verschillendevindplaatsenaan.Ditwijstinalle gevalopeendensebewoning. 50 Delezermoeterzichbewustvanzijndathetbeantwoordenvandeonderzoeksvragenvandebureaustudie voordeaanvangvandewerkenreedsdiendetegebeuren. 63

72 HetarcheologischonderzoekindeJanseniusstraatenophetDamiaanpleinteLeuven Fig.5.1:Bewaarderestantenvande12 de Reeuwsestadsmuur(groen)engereconstrueerddeel(rood). In1welke1mate1is1het1terrein1reeds1verstoord?1 Centraal in de weg (Janseniusstraat) bevindt zich reeds een riolering die ongeveer 2 m diep reikt. Tevenszijninbeidevoetpadennutsleidingenaanwezig. In1welke1mate1verstoren1de1geplande1werken1archeologisch1erfgoed?1 Degeplandewerken (tot3mdiepte),voor zover geen gebruik kan gemaakt worden van de oude verstoringen,houdenhetvernieleninvanrestenvandeoudebroekstraatpoort.hetaantreffenvan andererestenindejanseniusstraatiseerderbeperkt.mogelijkkondendewerkenookrestenvande kerkophetdamiaanpleinverstoren. Is1 er1 via1 archeologisch1 onderzoek1 of1 waarnemingen1 op1 aanpalende1 of1 nabijgelegen1 percelen1 reeds1 info1beschikbaar1over1de1dikte1en1de1opbouw1van1het1aanwezige1bodemarchief?1 Het aanpalend archeologisch onderzoek in het Iers College is niet representatief voor het projectgebied. Welke1onderzoeksvragen1moeten1bijkomend1bij1de1prospectie1met1in1greep1in1de1bodem1beantwoord1 worden?1 ZijnernogrestenaanwezigvandeverdwenenBroekstraatpoort? ZijnernogrestenaanwezigvandeverdwenenkerkophetDamiaanplein? Wat1is1de1te1volgen1strategie1tijdens1het1onderzoek?1 Opdestartvergaderingwerdafgesprokennahetverwijderenvandeverhardingenovertegaantot een beperkte sondage ter hoogte van de verdwenen Broekstraatpoort. Indien resten worden aangetroffen,dienendezevlakdekkendopgegraventeworden.aangezienermogelijkerestenvan een oude kerk of kerkhof op het Damiaanplein aanwezig kunnen zijn, moeten de werken hier archeologischopgevolgdworden.voorderestvanhetprojectgebiedvolstaateenbegeleidingvande uitgravingen. 64