Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 9 januari 2004 C F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C F.- AXA BELGIUM, naamloze vennootschap, Mr. John Kirkpatrick, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen 1. M. M., 2. D. C. G., Mr. Philippe Gérard, advocaat bij het Hof van Cassatie. I. Bestreden beslissing Het cassatieberoep is gericht tegen het vonnis, op 30 november 2001 in hoger beroep gewezen door de Rechtbank van Eerste Aanleg te Brussel. II. Rechtspleging voor het Hof Raadsheer Christine Matray heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Thierry Werquin heeft geconcludeerd.

2 9 januari 2004 C F/2 III. Middelen Eiseres voert een middel aan. Het is als volgt gesteld: Geschonden wetsbepalingen - de artikelen 2, 1, en 29bis (zoals gewijzigd bij wet van 13 april 1995 en vóór de wijziging ervan bij de wet van 19 januari 2001) van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen ; - artikel 7.1 van het koninklijk besluit van 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer ; - de artikelen 70, 71, 416 en 417 van het Strafwetboek ; - het algemeen beginsel van het recht van verdediging. Aangevochten beslissingen en redenen Het bestreden vonnis stelt eerst de volgende feiten vast: op 19 december 1995, rond 19.15u, reed (verweerster) met haar bij (eiseres) verzekerde auto op de afrit Ninoofse poort van de ring, richting Bergen- Charleroi ; haar dochter M. zat achteraan in het voertuig ; op ongeveer 300 meter daarvandaan, op de autoweg, was er een vuurgevecht aan de gang tussen gangsters die een geldtransport hadden overvallen, en de politie ; een verdwaalde kogel doorboorde het koetswerk van het voertuig en trof M. in haar ruggengraat waardoor zij verlamd werd ; over het ongeval wordt een onderzoek gevoerd dat nog steeds hangende is, het bestreden vonnis wijst vervolgens de vordering toe die de verweerders, in hun eigen naam en in naam van hun minderjarige dochter M., hebben ingesteld tegen eiseres, in haar hoedanigheid van W.A.M.-verzekeraar van verweersters voertuig, tot herstel van de schade ten gevolge van de verwondingen die hun dochter heeft opgelopen, op grond van artikel 29bis van de wet 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, en veroordeelt, bijgevolg, eiseres tot betaling van BEF provisioneel aan elk van de verweerders in hun

3 9 januari 2004 C F/3 eigen naam en van BEF aan de twee verweerders in hun hoedanigheid van wettelijke voogden van de persoon en de goederen van hun minderjarige dochter ; voorts wordt een geneeskundig deskundigenonderzoek bevolen. Het bestreden vonnis grondt zijn beslissing op de onderstaande redenen: (1) (Eiseres) betwist niet dat (verweersters) voertuig, ook al stond het stil, bij het ongeval betrokken was, noch dat de door M. M. opgelopen schade aan dat ongeval te wijten is. De betwisting gaat over de omschrijving verkeersongeval. Artikel 29bis van de wet geeft geen omschrijving van het begrip verkeersongeval. In de parlementaire voorbereiding van de wet van 30 maart 1994 valt evenmin een omschrijving te vinden. Er wordt verwezen maar zulks binnen het raam van het eerste ontwerp tot invoeging van een artikel 1385bis in het Burgerlijk Wetboek naar de wet van 21 november 1989, alsook naar de desbetreffende rechtsleer en rechtspraak (...). Het gaat hoe dan ook over ongevallen op plaatsen waar het verkeer toegelaten is, namelijk de openbare weg, de terreinen die toegankelijk zijn voor het publiek of slechts voor een zeker aantal personen die het recht hebben om er te komen (artikel 2, 1, van de wet van 21 november 1989). In deze zaak kan niet worden betwist dat het ongeval op de openbare weg gebeurde. Blijft de kwestie van het al dan niet oorzakelijk verband met hetgeen (eiseres) het verkeersfeit noemt, wat volgens haar wil zeggen een gebeurtenis die omschreven kan worden als overtreding van de wettelijke bepalingen inzake wegverkeer (...) of een gebeurtenis die toegeschreven wordt aan een gebruiker van de openbare weg, en meer bepaald aan een motorrijtuig dat deelneemt aan het verkeer (...). De tekst van artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 vereist evenwel niet het bewijs van een overtreding, en evenmin dat het ongeval toe te schrijven is aan een motorrijtuig, laat staan aan een rijdend motorrijtuig. Luidens artikel 29bis van de wet is het nodig, maar voldoende, dat het ongeval verband houdt met het verkeer op de openbare weg (zie in dezelfde betekenis de omschrijving ongeval in het wegverkeer in artikel 1 van het Verdrag inzake de wet welke van toepassing is op verkeersongevallen op de weg, opgemaakt te 's-gravenhage op 4 mei 1971, dat bij de wet van 10 februari 1975 in het rechtsstelsel is opgenomen: (...) onder ongeval in het wegverkeer wordt verstaan een ongeval

4 9 januari 2004 C F/4 waarbij één of meer al dan niet gemotoriseerde voertuigen zijn betrokken en dat verband houdt met verkeer op de openbare weg, op terreinen die toegankelijk zijn voor het publiek of slechts voor een beperkt aantal personen, die het recht hebben om er te komen'). In het licht van die omschrijving, die door (eiseres) niet wordt bekritiseerd, moet men ervan uitgaan dat het ongeval waarbij (verweersters) motorrijtuig betrokken raakte, daadwerkelijk verband hield met het verkeer op de openbare weg, in die zin dat voornoemd voertuig, in het verkeer, getroffen werd door een ongewoon voorwerp dat het koetswerk ervan beschadigde en een van de inzittenden verwondde. De kogel die het ongeval heeft veroorzaakt, verschilt niet van om het even welk obstakel waarmee een voertuig, in dezelfde omstandigheden, geconfronteerd had kunnen worden. (2) Voorts... zou het onopzettelijk afschieten van een kogel op (verweersters) voertuig dat op de openbare weg reed, omschreven kunnen worden als een overtreding van artikel 7.1 van het koninklijk besluit houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer, aangezien die handeling zonder enige twijfel het verkeer gehinderd heeft of onveilig gemaakt op de weg waarop het bewuste voertuig reed. Geen van de partijen heeft immers het geval voor ogen van een schutter, die in de omstandigheden van de zaak, een gebruiker was - desnoods, een voetganger, - van de openbare weg, in de zin van voornoemde bepaling. De precieze omstandigheden van het ongeval zijn evenwel nog niet bekend Grieven 1. Eerste onderdeel Artikel 29bis, 1, eerste lid, van de wet van 21 november 1989, zoals het van kracht was ten tijde van de feiten, luidt als volgt: Bij een verkeersongeval waarbij een motorrijtuig betrokken is, wordt, met uitzondering van de stoffelijke schade, alle schade veroorzaakt aan elk slachtoffer of zijn rechthebbenden en voortvloeiend uit lichamelijke letsels of het overlijden, vergoed door de verzekeraar die de aansprakelijkheid dekt van de eigenaar of de houder van het motorrijtuig overeenkomstig deze wet. Die bepaling wil het lot verbeteren van bepaalde slachtoffers van verkeersongevallen, met

5 9 januari 2004 C F/5 uitzondering van de bestuurders en hun rechthebbenden, (artikel 29bis, 2), gelet op het gevaar dat ontstaat voor de fysieke integriteit van die personen door het in verkeer brengen van motorrijtuigen die een kinetische energie ontwikkelen waardoor letsels kunnen ontstaan, zelfs zonder enige fout of onvoorzichtigheid aan de zijde van hun bestuurder. Artikel 29bis wijkt af van de regels van het gemeen recht inzake burgerlijke aansprakelijkheid, volgens hetwelk het slachtoffer van een verkeersongeval slechts het totale herstel van zijn schade kan verkrijgen mits hij bewijst dat de veroorzaker van het ongeval geen fout heeft begaan en zijn eigen fout niet tegen hem wordt aangevoerd, en het moet derhalve op beperkende wijze worden uitgelegd. Het verkeersongeval op grond waarvan de W.A.M.-verzekeraar overeenkomstig artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 tot vergoeding gehouden is, is het verkeersongeval dat plaatsvond op een van de in artikel 2, 1, van die wet bedoelde plaatsen (openbare weg, terreinen die toegankelijk zijn voor het publiek of slechts voor een zeker aantal personen die het recht hebben om er te komen), waarvan de oorzaak verband houdt met het verkeer van motorrijtuigen die alleen tot het verkeer worden toegelaten indien de burgerrechtelijke aansprakelijkheid waartoe ze aanleiding kunnen geven, gedekt is door een verzekeringsovereenkomst die aan de bepalingen van deze wet voldoet (artikel 2, 1). Het begrip verkeersongeval in de zin van artikel 29bis van die wet kan dus niet worden uitgebreid tot om het even welk ongeval op de openbare weg of daarmee gelijkgestelde terreinen, dat een persoon overkomt die in een motorrijtuig wordt vervoerd, ook al is dat ongeval veroorzaakt door een feit dat geen verband houdt met het verkeer van voertuigen waarop de verzekeringsplicht slaat. Een gewelddaad op de openbare weg houdt geen verband met het verkeer van voertuigen, behalve indien hij wordt begaan door een motorrijtuig dat aan het verkeer deelneemt. Behalve in voornoemd geval, vindt de passagier van een op de openbare weg rijdend motorrijtuig, die lichamelijke schade lijdt door een gewelddaad die opzettelijk op die weg wordt gepleegd, in artikel 29bis niet het recht om vergoed te worden door de verzekeraar die de burgerlijke aansprakelijkheid dekt van het voertuig dat hem vervoert. Volgens de vaststellingen van het bestreden vonnis werd, in dit geval, de dochter van de verweersters, als inzittende van het door eiseres verzekerde

6 9 januari 2004 C F/6 voertuig, verwond door een verdwaalde kogel afkomstig van een vuurgevecht tussen misdadigers die een geldtransport hadden overvallen, en de politie. Blijkens die vaststellingen raakte de dochter van de verweerders gewond ten gevolge van een gewelddaad die opzettelijk op de openbare weg was gepleegd en is die gewelddaad niet gepleegd door een motorrijtuig dat aan het verkeer deelnam. Door eiseres evenwel, op grond van artikel 29bis, 1, van de wet van 21 november 1989, te veroordelen tot vergoeding van de verweerders en van hun minderjarige dochter, op grond dat het ongeval op de openbare weg is gebeurd en dat het voertuig waarin de dochter van de verweerders zat, door een verdwaalde kogel is doorboord terwijl het reed, is het bestreden vonnis niet naar recht verantwoord (schending van de artikelen 2, 1, en 29bis, 1, eerste lid, van de voornoemde wet van 21 november 1989). 2. Tweede onderdeel De rechter die zijn beslissing grondt op een middel dat niet door de partijen is aangevoerd zonder hun de gelegenheid te bieden daarover verweer te voeren, miskent het recht van verdediging. In deze zaak hebben de verweerders in hun conclusie voor de rechtbank van eerste aanleg niet aangevoerd dat het litigieuze ongeval een verkeersongeval is omdat het veroorzaakt zou zijn door een overtreding van de wegcode die werd begaan door een gebruiker van de openbare weg. Het bestreden vonnis beslist dat het ongeval een verkeersongeval is in de zin van artikel 29bis van de wet van 21 november 1989, op grond dat het onopzettelijk afschieten van een kogel op (verweersters) voertuig dat op de openbare weg reed, omschreven zou kunnen worden als een overtreding van artikel 7.1 van het koninklijk besluit houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer, aangezien die handeling zonder enige twijfel het verkeer gehinderd heeft of onveilig gemaakt op de door het bewuste voertuig gevolgde weg, zonder eiseres de mogelijkheid te bieden verweer te voeren over dat ambtshalve aangevoerde middel. Het bestreden vonnis miskent dus het algemeen beginsel van het recht van verdediging.

7 9 januari 2004 C F/7 3. Derde onderdeel Uit de vaststellingen van het bestreden vonnis blijkt dat de kogel die de dochter van de verweerders heeft verwond, afgevuurd werd tijdens een vuurgevecht tussen misdadigers die een geldtransport hadden overvallen, en de politie, maar dat de precieze omstandigheden van het ongeval evenwel nog niet bekend zijn, zodat die vaststellingen niet uitsluiten dat de verdwaalde kogel door een politieman afgevuurd had kunnen worden zonder dat hij daarbij een overtreding zou hebben begaan, ofwel dat het feit door de overheid bevolen zou zijn geweest (artikel 70 Strafwetboek), ofwel dat de politieman gehandeld heeft onder druk van een morele dwang of door een toestand van noodzaak (artikel 71 Strafwetboek) of in een staat van wettige verdediging van zichzelf of van een ander (artikelen 416 en 417 Strafwetboek). Door evenwel te beslissen dat het onopzettelijk afschieten van een kogel op (verweersters) voertuig dat op de openbare weg reed, omschreven zou kunnen worden als een overtreding van artikel 7.1 van het koninklijk besluit houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer, zonder daarbij de mogelijkheid te hebben uitgesloten dat de kogel afgevuurd zou zijn door een politieman die handelde op overheidsbevel, onder druk van een morele dwang, in een toestand van noodzakelijkheid of in een staat van wettige verdediging, schendt het bestreden vonnis de artikelen 7.1 van het koninklijk besluit van 1 december 1975 en 70, 71, 416 et 417 van het Strafwetboek. 4. Vierde onderdeel Luidens artikel 29bis, 2, van de wet van 21 november 1989 (kunnen) de bestuurder van een motorrijtuig en zijn rechthebbenden (...) zich niet beroepen op de bepalingen van dit artikel. Blijkens de vaststellingen van het bestreden vonnis was verweerster de bestuurster van het door eiseres verzekerde voertuig. Het bestreden vonnis veroordeelt eiseres om verweerster te vergoeden voor de schade die zij persoonlijk heeft geleden en kent haar daartoe provisioneel BEF schadevergoeding toe. Het bestreden vonnis schendt bijgevolg artikel 29bis, 2, van de wet van 21 november 1989.

8 9 januari 2004 C F/8 IV. Beslissing van het Hof (...) 1. Eerste onderdeel Overwegende dat, artikel 29bis, 1, eerste lid, van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheid inzake motorrijtuigen, zoals het van toepassing was ten tijde van de feiten, bepaalt dat bij een verkeersongeval waarbij een motorrijtuig betrokken is, met uitzondering van de stoffelijke schade, alle schade veroorzaakt aan elk slachtoffer of zijn rechthebbenden en voortvloeiend uit lichamelijke letsels of het overlijden, vergoed wordt door de verzekeraar die de aansprakelijkheid dekt van de eigenaar of de houder van het motorrijtuig overeenkomstig die wet ; Overwegende dat het bestreden vonnis vaststelt dat (verweerster) op 19 december 1995, rond 19.15u, met haar, bij (eiseres) verzekerde auto, op de afrit Ninoofse poort van de ring, (in de) richting (van) Bergen-Charleroi (reed) ; (dat) haar dochter M. achteraan in het voertuig zat ; dat er op ongeveer 300 meter daarvandaan, op de autoweg, een vuurgevecht aan de gang was tussen gangsters die een geldtransport hadden overvallen, en de politie ; (dat) een verdwaalde kogel het koetswerk van het voertuig doorboorde en M. in haar ruggengraat trof, waardoor zij verlamd werd ; Dat het bestreden vonnis overweegt dat ( ) (verweersters) motorrijtuig ( ) in het verkeer getroffen werd door een ongewoon voorwerp dat een van de inzittenden schade toebracht en verwondde ; Dat het bestreden vonnis, uit die feitelijke vaststellingen en overwegingen, wettig heeft kunnen afleiden dat het de schade te wijten was aan een ongeval dat verband houdt met het verkeer op de openbare weg in de zin van artikel 29bis, 1, eerste lid, van de wet van 12 november 1989 ; Dat het onderdeel niet kan worden aangenomen ;

9 9 januari 2004 C F/9 2. Tweede en derde onderdeel samen : Over de door verweerders tegen dat onderdeel opgeworpen grond van niet-ontvankelijkheid: de onderdelen vertonen gebrek aan belang ; Overwegende dat de beslissing van het bestreden vonnis naar recht verantwoord is door de overwegingen waartegen het eerste onderdeel tevergeefs opkomt, zodat het tweede en derde onderdeel, die gericht zijn tegen ten overvloede gegeven consideransen van het bestreden vonnis derhalve niet tot cassatie kunnen leiden ; Dat de grond van niet-ontvankelijkheid aangenomen moet worden ; 3. Vierde onderdeel : Overwegende dat artikel 29bis, 2, van de wet van 12 november 1989, zoals het van toepassing was ten tijde van de feiten, de bestuurder van een motorrijtuig en zijn rechthebbenden slechts van de toepassing ervan uitsluit als het gaat om het herstel van schade voortvloeiend uit lichamelijke letsels die laatstgenoemde heeft ondergaan of uit diens overlijden ; Overwegende dat noch uit het bestreden vonnis, noch uit de stukken waarop het Hof vermag acht te slaan, blijkt dat de provisionele schadevergoeding die aan verweerster in haar persoonlijke naam is toegekend een dergelijke schade zou herstellen ; Dat het onderdeel niet kan worden aangenomen ; OM DIE REDENEN, HET HOF Verwerpt het cassatieberoep ; Veroordeelt eiseres in de kosten. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, eerste kamer, te Brussel, door afdelingsvoorzitter Claude Parmentier, de raadsheren Christian Storck, Didier Batselé, Daniel Plas en Christine Matray, en in openbare terechtzitting van

10 9 januari 2004 C F/10 negen januari tweeduizend en vier uitgesproken door afdelingsvoorzitter Claude Parmentier, in aanwezigheid van advocaat-generaal Thierry Werquin, met bijstand van griffier Marie-Jeanne Massart. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Eric Stassijns en overgeschreven met assistentie van griffier Philippe Van Geem. De griffier, De raadsheer,