Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 6 november 2002 P F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. P F.- I. S. M., beklaagde, tegen 1. INTERSELEX, naamloze vennootschap, 2. FORTIS BANK, naamloze vennootschap, burgerlijke partijen. II. 1. INTERSELEX, naamloze vennootschap, burgerlijke partij, 2. FORTIS BANK, naamloze vennootschap, burgerlijke partij, Mr. Pierre Van Ommeslaghe, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen S. M., beklaagde. I. Bestreden beslissing De cassatieberoepen zijn gericht tegen een vonnis, op 29 juni 2001 op verwijzing gewezen door het Hof van Beroep te Luik, kamer van inbeschuldigingstelling, ten gevolge van een arrest van 13 september 2000 van het Hof.

2 6 november 2002 P F/2 II. Rechtspleging voor het Hof Raadsheer Daniel Plas heeft verslag uitgebracht. Advocaat generaal Jean Spreutels heeft geconcludeerd. III. Cassatiemiddelen De naamloze vennootschap Fortis Bank stelt een middel voor, gesteld als volgt : Geschonden wetsbepalingen - de artikelen 6, 1382, 1383 en 1384 van het Burgerlijk Wetboek ; - algemeen rechtsbeginsel, vastgelegd in de spreuk Fraus omnia corrumpit ; - algemeen rechtsbeginsel, volgens hetwelk niemand voordeel mag halen uit een opzettelijke fout ; - de artikelen 44, 193, 197 en 496 van het Strafwetboek ; - de artikelen 3 en 4 van de wet van 17 april 1878 houdende de voorafgaande titel van het Wetboek [van Strafvordering]. Aangevochten beslissingen en redenen Het arrest stelt vast dat de schade uit de telastleggingen C (valsheid en gebruik van valse stukken) en D (oplichting), die jegens verweerder in aanmerking zijn genomen en tot zijn strafrechtelijke veroordeling hebben geleid, en op grond waarvan eiseres zich burgerlijke partij heeft gesteld, BEF bedraagt, en veroordeelt verweerder om aan eiseres slechts twee derde van dat bedrag uit te betalen, plus de compensatoire en moratoire interesten. Het arrest laat aldus een derde van de geleden schade ten laste van eiseres, op grond : dat elke fout, zonder welke de schade zich niet op dezelfde wijze had voorgedaan, de aansprakelijkheid in het gedrang brengt ; dat de schade niet alleen door de fouten van [verweerder] maar ook door die van de burgerlijke partijen is veroorzaakt, aangezien zij, door hun nalatigheid en onvoorzichtigheid, bijgedragen hebben tot de schade zoals deze zich in concreto heeft voorgedaan ; dat indien intern toezicht was uitgeoefend en een aangestelde van de burgerlijke partij zijn medewerking niet had verleend, [verweerder] zijn onrechtmatige werkzaamheden niet gedurende méér dan

3 6 november 2002 P F/3 zeven maanden had kunnen voortzetten ; dat de burgerlijke partijen tevergeefs verwijzen naar een arrest van 28 januari 1975 van het Militair Gerechtshof, en op grond daarvan betogen dat de mogelijke nalatigheid van de getroffene van een opzettelijke fout geen weerslag heeft op de omvang van de vergoeding ; ( ) dat te dezen niet kan worden beslist dat de fouten van [verweerder], op zich, alle schade hebben veroorzaakt, aangezien de beheerders van het fonds op zijn minst toezicht hadden moeten uitoefenen zoals zij dat hoorden te doen door, hetzij, hun boekhouding bij te houden, hetzij, in de eerste plaats, alvorens de overschrijvingen betreffende, met name, [verweerders] verrichtingen te ondertekenen, de overeenstemming na te gaan tussen de kennisgevingen van verrichtingen die door T. waren medegedeeld aan de back office, en de kennisgevingen van uitvoering die door de banken waren medegedeeld, zodat zij zich al snel vragen hadden gesteld bij het bedrag van de door tussenkomst van de bank N. en [verweerder] gedane verrichtingen, alsook bij het bijzondere type aan en verkoopverrichtingen op korte termijn, en zich aldus ervan hadden kunnen onthouden de bedrieglijke verrichtingen van [verweerder] en van hun bediende uit te betalen en snel een einde hadden kunnen maken aan diens onrechtmatige activiteiten ; dat de schade te wijten is aan de samenvallende en noodzakelijke fouten van [verweerder] en van de burgerlijke partijen, en dat die schade zich zonder die fouten niet op die wijze zou hebben voorgedaan ; dat de fouten van [verweerder] evenwel veel ernstiger zijn dan die van de burgerlijke partijen, zodat [verweerder] twee derde van de schade moet betalen, en het overblijvende gedeelte ten laste van de burgerlijke partijen blijft. Grieven Eerste onderdeel Krachtens de spreuk Fraus omnia corrumpit zijn alle bedrieglijke handelingen, in de algemene zin van het woord, verboden, alsook alle handelingen die voortvloeien uit kwaad opzet, met de bedoeling anderen te schaden, of alle misleidende handelingen, met name door ten koste van anderen een schadelijk voordeel na te streven, of nog, in ruimere zin, alle

4 6 november 2002 P F/4 handelingen die het concrete gevolg zijn van een schadelijk opzet tegenover anderen. Dat verbod impliceert dat een door bedrog aangetaste handeling nooit aan derden noch aan de partijen kan worden tegengeworpen, en sluit uit dat de dader van die bedrieglijke handeling zich erop kan beroepen om er winst uit te halen. Bijgevolg kan niemand winst halen uit een opzettelijke fout. Dat verbod sluit met name uit dat hij die een bedrieglijke handeling verricht die zijn burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst in het gedrang brengt, aanspraak kan maken op een verdeling van zijn aansprakelijkheid met de getroffene, wegens diens mogelijke onvoorzichtigheid of onzorgvuldigheid. De misdrijven die bestraft worden door de artikelen 193, 197 en 496 van het Strafwetboek, en die tegen [verweerder] als fouten buiten overeenkomst in aanmerking zijn genomen, vertonen noodzakelijkerwijs bedrieglijk opzet of het oogmerk om te schaden, d.w.z. een opzettelijk gedrag dat een ander schade kan toebrengen. Bijgevolg kon het hof [van beroep], na verweerder te hebben veroordeeld wegens de telastleggingen C en D, en vastgesteld te hebben dat de daaruit voortvloeiende schade BEF bedroeg, eiseres de volledige vergoeding van haar schade niet weigeren, onder voorwendsel dat die schade ook het gevolg was van haar nalatigheid of zelfs van fouten van haar aangestelde ; dat het hof, dat [verweerder] aldus in staat stelt zich gedeeltelijk te onttrekken aan zijn aansprakelijkheid, die uit zijn bedrieglijke handelingen voortvloeit, en de winst ervan te behouden, derhalve het beginsel Fraus omnia corrumpit miskent, alsook het beginsel dat niemand winst kan halen uit een opzettelijke fout ; dat het hof [van beroep], door de vergoeding waarop eiseres aanspraak kon maken, onwettig te beperken, eveneens de regels miskent van de burgerlijke rechtsvordering en van de burgerrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid, die het voorwerp uitmaken van de in het middel bedoelde bepalingen. Het arrest verantwoordt bijgevolg zijn beslissing niet naar recht en schendt die algemene rechtsbeginselen, alsook, daarenboven :

5 6 november 2002 P F/5 - de artikelen 6, 1382, 1383 en 1384 van het Burgerlijk Wetboek, 44 van het Strafwetboek, en 3 en 4 van de wet van 17 april 1878, doordat het de vergoeding waarop eiseres aanspraak kon maken, onwettig beperkt ; - de artikelen 193, 197 en 496 van het Strafwetboek, doordat het aldus weigert de opzettelijke en bedrieglijke misdrijven te bestraffen zoals het hoort. Tweede onderdeel Een uit bedrog voortvloeiende opzettelijke fout verbreekt op zijn minst het oorzakelijk verband tussen de door die fout veroorzaakte schade en elke andere fout, die het gevolg is van gewone onvoorzichtigheid. De aan verweerder ten laste gelegde fouten die schendingen van de artikelen 193, 197 en 496 van het Strafwetboek opleveren, zijn opzettelijk van aard en impliceren bedrieglijk opzet. Bijgevolg miskent het bestreden arrest het begrip oorzakelijk verband, en schendt het de artikelen 1382, 1383 en 1384 van het Burgerlijk Wetboek, alsook de artikelen 193, 197 en 496 van het Strafwetboek, door te weigeren de gevolgtrekkingen te maken uit het bedrieglijk karakter van de fouten, die opgeleverd worden door de misdrijven die ze bestraffen. IV. Beslissing van het Hof ( ) ; III. Op het cassatieberoep van de naamloze vennootschap Fortis Bank : Over het middel : Wat het eerste onderdeel betreft : Overwegende dat de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek bepalen dat, wanneer schade veroorzaakt wordt door de samenlopende fouten van de getroffene en de beklaagde, laatstgenoemde ten aanzien van de getroffene, in de regel, niet kan worden veroordeeld tot de volledige vergoeding van de schade ; Overwegende dat het algemene rechtsbeginsel fraus omnia corrumpit, dat verbiedt bedrog of oneerlijkheid aan te wenden om schade te berokkenen of

6 6 november 2002 P F/6 winst te behalen, uitsluit dat de dader van een opzettelijk misdrijf, dat zijn burgerrechtelijke aansprakelijkheid in het gedrang brengt, aanspraak kan maken op een vermindering van de aan de getroffene van dat misdrijf verschuldigde vergoedingen, wegens de onvoorzichtigheden of nalatigheden die deze zou hebben begaan ; Overwegende dat het arrest vaststelt dat de schade uit de telastleggingen C (valsheid in geschriften en gebruik van valse stukken) en D (oplichting), die tot de strafrechtelijke veroordeling van verweerder hebben geleid en op grond waarvan eiseres zich burgerlijke partij had gesteld, frank bedroeg, en verweerder veroordeelt om aan eiseres slechts twee derde van dat bedrag te betalen, op grond dat zij nalatigheden of onvoorzichtigheden had begaan die een oorzakelijk verband vertoonden met de aldus veroorzaakte schade ; Dat het hof van beroep zijn beslissing niet naar recht verantwoordt ; Dat het onderdeel, wat dat betreft, gegrond is ; Wat de andere grieven betreft : Overwegende dat er geen grond bestaat om het tweede onderdeel van het middel te onderzoeken, dat niet kan leiden tot ruimere cassatie ; OM DIE REDENEN, HET HOF Vernietigt het bestreden arrest, in zoverre het verweerder veroordeelt om aan de naamloze vennootschap Fortis Bank twee derde van het bedrag van honderd drieëntachtig miljoen frank te betalen, plus de compensatoire en moratoire interesten ; Verwerpt de cassatieberoepen voor het overige ; Beveelt dat van dit arrest melding zal worden gemaakt op de kant van het gedeeltelijk vernietigde arrest ; Veroordeelt eiser in de kosten van zijn cassatieberoep en in de kosten van het cassatieberoep van de naamloze vennootschap Fortis Bank ; Veroordeelt de naamloze vennootschap Interselex in de kosten van haar cassatieberoep ;

7 6 november 2002 P F/7 Verwijst de aldus beperkte zaak naar het Hof van Beroep te Bergen. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, tweede kamer, te Brussel, door afdelingsvoorzitter Marc Lahousse, de raadsheren Francis Fischer, Jean de Codt, Frédéric Close en Daniel Plas, en in openbare terechtzitting van zes november tweeduizend en twee uitgesproken door afdelingsvoorzitter Marc Lahousse, in aanwezigheid van advocaat-generaal Jean Spreutels, met bijstand van eerstaanwezend adjunct-griffier Fabienne Gobert. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Luc Huybrechts en overgeschreven met assistentie van eerstaanwezend adjunct-griffier Paul Van den Abbeel. De eerstaanwezend adjunct-griffier, De raadsheer,