Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 5 MAART 2015 C F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C F FRANSE GEMEENSCHAP, Mr. Caroline De Baets, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen AG INSURANCE nv, Mr. Jacqueline Oosterbosch, advocaat bij het Hof van Cassatie. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het vonnis in hoger beroep van de rechtbank van eerste aanleg te Brussel van 27 november Afdelingsvoorzitter Albert Fettweis heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Thierry Werquin heeft geconcludeerd.

2 5 MAART 2015 C F/2 II. CASSATIEMIDDEL De eiseres voert volgend middel aan. Geschonden wettelijke bepalingen - de artikelen 25, tweede lid, 29, eerste lid, en 36, 1, tweede lid, van de wet van 29 mei 1959 tot wijziging van sommige bepalingen van de onderwijswetgeving; - de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek. Aangevochten beslissingen Het bestreden vonnis verklaart het hoger beroep van de eiseres ongegrond, in zoverre het betrekking heeft op de toepassing, op het geschil, van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, na te hebben beslist dat de eiseres haar rechtsvordering niet mocht gronden op artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek omdat zij niet de werkgever van het slachtoffer is maar enkel als subsidiërende overheid optreedt en, in die hoedanigheid, niet het nadeel van het verlies van de arbeidsprestaties ondervindt en door de betaling van de salaristoelagen dus geen schade lijdt. Het bestreden vonnis grondt zijn beslissing op de volgende redenen: 1. Toepassing van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek Artikel 14, 3, van de wet van 3 juli 1967 betreffende [de preventie van of] de schadevergoeding voor arbeidsongevallen, [voor ongevallen op de weg naar en van het werk en voor beroepsziekten] in de overheidssector bepaalt dat de hierboven bedoelde rechtspersonen of instellingen die de last van de bezoldiging dragen van rechtswege in alle rechten, vorderingen en rechtsmiddelen treden die het slachtoffer overeenkomstig 1 mocht kunnen doen gelden tegen de persoon die verantwoordelijk is voor het arbeidsongeval of de beroepsziekte tot het bedrag van de bezoldiging uitgekeerd gedurende de periode van tijdelijke ongeschiktheid. In deze zaak grondt de [eiseres] haar rechtsvordering tegen de verzekeraar van de voor het ongeval aansprakelijke persoon niet op die bepaling, die een subrogatieregeling invoert, maar op artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, en vordert zij aldus de vergoeding van een eigen schade. Zij steunt daarbij op de rechtspraak die het Hof van Cassatie heeft uitgewerkt vanaf zijn arresten van 19 februari 2001 en sindsdien vaak heeft herhaald. Volgens die rechtspraak is een publiekrechtelijke rechtspersoon die, ten gevolge van de fout van een derde, krachtens contractuele, wettelijke of reglementaire verplichtingen aan een van haar ambtenaren de wedde en de op die wedde rustende bijdragen moet doorbetalen zonder arbeidsprestaties te ontvangen, gerechtigd op schadevergoeding voor zover zij hierdoor schade lijdt; het bestaan van een dergelijke verplichting sluit niet uit dat schade in de zin van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek ontstaat tenzij wanneer, blijkens de inhoud of de strekking van de overeenkomst, de wet of het reglement, de te verrichten uitgave of

3 5 MAART 2015 C F/3 prestatie definitief voor rekening moet blijven van diegene die zich op grond daarvan ertoe heeft verbonden. ( ) [De verweerster], die overigens, in navolging van een gedeelte van de rechtsleer en van een aantal rechtbanken, kritiek heeft op die rechtspraak, meent dat zij hier in elk geval niet kan worden toegepast, aangezien de [eiseres] niet de werkgever van het slachtoffer is maar enkel optreedt als subsidiërende overheid. Zij preciseert dat een van de voorwaarden waaronder die leer kan worden toegepast, dus hierin bestaat dat de overheid de lonen moet doorbetalen, zonder in ruil de prestaties van het slachtoffer te ontvangen. Wanneer de overheid de werkgever van het slachtoffer is, vormt die voorwaarde geen probleem. Dat is daarentegen niet het geval wanneer de overheid niet de werkgever is en het loon van het slachtoffer betaalt in het kader van de regeling van de salaristoelagen. In dat laatste geval komt er een driehoeksverhouding tot stand tussen de ambtenaar, zijn werkgever en de subsidiërende overheid; - de ambtenaar levert prestaties ten gunste van zijn werkgever; - de subsidiërende overheid stort toelagen aan de werkgever in de vorm van een salaris die aan de ambtenaar wordt betaald. Zij leidt hieruit af dat, aangezien de arbeidsprestaties van de leerkracht niet de [eiseres] maar uitsluitend de werkgever, met name de subsidiërende overheid, ten goede komen, de [eiseres] door de arbeidsongeschiktheid van het slachtoffer geen schade lijdt. [De eiseres] betwist dat argument, op grond dat de wet (artikelen 25 en 36 van de wet van 29 mei 1959, de zogeheten Schoolpactwet ) de overheid (destijds de Staat en thans de gemeenschappen) belast met de betaling van de lonen van de leerkrachten, ongeacht het net waarvan ze afhangen, via salaristoelagen die door de gemeenschappen rechtstreeks aan de leerkrachten worden betaald. Hetzelfde geldt voor de betaling van het loon in geval van een arbeidsongeval, daar de wet van 3 juli 1967 geen onderscheid maakt naargelang de leerkracht afhangt van het net dat is ingericht door de gemeenschappen dan wel door een gesubsidieerde overheid. Zij meent dat, in alle gevallen, de schade wordt geleden door de gemeenschap en niet door het gesubsidieerde bevoegde gezag, dat na een arbeidsongeval geen enkel bedrag dient te betalen. Zij steunt daarbij op de voormelde arresten van het Hof van Cassatie, dat volgens haar zeer algemeen spreekt van overheid en niet van openbare werkgevers, alsook op enkele beslissingen over de zaak zelf. De rechtbank volgt die stelling niet en geeft [de verweerster] gelijk. De rechtbank wijst allereerst erop dat het Hof van Cassatie weliswaar in sommige arresten spreekt van de overheid, zonder verdere verduidelijking, maar nooit specifiek uit-

4 5 MAART 2015 C F/4 spraak heeft gedaan over het vraagstuk van de subsidiërende overheid; het Hof verwijst daarentegen systematisch naar de schade die bestaat in de verplichting om het salaris te betalen zonder tegenprestatie. Niet de betaling van het loon vormt de eigen schade, maar het feit dat er voor die betaling geen tegenprestatie wordt ontvangen. Het arrest van 21 september 2009 van het Hof van Cassatie is in dat verband duidelijk: de overheid die ingevolge de fout van een derde, krachtens de op haar rustende wettelijke of reglementaire verplichtingen de wedde en de op die wedde rustende bijdragen moet doorbetalen zonder arbeidsprestaties te ontvangen, is gerechtigd op schadevergoeding voor zover zij hierdoor schade lijdt ( ). Welnu, in deze zaak is het slachtoffer een leerkracht van het gesubsidieerde net, zodat de niet-ontvangen prestaties niet de [eiseres] maar de werkgever nadeel berokkenen. Het Grondwettelijk Hof, dat uitspraak heeft gedaan over een mogelijke schending van de Grondwet door de rechtspraak van het Hof van Cassatie, waaruit een verschil in behandeling tussen de openbare werkgevers en de privéwerkgevers wordt afgeleid (en waarop het Grondwettelijk Hof ontkennend heeft geantwoord), brengt de schade ook uitdrukkelijk in verband met het ontbreken van arbeidsprestaties in ruil voor de betaling van het loon: B.3.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op het verschil in behandeling dat artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek zou invoeren onder de derden die aansprakelijk zijn voor een ongeval naargelang het slachtoffer een ambtenaar bij de overheid of een werknemer van de privésector zou zijn, in zoverre de overheid volgens de rechtspraak van het Hof van Cassatie tegen de aansprakelijke derde of diens verzekeraar niet alleen een subrogatoire vordering zou kunnen instellen, maar ook een vordering op grond van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, terwijl een werkgever van de privésector niet over die laatste mogelijkheid zou beschikken. B.3.2. In tegenstelling tot wat Ethias Verzekering aanvoert, gaat het hierbij om vergelijkbare situaties, vermits beide de mate beogen waarin de werkgever zich kan keren tegen de derde die aansprakelijk is voor een ongeval waarvan het slachtoffer arbeidsprestaties ten behoeve van de eerstgenoemde verrichtte. B.8. Er kan worden aangenomen dat de schade waarmee de publieke werkgever wordt geconfronteerd die, als gevolg van de arbeidsongeschiktheid van zijn ambtenaar die het slachtoffer is van een ongeval dat door een derde is veroorzaakt, ten aanzien van die ambtenaar, zonder in ruil daarvoor iets te verkrijgen, financiële prestaties moet waarborgen en zijn diensten moet reorganiseren, gemeenschappelijke punten vertoont met de schade waarmee een werkgever van de privésector in vergelijkbare omstandigheden zou worden geconfronteerd ( ). De rechtbank meent bijgevolg dat [de eiseres] haar rechtsvordering in voorliggend geval niet mag gronden op artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek en dat zij zich enkel kan beroepen op het mechanisme van artikel 14 van de wet van 3 juli 1967.

5 5 MAART 2015 C F/5 Grieven 1. Krachtens artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek is degene die, door zijn fout, een ander schade berokkent, verplicht die schade geheel te vergoeden. 2. De publiekrechtelijke rechtspersoon die, tijdens de periode van tijdelijke ongeschiktheid van een van zijn ambtenaren die door de fout van een derde is veroorzaakt, hem zijn loon moet doorbetalen krachtens wettelijke of reglementaire bepalingen (te dezen artikel 32 van het koninklijk besluit van 24 januari 1969 betreffende de schadevergoeding, ten gunste van de personeelsleden van de overheidssector, voor arbeidsongevallen en voor ongevallen op de weg naar en van het werk), heeft recht op een vergoeding op grond van de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, in zoverre hij hierdoor schade lijdt. De publiekrechtelijke rechtspersoon lijdt schade wanneer hij het loon uitbetaalt zonder in ruil daarvoor arbeidsprestaties te genieten. 3. Het feit dat de publiekrechtelijke rechtspersoon die het loon van het slachtoffer betaalt in het kader van het stelsel van de salaristoelagen handelt, en dus niet als de werkgever van het slachtoffer maar als subsidiërende overheid optreedt, belet niet dat hij schade kan lijden. Hij lijdt schade omdat de salaristoelagen die hij krachtens de wet moet betalen de tegenprestatie vormen voor de arbeidsprestaties van de leerkrachten. 4. Artikel 25, tweede lid, van de wet van 29 mei 1959 tot wijziging van sommige bepalingen van de onderwijswetgeving bepaalt dat de Staat (daarna vervangen door de gemeenschappen) kent, onder bepaalde voorwaarden, salaristoelagen toe aan de in artikel 24 bedoelde instellingen en afdelingen van instellingen van onderwijs. Luidens artikel 29, eerste lid, van die wet is de salaristoelage gelijk aan het met de verschillende vergoedingen verhoogde salaris waarop de betrokkene, overeenkomstig zijn bekwaamheidsbewijzen, recht zou hebben indien hij tot het personeel van het Rijksonderwijs behoorde. Artikel 36, 1, tweede lid, van die wet bepaalt dat de Staat (en vervolgens de gemeenschappen) rechtstreeks en maandelijks de salaristoelagen betaalt aan de leden van de gesubsidieerde instellingen. Tegenover die verplichting van de Staat ten aanzien van die personeelsleden staat een subjectief recht dat laatstgenoemden ten aanzien van die overheden kunnen doen gelden. Uit het voorgaande volgt dat die salaristoelagen een tegenprestatie voor de arbeidsprestaties van die personeelsleden vormen en een loon zijn (met name in de zin van artikel 23 van de wet van 12 april 1965 betreffende de bescherming van het loon der werknemers). 5. Daaruit volgt dat, wanneer de [eiseres] krachtens artikel 32 van het koninklijk besluit van 24 januari 1969 het loon van de ambtenaar moet doorbetalen tijdens de gehele duur van de tijdelijke ongeschiktheid die voortvloeit uit een arbeidsongeval of uit een ongeval op de weg naar en van het werk, de betaling van dat loon, dat de tegenprestatie vormt

6 5 MAART 2015 C F/6 voor de arbeidsprestaties van het slachtoffer, is een schade die vergoedbaar is in de zin van de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek. De [eiseres] dient niet te bewijzen dat zij een onderscheiden schade lijdt, doordat zij ook het loon betaalt van een andere leerkracht die de arbeidsongeschikte leerkracht heeft vervangen. 6. Het bestreden vonnis, dat beslist dat de eiseres haar vordering tot terugbetaling van de salaristoelagen niet mag gronden op artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, op grond dat zij geen schade lijdt doordat zij die salaristoelagen moet betalen zonder de arbeidsprestaties van de getroffen leerkracht te ontvangen, aangezien zij niet de werkgever van het slachtoffer is maar enkel optreedt in de hoedanigheid van subsidiërende overheid, verantwoordt zijn beslissing derhalve niet naar recht. Het bestreden vonnis schendt bijgevolg de artikelen 25, tweede lid, 29, eerste lid, en 36, 1, tweede lid, van de wet van 29 mei 1959 tot wijziging van sommige bepalingen van de onderwijswetgeving, waaruit de aard van de salaristoelagen kan worden afgeleid, alsook de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, die het rechtsbeginsel van het recht op de gehele vergoeding van de schade uit een quasi-delictuele fout bevatten. III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling De openbare werkgever die, krachtens zijn wettelijke of reglementaire verplichtingen, loon aan zijn personeelslid moet betalen zonder daarvoor prestaties te ontvangen, heeft recht op een vergoeding indien hij aldus schade lijdt. Het bestreden vonnis stelt vast dat [een] leerkracht [van] een instelling dat tot het vrij, door de [eiseres] gesubsidieerd onderwijsnet behoort, het slachtoffer is geworden van een verkeersongeval op de weg naar en van het werk, dat het ongeval te wijten is aan een fout van [de] verzekerde [van de verweerster], dat [de eiseres] het salaris van [het slachtoffer] heeft doorbetaald tijdens haar tijdvakken van tijdelijke ongeschiktheid, dat zij de terugbetaling ervan heeft gevorderd van [de verweerster] en dat zij haar rechtsvordering tegen de verzekeraar van de voor het ongeval aansprakelijke persoon niet grondt op [artikel 14, 3, van de wet van 3 juli 1967], dat een subrogatieregeling invoert, maar op artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, en aldus de vergoeding van eigen schade vordert.

7 5 MAART 2015 C F/7 Het bestreden vonnis, dat overweegt dat niet de betaling van het loon vormt de eigen schade, maar het feit dat er voor die betaling geen tegenprestatie wordt ontvangen en dat in deze zaak het slachtoffer een leerkracht van het gesubsidieerde net is, zodat de niet-ontvangen prestaties niet de [eiseres] maar de werkgever nadeel berokkenen, verantwoordt naar recht zijn beslissing dat [de eiseres] haar rechtsvordering in voorliggend geval niet mag gronden op artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek en dat zij zich enkel kan beroepen op het mechanisme van artikel 14 van de wet van 3 juli Het middel kan niet worden aangenomen. Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiseres tot de kosten. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, eerste kamer, te Brussel, door afdelingsvoorzitter Christian Storck, raadsheer Didier Batselé, afdelingsvoorzitter Albert Fettweis, de raadsheren Michel Lemal en Sabine Geubel, en in openbare terechtzitting van 5 maart 2015 uitgesproken door afdelingsvoorzitter Christian Storck, in aanwezigheid van advocaat-generaal Thierry Werquin, met bijstand van griffier Patricia De Wadripont. Vertaling opgemaakt onder toezicht van afdelingsvoorzitter Beatrijs Deconinck en overgeschreven met assistentie van griffier Kristel Vanden Bossche. De griffier, De afdelingsvoorzitter,